Jaarverslag 2008 - Gemeente Hardenberg
Jaarverslag 2008 - Gemeente Hardenberg
Jaarverslag 2008 - Gemeente Hardenberg
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
1 J a a r v e r s l a g 2 0 0 8<br />
Inhoudsopgave<br />
1 Inleiding 2<br />
2 Algeheel financieel beeld 4<br />
2.1 Samenvattend 4<br />
2.2 De balans 5<br />
2.3 Het rekeningsresultaat <strong>2008</strong> 7<br />
3 Programmaverantwoording <strong>2008</strong> 9<br />
3.1 Voorzieningen 10<br />
3.2 Wonen 14<br />
3.3 Kwetsbare groepen 18<br />
3.4 Veiligheid en openbare ruimte 27<br />
3.5 Economie 33<br />
3.6 Groene ruimte 40<br />
3.7 Externe oriëntatie 45<br />
4 Algemene dekkingsmiddelen en mutatie reserves 48<br />
5 Verplichte paragrafen 49<br />
5.1 Lokale heffingen 49<br />
5.2 Weerstandsvermogen 51<br />
5.3 Risicoparagraaf 53<br />
5.4 Beheer en onderhoud kapitaalgoederen 58<br />
5.5 Financiering 61<br />
5.6 Grondbeleid 64<br />
5.7 Bedrijfsvoering 66<br />
5.8 Verbonden partijen 69<br />
6 Recapitulatiestaat 72<br />
Bij het samenstellen van deze uitgave is de grootst mogelijke zorgvuldigheid betracht.<br />
Aan eventuele onjuiste vermeldingen kunnen echter geen rechten worden ontleend.
<strong>Jaarverslag</strong> <strong>2008</strong> 2<br />
1. Inleiding<br />
Door het aanbieden van de jaarstukken legt het college rekening en verantwoording af over het gevoerde beleid en<br />
beheer in het afgelopen jaar. De jaarstukken bestaan uit het jaarverslag, de productenrekening en de bijlagen.<br />
Als bijzondere bijlage bij de jaarstukken is een afzonderlijke jaarrekening opgesteld met betrekking tot de<br />
grondexploitatie.<br />
Dit jaarverslag kent de volgende indeling. Eerst wordt stilgestaan bij het algehele financiële beeld, te weten<br />
de ontwikkeling van de vermogenspositie en het rekeningsresultaat. Vervolgens wordt in de zogenaamde<br />
programmaverantwoording ingegaan op de activiteiten die zijn uitgevoerd in het kader van de realisering van de<br />
ambities als genoemd in het meerjarenprogramma. Tenslotte is in het jaarverslag een afzonderlijk deel gewijd aan de<br />
zogenaamde verplichte paragrafen, zoals de paragraaf lokale heffingen, weerstandsvermogen en de risicoparagraaf.<br />
In deze paragrafen wordt een aantal ‘programma-overstijgende’ zaken toegelicht.<br />
De programmaverantwoording volgt de indeling naar programma’s, zoals gekozen bij de vaststelling van de<br />
toekomstvisie. In de toekomstvisie staat wat we als gemeente de komende jaren willen bereiken en wat we daarvoor<br />
gaan doen. De toekomstvisie kent drie doelstellingen: samenhang in diverse gemeentelijke beleidsvelden ondersteunen;<br />
een helder profiel naar buiten toe creëren; strategisch politieke keuzes maken.<br />
Burgerparticipatie en inhoudelijke kaderstelling stonden centraal tijdens het proces van totstandkoming van deze<br />
toekomstvisie. De gemeente heeft voor het scenario Stevig gekozen en versterkt de kwaliteiten van de gemeente<br />
volgens een gelaagd model, zelfredzaamheid & eigen verantwoordelijkheid en samenwerking & bundeling.<br />
De kwaliteiten zijn de onderlinge betrokkenheid, de prettige woonomgeving, de ondernemerszin en de groene ruimte.<br />
De toekomstvisie is begin <strong>2008</strong> geëvalueerd. In maart waren de evaluatiebijeenkomsten van de gemeenteraad.<br />
De bedoeling van deze acht bijeenkomsten (5 algemene en 3 themabijeenkomsten) was om te kijken of de in 2004<br />
vastgestelde toekomstvisie ‘<strong>Hardenberg</strong> stapt stevig op de toekomst af’ moest worden aangepast. De verwachting bij<br />
de raad was dat de visie in hoofdlijnen overeind kon blijven, maar wellicht op enkele onderdelen aanpassing behoefde.<br />
De raadsleden gingen in de dorpen in gesprek met bewoners, plaatselijk belangen en deskundigen, zoals bijvoorbeeld<br />
politie, jongerenwerk, scholen. De gemeenteraad heeft zelf als belangrijke thema’s genoemd: het sociale vangnet,<br />
jongeren en alcohol, het binden van jongeren aan de gemeente, particulier initiatief en de gelaagdheid (het onderscheid<br />
tussen de grote en de kleinere kernen in de gemeente).<br />
Uit de evaluatie blijkt dat we nog steeds achter de ingeslagen koers staan. De komende jaren zullen accenten worden<br />
gezet bij de ontwikkelingen in Dedemsvaart, jongeren en alcohol(misbruik) en duurzaamheid.<br />
In de begroting staat, welke doelen we ons voor dit jaar stellen, wat we daarvoor gaan doen en wat een en ander gaat<br />
kosten. In de jaarstukken wordt vervolgens aangegeven in hoeverre we in onze opzet zijn geslaagd. Hebben we onze<br />
doelen bereikt, welke activiteiten zijn er verricht en is dit binnen het beschikbare budget gelukt?<br />
Voor de uitvoering van de ambities is veel geld nodig. Door de verkoop van aandelen in energiebedrijven,<br />
de heroriëntatie op reserves, voordelige rekeningsresultaten en de inzet van de vrije structurele ruimte in de<br />
meerjarenbegroting voor nieuw beleid, zijn deze middelen ook beschikbaar en toegedeeld aan de diverse programma’s.<br />
Daarbij is aangegeven voor welke investeringen/activiteiten deze middelen worden ingezet. Ook is een (reserve)lijst<br />
van investeringen/activiteiten - per programma - aangelegd. Hierdoor houden we zicht op die zaken, die weliswaar zeer<br />
gewenst zijn, maar waarvoor binnen deze planperiode nog onvoldoende middelen beschikbaar zijn.<br />
In de programmaverantwoording wordt gerapporteerd over de vorderingen bij de realisering van de geformuleerde<br />
ambities. Daarnaast wordt ook aandacht besteed aan lopende zaken. Hoewel hiervoor geen extra middelen beschikbaar<br />
zijn gesteld, leveren ook deze lopende zaken een grote bijdrage aan de realisering van onze toekomstvisie.
3 J a a r v e r s l a g 2 0 0 8
<strong>Jaarverslag</strong> <strong>2008</strong> 4<br />
2. Algeheel financieel beeld<br />
2.1 Samenvattend<br />
Bij de 2e bestuursrapportage <strong>2008</strong> werd een voordelig resultaat geprognosticeerd van € 50.000. Dit resultaat is<br />
beschikbaar gesteld voor het eeuwfeest Dedemsvaart.<br />
In december <strong>2008</strong> heeft u ingestemd met de verzelfstandiging van het openbaar onderwijs. Ook heeft u er mee<br />
ingestemd dat aan het bestuur van de nieuwe stichting een bruidsschat wordt meegegeven van € 1.941.000.<br />
Ingevolge de begrotingsvoorschriften - het Besluit Begroting en Verantwoording - is het vervolgens verplicht om hiervoor<br />
nog in het dienstjaar <strong>2008</strong> een voorziening in te stellen. Deze bruidsschat maakt dus een belangrijk onderdeel uit van<br />
de verklaring voor het thans voorliggende rekeningsresultaat.<br />
De jaarrekening <strong>2008</strong> sluit met een nadelig resultaat van € 2.366.000.<br />
Indien deze bruidsschat buiten beschouwing wordt gelaten, dan is de afwijking ten opzichte van het beeld bij de<br />
2e bestuursrapportage <strong>2008</strong> te herleiden naar een te verklaren nadelig verschil van rond € 425.000.<br />
Het balanstotaal per ultimo <strong>2008</strong> bedraagt rond € 229 miljoen. Ten opzichte van vorig jaar is het totaal aan activa<br />
toegenomen met ruim € 28 miljoen.<br />
De reserves zijn toegenomen met € 7,8 miljoen (exclusief het rekeningsresultaat <strong>2008</strong>) tot € 96,9 miljoen. Overigens<br />
merken wij hierbij op dat € 6,4 miljoen van deze groei van ‘cosmetische aard’ is. Ingevolge het hiervoor reeds genoemde<br />
Besluit Begroting en Verantwoording zijn namelijk de zogenaamde voorzieningen onderhoud gebouwen en rioleringen<br />
omgezet naar een reserve.<br />
De vaste schuld is in <strong>2008</strong> toegenomen met zo’n € 18,2 miljoen tot € 94,1 miljoen.<br />
Het risicoprofiel van onze gemeente is laag tot matig. Wij hebben al enige jaren ervaring met risicomanagement en het<br />
daarbij behorende instrumentarium. Mede hierdoor kon begin 2009 al direct een plan van aanpak worden uitgerold voor<br />
de periode tot 2013. De eerste gevolgen van de economische recessie zijn daarmee voortvarend aangepakt.<br />
Wel is verhoogde dijkbewaking ingesteld. Op dit moment weten we nog niet hoe lang de recessie zal gaan duren.<br />
De gemeente <strong>Hardenberg</strong> heeft gezonde financiële buffers. Deze zullen de komende periode ook serieus op de proef<br />
worden gesteld. Indien economisch herstel in 2010-2011 uitblijft en de financiële buffers volledig zijn ingezet zal, ook<br />
gelet op het meerjarentekort, een meer drastische aanpak (bezuinigen) noodzakelijk zijn om de financiële huishouding<br />
op orde te houden.<br />
In relatie tot dit risicoprofiel beoordelen wij het totale weerstandsvermogen (reservepositie en belastingcapaciteit) als<br />
voldoende.<br />
In de volgende paragrafen staan wij stil bij de ontwikkeling van onze vermogenspositie, het rekeningsresultaat en het<br />
investeringsprogramma.
5 J a a r v e r s l a g 2 0 0 8<br />
2.2 De balans<br />
Hierna wordt een vergelijkend overzicht gegeven van de vermogenswaarden per ultimo 2007 en ultimo <strong>2008</strong>. Vervolgens<br />
geven wij - op hoofdlijnen - een toelichting op de diverse balansmutaties. Voor een nadere toelichting verwijzen wij naar<br />
de productenrekening.<br />
Bedragen x € 1.000<br />
Activa Ultimo 2007 Ultimo <strong>2008</strong> Passiva Ultimo 2007 Ultimo <strong>2008</strong><br />
Immateriële activa 0 4 Reserves algemeen 8.235 10.876<br />
Materiele activa 102.471 112.375 Dekkingsreserve 202 978<br />
Financiële activa 31.514 32.301 Bestemmingsreserve 79.532 85.092<br />
Saldo rekening 1.197 -2.366<br />
Voorzieningen 19.402 15.173<br />
Vaste schulden 75.908 94.114<br />
Totaal vaste activa 133.985 144.680 Totaal vaste passiva 184.476 203.867<br />
Voorraden 45.445 63.961 Vlottende schulden 9.017 18.637<br />
Uitzettingen < 1 jaar 10.278 15.156<br />
Liquide middelen 8.083 387<br />
Overlopende activa 2.394 4.443 Overlopende passiva 6.692 6.123<br />
Totaal vlottende activa 66.200 83.947 Totaal vlottende passiva 15.709 24.760<br />
Totaal generaal 200.185 228.627 Totaal generaal 200.185 228.627<br />
Vaste activa<br />
Het totaal aan materiele activa is in <strong>2008</strong> toegenomen met € 9,9 miljoen. Dit is het saldo van € 14,8 miljoen aan<br />
investeringen en € 6,5 miljoen aan afschrijvingen. Grotere investeringen zijn met name gedaan voor diverse<br />
schoolgebouwen (€ 2,2 miljoen), parkeren (€ 1,8 miljoen) en de uitvoering van het <strong>Gemeente</strong>lijk Riolerings Plan<br />
(€ 3,5 miljoen).<br />
De toename van de financiële activa betreft met name de kapitaalverstrekking in verband met de realisering van<br />
het LOC aan de Parkweg.<br />
Vlotttende activa<br />
Hieronder vallen onder andere de voorraden en het saldo in rekening-courant.<br />
Voorraden<br />
De voorraden worden als volgt onderverdeeld.<br />
Bedragen x € 1.000<br />
Boekwaarde ultimo 2007 Boekwaarde ultimo <strong>2008</strong><br />
Niet in exploitatie genomen bouwgronden 32.546 46.724<br />
Onderhanden werk/bouwgronden in exploitatie 12.873 16.796<br />
Gereed product en handelsgoederen 14 13<br />
Vooruitbetalingen 12 428<br />
45.445 63.961<br />
Overlopende activa<br />
De grootste post binnen deze overlopende activa betreft de opbrengst uit het kohier afvalstoffenheffing ad € 2,6 miljoen.
<strong>Jaarverslag</strong> <strong>2008</strong> 6<br />
Vaste passiva<br />
Reserves en voorzieningen<br />
Bedragen x € 1.000<br />
Saldo ultimo 2007 Saldo ultimo <strong>2008</strong><br />
Reserves algemeen 8.235 10.876<br />
Dekkingsreserve 202 978<br />
Bestemmingsreserves 79.532 85.092<br />
Nog te bestemmen resultaat 1.197 -2.366<br />
Totaal reserves 89.166 94.580<br />
Voorzieningen<br />
- voor verplichtingen 7.476 8.252<br />
- onderhoud/egalisatie 6.839 0<br />
- door derden beklemde middelen 5.087 6.921<br />
19.402 15.173<br />
108.568 109.753<br />
Afname algemene reserves<br />
De algemene reserves zijn toegenomen met € 2,6 miljoen. Dit houdt vooral verband met het positieve resultaat uit<br />
de grondexploitatie ad € 0,8 miljoen en de toevoeging ad € 1,8 miljoen in verband met de dekking exploitatie betaald<br />
parkeren.<br />
Toename bestemmingsreserve<br />
De bestemmingsreserves zijn toegenomen met ongeveer € 5,6 miljoen. Dit is nagenoeg geheel te verklaren uit de<br />
omzetting van de voorzieningen onderhoud riolering en onderhoud gebouwen in reserves.<br />
Voor een gedetailleerd overzicht van de ontwikkeling van de reservepositie verwijzen wij naar het overzicht van reserves<br />
en voorzieningen, als opgenomen in de productenrekening, evenals naar de paragraaf ‘weerstandsvermogen’ in dit<br />
jaarverslag.<br />
Vaste schulden<br />
De in de balans opgenomen langlopende schulden kunnen als volgt worden verbijzonderd.<br />
Bedragen x € 1.000<br />
Stand ultimo 2007 Stand ultimo <strong>2008</strong><br />
Onderhandse leningen 72.240 92.512<br />
Waarborgsommen 3.509 1.515<br />
Door derden belegde gelden 159 87<br />
75.908 94.114<br />
In <strong>2008</strong> is voor € 22,7 miljoen aan nieuwe geldleningen ontvangen en € 2,4 miljoen afgelost.<br />
De geldleningen zijn aangetrokken ter consolidatie van de vlottende schuld.
