LEWE NA APARTHEID: LIDMATE SE NARRATIEWE VANUIT 'N ...
LEWE NA APARTHEID: LIDMATE SE NARRATIEWE VANUIT 'N ... LEWE NA APARTHEID: LIDMATE SE NARRATIEWE VANUIT 'N ...
Hoofstuk 3: Die verhaal oor apartheid – verlede tyd p136 Hierdie tipe gedrag was kenmerkend van apartheid. Selfs die armste wit mense kon diskrimineer teen die rykste swart mense, omdat hulle die staatsmag se wette aan hulle kant gehad het. Al het hulle self nie enige mag gehad nie, was die sisteem in plek om hulle te bemagtig. Dit is egter nie die volle verhaal nie. In die nuwe Suid-Afrika het wit mense nie meer dieselfde sisteem om hulle te steun nie, maar dit keer baie mense nie om steeds rassisties op te tree nie. Hier wil dit lyk of rassisme nie in die eerste plek of in alle gevalle met mag te make het nie, maar eerder met idees van meerder- en minderwaardigheid. Hierdie diskoers word weer later in die verslag aan die orde gestel. 3.3.3 Rassisme en die instellings Rassisme is ʼn fenomeen wat nie net op interpersoonlike vlak opereer nie. Rassediskriminasie kan ook geïnstitusionaliseerde vorms aanneem. Apartheid was so ʼn vorm van rassisme. Villa-Vicencio (1993:133) verwys daarna as die “institutionalised racism of apartheid.” Biko (1987:88) verwoord dit so: “The racism we meet does not only exist on an individual basis; it is also institutionalised to make it look like the South African way of life.” Rassisme was inderdaad so geïnstitusionaliseer in alledaagse apartheid-Suid-Afrika dat min wit mense dit bevraagteken het. Soos Isak [3-562] sê: Ons het dit gehad as standaard praktyk vir jare. Ons het dit so aanvaar. Die gemiddelde wit Afrikaner, by name die blanke Afrikaner, het dit aanvaar. Dit is reg so, dit is goed so. Niemand van ons het ooit gedink dit is verkeerd nie. 3.3.4 Die uitwys van rassisme Daar was tog gereeld stemme wat opgegaan om wit mense bewus te maak van wat rassisme besig was om aan swart mense te doen. Vanuit die NG Kerk was daar, om maar net een te noem, die sogenaamde Hervormingsdag-getuienis. Hierdie dokument is so genoem, omdat die getuienis van agt teoloë van die NG Kerk op 5 November 1980 – net na Hervormingsondag – in Die Kerkbode gepubliseer is (Die Kerkbode 1980:605). Die Getuienis het die NG Kerk aangespreek en onder andere “gepleit vir die uitskakeling van liefdelose en rassistiese gesindhede, vir solidariteit van Christelike liefde met almal wat deur sosiale praktyke, ekonomiese wanverhoudinge en politieke maatreëls in lyding gedompel is.” Die reaksie was hewig en uiteenlopend. Baie
Hoofstuk 3: Die verhaal oor apartheid – verlede tyd p137 predikante en lidmate het die agt teoloë gesteun, maar veral van die amptelike kerkstrukture was daar weerstand. Van der Merwe (2010:10) vat dit goed saam as hy sê: “Die koor van kritiek teen die getuienis het duidelik getoon dat die kerk nog nie bereid was om oor die sake wat in die Getuienis geopper is, in gesprek te tree nie.” 3.4 Paternalisme ʼn Vierde gevolg van die sisteem van apartheid was paternalisme. Paternalisme is die gedrag van ʼn dominante klas teenoor die ondergeskiktes of gekoloniseerde mense, soortgelyk aan die van ’n pa teenoor sy kind, maar dan ʼn kind met beperkte of geen eie vryheid