LEWE NA APARTHEID: LIDMATE SE NARRATIEWE VANUIT 'N ...

Hoofstuk 2: Die oorsprong van die apartheidsverhaal
p101
waardigheid van die medemens aangetas en in stryd gekom met die
beginsels van liefde en geregtigheid.
Die besluite van die Algemene Sinode het blykbaar stil-stil by mense verbygegaan – óf
hulle het nie kennis geneem van die besluite nie, óf hulle het nie besef wat die NG Kerk
besluit het nie. ʼn Maand later, in November 1990, vind die Konferensie van Kerke op
Rustenburg plaas. Verteenwoordigers van tagtig kerke het die geleentheid bygewoon
(Gaum 1997a:54). Aan die einde van sy toespraak het Willie Jonker van die
Kweekskool op Stellenbosch die volgende “totaal onverwagte verklaring” (Gaum
2006:elektroniese bron) in Engels gemaak:
Ek bely voor u en voor God nie net my eie sonde en skuld nie, en my
persoonlike verantwoordelikheid vir die politieke, sosiale, ekonomiese
en strukturele onregte waaronder u en ons hele land nog ly nie, maar
plaasvervangend waag ek dit om dit ook namens die Ned Geref Kerk te
doen, waarvan ek 'n lidmaat is, en vir die Afrikaners. Ek het die vryheid
om dit te doen, want die Ned Geref Kerk het apartheid op sy afgelope
Algemene Sinode tot sonde verklaar en sy eie skuld van nalatigheid
beken dat hy nie lank gelede daarteen gewaarsku en homself daarvan
gedistansieer het nie.
In reaksie op hierdie belydenis het Desmond Tutu, wat op daardie stadium die
aartsbiskop van Kaapstad was, opgestaan “na die kateder stap en [ge]sê dat hy die
skuldbelydenis aanvaar en nie aan die opregtheid daarvan twyfel nie” (Gaum
2006:elektroniese bron). In die vergadersaal was daar aanvanklik ʼn doodse stilte; jy
kon ʼn speld hoor val, en toe was daar ʼn toejuiging. “Almal het geweet: Dit is ’n groot
oomblik, dis geskiedenis wat gemaak is” (Gaum 2006:elektroniese bron). Dit is daarom
heel te verstane dat wanneer hy skryf oor die eenhonderd bakens in die geskiedenis
van die NG Kerk, Gaum (2002:218) na hierdie gebeure verwys as ʼn “merkwaardige
oomblik van belydenis, vergifnis en versoening”.
Geskiedenis word egter nooit sonder teenstand gemaak nie. Van verskillende kante is
daar beswaar gemaak teen Jonker se skuldbelydenis. Dikwels is hierdie kritiek verpak
in die verskoning dat hy nie ʼn amptelik opdrag daartoe gehad het om skuld namens die
NG Kerk te bely nie. Die feit dat hy bloot herhaal het wat die Algemene Sinode skaars
ʼn maand vroeër gesê het, en dat die amptelike afvaardiging hom ondersteun het, was
vir die beswaarmakers irrelevant. Die trant van baie van die reaksies skep die indruk