7 J a a r v e r s l a g 2 0 0 8<br />
Vlottende passiva<br />
Vlottende schulden<br />
De omvang van de post crediteuren ligt in de lijn met voorgaande jaren.<br />
Overlopende passiva<br />
Onder de post nog te betalen bedragen zijn onder meer meegenomen de nog te betalen rente op opgenomen<br />
geldleningen ad € 0,9 miljoen en de nota over het vierde kwartaal Larcom ad € 0,7 miljoen.<br />
2.3 Het rekeningsresultaat <strong>2008</strong><br />
Bij de start van <strong>2008</strong> werd een begrotingsoverschot geraamd van € 1.293.000. Dit bedrag is ingezet voor:<br />
• Dedemsvaart - verkeersproblematiek De Wisseling € 500.000<br />
• Revitalisering bedrijventerrein Rollepaal € 500.000<br />
• Millenniumdoelen € 100.000<br />
• Evaluatie toekomstvisie € 45.000<br />
• Prima-project € 50.000<br />
Het resterende bedrag van € 98.000 is betrokken bij de verdere uitwerking van het minimabeleid.<br />
Bij de 1e bestuursrapportages is een aantal budgetbijstellingen doorgevoerd, waarna een voordelig saldo resteerde<br />
van € 388.000. Dit bedrag is toegevoegd aan het investeringsprogramma 2006-2010 en o.a. ingezet voor een<br />
voorbereidingskrediet Dedemsvaart.<br />
Met de 2e bestuursrapportage die in december is vastgesteld stelden wij een voordelig resultaat van € 53.000 in<br />
het vooruitzicht. Vervolgens heeft u er mee ingestemd dat wij € 50.000 hebben uitgetrokken voor het eeuwfeest<br />
Dedemsvaart.<br />
De voor u liggende rekening <strong>2008</strong> sluit met een nadelig resultaat van € 2.366.000.<br />
Dit tekort wordt met name verklaard door de noodzaak om een voorziening te treffen voor de bruidsschat<br />
verzelfstandiging onderwijs ad € 1.941.000. Afgezien van deze bruidsschat is dus sprake van een ‘nadeel’, ten opzichte<br />
van de uitkomst na de 2e bestuursrapportage <strong>2008</strong>, van € 425.000.<br />
De grootste budgetafwijkingen betreffen:<br />
• de interim uitkering LOC+<br />
• dividend ESSENT<br />
• restant van openstaande taakstellingen<br />
• bedrijfsvoeringskosten<br />
€ 445.000 voordeel<br />
€ 270.000 voordeel<br />
€ 580.000 nadeel<br />
€ 370.000 nadeel<br />
Voor een nadere toelichting op het resultaat <strong>2008</strong> verwijzen wij u naar de jaarrekening, waarin de verschillen per<br />
programma zijn toegelicht.<br />
Op de valreep van <strong>2008</strong> heeft het bestuur van het LOC+ besloten om een extra uitkering aan de vennoten te doen.<br />
Dit besluit wijkt af van de verwachtingen die wij bij de 2e bestuursrapportage <strong>2008</strong> uitspraken, namelijk dat een uitkering<br />
niet eerder dan in 2009 is te verwachten.<br />
ESSENT heeft eveneens - na de opmaak van de 2e bestuursrapportage - besloten tot het doen van een<br />
extra-dividenduitkering. Voor <strong>Hardenberg</strong> is deze meevaller € 270.000.
<strong>Jaarverslag</strong> <strong>2008</strong> 8<br />
In de begroting is een aantal taakstellingen opgenomen, waarvan nu blijkt dat deze dit jaar niet zullen worden<br />
gerealiseerd:<br />
- onderuitputting loonsom<br />
- subsidiecoördinator/inkoopfunctie<br />
- inkoopfunctie<br />
Onderuitputting loonsom<br />
Op basis van ervaringen in voorgaande jaren is een raming opgenomen voor onderuitputting op de loonsom<br />
ad € 350.000. Dit komt overeen met rond 1,5 % van de totale loonsom. Thans moeten wij constateren dat deze<br />
onderuitputting dit jaar niet is gerealiseerd.<br />
Subsidiecoördinator en inkoopfunctie<br />
Voor het verwerven van subsidies is een subsidiecoördinator aangesteld. Daar waar mogelijk worden deze kosten<br />
meegenomen in de subsidieaanvraag. Bij veel subsidies is dit echter niet toegestaan. Dit deel van de kosten blijft op de<br />
(hulp-)kostenplaatsen staan. In <strong>2008</strong> is dit een bedrag van € 80.000.<br />
Voor de inkoopfunctie speelt iets soortgelijks. In de begroting is voor het realiseren van inkoopvoordelen een bedrag van<br />
€ 175.000 opgenomen. Op zich is deze taakstelling gehaald. Door aanbesteding wordt optimaal gebruik gemaakt van<br />
een competitieve marktwerking. In financiële zin is het echter niet eenvoudig om de hoogte van concrete besparingen<br />
te bepalen. Men zou de hoogste en de laagste inschrijver naast elkaar kunnen leggen maar dat is nooit gelijk aan de<br />
besparing ten opzicht van het budget. Vandaar dat deze kosten als niet direct toerekenbaar op de (hulp-)kostenplaatsen<br />
achterblijven.<br />
De hogere bedrijfsvoeringskosten houden voor een groot deel verband met kwaliteits- en organisatietrajecten. Daarnaast<br />
is ook sprake van hogere huisvestingslasten en kosten van mobiele telefonie. Voor een aantal afdelingen zijn extra<br />
uitgaven gedaan in verband met het oplossen van organisatorische knelpunten of kwaliteitsverbetering. Dit komt tot<br />
uitdrukking in hogere incidentele uitgaven voor inhuur van personeel/externe deskundigen en extra uitgaven voor<br />
vorming, training en opleiding. Overigens zien we ook dat er in <strong>2008</strong> veel personeelswisselingen zijn geweest en dat hier<br />
ook een extra opleidingsbehoefte is gaan ontstaan (inwerken nieuw personeel).<br />
Doorwerking rekeningsuitkomsten naar komende jaren<br />
Een aantal van de geconstateerde budgetafwijkingen is structureel. Deels hebben wij hierop al geanticipeerd bij de<br />
samenstelling van de begroting 2009. Wij doelen dan op zaken als de algemene uitkering uit het <strong>Gemeente</strong>fonds en de<br />
raming voor salariskosten.<br />
Uit de analyse van de jaarcijfers blijkt dat er ontwikkelingen zijn, die wij niet hebben voorzien en die kennelijk een<br />
structureel karakter hebben. In de regel is de omvang van de structurele doorwerking beperkt. Wij zullen hierop dan ook<br />
bij de 1e bestuursrapportage terugkomen.
9 J a a r v e r s l a g 2 0 0 8<br />
3. Programmaverantwoording <strong>2008</strong><br />
<strong>Hardenberg</strong> is een gemeente met ambities. Een gemeente ook met middelen om deze ambities waar te kunnen<br />
maken. De ambities zijn vertaald in het zogenaamde meerjarenprogramma. Accenten worden gezet door middel<br />
van het investeringsprogramma. In dit hoofdstuk beschrijven wij de werkzaamheden van de organisatie en<br />
volgen daarbij de indeling van het meerjarenprogramma.<br />
Het meerjarenprogramma is ingedeeld naar 7 programmalijnen:<br />
1. voorzieningen;<br />
2. wonen;<br />
3. kwetsbare groepen;<br />
4. openbare ruimte en veiligheid;<br />
5. economie;<br />
6. groene ruimte;<br />
7. externe oriëntatie.<br />
We beginnen elke programmalijn met een korte samenvatting van de ambities uit het meerjarenprogramma. Per ambitie<br />
is vervolgens in beeld gebracht, wat we hieraan hebben gedaan en wat eventueel de stand van zaken is. Aan het slot<br />
van elke programmalijn is een paragraaf opgenomen met een vergelijkend overzicht van de begrote en werkelijke lasten<br />
en baten per programma.<br />
Voor een toelichting op de geconstateerde budgetafwijkingen verwijzen wij naar de toelichting in de jaarrekening <strong>2008</strong>.
<strong>Jaarverslag</strong> <strong>2008</strong> 10<br />
3.1 Voorzieningen<br />
Voorzieningen leveren een bijdrage aan het met plezier wonen, werken en recreëren. Voorzieningen zijn zaken<br />
als een school, een dorpshuis, een theater en een ziekenhuis. Maar ook een voetbalvereniging, de harmonie en<br />
een kinderboerderij. De behoefte aan voorzieningen in de eigen kern is groot. Vrije tijd en ontspanning horen<br />
niet bij de taken van de gemeente. Samen leven en sociale cohesie zijn wel aandachtsvelden voor de gemeente.<br />
De uitvoering verschuift van een gemeentelijke taak naar de verantwoordelijkheid van de clubs, verenigingen en<br />
instellingen. Binnen deze programmalijn is het gelaagde model een belangrijk hulpmiddel om zoveel mogelijk<br />
recht te doen aan alle doelstellingen. In het gelaagde model worden kleine kernen, grote kernen en centrale<br />
kernen onderscheiden. De twee centrale kernen zijn <strong>Hardenberg</strong> en Dedemsvaart, de grote kernen zijn Balkbrug,<br />
Gramsbergen, Slagharen en Bergentheim. De overige kernen zijn kleine kernen.<br />
Doelstellingen<br />
- Bieden van een ontmoetingsplek en versterken sociale cohesie.<br />
- Verbeteren kwaliteit van onderwijs en zorg.<br />
- Verbeteren woon- en ondernemersklimaat.<br />
- Binden van jongeren aan de gemeente <strong>Hardenberg</strong>.<br />
Investeringsprogramma <strong>2008</strong><br />
Hierna is een overzicht opgenomen van de voor <strong>2008</strong> beschikbare budgetten voor het investeringsprogramma.<br />
Omschrijving <strong>2008</strong><br />
Bijdragen aan Multifunctionele centra 60.000<br />
Privatisering sportgebouwen 25.000<br />
Beeldende kunst in kernen 100.000<br />
HBO innovatie en servicecentrum 35.000
11 J a a r v e r s l a g 2 0 0 8<br />
Ambitie 1.1<br />
In de kleine en grote kernen en in de wijken blijft ontmoeting en onderlinge hulp behouden.<br />
Portefeuillehouders: Douwe Prinsse (sport); Joost Liese (cultuur, bibliotheken) en Jannes Janssen (onderwijs, jeugd)<br />
Afdelingshoofden: Henk Dunnewind (SC) en Paul Overmars (WWE)<br />
Onze contactambtenaren zijn de voelsprieten voor het meten van deze ambitie. Zij constateren een verschil tussen de<br />
woonwijken in de grote kernen en de dorpen. In de dorpen is sprake van een goede score op het punt van ontmoeting en<br />
onderlinge hulp. In de woonwijken in Dedemsvaart en <strong>Hardenberg</strong> is het onderdeel ontmoeting wat minder.<br />
Ook de medewerkers van de afdeling sport en cultuur hebben veel contacten met de verenigingen, zowel tijdens het<br />
werk als bij de activiteiten die plaatsvinden in de dorpen. Ze horen in het veld, bij hun regelmatige contacten, dat de<br />
verenigingen positief zijn. Ze zijn tevreden over hun eigen vereniging (sport, cultuur, dorpshuis). Ze zijn tevreden over<br />
de houding van de gemeente omdat medewerkers en bestuurders onderdeel zijn van het netwerk van de gemeenschap<br />
en bereid zijn om mee te denken. De mensen voelen zich serieus genomen. Ook het principe van de gemeente dat wij<br />
investeren als de verenigingen investeren, werkt positief. Dat zorgt voor veel activiteiten.<br />
In de afgelopen jaren zijn dorpshuizen, sportclubs en ontmoetingsplekken steeds functioneler geworden. Bibliotheken<br />
integreren in het dorpshuis; zorgfuncties komen erbij. Bij privatisering van de kleedkamers vernieuwen veel verenigingen<br />
ook meteen hun kantine of voegen een functie toe aan hun kantine, zoals een jeugdhonk. Dit zorgt ervoor dat meer en<br />
andere mensen gebruik maken van de ontmoetingsplek. In de kleine kernen gaat het dus heel goed met deze ambitie,<br />
in de grote wat minder<br />
De ontwikkelingen van de diverse multifunctionele centra worden door ons gevolgd. In Gramsbergen vordert het proces<br />
gestaag. In Balkbrug is Het Trefpunt verkocht aan De Veste. De Stichting MFC Balkbrug is in overleg met De Veste en<br />
potentiële gebruikers over de exploitatie ervan. In Bruchterveld ten slotte zijn de ontwikkelingen in een beginstadium.<br />
Ambitie 1.2<br />
De gemeente wil de kracht van de samenleving ondersteunen door het particulier beheer van voorzieningen<br />
te vergroten.<br />
Portefeuillehouder: Douwe Prinsse<br />
Afdelingshoofd: Henk Dunnewind (SC)<br />
Particulier beheer van voorzieningen versterkt de kracht in de samenleving. Ook uit de evaluatie van de toekomstvisie<br />
bleek hoe belangrijk de voorzieningen zijn voor de mensen.<br />
De beheerders van de dorpshuizen zijn tevreden over hun exploitatie. Sparen voor groot onderhoud is een bijbehorende<br />
lastigheid. Een nieuwe denklijn is het maken van prestatieafspraken en het sluiten van een convenant met corporaties<br />
inzake de beschikbaarstelling van een passend gebouw. De lokale bevolking exploiteert vervolgens het gebouw.<br />
De gemeente heeft hierbij een regisserende functie. Het aantal leden van de meeste sportverenigingen groeit<br />
(soms zelfs extreem); bij culturele verenigingen zien we minder groei, of een gelijkblijvend ledenaantal.<br />
Samengevat: buiten het groot onderhoud, dat soms een knelpunt is, gaat het goed deze ambitie.
