LEWE NA APARTHEID: LIDMATE SE NARRATIEWE VANUIT 'N ...

Hoofstuk 3: Die verhaal oor apartheid – verlede tyd
p136
Hierdie tipe gedrag was kenmerkend van apartheid. Selfs die armste wit mense kon
diskrimineer teen die rykste swart mense, omdat hulle die staatsmag se wette aan hulle
kant gehad het. Al het hulle self nie enige mag gehad nie, was die sisteem in plek om
hulle te bemagtig. Dit is egter nie die volle verhaal nie. In die nuwe Suid-Afrika het wit
mense nie meer dieselfde sisteem om hulle te steun nie, maar dit keer baie mense nie
om steeds rassisties op te tree nie. Hier wil dit lyk of rassisme nie in die eerste plek of
in alle gevalle met mag te make het nie, maar eerder met idees van meerder- en
minderwaardigheid. Hierdie diskoers word weer later in die verslag aan die orde gestel.
3.3.3 Rassisme en die instellings
Rassisme is ʼn fenomeen wat nie net op interpersoonlike vlak opereer nie.
Rassediskriminasie kan ook geïnstitusionaliseerde vorms aanneem. Apartheid was so
ʼn vorm van rassisme. Villa-Vicencio (1993:133) verwys daarna as die “institutionalised
racism of apartheid.” Biko (1987:88) verwoord dit so: “The racism we meet does not
only exist on an individual basis; it is also institutionalised to make it look like the South
African way of life.” Rassisme was inderdaad so geïnstitusionaliseer in alledaagse
apartheid-Suid-Afrika dat min wit mense dit bevraagteken het. Soos Isak [3-562] sê:
Ons het dit gehad as standaard praktyk vir jare. Ons het dit so
aanvaar. Die gemiddelde wit Afrikaner, by name die blanke
Afrikaner, het dit aanvaar. Dit is reg so, dit is goed so.
Niemand van ons het ooit gedink dit is verkeerd nie.
3.3.4 Die uitwys van rassisme
Daar was tog gereeld stemme wat opgegaan om wit mense bewus te maak van wat
rassisme besig was om aan swart mense te doen. Vanuit die NG Kerk was daar, om
maar net een te noem, die sogenaamde Hervormingsdag-getuienis. Hierdie dokument
is so genoem, omdat die getuienis van agt teoloë van die NG Kerk op 5 November
1980 – net na Hervormingsondag – in Die Kerkbode gepubliseer is (Die Kerkbode
1980:605). Die Getuienis het die NG Kerk aangespreek en onder andere “gepleit vir die
uitskakeling van liefdelose en rassistiese gesindhede, vir solidariteit van Christelike
liefde met almal wat deur sosiale praktyke, ekonomiese wanverhoudinge en politieke
maatreëls in lyding gedompel is.” Die reaksie was hewig en uiteenlopend. Baie