of regte nie. Alhoewel paternalisme ook ʼn belangrike rol gespeel het in die ontstaan van die beleid van apartheid, was dit – nes rassisme – vir diegene wat groot geword het onder apartheid een van die gevolge van die beleid. Hierdie houding word duidelik geïllustreer deur die volgende narratief. Ben [1-157], die oudste van die mede-navorsers vertel van sy kinderjare: Ek is op ʼn plaas gebore. Destyds moes ek met baie eerbied met ouer swartes omgaan, mooi met hulle praat. Ek moes sê ‘outa Elias’. Nou dat hy oud is, is hierdie houding so deel van sy lewe dat hy dit uit gewoonte steeds doen: Nou nog as ek gaan loop – dit is skemer as ek gaan – dan groet ek elke swartman. As jy net jou hand op steek – jy hoef nie ʼn woord te sê nie, dit is vir hulle genoeg. Dit is die belangrikste ding, dat jy jou hand opsteek. En nou die huurmotors, as hulle verbykom, as ek die huurmotor nie sien nie, dan "pohp-pohp" hy en waai hulle die hand. En al die swart mense, en ek wil nou traktaatjies kry en elke keer as ek by een van die mense verby gaan, ʼn traktaatjie vir hulle kan gee. Soos ek sê: vir my is dit nou nie so moeilik nie. Ek het saam met hulle grootgeword. Saam met hulle as kinders gespeel [Ben 1-178]. Elsa [4-033] vertel van ʼn voorval toe ʼn graad elf seun ʼn dief gevang het: Toe is sy ma so trots op hom dat hy nie die swartman verskriklik geslaan
- Page 101 and 102: Hoofstuk 2: Die oorsprong van die a
- Page 103 and 104: Hoofstuk 2: Die oorsprong van die a
- Page 105 and 106: Hoofstuk 2: Die oorsprong van die a
- Page 107 and 108: Hoofstuk 2: Die oorsprong van die a
- Page 109 and 110: Hoofstuk 2: Die oorsprong van die a
- Page 111 and 112: Hoofstuk 2: Die oorsprong van die a
- Page 113 and 114: Hoofstuk 2: Die oorsprong van die a
- Page 115 and 116: Hoofstuk 2: Die oorsprong van die a
- Page 117 and 118: Hoofstuk 2: Die oorsprong van die a
- Page 119 and 120: Hoofstuk 2: Die oorsprong van die a
- Page 121 and 122: Hoofstuk 2: Die oorsprong van die a
- Page 123 and 124: Hoofstuk 2: Die oorsprong van die a
- Page 125 and 126: Hoofstuk 2: Die oorsprong van die a
- Page 127 and 128: Hoofstuk 2: Die oorsprong van die a
- Page 129 and 130: Hoofstuk 2: Die oorsprong van die a
- Page 131 and 132: Hoofstuk 2: Die oorsprong van die a
- Page 133 and 134: Hoofstuk 2: Die oorsprong van die a
- Page 135 and 136: HOOFSTUK 3 DIE VERHAAL OOR APARTHEI
- Page 137 and 138: Hoofstuk 3: Die verhaal oor aparthe
- Page 139 and 140: Hoofstuk 3: Die verhaal oor aparthe
- Page 141 and 142: Hoofstuk 3: Die verhaal oor aparthe
- Page 143 and 144: Hoofstuk 3: Die verhaal oor aparthe
- Page 145 and 146: Hoofstuk 3: Die verhaal oor aparthe
- Page 147 and 148: Hoofstuk 3: Die verhaal oor aparthe
- Page 149 and 150: Hoofstuk 3: Die verhaal oor aparthe
- Page 151: Hoofstuk 3: Die verhaal oor aparthe
- Page 155 and 156: Hoofstuk 3: Die verhaal oor aparthe
- Page 157 and 158: Hoofstuk 3: Die verhaal oor aparthe
- Page 159 and 160: Hoofstuk 3: Die verhaal oor aparthe
- Page 161 and 162: Hoofstuk 3: Die verhaal oor aparthe
- Page 163 and 164: Hoofstuk 3: Die verhaal oor aparthe
- Page 165 and 166: Hoofstuk 3: Die verhaal oor aparthe
- Page 167 and 168: Hoofstuk 3: Die verhaal oor aparthe