<strong>Jaarverslag</strong> <strong>2008</strong> 12<br />
Ambitie 1.3<br />
Het gebruik van en de tevredenheid over de centrale voorzieningen voor inwoners, bewoners van de streek,<br />
toeristen en ondernemers gaat in de centrale kernen omhoog.<br />
Portefeuillehouders: Douwe Prinsse (bouwzaken, ruimtelijke ordening, sport) en Joost Liese (cultuur, bibliotheken)<br />
Afdelingshoofd: Henk Dunnewind (SC)<br />
Deze ambitie hangt nauw samen met ambitie 5.4: de stad <strong>Hardenberg</strong> is een levendige ontmoetingsplek. Het gaat goed<br />
met de stad <strong>Hardenberg</strong>. De aantrekkingskracht voor de regio groeit door de vele investeringen. De plannen voor een<br />
nieuw centrum in Dedemsvaart zijn in ontwikkeling. De ontwikkelingen rond het gebouw ‘t Centrum zijn niet voortvarend,<br />
ondanks inzet van beide kanten.<br />
Het aantal bezoekers van Theater de Voorveghter is gestegen, uiteraard ook vanwege de grotere capaciteit. Opvallend is<br />
dat steeds meer mensen uit de regio komen. Van de totale kaartverkoop is in <strong>2008</strong> 77 % verkocht in de regio (gemeente<br />
<strong>Hardenberg</strong>). Voor amateurvoorstellingen ligt het aantal verkochte kaarten op vrijwel 100 % binnen de regio. Bij de<br />
professionele voorstellingen ligt dit percentage op circa 73 %.<br />
Ambitie 1.4<br />
De gemeente wil MBO en voortgezet onderwijs behouden en helpen ontwikkelen passend bij sterke<br />
bedrijfsbranches in de gemeente.<br />
Portefeuillehouder: Jannes Janssen<br />
Afdelingshoofd: Paul Overmars (WWE)<br />
Het gaat goed met deze ambitie, die een samenhang heeft met ambitie 5.8: koppeling van aanbod en vraag naar arbeid.<br />
Met het nieuwe leerwerkloket dat in <strong>2008</strong> in het LOC geopend is, zijn overheid, ondernemers en onderwijs bezig om het<br />
onderwijsaanbod aan te laten sluiten bij de sterke bedrijfsbranches. In het LOC zijn het Alfa-college, De Groene Welle en<br />
Windesheim actief aan het investeren in goed MBO, dat aansluit op het HBO voor de regio <strong>Hardenberg</strong>. Het voortgezet<br />
onderwijs is actief bezig om de HAVO te verbeteren. Het Greijdanus College en De Zeven Linden hebben inmiddels een<br />
HAVO-bovenbouw en het Vechtdal College heeft een HAVO-HBO programma.<br />
Het Vechtdalcollege en Groene Welle geven invulling aan een opleiding vmbo-Groen in <strong>Hardenberg</strong>.<br />
Het Vechtdalcollege is samen met het Alfa-college en het bedrijfsleven bezig met het realiseren van een<br />
Techniek centrum (RTC) in <strong>Hardenberg</strong>.<br />
Het huidige aanbod MBO en voortgezet onderwijs is als volgt. Het Alfa-college en AOC De Groene Welle bieden<br />
MBO-onderwijs. Door de uitstraling van het LOC zien we een groei bij het MBO.<br />
In Dedemsvaart zijn twee scholen voor voortgezet onderwijs: de Van der Capellen scholengemeenschap locatie<br />
De Zeven Linden en het Vechtdal College. In <strong>Hardenberg</strong> bieden De Nieuwe Veste, het Vechtdal College, het Greijdanus<br />
College, De Hoeksteen en De Ambelt voortgezet onderwijs aan. Wij zijn blij met het volledig HAVO-aanbod van de<br />
Van der Capellen Scholengemeenschap, locatie De Zeven Linden in Dedemsvaart, nadat het Greijdanus College dit<br />
eerder al in <strong>Hardenberg</strong> heeft gerealiseerd. Ook de aanstaande nieuwe huisvesting van het Greijdanus College en van<br />
het Vechtdalcollege te Dedemsvaart zien wij als een positieve ontwikkeling, passend bij deze ambitie.
13 J a a r v e r s l a g 2 0 0 8<br />
Daarnaast is er ook een goede aansluiting op het HBO-onderwijs sinds het HBO-innovatiecentrum in november 2007 zijn<br />
deuren in het LOC heeft geopend. Twee medewerkers van Windesheim zijn in <strong>Hardenberg</strong> aanwezig om de verbinding<br />
te leggen tussen vragen uit <strong>Hardenberg</strong> en activiteiten van Windesheim. De aandacht van Windesheim gaat momenteel<br />
uit naar het leerwerkloket waar duale trajecten en EVC’s (zie ook ambitie 3.1).voor het bedrijfsleven georganiseerd<br />
worden, de aansluiting tussen HAVO- en HBO-onderwijs en doorlopende leerlijnen van MBO naar HBO. In het voorjaar<br />
vindt de eerste <strong>Hardenberg</strong>-lezing van Windesheim plaats. Er is gestart met een onderzoek naar maatschappelijk<br />
verantwoord ondernemen.<br />
Totaaloverzicht programmalijn voorzieningen<br />
Bedragen x € 1.000<br />
Begroot voor wijziging Begroot na wijziging Rekening <strong>2008</strong> Verschil<br />
Baten 10.683 10.998 11.943 946<br />
Lasten 25.374 27.283 29.717 -2.434<br />
Saldo 14.691 16.285 17.773 -1.488
<strong>Jaarverslag</strong> <strong>2008</strong> 14<br />
3.2 Wonen<br />
Om vitale kernen te houden, is het nodig dat alle leeftijdsgroepen daar kunnen blijven wonen. Vanwege<br />
demografische ontwikkelingen (kleinere huishoudens, vergrijzing) moet er anders gebouwd worden. Daarnaast<br />
zijn extra starterswoningen nodig om jongeren te binden.<br />
Doelstellingen<br />
- Bouwen op basis van behoefte inwoners.<br />
- Bouwen voor starters en senioren.<br />
Investeringsprogramma <strong>2008</strong><br />
Hierna is een overzicht opgenomen van de voor <strong>2008</strong> beschikbare budgetten.<br />
Omschrijving <strong>2008</strong><br />
Nog nader te benoemen projecten uit het programma Stedelijke Vernieuwing 2005-2009 38.486<br />
Verfraaien entrees kernen 50.000<br />
Sanering Peterswijk 400.000<br />
Startersleningen 100.000
15 J a a r v e r s l a g 2 0 0 8<br />
Ambitie 2.1<br />
De gemeente werkt de komende vijf jaar mee aan de realisatie van 1600 woningen, volgens het gelaagde<br />
model, om te voorzien in de behoefte.<br />
Portefeuillehouder: Douwe Prinsse<br />
Afdelingshoofd: Arie v.d. Spek (RE)<br />
De doelstelling van 1600 woningen over de planperiode is nagenoeg gehaald dus het gaat goed met deze ambitie.<br />
Het gaat hierbij om nieuw gebouwde en te bouwen woningen. Ruim 1000 woningen zijn gereed en er wordt volop en<br />
in de hele gemeente gebouwd. In 2007 is voor het eerst de geplande productie gehaald. In de afgelopen jaren zijn ook<br />
woningen gesloopt. De netto toename van woningen ligt dus wat lager. De vraag naar betaalbare huurwoningen is in de<br />
hele gemeente nog steeds groter dan het aanbod. Van de ruim 1000 woningen die de afgelopen 4 jaar zijn gebouwd,<br />
is de gelaagdheid als volgt:<br />
<strong>Hardenberg</strong>: 501<br />
Dedemsvaart: 187<br />
Overige grote kernen: 187<br />
Overige kernen: 136<br />
Met de beide woningcorporaties zijn op basis van het Woonplan 2 nieuwe afspraken gemaakt.<br />
Ambitie 2.2<br />
Meer jongeren wonen in de gemeente <strong>Hardenberg</strong>, de leeftijdscategorie 15-30 jaar groeit met 5%.<br />
Portefeuillehouder: Douwe Prinsse<br />
Afdelingshoofd: Arie v.d. Spek (RE)<br />
Om jongeren aan <strong>Hardenberg</strong> te binden is een aantal zaken belangrijk zoals het onderwijsaanbod, een hoog<br />
voorzieningenniveau, voldoende werkgelegenheid en voldoende woningaanbod. Uit de programmalijnen voorzieningen<br />
en economie blijkt dat het goed gaat met het aanbod aan voorzieningen en werk. Van nature trekken veel jongeren uit<br />
<strong>Hardenberg</strong> weg voor hun studie. De belangrijkste opgave is dus: hoe krijgen wij deze groep na hun studie (terug) naar<br />
<strong>Hardenberg</strong>? Dit blijkt een lastige ambitie om te realiseren.<br />
Op verschillende manieren wordt dan ook vanuit de programmalijn wonen geprobeerd om jongeren te binden aan<br />
<strong>Hardenberg</strong>, zoals sturen op goedkope woningen in nieuwbouwprojecten, het labelen van woningen voor jongeren en<br />
het aanbieden van startersleningen. Sinds de start in 2005 zijn in totaliteit 88 startersleningen verstrekt. Ook in onze<br />
wooncampagne hebben we specifiek extra aandacht aan jongerenhuisvesting besteed.<br />
Ambitie 2.3<br />
Ouderen kunnen langer zelfstandig en naar eigen behoefte blijven wonen.<br />
Portefeuillehouder: Douwe Prinsse<br />
Afdelingshoofd: Arie v.d. Spek (RE)<br />
Ouderen blijven langer zelfstandig wonen dus met deze ambitie gaat het goed. Deze ambitie blijkt uiteindelijk minder met<br />
het soort woningen te maken te hebben, maar veel meer met persoonlijke voorkeuren. Ook hebben we hier te maken<br />
met een maatschappelijke trend waar markt en overheid goed op inspelen, zowel in woning- als voorzieningenaanbod.<br />
Wel valt op dat ouderen zo lang mogelijk in hun eigen huis blijven wonen, ook al wonen ze daar alleen en hebben ze
<strong>Jaarverslag</strong> <strong>2008</strong> 16<br />
slaapkamers die ze niet meer gebruiken en een tuin die moeilijk te onderhouden is. Met behulp van mantelzorg en<br />
ambulante zorg op grond van de WMO kunnen ze hier lang blijven wonen. Ook heeft de bekende noaberhulp hier een<br />
positief effect. We hebben de indruk dat de leeftijd waarop men het eigen huis verkoopt en naar een seniorenwoning<br />
verhuist steeds hoger wordt. Er is dan sprake van stagnatie in de doorstroming. Bovendien gaan andere mensen ook<br />
in seniorenwoningen wonen. Naast het bouwen van goede seniorenwoningen vinden wij het belangrijk dat reguliere<br />
woningen zo lang mogelijk door senioren gebruikt kunnen worden. Voor nieuw- en verbouw zijn in het Bouwbesluit<br />
inmiddels dusdanige eisen gesteld, dat ook mensen met lichamelijke beperkingen langer zelfstandig en zonder<br />
aanpassingen in hun woning kunnen blijven wonen. Ook zorgaanbieders verlenen steeds meer zorg “op maat”. Deze<br />
ambitie heeft een nauwe relatie met ambitie 3.6 dat mensen zo lang mogelijk zelfstandig kunnen wonen.<br />
Ambitie 2.4<br />
Meer mensen met hogere inkomens binden zich aan de gemeente <strong>Hardenberg</strong>. De gemeente werkt mee aan<br />
100 woningen in het topsegment.<br />
Portefeuillehouder: Douwe Prinsse<br />
Afdelingshoofd: Arie v.d. Spek (RE)<br />
De ambitie betreffende de binding van mensen met hogere inkomens aan <strong>Hardenberg</strong> blijkt in de praktijk moeilijk te<br />
realiseren. Dit heeft mede te maken met het aanbod van hoogwaardige werkgelegenheid. De relatie met werken is hier<br />
nadrukkelijk aanwezig.<br />
Het realiseren van woningen in het topsegment gaat goed. Zo is in Dedemsvaart een uniek villapark Parcours in<br />
ontwikkeling, waar 40 villa’s volledig naar eigen behoefte van de toekomstige bewoners gerealiseerd kunnen worden. De<br />
eerste kavels zijn inmiddels verkocht. Het plan begint te lopen, vooral omdat de volledige infrastructuur al is gerealiseerd.<br />
Men kan direct aan de slag. Ook het plan Nieuwe Erven in Gramsbergen voorziet in 10 exclusieve woningen en in<br />
het gebied De Groote Scheere is ruimte voor 10 woningen in het topsegment. Bovendien zijn in diverse plannen in de<br />
afgelopen jaren tientallen exclusieve woningen gerealiseerd. Ook zijn veel bestaande woningen, al dan niet na verkoop,<br />
zodanig verbouwd dat ook in die situaties gesproken kan worden van een toename in het topsegment.<br />
Ambitie 2.5<br />
Een deel van de nieuwe of gerenoveerde woningen kent een hoge architectonische dan wel<br />
gebruiksvriendelijke kwaliteit.<br />
Portefeuillehouder: Douwe Prinsse<br />
Afdelingshoofd: Arie v.d. Spek (RE)<br />
Er is aandacht voor architectuur bij nieuwbouw en renovatie. Misschien dat niet iedereen alles even mooi vindt, maar<br />
de beeldkwaliteit van woningen is er de afgelopen jaren zeker op vooruit gegaan en er worden bijzondere gebouwen<br />
gerealiseerd. Een mooi voorbeeld vinden we bijvoorbeeld de appartementen in het nieuwe centrum van <strong>Hardenberg</strong>.<br />
Ook de appartementen aan De Magnolia in Dedemsvaart moeten in dit kader genoemd worden. Ook bij de renovatie van<br />
huurwoningen wordt nadrukkelijk stilgestaan bij de verbetering van de gebruiksvriendelijke en architectonische kwaliteit.<br />
Recente voorbeelden hiervan zijn de Parkwegflats in <strong>Hardenberg</strong> en de Malkander 1 en 2 in Balkbrug. Overeenkomstig<br />
het Bouwbesluit worden bij alle nieuwe woningen de nieuwe normen op het gebied van gebruiksvriendelijke kwaliteit<br />
toegepast. Samen met bewonersadviezen helpt het Bouwbesluit deze ambitie mede te realiseren. Het gaat dus goed<br />
met deze ambitie. Omdat deze ambitie mede over architectuur gaat, willen we toch ook nog de aandacht op onderstaand<br />
persbericht vestigen, ook al gaat het hier niet om woningen:
17 J a a r v e r s l a g 2 0 0 8<br />
“Twee bijzondere gebouwen in de gemeente <strong>Hardenberg</strong> worden uitgebreid beschreven en in beeld gebracht in het<br />
gerenommeerde jaarboek ‘Architectuur in Nederland 2007-<strong>2008</strong>’, dat in mei <strong>2008</strong> is verschenen. Het gaat om de Brede<br />
school de Matrix in de woonwijk Marslanden en het LOC in het centrum van de stad <strong>Hardenberg</strong>. In totaal zijn dertig<br />
bijzondere objecten gepresenteerd in het jaarboek.”<br />
Ambitie 2.6<br />
Bij nieuwbouw of grootschalige renovatie wordt een wijk levensloopbestendig.<br />
Portefeuillehouder: Douwe Prinsse<br />
Afdeling(shoofd): Arie v.d. Spek (RE)<br />
De term levensloopbestendig bouwen is in de woonwereld geen issue meer. Het is belangrijk dat huizen lang, in<br />
verschillende leeftijdsfasen gebruikt kunnen worden en het is vanzelfsprekend dat hiermee rekening wordt gehouden.<br />
Ouderen blijken zo lang mogelijk in hun eigen huis te blijven wonen, totdat ze naar een verzorgingshuis moeten.<br />
Doorstroming in een wijk door je leven heen is geen grote behoefte. Op dit moment realiseren we wijken met een diverse<br />
samenstelling, een mix van koop en huur en huizen voor jong en oud. Momenteel is divers bouwen dus een belangrijker<br />
item dan levensloop bestendig bouwen. Voorbeelden van divers bouwen zien we in Kotermeerstal in Dedemsvaart,<br />
Moeshoek in Slagharen, Marsch-Kruserbrink in <strong>Hardenberg</strong> en Oranjewijk in Dedemsvaart. Bij grootschalige renovatie is<br />
altijd sprake van participatie en houden we rekening met de wensen van de wijkbewoners.<br />
Ambitie 2.7<br />
De gemeente <strong>Hardenberg</strong> biedt een aantrekkelijke en groene woonomgeving.<br />
Portefeuillehouder: Jannes Janssen<br />
Afdelingshoofd: Arie v.d. Spek (RE)<br />
Deze ambitie typeert <strong>Hardenberg</strong>, want de gemeente <strong>Hardenberg</strong> kenmerkt zich van oudsher door het vele groen. En<br />
de mensen vinden daarom dat <strong>Hardenberg</strong> een mooie woonomgeving heeft. Deze ambitie hangt ook nauw samen<br />
met ambitie 4.2: de gemeente geeft prioriteit aan structuurgroen. De aantrekkelijke en groene woonomgeving bestaat<br />
in <strong>Hardenberg</strong> vooral uit het mooie buitengebied, de vele uitloopgebieden en de aandacht die de gemeente geeft<br />
aan parken. In de woonwijken zelf wordt voldoende kleinschalig groen gerealiseerd. Maar de laatste jaren worden<br />
nieuwbouwwijken steeds intensiever bebouwd. Waar nodig compenseren we met structureel groen en uitloopgebieden<br />
(stad/land overgangen). De aantrekkelijke en groene woonomgeving blijft op die manier dus steeds onze aandacht<br />
houden. Het recent opgeleverde Park Kotermeerstal in Dedemsvaart laat zien dat we ook aandacht hebben voor groen<br />
grenzend aan de woonwijk. Het aantal woningen per hectare varieert van 18 tot 24. Als gevolg van hoogbouw kunnen we<br />
meer woningen per hectare realiseren, zonder dat dit ten koste gaat van het groen.<br />
In <strong>2008</strong> is het eerste project Groene Diensten (verhogen kwaliteit landelijk gebied) van start gegaan in het Vechtgebied<br />
tussen <strong>Hardenberg</strong> en Mariënberg. Het volgende plan voor Brucht/Bergentheim/Mariënberg ligt zo goed als klaar. Verder<br />
werken we aan de uitwerking van De Groote Scheere.<br />
Totaaloverzicht programmalijn wonen<br />
Bedragen x € 1.000<br />
Begroot voor wijziging Begroot na wijziging Rekening <strong>2008</strong> Verschil<br />
Baten 24.993 41.852 53.796 11.945<br />
Lasten 24.328 41.420 48.471 -7.051<br />
Saldo -665 -431 -5.325 4.894
<strong>Jaarverslag</strong> <strong>2008</strong> 18<br />
3.3 Kwetsbare groepen<br />
Het bevorderen van zelfredzaamheid is de beste manier om kwetsbare groepen te helpen. Indien mensen niet<br />
voor zichzelf kunnen zorgen, moet de gemeente (tijdelijk) een vangnetfunctie vervullen. De gemeente wil dat<br />
publiek geld bij de juiste persoon terecht komt, met persoonlijke in plaats van generieke steun.<br />
De Wet Maatschappelijke Ondersteuning is een belangrijk wettelijk kader voor het gemeentelijk beleid.<br />
Doelstellingen<br />
- Vergroten zelfredzaamheid van mensen.<br />
- Het bieden van een vangnet voor mensen die buiten de boot (dreigen te) vallen.<br />
Investeringsprogramma <strong>2008</strong><br />
Hierna is een overzicht opgenomen van de voor <strong>2008</strong> beschikbare budgetten.<br />
Omschrijving <strong>2008</strong><br />
WMO/Mantelzorg 40.000<br />
Vrijwilligerswerk 40.000<br />
Jeugdbeleid/peuterspeelzaalwerk en opvoedingsondersteuning 80.000<br />
Jeugdbeleid (voorlichting op scholen) 20.000
19 <strong>Jaarverslag</strong> <strong>2008</strong><br />
Ambitie 3.1<br />
Het gemiddelde opleidingsniveau in de gemeente <strong>Hardenberg</strong> gaat geleidelijk omhoog.<br />
Portefeuillehouder: Jannes Janssen<br />
Afdelingshoofd: Paul Overmars (WWE)<br />
Het opleidingsniveau gaat langzaam omhoog. Het is een maatschappelijke trend dat het opleidingsniveau omhoog gaat,<br />
kinderen studeren makkelijker en werknemers blijven hun leven lang leren. Ondanks dat <strong>Hardenberg</strong> in vergelijking met<br />
de rest van de provincie en Nederland wel een wat lager opleidingsniveau blijft houden, gaat het met deze ambitie goed.<br />
Citoscores 2006 2007 <strong>2008</strong><br />
<strong>Hardenberg</strong> 532,1 533,5 533,3<br />
Landelijk 534,6 534,8 534,9<br />
Jaar HBO-leerlingen WO-leerlingen<br />
2002 800 70<br />
2003 890 90<br />
2004 910 90<br />
2005 930 100<br />
2006 970 100<br />
2007 nnb nnb<br />
Bron: CBS; De Stentor; gemeente <strong>Hardenberg</strong><br />
In <strong>2008</strong> is het leerwerkproject van start gegaan waaraan een groot aantal partners (onderwijs, bedrijfsleven en overheid)<br />
meewerkt. Voor <strong>2008</strong> lag de doelstelling van het leerwerkloket op het starten van 200 nieuwe duale trajecten en het<br />
halen van 200 ervaringscertificaten (zgn. EVC’s , eerder en elders verworden competenties). Het gezamenlijke aandeel<br />
van <strong>Hardenberg</strong>, Ommen en het CWI hierin bedroeg 60 EVC’s en 60 duale trajecten voor werkzoekenden. Op 1 oktober<br />
<strong>2008</strong> bedroeg het totale aantal duale trajecten 285 (200 MBO en 85 HBO) en het aantal EVC’s 6. Het aandeel van de<br />
gemeenten en het CWI hierin was 54 duale trajecten en 0 EVC.<br />
In <strong>2008</strong> is landelijk de looptijd verlengd met 6 maanden tot juli 2009. Het inzetten van EVC’s valt landelijk en regionaal<br />
tegen. De regionale doelstelling is bijgesteld naar 50 EVC’s totaal.
<strong>Jaarverslag</strong> <strong>2008</strong> 20<br />
Ambitie 3.2<br />
Meer jongeren hebben een startkwalificatie, waaronder een HAVO-diploma.<br />
Portefeuillehouder: Jannes Janssen<br />
Afdelingshoofd: Paul Overmars (WWE)<br />
Aan deze ambitie wordt druk gewerkt en de eerste resultaten worden zichtbaar. Deze ambitie is geformuleerd voor<br />
de verschillende school- en jeugdgerelateerde acties door een kinderleven heen, als sluitstuk voor de jeugdagenda.<br />
Van peuterspeelzalen tot brede school, van schoolmaatschappelijk werk tot leerplicht, het is er allemaal op gericht dat<br />
jongeren met een startkwalificatie van school gaan. Met de jeugdagenda wil de gemeente kwetsbaarheid voorkomen en<br />
verhelpen. Het is voor de gemeente lastig om deze ambitie zelfstandig te realiseren. Samenwerking met partijen vinden<br />
wij daarom bij deze ambitie heel belangrijk.<br />
Van de jongeren tussen de 18 en 27 jaar die geen opleiding volgen is de schatting dat een kwart geen startkwalificatie<br />
heeft. Van de 1200 werkzoekenden (van 18 tot 65 jaar) in <strong>Hardenberg</strong> heeft de helft geen startkwalificatie. Landelijk is<br />
bekend dat jongeren met een startkwalificatie vaker een baan vinden: met startkwalificatie 85 %, zonder startkwalificatie<br />
68 %. Deze cijfers laten de urgentie van de ambitie zien.<br />
In <strong>Hardenberg</strong> is het aantal voortijdig schoolverlaters bij het MBO hoog met in 2005-2006 bijna 20 % ten opzichte van de<br />
totale uitstroom, maar minder hoog dan bij de MBO’s gevestigd in Zwolle. Het aantal voortijdig schoolverlaters in het VO<br />
bij de <strong>Hardenberg</strong>se scholen of in <strong>Hardenberg</strong> gevestigde scholen behoort met zo’n 2% tot de laagste in de regio.<br />
Het brede school-concept, de intensivering van de leerplichtcontrole en het Regionale Convenant Voortijdig<br />
Schoolverlaten dragen naar onze mening uiteindelijk zeker bij aan meer jongeren met een startkwalificatie.<br />
Onderstaande tabel geeft inzicht in wat voortijdig schoolverlaters doen.<br />
periode baan onderwijs overig<br />
2003-2004 38% 59% 3%<br />
2004-2005 44% 47% 9%<br />
2005-2006 34% 41% 25%<br />
2006-2007 24% 44% 32%<br />
Bron: gemeente <strong>Hardenberg</strong><br />
In <strong>2008</strong> zijn met de peuterspeelzalen, kinderopvang en alle scholen voor basis, voortgezet en middelbaar<br />
beroepsonderwijs afspraken gemaakt in de Lokale Educatieve Agenda. De thema’s zijn “zorg in en om de school”,<br />
“opvoedingsondersteuning en ouderbetrokkenheid”, “leerplicht en voortijdig schoolverlaten”, “onderwijskansen”en<br />
“opleidingsaanbod en doorlopende leerlijnen”.<br />
De brede scholen in Heemse en Marslanden gaan vanaf 2009 zelfstandig verder. Besloten is met maximaal drie nieuwe<br />
brede scholen van start te gaan in 2009.<br />
In <strong>2008</strong> is begonnen met de aanscherping van de leerplichtcontrole en het actief opsporen van werkende jongeren<br />
zonder startkwalificatie. Deze jongeren worden aangespoord en geholpen een opleiding te volgen of af te maken en een<br />
startkwalificatie te halen.
21 J a a r v e r s l a g 2 0 0 8<br />
Ambitie 3.3<br />
De arbeidsparticipatie gaat omhoog.<br />
Portefeuillehouders: Joost Liese (inburgering: Jannes Janssen)<br />
Afdelingshoofd: Paul Overmars (WWE)<br />
De gemeente heeft de afgelopen jaren een succesvol Wet werk en bijstand (Wwb) beleid gevoerd. Via allerlei trajecten<br />
zijn meer mensen aan werk geholpen. Zo is bij arbeidsongeschiktheid steeds meer nadruk komen te liggen op wat<br />
betrokkenen nog wel kunnen (resterende arbeidscapaciteit). Het gehele Wwb-beleid heeft een positieve uitwerking op de<br />
arbeidsparticipatie gehad en we kunnen concluderen dat het goed gaat met deze ambitie.<br />
Naast inzet van middelen op uitstroom uit de Wwb, is in <strong>2008</strong> gewerkt aan de verbetering van de positie op de<br />
arbeidsmarkt van niet uitkeringsgerechtigden (de zogenaamde NUG-ers) en van allochtonen door gebruik te maken van<br />
de inburgeringsmiddelen. Tenslotte hebben we ook meer aansluiting gezocht bij de Volwasseneneducatie. In overleg met<br />
Deltion is een substantieel gedeelte van het jaarprogramma ingevuld ten bate van de doelgroep langdurig werklozen.<br />
Aantal personen in de Wwb:<br />
2006: 550<br />
2007: 527<br />
<strong>2008</strong>: 465<br />
Deze ambitie relateren we aan ambities 5.5, behoud en uitbreiding van werkgelegenheid via bestaande bedrijvigheid en<br />
5.8, versterken koppeling van aanbod en vraag naar arbeid.<br />
Het CBS verstaat onder de netto-participatiegraad de werkzame beroepsbevolking als percentage van de potentiële<br />
15-64 jarige beroepsbevolking.<br />
Bron: CBS<br />
Vanuit het Werkbedrijf (het nieuwe samenwerkingsverband van het UWV en het CWI) krijgen we signalen dat er een (op<br />
dit moment nog beperkte) toename is waar te nemen in het aantal aanvragen. De oorzaak daarvan moet gezocht worden<br />
in de gevolgen van de economische crisis. Bij het Werkbedrijf ontvangen per eind <strong>2008</strong> 715 mensen een WW-uitkering.<br />
Dat is 9% minder dan een jaar eerder.
<strong>Jaarverslag</strong> <strong>2008</strong> 22<br />
Ambitie 3.4<br />
Bevorderen van gezonde leefstijlen. Meer inactieve mensen komen in beweging.<br />
Portefeuillehouder: Douwe Prinsse (sport)<br />
Afdelingshoofd: Henk Dunnewind (SC)<br />
Sport en bewegen heeft maatschappelijk gezien veel aandacht en ook de gemeente onderneemt hier verschillende<br />
acties op, zoals het GALM-project, Kies je Sport en STARS. Kortom, met deze ambitie gaat het goed.<br />
Het GALM-project (sportstimulering 55-65 jaar) is de afgelopen jaren op 3 plaatsen georganiseerd. GALM 1 in het<br />
zuiden van de gemeente. GALM 2 in Dedemsvaart/Balkbrug en GALM 3 in de kern <strong>Hardenberg</strong>. GALM 4 wordt<br />
in 2009 georganiseerd in de kernen Gramsbergen, De Krim, Lutten, Slagharen. In vergelijking met de landelijke<br />
deelnemingspercentage doet de gemeente <strong>Hardenberg</strong> het goed (bron: evaluatie breedtesport afdeling sport en cultuur),<br />
GALM onderdeel GALM 1 GALM 2 GALM 3 GALM 4<br />
Aantal benaderde personen 1087 2100 2231 1998<br />
Aantal deelnemers GALM Fittest 312 330 513 NNB<br />
Aantal deelnemers introductieprogramma (12 weken) 206 160 205 NNB<br />
Aantal deelnemers vervolgprogramma (30 weken) 130 65 85 NNB<br />
Aantal deelnemers ondergebracht 106 65 NNB NNB<br />
bij andere organisatie (De Stuw) (De Stuw)<br />
Om de jeugd voor sport en cultuur te interesseren draait jaarlijks het programma Kies je sport/Ken je Kunst.<br />
Naast het sportoriëntatie en -keuze programma kunnen scholen zich ook aanmelden voor een programma “Sport en<br />
Gezondheidsvoorlichting” en een gastles Fairplay.<br />
Schooljaar 2004 - 2005 2005 - 2006 2006 - 2007 2007 - <strong>2008</strong><br />
Deelnemende scholen 42 46 46 47<br />
Sportverenigingen 36 39 42 46<br />
Cultuurorganisaties - 4 5 13<br />
Totaal aantal leerlingen 2250 2400 2400 2450<br />
Deelnemers aan cursus 1000 1200 1500 1600<br />
Sport en gezondheid 15 scholen 15 scholen 27 scholen 14 scholen<br />
Gastles Fair Play 22 scholen 17 scholen 18 scholen 27 scholen
23 J a a r v e r s l a g 2 0 0 8<br />
STARS (Stichting Aangepaste Recreatie en Sport) heeft ruim 200 deelnemers gekend. Binnen onze gemeente kennen<br />
we verder het gehandicaptenvoetbal, het rolstoelbasketbal en de gehandicaptenpaardensport.<br />
In vergelijking met 2003 sporten meer 12-16 jarigen meerdere keren per week (88% vs 72%).<br />
In vergelijking met 2003 voldoen in 2007 minder meisjes van 12-17 jaar aan de norm voor gezond bewegen (daling van<br />
36 naar 23%). Meer jongeren van 18-24 jaar zijn gezond gaan bewegen, een stijging van 50% naar 58%. Het totale<br />
aantal daadwerkelijk spelende leden bij sportverenigingen was op 1 januari 2007: 6.600 en op 1 januari <strong>2008</strong>: 8.200.<br />
Het uitgebreide fiets- en wandelpadennetwerk met bijbehorende bewegwijzering (ambitie 6.3) noemen we ook graag in<br />
relatie tot deze ambitie.<br />
Ambitie 3.5<br />
Bevorderen van gezonde leefstijlen. Jongeren hebben betere leefstijlen door minder problematisch<br />
middelengebruik en minder psychosociale problematiek.<br />
Portefeuillehouder: Jannes Janssen<br />
Afdelingshoofd: Paul Overmars (WWE)<br />
Deze ambitie krijgt veel aandacht en de resultaten zijn voorzichtig positief. Uit de evaluatie van de toekomstvisie bleek<br />
dat het onderwerp jeugd en drank veel aandacht krijgt. Mensen zijn zich er steeds meer van bewust dat jongeren<br />
jonger en meer gaan drinken. Tegelijk bestaat het beeld dat een drankje op z’n tijd gezellig is en dat jongeren moeten<br />
kunnen experimenteren. Net als bij roken moet eerst het maatschappelijk bewustzijn groeien dat er een probleem is als<br />
jongeren onder de 16 drinken. Dat lukt steeds beter, zowel dankzij de maatschappelijke aandacht als de activiteiten van<br />
bijvoorbeeld de moedige moeders, GGD artsen, jongerenwerkers, onderwijs en horeca.<br />
Uit cijfers blijkt verder dat er een daling zit in het extreme alcoholgebruik. Opvallend is wel dat in vergelijking met de regio<br />
meer ouders van (alcoholdrinkende) jongeren van 12-16 jaar het goed vindt dat hun kinderen drinken of er niks van zegt.<br />
Samen met de raad hebben we een plan van aanpak gemaakt. Centraal uitgangspunt daarbij is “bewustwording”.<br />
De praktische acties die we de komende jaren nemen zijn steeds hierin opgenomen.<br />
Ambitie 3.6<br />
Uitvoering van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning.<br />
a. mensen kunnen zo lang mogelijk zelfstandig wonen.<br />
Portefeuillehouder: Joost Liese<br />
Afdelingshoofd: Paul Overmars (WWE)<br />
Mensen zijn tevreden over de gemeente als uitvoerder van de Wmo (Wet maatschappelijke ondersteuning). Dit blijkt<br />
uit het in <strong>2008</strong> gehouden klanttevredenheidsonderzoek. In het kader van de WMO hebben we in 2007 ruim 4.000<br />
voorzieningen verstrekt, waarvan circa de helft (in)direct tot doel heeft dat mensen langer zelfstandig kunnen blijven<br />
wonen. Het Wmo-loket blijkt in dit kader in een behoefte te voorzien.