- Page 169 and 170: Hoofstuk 3: Die verhaal oor aparthe
- Page 171 and 172: Hoofstuk 3: Die verhaal oor aparthe
- Page 173 and 174: Hoofstuk 3: Die verhaal oor aparthe
- Page 175 and 176: Hoofstuk 3: Die verhaal oor aparthe
- Page 177 and 178: Hoofstuk 3: Die verhaal oor aparthe
- Page 179 and 180: Hoofstuk 3: Die verhaal oor aparthe
- Page 181 and 182: Hoofstuk 3: Die verhaal oor aparthe
- Page 183 and 184: Hoofstuk 3: Die verhaal oor aparthe
- Page 185 and 186: Hoofstuk 3: Die verhaal oor aparthe
- Page 187 and 188: Hoofstuk 3: Die verhaal oor aparthe
- Page 189 and 190: Hoofstuk 3: Die verhaal oor aparthe
- Page 191 and 192: HOOFSTUK 4 DIE VERHAAL OOR APARTHEI
- Page 193 and 194: Hoofstuk 4: Die verhaal oor aparthe
- Page 195 and 196: Hoofstuk 4: Die verhaal oor aparthe
- Page 197 and 198: Hoofstuk 4: Die verhaal oor aparthe
- Page 199 and 200: Hoofstuk 4: Die verhaal oor aparthe
- Page 201 and 202: Hoofstuk 4: Die verhaal oor aparthe
Hoofstuk 3: Die verhaal oor apartheid – verlede tyd<br />
p137<br />
predikante en lidmate het die agt teoloë gesteun, maar veral van die amptelike<br />
kerkstrukture was daar weerstand. Van der Merwe (2010:10) vat dit goed saam as hy<br />
sê: “Die koor van kritiek teen die getuienis het duidelik getoon dat die kerk nog nie<br />
bereid was om oor die sake wat in die Getuienis geopper is, in gesprek te tree nie.”<br />
3.4 Paternalisme<br />
ʼn Vierde gevolg van die sisteem van apartheid was paternalisme. Paternalisme is die<br />
gedrag van ʼn dominante klas teenoor die ondergeskiktes of gekoloniseerde mense,<br />
soortgelyk aan die van ’n pa teenoor sy kind, maar dan ʼn kind met beperkte of geen eie<br />
vryheid of regte nie. Alhoewel paternalisme ook ʼn belangrike rol gespeel het in die<br />
ontstaan van die beleid van apartheid, was dit – nes rassisme – vir diegene wat groot<br />
geword het onder apartheid een van die gevolge van die beleid.<br />
Hierdie houding word duidelik geïllustreer deur die volgende narratief. Ben [1-157], die<br />
oudste van die mede-navorsers vertel van sy kinderjare: Ek is op ʼn plaas<br />
gebore. Destyds moes ek met baie eerbied met ouer swartes<br />
omgaan, mooi met hulle praat. Ek moes sê ‘outa Elias’. Nou dat hy<br />
oud is, is hierdie houding so deel van sy lewe dat hy dit uit gewoonte steeds doen:<br />
Nou nog as ek gaan loop – dit is skemer as ek gaan –<br />
dan groet ek elke swartman. As jy net jou hand op<br />
steek – jy hoef nie ʼn woord te sê nie, dit is vir<br />
hulle genoeg. Dit is die belangrikste ding, dat jy<br />
jou hand opsteek. En nou die huurmotors, as hulle<br />
verbykom, as ek die huurmotor nie sien nie, dan<br />
"pohp-pohp" hy en waai hulle die hand. En al die<br />
swart mense, en ek wil nou traktaatjies kry en elke<br />
keer as ek by een van die mense verby gaan, ʼn<br />
traktaatjie vir hulle kan gee. Soos ek sê: vir my is<br />
dit nou nie so moeilik nie. Ek het saam met hulle<br />
grootgeword. Saam met hulle as kinders gespeel [Ben<br />
1-178].<br />
Elsa [4-033] vertel van ʼn voorval toe ʼn graad elf seun ʼn dief gevang het: Toe is sy<br />
ma so trots op hom dat hy nie die swartman verskriklik geslaan
Change language