<strong>Jaarverslag</strong> <strong>2008</strong> 24<br />
Ambitie 3.7<br />
Uitvoering van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning.<br />
b. Mantelzorgers kunnen zorg verlenen zonder dat dit schade toebrengt aan zichzelf, betaald werk of hun<br />
maatschappelijke participatie. Mantelzorgers blijven zelfredzaam.<br />
Portefeuillehouder: Joost Liese<br />
Afdelingshoofd: Paul Overmars (WWE)<br />
Wat hebben we gedaan en waar staan we nu?<br />
We hebben het contact met de organisaties van mantelzorgers geïntensiveerd. Mantelzorg is onderdeel van de kracht<br />
van onze samenleving, waarin mensen voor elkaar zorgen. Alhoewel mantelzorgers onzichtbaar kunnen zijn en zichzelf<br />
kunnen wegcijferen, bestaat toch de indruk dat het goed gaat met de onderlinge zorg.<br />
Uit de jaarverslagen van de organisaties voor mantelzorgondersteuning blijkt dat in 2007 via lotgenotencontacten,<br />
themabijeenkomsten, de dag van de mantelzorg en het Alzheimercafé de volgende aantallen cliënten zijn bereikt:<br />
• Individuele ondersteuning: 525<br />
• Groepsgewijs bereik: 586<br />
Er zijn heel veel mantelzorgers actief in onze gemeente. Juist het relatief kleine aantal mantelzorgers dat in de<br />
problemen dreigt te raken gaan we helpen. Daar zal ons beleid de komende jaren op gericht zijn.<br />
Ambitie 3.8<br />
Bevorderen van gezonde leefstijlen.<br />
c. Geweld gericht op kinderen en vrouwen zal vaker stoppen.<br />
Portefeuillehouder: Joost Liese<br />
Afdelingshoofd: Paul Overmars (WWE)<br />
Deze ambitie heeft maatschappelijk meer aandacht gekregen. Het aantal meldingen en aangiftes huiselijk geweld kent<br />
daarom een stijgende trend. Mensen accepteren het minder en zoeken eerder hulp. Dat zijn de eerste stappen om<br />
geweldsituaties vaker te laten stoppen.<br />
Aantal maal aangifte met kenmerk huiselijk geweld<br />
2004 37<br />
2005 61<br />
2006 45<br />
2007 49<br />
Bron: politie IJsselland<br />
<strong>Gemeente</strong>n krijgen meer bevoegdheden, zoals het opleggen van een huisverbod en concrete ondersteuning van<br />
slachtoffers. De politie is actief bij meldingen. Ook is er een regionaal convenant, waardoor betrokken organisaties nu<br />
beter samenwerken.
25 J a a r v e r s l a g 2 0 0 8<br />
Ambitie 3.9<br />
Mensen kunnen zelfstandig maatschappelijk functioneren. De deelname van kwetsbare personen aan<br />
activiteiten op het terrein van sport, cultuur, welzijn en politiek neemt toe.<br />
Portefeuillehouder: Joost Liese<br />
Afdelingshoofd: Paul Overmars (WWE)<br />
Er vinden verschillende acties plaats. Ook het voorzieningenaanbod en de acties rond de Wmo zijn hier van belang.<br />
De indruk is dat kwetsbare mensen deelnemen of deel kunnen nemen aan maatschappelijke activiteiten.<br />
Het aantal aanvragen voor het Socufonds (fonds voor sociaal cultureel werk) was in <strong>2008</strong> 796. In 2007 was het aantal<br />
aanvragen 785. En in 2006 waren er 791 aanvragen. Het Socufonds is in overleg met de raad nu veel meer toegesneden<br />
op het realiseren van deze doelstelling. Zo richten we ons nu bijvoorbeeld meer op mensen in kwetsbare groepen met<br />
schoolgaande kinderen.<br />
Het aantal deelnemers via STARS bedroeg in 2007 ruim 200. Ook kennen we binnen de gemeente verschillende soorten<br />
gehandicaptensport.<br />
Hieronder staat een overzicht van aantallen advies- en informatieverstrekkingen aan ouderen, via De Stuw, in de jaren<br />
2004 t/m 2007.<br />
Advies over: 2004 2005 2006 2007<br />
Financiën 670 926 1195 1050<br />
Wonen 384 595 272 168<br />
Zorg 427 488 386 433<br />
Vervoer 289 300 405 317<br />
Tijdsbesteding 47 70 82 39<br />
Dienstverlening 532 621 650 378<br />
Totaal 2349 3000 2990 2385<br />
Bron: gemeente <strong>Hardenberg</strong>, De Stuw
<strong>Jaarverslag</strong> <strong>2008</strong> 26<br />
Ambitie 3.10<br />
Uitvoering van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning<br />
c. Het aantal vrijwilligers en de uren vrijwilligerswerk blijven gelijk.<br />
Portefeuillehouder: Jannes Janssen<br />
Afdelingshoofd: Paul Overmars (WWE)<br />
In algemene zin gaat het goed met deze ambitie. Er vindt veel vrijwilligerswerk plaats. In de grote kernen en voor<br />
structurele functies als penningmeester is het soms lastiger. Onze contactambtenaren constateren dat incidenteel<br />
vrijwilligerswerk over het algemeen geen problemen geeft: er zijn altijd voldoende mensen bereid de handen uit de<br />
mouwen te steken.<br />
Bij verenigingen komt het voor dat het moeilijker wordt om structurele bestuursfuncties met vrijwilligers te bemensen.<br />
In de grotere kernen is dit probleem groter dan in de dorpen. Voor het wijkgebouw Baalder is met behulp van De Stuw<br />
een traject ingezet om meer vrijwilligers te vinden.<br />
Vijf van de zes dorpshuizen/wijkcentra hebben voldoende vrijwilligers. “Gewoon vragen en dan komen ze”, aldus<br />
betrokkenen. Alleen het wijkgebouw ’t Uilennest in <strong>Hardenberg</strong> heeft problemen met het vinden van voldoende<br />
vrijwilligers.<br />
Als vrijwilligerswerk professioneel begeleid wordt, is werving van vrijwilligers in de sector zorg en welzijn geen probleem.<br />
Totaaloverzicht programmalijn kwetsbare groepen<br />
Bedragen x € 1.000<br />
Begroot voor wijziging Begroot na wijziging Rekening <strong>2008</strong> Verschil<br />
Baten 25.080 27.522 26.428 1.094<br />
Lasten 40.923 44.556 43.906 650<br />
Saldo 15.843 17.033 17.478 -444
27 J a a r v e r s l a g 2 0 0 8<br />
3.4 Veiligheid en openbare ruimte<br />
100% veiligheid kan de gemeente niet garanderen, de verantwoordelijkheid voor veiligheid ligt ook bij de<br />
samenleving. In het spanningsveld tussen de behoefte aan veiligheid en de onmogelijkheid om veiligheid te<br />
garanderen, wil de gemeente inzetten op preventie, handhaving en stimulering van de eigen<br />
verantwoordelijkheid.<br />
Doelstellingen<br />
- Bevorderen van een veilige en leefbare woonomgeving.<br />
- Bevorderen zelfredzaamheid van de samenleving.<br />
- Verminderen regels en deze strikter handhaven.<br />
Investeringsprogramma <strong>2008</strong><br />
Hierna is een overzicht opgenomen van de voor <strong>2008</strong> en volgende jaren beschikbare budgetten voor het<br />
investeringsprogramma.<br />
Omschrijving <strong>2008</strong><br />
Handhaving 60.000<br />
Verbeteren toegankelijkheid haltevoorzieningen 25.000<br />
Reserve subsidiabele objecten 400.000
<strong>Jaarverslag</strong> <strong>2008</strong> 28<br />
Ambitie 4.1<br />
De fysieke openbare ruimte en de voorzieningen die zich daarin bevinden, zijn schoon, heel en veilig.<br />
Portefeuillehouders: Jannes Janssen en Bert Meulman<br />
Afdelingshoofden: Dirk van Lenthe (IG) en Theo Scholten (CAJ)<br />
Met het dagelijks onderhoud boeren we goed vooruit. Het Meldpunt Openbare Ruimte functioneert steeds beter.<br />
Er is aandacht voor verschillen in gebieden. Winkelcentra en kernen krijgen extra aandacht om hun goede uitstraling<br />
te behouden. Ondanks de groei van het verzorgingsgebied lukt dit vanwege de meer planmatige aanpak.<br />
De buitendienst werkt steeds efficiënter en doet meer werk voor minder geld. Het gaat dus goed met deze ambitie.<br />
Om de openbare ruimte nog schoner te houden, worden inmiddels een hondenpoepzuiger, een kauwgomreiniger en<br />
een tweede veegmachine gericht ingezet. We constateren minder meldingen met betrekking tot gebreken aan het<br />
kleinschalig onderhoud. Dit is een rechtstreeks gevolg van beter planmatig onderhoud. De handhaving “hondenpoep”<br />
dient een impuls te krijgen, om zo repressief op te treden en tegelijkertijd gedragsbeïnvloeding te bewerken.<br />
Door de komst van de organisatie Toezichthouders Veiligheid gemeente <strong>Hardenberg</strong> per 1 januari 2009, die<br />
flexibele werktijden hanteert, wordt de intensiteit van de controles (o.a. APV, milieu, verkeer) opgevoerd. Andere<br />
handhavingthema’s zoals zwerfafval en illegale dump krijgen de nodige aandacht van de daarmee specifieke belaste<br />
buitengewone opsporingsambtenaar.<br />
De schade door diefstal en vandalisme is de afgelopen jaren gestegen. Dit probleem heeft volop aandacht, maar<br />
de goede aanpak is nog niet gevonden. Er is overleg tussen verschillende partijen. Politie en gemeente gaan nu<br />
binnengekomen meldingen over schade naast elkaar leggen om een betere analyse te kunnen maken en met ‘hotspots’<br />
aan het werk te gaan.<br />
Er zijn in <strong>Hardenberg</strong> zo’n 650 speeltoestellen. Het aantal toestellen dat jaarlijks vervangen of verwijderd moet worden<br />
neemt af van 86 in 2004 naar 65 in 2007. Nieuw is de komst van een chip op de toestellen die het makkelijker maakt om<br />
te controleren of er ook daadwerkelijk iets met gebreken gebeurt. Dit verhoogt de veiligheid van de speelplekken.<br />
De contactambtenaren en medewerkers van de buitendienst constateren een algemene teneur van tevredenheid bij<br />
inwoners op deze ambitie. Met name complimenten over groenvoorzieningen, achterpadenverlichting en speelterreintjes.<br />
Met betrekking tot de opstelling en uitvoering van het meerjarenonderhoudsprogramma wegen vindt een goede interactie<br />
met vertegenwoordigers van plaatselijk belang plaats.<br />
In <strong>2008</strong> is voor het eerst met een meerjarenplanning voor het groot onderhoud wegen gewerkt. Dit heeft tot goede<br />
resultaten geleid.
29 <strong>Jaarverslag</strong> <strong>2008</strong><br />
Ambitie 4.2<br />
De gemeente geeft prioriteit aan structuurgroen en legt de verantwoordelijkheid voor het groene aanzien van<br />
de directe woonomgeving bij de bewoners. Daarom kunnen inwoners 5 % van de groenvoorzieningen in de<br />
woonwijken van de gemeente overnemen.<br />
Portefeuillehouder: Jannes Janssen<br />
Afdelingshoofd/Directeur: Dirk van Lenthe (IG) en Arie van der Wilt (DT)<br />
Met deze ambitie gaat het goed. De aandacht is verschoven van kleinschalig, snippergroen naar structuurgroen zoals<br />
parken. Ook vindt regelmatig verkoop van openbaar groen plaats.<br />
Verkoop openbaar groen<br />
Aantal transacties<br />
Totale opbrengst<br />
2004 20 €59.000<br />
2005 15 €38.000<br />
2006 22 €72.000<br />
2007 21 €55.000<br />
Bron: gemeente <strong>Hardenberg</strong><br />
Park Kotermeerstal in Dedemsvaart en het park in De Krim zijn nieuw aangelegde parken.<br />
Het Heemsermarspark is recent opgewaardeerd.<br />
Ambitie 4.3<br />
De verkeersveiligheid verbetert, waarbij het aantal slachtoffers met lichamelijk letsel op gemeentelijke wegen<br />
de komende vijf jaar daalt met 5%.<br />
Portefeuillehouder: Jannes Janssen<br />
Afdelingshoofd: Dirk van Lenthe (IG)<br />
Het is tot op heden nog niet gelukt deze ambitie te realiseren. De aandacht bij verkeersveiligheid gaat steeds meer naar<br />
gedragsverandering in plaats van naar infrastructurele maatregelen. Daarmee leggen we meer de nadruk op de eigen<br />
verantwoordelijkheid van mensen voor hun verkeersgedrag.<br />
Op ons verzoek analyseert de politie<br />
de stijging in 2007. Op grond van de<br />
uitkomsten kijken we welke aanvullende<br />
maatregelen we kunnen treffen.<br />
Het budget voor gedragsverandering is in<br />
2007 en <strong>2008</strong> wel aanmerkelijk gestegen.<br />
Bron: politie IJsselland
<strong>Jaarverslag</strong> <strong>2008</strong> 30<br />
Ambitie 4.4<br />
Betrokken organisaties signaleren vroegtijdig overlastsituaties in buurten en wijken, zodat we oplopende<br />
problemen kunnen voorkomen. Het gevoel van burgers ten aanzien van veiligheid in een wijk blijft op het<br />
huidige niveau.<br />
Portefeuillehouder: Bert Meulman<br />
Afdelingshoofd: Theo Scholten (CAJ)<br />
Dat het goed gaat met deze ambitie blijkt onder andere uit cijfers en percentages uit het Veiligheidsonderzoek uit 2006.<br />
Volgens dit onderzoek ervaren burgers <strong>Hardenberg</strong> als een veilige gemeente. Het Veiligheidsonderzoek lag mede ten<br />
grondslag lag aan het integraal veiligheidsbeleid over de jaren 2007 tot en met 2010.<br />
Bron: veiligheidsmonitor 2006 gemeente <strong>Hardenberg</strong><br />
Het gemeentelijke Netwerk ‘voorkomen en bestrijden van buurtoverlast’ bewijst z’n meerwaarde. Bij (dreigende)<br />
overlastsituaties wordt nauw samengewerkt tussen de gemeente, de politie, de woningbouwcorporaties, het<br />
maatschappelijk werk en de RIBW.<br />
In 2006 zijn 38 overlastsituaties besproken in het Netwerk, waarvan er 17 definitief zijn opgelost. Voor 2007 zijn de<br />
cijfers: 45 bespreekgevallen en 30 definitief opgelost. Er zijn overlastgevallen, waarbij langdurige zorg geboden is.<br />
Het netwerk heeft ook een signalerende functie en adviseert over relevante beleidsontwikkelingen, zoals crisisopvang<br />
en opvang en nazorg van ex-gedetineerden.<br />
Ambitie 4.5<br />
Instellingen en inwoners ondervinden 5% minder administratieve lastendruk van de gemeentelijke<br />
regelgeving en de regelgeving die de gemeente uitvoert.<br />
Portefeuillehouder: Bert Meulman<br />
Afdelingshoofd: Jos Nijenhuis (BM)<br />
Deze ambitie blijft een ware uitdaging. Het doel van lastenvermindering leeft in de samenleving en de gemeentelijke<br />
organisatie. We hebben als gemeente echter weinig mogelijkheden om de regelgeving te verminderen. Daarom<br />
proberen we de winst in de uitvoering te boeken. Deze ambitie hangt nauw samen met ambitie 7.1 over de digitale
31 J a a r v e r s l a g 2 0 0 8<br />
dienstverlenende gemeente. Digitale dienstverlening kan hierbij gaan helpen. Nu zit onze kracht vooral in de<br />
hulpvaardige houding van medewerkers.<br />
Wel hebben we een sterke vereenvoudiging van het kapvergunningenbeleid doorgevoerd.<br />
Naar verwachting wordt per 1 januari 2010 de omgevingsvergunning ingevoerd, die voorziet in een samenvoeging van<br />
25 vergunningen, waaronder de bouwvergunning, milieuvergunning, kapvergunning en gebruiksvergunning.<br />
Bedrijven worden begeleid bij vergunningaanvragen. Bedrijven zijn over het algemeen tevreden, want in 2007 zijn<br />
we uitgeroepen tot de meest ondernemersvriendelijke gemeente van de regio IJssel-Vecht.<br />
Ambitie 4.6<br />
Er vinden minder overtredingen van regelgeving plaats door actieve communicatie en gerichte controles.<br />
Portefeuillehouder: Jannes Janssen<br />
Afdelingshoofd: Jos Nijenhuis (BM)<br />
Dit is een ambitie die de nodige aandacht krijgt. Het gaat de goede kant op en het naleefgedrag wordt beter.<br />
Alle toezicht- en handhavingstaken zijn inmiddels gecentraliseerd op de afdeling Bouwen en Milieu. We hebben twee<br />
milieucontroleurs en huren waar nodig een specialist in. Als gevolg van actievere communicatie en gerichte controles zijn<br />
er meer gesignaleerde milieuovertredingen, die vervolgens goed gecorrigeerd kunnen worden. Ook de bouwinspecteurs<br />
constateren minder overtredingen. Om burgers te wijzen op de regelgeving plaatsen we regelmatig artikelen op de<br />
gemeentelijke informatiepagina.<br />
Bron: <strong>Gemeente</strong> <strong>Hardenberg</strong>
<strong>Jaarverslag</strong> <strong>2008</strong> 32<br />
Ambitie 4.7<br />
Het huidige kwaliteitsniveau op het gebied van milieu blijft gelijk. Bevolking en planontwikkelaars kennen<br />
door preventie een grotere verantwoordelijkheid voor de fysieke veiligheid.<br />
Portefeuillehouder: Jannes Janssen<br />
Afdelingshoofd: Jos Nijenhuis (BM)<br />
Met de groei van het aantal woningen, bedrijven en het verkeer is het lastig milieuwinst te boeken. Het onderwerp krijgt<br />
wel veel aandacht. Zo doen we niet meer automatisch aan normopvulling door bijvoorbeeld tot het maximaal toelaatbare<br />
niveau van geluid te gaan. Veel vaker gaat de discussie bij een nieuw bedrijf over de vraag wat een reëel niveau is op<br />
de specifieke plek. Ook vervoer van grond wordt gecontroleerd en de Peterswijk in Dedemsvaart is in <strong>2008</strong> gesaneerd.<br />
Tevens draagt het Besluit externe veiligheid inrichtingen (Bevi) bij aan de realisering van deze ambitie.<br />
Duurzaamheid is een belangrijk speerpunt geworden waaruit de komende jaren milieuwinst geboekt kan worden, ook<br />
door de inwoners en bedrijven. Er is een energiescan <strong>Hardenberg</strong> uitgevoerd en er is nu duidelijk meer aandacht voor<br />
duurzaamheid. De Raad heeft ingestemd met de Kadernota Duurzaam <strong>Hardenberg</strong>. Deze nota richt zich op<br />
3 elementen;<br />
- Wat kunnen we zelf: duurzaam gemeentehuis (ons nieuwe gemeentehuis moet het meest duurzame gemeentehuis<br />
van Nederland worden), duurzame gemeentewerf en overige gemeentelijke gebouwen;<br />
- Beïnvloeden van het maatschappelijk middenveld (projectontwikkelaars en woningbouwcorporaties);<br />
- Beïnvloeden van particuliere woningeigenaren.<br />
Uit de energiescan: CO2 uitstoot per inwoner per jaar in <strong>Hardenberg</strong><br />
jaar CO2-uitstoot toelichting<br />
1990 3,4 ton 0-meting<br />
2007 3,8 ton Conform het gemiddelde in Nederland<br />
2012 4,2 ton Bij onveranderd beleid<br />
3,2 ton Kyotonorm<br />
3,3 ton Realistische doelstelling <strong>Hardenberg</strong><br />
Bron: <strong>Gemeente</strong> <strong>Hardenberg</strong>, energiescan<br />
Totaaloverzicht programmalijn Veiligheid en Openbare Ruimte<br />
Bedragen x € 1.000<br />
Begroot voor wijziging Begroot na wijziging Rekening <strong>2008</strong> Verschil<br />
Baten 1.556 1.648 2.330 682<br />
Lasten 16.557 19.770 19.605 166<br />
Saldo 15.001 18.122 17.274 848
33 J a a r v e r s l a g 2 0 0 8<br />
3.5 Economie<br />
Het opleidingsniveau van de bevolking is relatief laag. Met de teruggang in de landbouw staat de vitaliteit van<br />
het platteland onder druk. Het is daarom nodig dat nieuwe economische dragers gezocht worden. De lokale en<br />
regionale bedrijvigheid is de belangrijkste motor van de <strong>Hardenberg</strong>se economie, bedrijvigheid zoals de bouw,<br />
de zorg en het toerisme. Minder regelgeving is belangrijk om ondernemers de ruimte te geven.<br />
Doelstellingen<br />
- Behoud, versterking en verbreding van de werkgelegenheid.<br />
- Concentreren bedrijvigheid in de kernen <strong>Hardenberg</strong> en Dedemsvaart.<br />
- Versterken toerisme als visitekaartje van de gemeente.<br />
- Vervullen van een regionale economische rol.<br />
- Versterken verbindingen.<br />
- Verminderen regelgeving.
<strong>Jaarverslag</strong> <strong>2008</strong> 34<br />
Ambitie 5.1<br />
De gemeente <strong>Hardenberg</strong> scoort in de beleving van ondernemers hoger in het ondernemersklimaat.<br />
Ondernemers waarderen de dienstverlening van de gemeente hoger, zoals via de relatiemanagers.<br />
De samenwerking tussen gemeente en ondernemers is verbeterd.<br />
Portefeuillehouder: Bert Meulman<br />
Afdelingshoofd: Arie v.d. Spek (RE)<br />
<strong>Hardenberg</strong> scoort goed bij ondernemers. Uit de diverse contacten met de bedrijven en met de ondernemersverenigingen<br />
ontstaat het beeld dat ze de activiteiten en meewerkende houding van de gemeente kunnen waarderen.<br />
De belangrijkste graadmeter voor deze ambitie is wel het feit dat we in 2007 een belangrijke prijs in de wacht gesleept<br />
hebben: <strong>Hardenberg</strong> is uitgeroepen tot de meest ondernemersvriendelijke gemeente in de regio IJssel-Vecht!<br />
Wij scoren erg hoog op het punt van kennisontwikkeling. De beoordeling van de ondernemersverenigingen heeft de<br />
doorslag gegeven in deze verkiezing. <strong>Hardenberg</strong> is door twee ondernemersverenigingen beoordeeld met de hoogste<br />
score van 7,88.<br />
Ondernemers tonen belangstelling voor het nieuwe plan “Kop van Broeklanden”. Ook de plannen in Dedemsvaart,<br />
Gramsbergen en Balkbrug zijn in trek. Ook dit geeft aan dat de gemeente <strong>Hardenberg</strong> goed scoort bij ondernemers.<br />
Ambitie 5.2<br />
De gemeente heeft voldoende voorraad bedrijventerreinen om de vraag op te vangen. De duurzaamheid en<br />
het particulier beheer van bedrijventerrein nemen toe.<br />
Portefeuillehouders: Douwe Prinsse, Bert Meulman en Jannes Janssen<br />
Afdelingshoofd: Arie v.d. Spek (RE)<br />
Deze ambitie geniet veel aandacht. De verkoop van de bedrijventerreinen gaat goed. Om de voorraad op peil te houden<br />
zijn nieuwe terreinen nodig, die dan ook in voorbereiding zijn.<br />
Bron: Provincie Overijssel, <strong>Gemeente</strong> <strong>Hardenberg</strong><br />
In <strong>2008</strong> is 12,7 ha bedrijventerrein uitgegeven<br />
In de plannen Rollepaal (Dedemsvaart), Broeklanden en Haardijk (<strong>Hardenberg</strong>) hebben we Parkmanagement<br />
als particuliere beheersvorm ingevoerd, mede dankzij een betere relatie met de ondernemersverenigingen.<br />
Dit parkmanagement samen met de bedrijven krijgt steeds beter vorm.<br />
Momenteel wordt gewerkt aan een bedrijventerreinenvisie voor de gehele gemeente.
35 <strong>Jaarverslag</strong> <strong>2008</strong><br />
Voor het oplossen van ‘Rotte Kiezen’ in Dedemsvaart is € 500.000 subsidie van de provincie verkregen. Er wordt druk<br />
gewerkt aan dit project.<br />
Ambitie 5.3<br />
De bereikbaarheid van de kernen <strong>Hardenberg</strong> en Dedemsvaart is vergroot.<br />
Binnen 30 minuten kun je met de auto vanaf de stad <strong>Hardenberg</strong> op de omliggende snelwegen/ A-wegen<br />
komen. De treinverbinding Twente-Drenthe rijdt twee keer per uur met een goede aansluiting. De digitale<br />
bereikbaarheid is verbeterd met breedbandverbindingen.<br />
Portefeuillehouders: Jannes Janssen (verkeer) Bert Meulman (economische zaken)<br />
Afdelingshoofd): Dirk van Lenthe (IG)<br />
Met de digitale bereikbaarheid gaat het goed, de breedband faciliteiten zijn voor alle bedrijven beschikbaar. Het is nu aan<br />
de bedrijven zelf of en hoe ze hier gebruik van maken. Het verbeteren van de bereikbaarheid over weg en spoor duurt<br />
langer. Ook al rijdt de trein Almelo-Mariënberg sinds een jaar twee keer per uur, er is slechts een maal per uur aansluiting<br />
met <strong>Hardenberg</strong>. De aansluiting op de A1/A35 is sterk verbeterd, maar de aansluiting op de A28 nog niet. Zwolle lijkt<br />
steeds verder weg te liggen. De rondweg Ommen is in voorbereiding. In 2009 start de uitvoering. Voor wat betreft de<br />
plannen om van de N34 een 100km/u-weg te maken: er zijn nog enkele knelpunten. Het blijft op de agenda staan!<br />
De rondweg Almelo is gerealiseerd. Daardoor is de A1 via de N36 sneller bereikbaar. Vooral uit Dedemsvaart krijgen we<br />
hier positieve reacties op.<br />
Ambitie 5.4<br />
De stad <strong>Hardenberg</strong> is een levendige ontmoetingsplek om uit te gaan, te werken, te winkelen, te recreëren<br />
en te wonen.<br />
Portefeuillehouders: Douwe Prinsse en Jannes Janssen<br />
Directeur: Arie vd Wilt (DT)<br />
Het publiek geeft aan dat <strong>Hardenberg</strong> koopstad was en winkelstad geworden is. De levendigheid is mede vergroot door<br />
de uitbreiding van de terrassen.<br />
Bron: <strong>Gemeente</strong> <strong>Hardenberg</strong>,<br />
koopstromenonderzoek 2005<br />
Op 10 april <strong>2008</strong> is de Markt en in feite het vernieuwde centrum van <strong>Hardenberg</strong> feestelijk geopend. Er is 8.000<br />
vierkante meter winkelruimte bijgekomen en de variatie in het winkelaanbod is vergroot. Hierdoor komen aanmerkelijk<br />
meer bezoekers naar het centrum, ook uit de regio. Door de intieme sfeer van het martktplein en het Klepperplein met<br />
diverse terrasjes is de levendigheid en gezelligheid toegenomen. Het is echter nog niet af. Op de markt wordt nog een<br />
muziekpodium gerealiseerd en bankjes geplaatst.
<strong>Jaarverslag</strong> <strong>2008</strong> 36<br />
In augustus <strong>2008</strong> is gestart met de bouw van de Woonservicezone aan de Bramerstraat. Dit woonproject van<br />
Beter Wonen betreft de bouw van 118 appartementen voor verschillende doelgroepen en ruimte voor zorggerelateerde<br />
functies. Tegelijk werd het startschot gegeven voor de start van Marsch-Kruserbrink nieuwbouw met grondgebonden<br />
woningen en een appartementegebouw aan de Vecht. Ook met de Centrumroute zijn in <strong>2008</strong> vorderingen gemaakt.<br />
De Lage Doelen en een deel van de Havenweg hebben in oktober een nieuwe deklaag gekregen en zijn voorzien van<br />
een profiel dat de verkeersveiligheid verhoogt. Ter hoogte van CBS de Kastanjehof is een plateau aangebracht om de<br />
oversteek te vergemakkelijken. De rest van de Centrumroute wordt fasegewijs gerealiseerd.<br />
Ambitie 5.5<br />
Behoud en uitbreiding van de werkgelegenheid komt voornamelijk via bestaande bedrijvigheid tot stand.<br />
Het percentage starters neemt toe.<br />
Portefeuillehouder: Bert Meulman<br />
Afdelingshoofd: Arie v.d. Spek (RE)<br />
De afgelopen jaren zit er een stijgende lijn in het aantal bedrijven, arbeidsplaatsen en starters.<br />
Bron: Provincie Overijssel, LISA<br />
Sinds mei <strong>2008</strong> is het Ondernemersstartpunt tot stand gekomen. Dit is een samenwerkingsverband tussen gemeente<br />
<strong>Hardenberg</strong>, de Kamer van Koophandel, de ondernemersvereniging De Koepel en Hogeschool Windesheim. Doel van<br />
het Ondernemersstartpunt is het stimuleren van ondernemerschap in gemeente <strong>Hardenberg</strong>m, het geven van nieuwe<br />
impulsen aan lokale economie (starters zijn vaak innovatief) en waar nodig een vangnet bieden aan starters door middel<br />
van begeleiding, coaching of bedrijfsadvies. In 2003 waren er 104 starters, in 2006 waren er 160 starters en in 2007<br />
waren er 257 starters. Dit is een stijging van 60 % ten opzichte van 2006. In <strong>2008</strong> zijn tot en met juni al 210 starters<br />
bekend. Oost Nederland zit aan de top qua jonge ondernemers die een eigen zaak starten. Het starterscijfer ligt hier op<br />
19%, dat is 6% boven het landelijke gemiddelde. De bouw, detailhandel en adviesdiensten zijn aantrekkelijke branches<br />
om in te starten. Om een beeld te schetsen:<br />
- <strong>Hardenberg</strong> 69% starters<br />
- Staphorst 40% starters<br />
- Zwolle 51% starters<br />
Relatief veel starters lukt het niet het hoofd boven water te houden. De Kamer van Koophandel heeft alleen landelijke<br />
percentages inzake opgeheven startende ondernemingen. Gemiddeld is na vier jaar bijna de helft van de starters<br />
gestopt. Of <strong>Hardenberg</strong> boven of onder het landelijk gemiddelde ligt is dus niet bekend.
37 J a a r v e r s l a g 2 0 0 8<br />
Ambitie 5.6<br />
De voorwaarden voor vestiging van nieuwe of uitbreiding van bestaande bedrijven in de zorgsector zijn beter.<br />
De werkgelegenheid neemt in de periode 2005-2010 in de zorgsector sterker toe dan in andere sectoren.<br />
Portefeuillehouder: Joost Liese en Douwe Prinsse<br />
Afdelingshoofd: Arie v.d. Wilt (DT) en Arie v.d. Spek (RE)<br />
Bron: Provincie Overijssel, gemeente <strong>Hardenberg</strong><br />
De zorg is maatschappelijk gezien een groeisector en voor <strong>Hardenberg</strong> in potentie een belangrijke banenmotor, ook voor<br />
HBO-banen. De trend is dat er meer banen en bedrijven komen. Dit jaar kennen we positieve ontwikkelingen rond het<br />
Gezondheidspark. We verwachten dat we in de loop van 2009 aan een ontwikkelaar kunnen gunnen. De functies die in<br />
het Gezondheidspark op dit moment in beeld zijn, zijn huisartsen, apothekers, fysiotherapie, podologie, Ceasar therapie,<br />
ortometrie, psychologie en nierdialyse. Hiermee versterken we de positie van het ziekenhuis en bieden een breed<br />
zorgpakket voor de regio.<br />
Er zijn verschillende combi’s gemaakt tussen zorg en recreatie, zoals:<br />
- Camping ’t Reestdal in Oud Avereest, waar ook specifiek ouders met ADHD-kinderen op vakantie kunnen.<br />
- Diverse zorgboerderijen, waaronder de Zwieseborg die ook een aantal campingplaatsen biedt.<br />
- Camping de Boergondiër die gasten met nierproblemen de mogelijkheid biedt op de camping te dialyseren.
<strong>Jaarverslag</strong> <strong>2008</strong> 38<br />
Ambitie 5.7<br />
De gemeente <strong>Hardenberg</strong> hoort tot de top van de toeristische gemeenten in Overijssel. Het aanbod aan<br />
overnachtingsmogelijkheden, voorzieningen, arrangementen en evenementen is toegenomen en verbeterd,<br />
met name gericht op seizoensverbreding en de bovenkant van de markt.<br />
Portefeuillehouder: Bert Meulman<br />
Afdelingshoofd: Arie v.d. Spek (RE)<br />
Deze ambitie is nauw verbonden met de ambities 6.3 en 6.4: meer fietsers en wandelaars en meer bootjes op de Vecht.<br />
De recreatiebranche is als kleine sector geen grote banenmotor, hoewel er nog steeds groei in de werkgelegenheid<br />
aanwezig is. Deze sector is wel van belang als visitekaartje en voor de uitstraling. Op dat terrein is er de afgelopen jaren<br />
beperkte winst geboekt en blijft het gevoel bestaan dat er meer mogelijk is.<br />
Bron: <strong>Gemeente</strong> <strong>Hardenberg</strong>, LISA<br />
We bezoeken frequent recreatieondernemers en stimuleren initiatieven die leiden tot seizoensverbreding, toename<br />
hotel- en welnessaccommodaties en slecht-weer-voorzieningen.<br />
We hebben circa 1,5 miljoen toeristische overnachtingen op jaarbasis. Daarnaast zien we een toename van het aantal<br />
dagjesmensen dat de gemeente <strong>Hardenberg</strong> bezoekt. Fiets- en wandelknooppunten zijn gerealiseerd.<br />
Op de volgende campings is sprake van uitbreiding (in voorbereiding):<br />
- ’t Veld (procedure afgerond, uitbreiding gerealiseerd)<br />
- Kleine Belties (procedure afgerond, uitbreiding in gang gezet)<br />
- Jungle Avonturencamping (procedure in gang gezet)<br />
Bij de volgende hotels, appartementen of boerderijkamers is sprake van uitbreiding:<br />
- De Zwieseborg (10 bedden, 12 zorgbedden)<br />
- Pension Beekzicht (2005, 15 bedden)<br />
- Boerderijkamers Veurink (2007, 15 bedden)<br />
- Horsetellerie (nieuwe vestiging in voorbereiding, 224 bedden)<br />
Daarnaast zijn er circa 20 Bed & Breakfast-locaties bijgekomen.<br />
Kwaliteitsverhoging van het aanbod bestaat voornamelijk uit de toenemende aandacht die campings hebben voor de<br />
landschappelijke inpassing van hun activiteiten. Een voorbeeld daarvan is camping de Kleine Belties. Bij de uitbreiding<br />
zijn de centrale voorzieningen opgewaardeerd en heringericht, het wegpatroon verbeterd en veiliger gemaakt en het<br />
aantal parkeerplaatsen fors verhoogd. Bij Recreatiepark Stoetenslagh is rondom de zwemplas heringericht, waardoor<br />
meer recreatieplaatsen aan het water gecreëerd zijn.
39 J a a r v e r s l a g 2 0 0 8<br />
Ambitie 5.8<br />
We versterken de koppeling van aanbod en vraag naar arbeid.<br />
Portefeuillehouder: Joost Liese<br />
Afdelingshoofd: Paul Overmars (WWE)<br />
Met deze ambitie gaat het steeds beter, er is de afgelopen jaren een goede basis gelegd voor deze ambitie.<br />
De samenwerking tussen overheden, onderwijs en ondernemers heeft concreet vorm gekregen in het platform ‘leren,<br />
werken en ondernemen’, Daar zoeken partijen gezamenlijk naar een goede aansluiting tussen vraag, bijscholing en<br />
aanbod van arbeid. Overheden (gemeente, CWI en UWV) krijgen met de nauwe samenwerking in het LOC+ ook steeds<br />
beter grip op wat ingeschreven mensen kunnen en waar de vraag van de werkgevers ligt.<br />
Ambitie 5.9<br />
Het gemiddeld huishoudinkomen in de gemeente <strong>Hardenberg</strong> stijgt en komt dichter bij het Overijssels<br />
gemiddelde.<br />
Het gemiddeld huishoudinkomen van de gemeente <strong>Hardenberg</strong> ligt al boven het provinciaal gemiddelde. Deze ambitie<br />
met deze formulering is dus niet nodig. De afgeleide ambitie voor de gemeente is dan ook dat het gemiddeld inkomen op<br />
of boven het provinciaal gemiddelde blijft stijgen. Op die manier geformuleerd gaat het goed met de ambitie. Opvallend<br />
is dat het gemiddeld inkomen per persoon onder het provinciaal gemiddelde ligt. De huishoudens in onze gemeente zijn<br />
groter dan het landelijk gemiddelde. De feitelijke koopkracht is in de gemeente <strong>Hardenberg</strong> ten opzichte van grote delen<br />
van de rest van Nederland hoger, omdat de woonlasten hier gemiddeld lager zijn.<br />
Gem. huishoudinkomen <strong>Hardenberg</strong> (x €1000) Gem. huishoudinkomen prov. Overijssel (x €1000)<br />
2001 27,9 27,2<br />
2002 28,8 28,2<br />
2003 28,9 28,2<br />
2004 29,1 28,3<br />
2005 29,9 28,7<br />
2006 Nog geen informatie<br />
2007 Nog geen informatie<br />
Bron: CBS<br />
Totaaloverzicht programmalijn Economie<br />
Bedragen x € 1.000<br />
Begroot voor wijziging Begroot na wijziging Rekening <strong>2008</strong> Verschil<br />
Baten 1.036 1.409 1.314 94<br />
Lasten 2.569 3.346 3.390 -45<br />
Saldo 1.533 1.937 2.076 -139
<strong>Jaarverslag</strong> <strong>2008</strong> 40<br />
3.6 Groene ruimte<br />
De functie van het buitengebied verandert. Deze verandering heeft te maken met de teruglopende rol van de<br />
landbouw, maar ook met andere behoeftes van mensen.<br />
Inwoners, bezoekers en toeristen zijn graag in de groene ruimte. De landbouw zal een belangrijke functie blijven<br />
behouden in het buitengebied, maar zal niet meer de enige en primaire functie zijn. De gemeente wil de kwaliteit<br />
van de openbare groene ruimte behouden en verbeteren.<br />
Doelstellingen<br />
- Behouden en verbeteren kwaliteit groene ruimte.<br />
Investeringsprogramma <strong>2008</strong><br />
Hierna is een overzicht opgenomen van de voor <strong>2008</strong> beschikbare budgetten voor het investeringsprogramma.<br />
Omschrijving <strong>2008</strong><br />
Implementatie Groene en Blauwe Diensten 200.000<br />
Leader plus 75.000<br />
Bestemmingsplan buitengebied 125.000
41 J a a r v e r s l a g 2 0 0 8<br />
Ambitie 6.1<br />
In onze natuurgebieden (voorbeelden zijn het Reestdal, het Colenbrandersbos en het Vechtdal) blijft de<br />
biodiversiteit behouden en wordt zo mogelijk verbeterd.<br />
Portefeuillehouder: Jannes Jansen<br />
Afdelingshoofd: Jos Nijenhuis (BM)<br />
Het is moeilijk te bepalen of het goed gaat met deze ambitie. Natuurgebieden zijn uitgebreid en we experimenteren<br />
met het aanleggen van ecologische voorzieningen in de woonomgeving, zoals met stijlwanden voor ijsvogels en<br />
oeverzwaluwen. Projecten die we ook hier zeker willen noemen zijn Mölnmarsch, Loozensche Linie, Vechtverbreding<br />
Brucht, Uilenkamp en de Paddenoversteek Rheezerweg.<br />
Ambitie 6.2<br />
Via een monitor biodiversiteit behouden we de maatschappelijke aandacht voor biodiversiteit.<br />
Portefeuillehouder: Jannes Janssen<br />
Afdelingshoofd: Jos Nijenhuis (BM)<br />
Met deze ambitie gaat het steeds beter. De Koppel ontwikkelt zich meer tot een educatief centrum waar acties op het<br />
gebied van milieu en natuur plaatsvinden en waar mensen op bezoek komen. Er zijn verschillende mensen zeer actief op<br />
het gebied van biodiversiteit, wat voor veel maatschappelijke aandacht zorgt. Er zijn 30 vrijwilligers bij De Koppel actief,<br />
jaarlijks worden er zo’n 8 exposities en diverse lezingen gehouden en er worden 10 tot 15 thema- en kindermiddagen<br />
georganiseerd. Maatschappelijke aandacht is gerealiseerd via de natuurwaardenkaart, het nestkastenproject,<br />
zwaluwkasten en het stadsvogelproject. De gegevens uit het basisrapport biodiversiteit zijn geactualiseerd onder leiding<br />
van De Koppel (Leader+ subsidie).<br />
Met het KISAL-project (Kennis- en InformatieSysteem Achterhoek en Liemers) ontwikkelen we een informatiesysteem<br />
waarin flora- en faunagegevens op uniforme en gedetailleerde wijze worden opgeslagen en kunnen worden<br />
weergegeven.<br />
Ambitie 6.3<br />
Meer wandelaars en fietsers doorkruisen de groene ruimte.<br />
Portefeuillehouders: Jannes Janssen (natuur en landschap, plattelandsontwikkeling) en Bert Meulman (recreatie)<br />
Afdelingshoofd: Arie v.d. Spek (RE)<br />
Deze ambitie ontwikkelt zich goed. Maatschappelijk gezien is er meer aandacht voor wandel- en fietsroutes.<br />
In <strong>Hardenberg</strong> zijn met het wandelnetwerk en het fietsknooppuntennetwerk (relatie met ambitie 5.7) belangrijke stappen<br />
gezet. We hebben het gevoel dat er nu al meer wandelaars en fietsers zijn. De faciliteiten zijn aanwezig. We werken<br />
verder aan een grotere bekendheid.<br />
Momenteel werkt de gemeente <strong>Hardenberg</strong> aan de ontwikkeling van een regionaal wandelnetwerk, met een totale lengte<br />
van circa 550 km. De laatste jaren zijn er nog verschillende wandelroutes ontwikkeld, waaronder het Akkerpad in<br />
De Krim, Nordic Walking routes in het Reestdal en een cultuurroute, natuur- en educatieve route rondom het<br />
stadscentrum van <strong>Hardenberg</strong>.
<strong>Jaarverslag</strong> <strong>2008</strong> 42<br />
In de gemeente <strong>Hardenberg</strong> is een fietsnetwerk met een totale lengte van 252 km aangelegd. Hierin zitten<br />
50 knooppunten, waardoor de fietser zelf de lengte van de route en de variatie in het landschap binnen de route kan<br />
bepalen. De route is, eenmaal onderweg, nog gemakkelijk aan te passen. Het fietsknooppuntennetwerk is afgerond.<br />
Het fietspad langs de Grote Beltenweg is in <strong>2008</strong> gerealiseerd.<br />
Ambitie 6.4<br />
Op de Vecht varen meer bootjes.<br />
Portefeuillehouders: Jannes Janssen (natuur en landschap, plattelandsontwikkeling) en Bert Meulman (recreatie)<br />
Afdelingshoofd: Arie v.d. Spek (RE)<br />
Met deze ambitie zijn we nog niet klaar. Er varen niet meer bootjes op de Vecht en ook de beleving van de Vecht is<br />
amper verbeterd. Binnen Ruimte voor de Vecht wordt verder gewerkt aan de Vecht als halfnatuurlijke laaglandrivier.<br />
De focus ligt nu meer op het verbeteren van de levendigheid op en rond de Vecht. Inzet is om de beleving van de Vecht<br />
vanaf het water te verbeteren. Dit is dan ook de belangrijkste opgave van het provinciale programma Ruimte voor de<br />
Vecht. In <strong>2008</strong> is de initiatiefgroep ‘Meer levendigheid op en rond de Vecht’ opgericht, waarin diverse geledingen zijn<br />
vertegenwoordigd. Het doel is dat er samengewerkt wordt om, met respect voor de natuur, meer levendigheid op en<br />
rond de Vecht te realiseren. Ook wil de initiatiefgroep bewerkstelligen dat de Vecht niet langer wordt besproken vanuit<br />
conflicterende belangen, maar vanuit de kansen voor natuur, recreatie en waterbeheer.<br />
Ambitie 6.5<br />
We wijzen vier gebieden aan als landbouwontwikkelingsgebied, namelijk Westerhuizingerveld, het gebied<br />
tussen N377 en N34, SlagharenOost/De Krim, Bergentheim-zuid. Deze gebieden zijn het meest geschikt voor<br />
landbouw.<br />
In de visienota buitengebied benoemen we de gewenste kwaliteiten in gebieden en vertalen dit naar het<br />
bestemmingsplan buitengebied. Bij ruimtelijke afwegingen en ontwikkelingen houden we rekening met het<br />
behoud van de stilte, het donker en de ruimte.<br />
Portefeuillehouders: Douwe Prinsse (ruimtelijke ordening) en Jannes Janssen (agrarische zaken)<br />
Afdelingshoofd: Arie v.d. Spek (RE)<br />
Via de visienota buitengebied zijn de<br />
landbouwontwikkelingsgebieden aangewezen, met<br />
deze ambitie gaat het dus goed. Ook omdat er de<br />
laatste tijd maatschappelijk gezien een besef is<br />
ontstaan dat we in Nederland onze landbouwfunctie<br />
moeten koesteren. In de praktijk werkt de gemeente<br />
eraan mee boeren de ruimte te geven.<br />
De vier landbouwontwikkelingsgebieden zijn dus<br />
aangewezen. De volgende stap is om dit in het nieuwe<br />
bestemmingsgebied buitengebied op te nemen.<br />
De discussienota Landbouw is opgesteld en wordt in<br />
het voorjaar 2009 aan de Raad aangeboden.<br />
Bron: Provincie Overijssel, <strong>Gemeente</strong> <strong>Hardenberg</strong>
43 J a a r v e r s l a g 2 0 0 8<br />
Ambitie 6.6<br />
Het aantal functies (zoals bedrijven en woningen) in vrijkomende agrarische gebouwen neemt toe.<br />
Portefeuillehouder: Douwe Prinsse<br />
Afdelingshoofd: Arie v.d. Spek (RE)<br />
De gemeente biedt hiervoor allerlei mogelijkheden. Op dit moment wordt vooral de woonbestemming gebruikt. Tot op<br />
heden slechts in enkele gevallen ook andere bedrijfstakken. Zo mogelijk werkt de gemeente mee aan de ‘rood voor<br />
rood’-regeling, waarbij grote oude schuren plaats maken voor beperkte woningbouw. We hebben op dit moment circa<br />
45 aanvragen in behandeling. Al met al gaat het met deze ambitie goed.<br />
Ambitie 6.7<br />
In de visienota buitengebied benoemen we de gewenste kwaliteiten in gebieden en vertalen dit naar het<br />
bestemmingsplan buitengebied.<br />
Portefeuillehouders: Douwe Prinsse (ruimtelijke ordening) en Jannes Janssen (agrarische zaken)<br />
Afdelingshoofd: Arie v.d. Spek (RE)<br />
Met deze ambitie wilden we aangeven dat de verschillende functies in de groene ruimte in de deelgebieden in<br />
samenhang worden ontwikkeld. De visienota buitengebied is hierbij een belangrijk hulpmiddel. Met de pilots voor<br />
het bestemmingsplan buitengebied (Reestdal en Bergentheim Zuid) gaan we dit verder uitwerken. In de visienota<br />
buitengebied zijn op basis van de gebiedskenmerken vier ontwikkelingsrichtingen voor gebieden benoemd, te weten<br />
landbouwontwikkelingsgebied, ecologische zone, gemengd gebied en economische zone.<br />
Per gebied is bekeken welke functies en kwaliteiten hier het beste bij passen. Het gaat dan om zaken als (verbrede)<br />
landbouw, biodiversiteit, recreatie en toerisme, toegankelijkheid, economie en infrastructuur, water en zandwinning.<br />
Ambitie 6.8<br />
Bij ruimtelijke afwegingen en ontwikkelingen houden we rekening met het behoud van de stilte, het donker<br />
en de ruimte.<br />
Portefeuillehouders: Douwe Prinsse (ruimtelijke ordening) en Jannes Janssen (agrarische zaken)<br />
Afdelingshoofd: Arie v.d. Spek (RE)<br />
Met deze ambitie doen we weinig. Er blijkt weinig maatschappelijke aandacht voor en het is ook lastig om deze ambitie in<br />
concreet beleid te vertalen. We hanteren wettelijke normen.<br />
Uit onderzoek is gebleken dat ons grondgebied in beginsel niet geschikt is voor kassencomplexen, vanwege de<br />
schadelijke lichtuitstraling. In het kader van beperking van nachtverlichting heeft <strong>Hardenberg</strong> wel meegedaan aan<br />
“De nacht voor de nacht”.
<strong>Jaarverslag</strong> <strong>2008</strong> 44<br />
Ambitie 6.9<br />
Kwaliteiten versterken we via samenwerking en het compensatiebeginsel.<br />
Portefeuillehouders: Douwe Prinsse (ruimtelijke ordening) en Jannes Janssen (agrarische zaken)<br />
Afdelingshoofd: Arie v.d. Spek (RE)<br />
Iedereen is ervan overtuigd dat samenwerking de enige manier is om de kwaliteiten van de groene ruimte te kunnen<br />
ontwikkelen. Met samenwerking brengen we kennis, geld en oplossingen samen. Samenwerking betekent ook dat<br />
processen langer kunnen duren. Zo langzamerhand begint samenwerking hier concrete vruchten af te werpen.<br />
We kennen inmiddels vier belangrijke samenwerkingsverbanden:<br />
- Gebiedsgericht werken Noord Oost-Overijssel<br />
- Samen over de Reest<br />
- Samenwerking via programma Leader<br />
- Ruimte voor de Vecht<br />
Door deze samenwerking zijn de volgende projecten makkelijker en kwalitatief op een hoger peil gerealiseerd:<br />
Wandelnetwerk, Mölnmarsch, Loozensche Linie, Uilenkamp, Groene Diensten.<br />
Totaaloverzicht programmalijn Groene Ruimte<br />
Bedragen x € 1.000<br />
Begroot voor wijziging Begroot na wijziging Rekening <strong>2008</strong> Verschil<br />
Baten 191 1.836 1.293 543<br />
Lasten 2.813 5.637 4.798 838<br />
Saldo 2.622 3.800 3.505 295
45 J a a r v e r s l a g 2 0 0 8<br />
3.7 Externe oriëntatie<br />
In de vorige programmalijnen staat steeds welke rol de gemeente heeft om doelstellingen te bereiken. Wat overal<br />
terugkomt is dat de gemeente een beperkte rol heeft. De markt, inwoners en instellingen zijn de belangrijkste<br />
partijen in de maatschappelijke ontwikkelingen.<br />
Doelstellingen<br />
- Verminderen regelgeving.<br />
- Beleid samen met inwoners maken.<br />
Investeringsprogramma <strong>2008</strong><br />
Hierna is een overzicht opgenomen van de voor <strong>2008</strong> beschikbare budgetten voor het investeringsprogramma.<br />
Omschrijving <strong>2008</strong><br />
Ontwikkeling digitale dienstverlening 62.500<br />
Personele capaciteit 75.000
<strong>Jaarverslag</strong> <strong>2008</strong> 46<br />
Ambitie 7.1<br />
De gemeente <strong>Hardenberg</strong> stijgt fors op de lijst van beste digitale dienstverlenende gemeenten van Nederland.<br />
Klantgerichtheid en mensgerichtheid zijn hierbij de belangrijke waarden.<br />
Portefeuillehouder: Joost Liese<br />
Directeur: Wouco Rebergen<br />
Het gaat nu redelijk goed met deze ambitie. We hebben als gemeente in januari <strong>2008</strong> besloten samen te werken met<br />
andere gemeenten voor de ontwikkeling van digitale producten. Deze samenwerking (via Dimpact) begint nu zijn<br />
vruchten af te werpen. Het gaat met de mensgerichtheid in de dienstverlening goed, we blijven de menselijke maat<br />
hanteren. De voorbereidingen voor het klantcontactcentrum, dat we relateren aan het nieuwe gemeentehuis, lopen goed.<br />
De gemeente <strong>Hardenberg</strong> reageert snel en adequaat op binnenkomende e-mails van burgers. Dat is de uitkomst van het<br />
zevende onderzoek naar de digitale bereikbaarheid van Nederlandse gemeenten, die Webdam eind mei <strong>2008</strong> verrichtte.<br />
Het onderzoek wijst overigens aan dat een op de zes gemeenten nog altijd niet op een e-mail reageert. Samen met<br />
31 andere gemeenten behaalde <strong>Hardenberg</strong> echter de hoogste score.<br />
De proef verruimde openingstijden gemeentehuis is afgesloten. Uit de evaluatie blijkt veel waardering. Inmiddels zijn er<br />
definitief ruimere openingstijden.<br />
Bezoekers van het gemeentehuis zijn positief. Uit een enquête blijkt dat er sprake is van vriendelijke, vlotte en correcte<br />
behandeling aan de loketten.<br />
Bron: www.advies.overheid.nl<br />
Ambitie 7.2<br />
Inwoners en ondernemers zijn trots op gemeente en stad <strong>Hardenberg</strong> en zijn daarmee de beste<br />
ambassadeurs. Dat wat de gemeente <strong>Hardenberg</strong> te bieden heeft en wat er gebeurt heeft binnen 5-7 jaar een<br />
grotere bekendheid onder (potentiële) bezoekers, bewoners, bedrijven en strategische partners.<br />
De naam <strong>Hardenberg</strong> heeft een spontane bekendheid en roept positieve associaties op, waardoor mensen in<br />
concreet gedrag vaker voor de gemeente <strong>Hardenberg</strong> kiezen.<br />
Portefeuillehouder: Bert Meulman<br />
Directeur: Wouco Rebergen<br />
Deze ambitie krijgt veel aandacht. We zijn als gemeente steeds meer zichtbaar in onder andere de media en bekend bij<br />
andere overheden. Ondernemers vinden dat we een actieve gemeente zijn.
47 J a a r v e r s l a g 2 0 0 8<br />
Een greep uit de activiteiten die in <strong>2008</strong> hebben plaatsgevonden:<br />
- radiospots over evenementen in de hele gemeente;<br />
- wooncampagne;<br />
- woonbeurs, welke 15.000 bezoekers trok;<br />
- uitgave van de toeristische gids “Beleef <strong>Hardenberg</strong>”;<br />
- Walk of Fame topsporters langs de Vecht;<br />
- Holland Ladies Tour;<br />
- campagne rondom de opening van het vernieuwde stadscentrum van <strong>Hardenberg</strong><br />
- lied Gun jezelf de ruimte i.s.m. Erik Hulzebosch;<br />
- shopcursus voor mannen;<br />
- deelname aan de TV-serie Van kavel tot kasteel die in totaal 5 miljoen kijkers trok;<br />
- het nieuw leven inblazen van de taptoe;<br />
- Stichting 2015.<br />
Ambitie 7.3<br />
Participatietrajecten op gebied van beleidsvoorbereiding, -bepaling, -uitvoering en -evaluatie leiden tot een<br />
betere inhoud, een groter draagvlak en tot een groter vertrouwen.<br />
Inwoners, maatschappelijke organisaties en bedrijven zijn tevreden over hoe ze betrokken worden bij<br />
trajecten. De gemeente laat beter zien wat ze voor inwoners, bedrijven en andere doelgroepen doet.<br />
Portefeuillehouder: Bert Meulman<br />
Directeur: Wouco Rebergen<br />
Participatie is een gewoon onderdeel van ons werk geworden. Per project<br />
of beleidsveld hanteren we de methode die het beste past. En als het nodig<br />
is weten burgers en bedrijven ons goed te vinden. <strong>Hardenberg</strong> zet veel<br />
verschillende middelen in en ontwikkelt hierbij ook een eigen werkwijze,<br />
bijvoorbeeld bij de inloopbijeenkomsten. <strong>Hardenberg</strong> zal niet de eerste<br />
gemeente in Overijssel zijn die nieuwe vormen van burgerparticipatie<br />
heeft ontwikkeld, maar <strong>Hardenberg</strong> blijft haar werkwijze vernieuwen<br />
en verbeteren en is hierin zeker creatief. <strong>Hardenberg</strong> kan daarom met<br />
zekerheid een inventieve gemeente genoemd worden. In <strong>2008</strong> heeft de<br />
bevolking samen met de gemeenteraad gesproken over de toekomst van<br />
<strong>Hardenberg</strong>. Hiervoor heeft de raad verschillende dorpen bezocht. Met<br />
deze bijeenkomsten wilde de raad samen met de inwoners de toekomstvisie<br />
“<strong>Hardenberg</strong> stapt stevig op de toekomst af” tegen het licht houden. Tijdens<br />
de bijeenkomsten stond een aantal thema’s centraal, zoals voorzieningen<br />
in de kernen, drank- en drugsgebruik en ontwikkeling van bedrijvigheid in<br />
relatie tot het behoud van groene ruimte. Conclusie is dat het goed gaat met<br />
<strong>Hardenberg</strong> en dat de inwoners in grote lijnen tevreden zijn.<br />
Totaaloverzicht programmalijn Externe Oriëntatie<br />
Bedragen x € 1.000<br />
Begroot voor wijziging Begroot na wijziging Rekening <strong>2008</strong> Verschil<br />
Baten 2.486 3.670 3.100 569<br />
Lasten 9.055 10.335 10.566 -231<br />
Saldo 6.569 6.666 7.466 -800
<strong>Jaarverslag</strong> <strong>2008</strong> 48<br />
4. Algemene dekkingsmiddelen en mutatie reserves<br />
Onder deze titel noemen wij zaken, die niet specifiek tot een van de programma’s kunnen worden gerekend, zoals de<br />
algemene uitkering uit het <strong>Gemeente</strong>fonds en de belastingopbrengsten en de mutatie reserves.<br />
De gemeentefondsuitkering is de belangrijkste bron van inkomsten van de gemeente.<br />
Deze rijksbijdrage vormt rond 36% van de totale baten van de gemeente.<br />
Voor een toelichting op de belastinginkomsten verwijzen wij o.a. naar de (verplichte) paragraaf “lokale heffingen”.<br />
Voor de toelichting op de mutatie reserves verwijzen wij naar de (verplichte) paragraaf weerstandsvermogen.<br />
De algemene dekkingsmiddelen staan tegenover de “nadelige” saldi van de programma’s.<br />
Onderstaand is een samenvattend overzicht opgenomen van de saldi van de programma’s en van de algemene<br />
dekkingsmiddelen/onvoorzien, alsmede de invloed van de toevoegingen/onttrekkingen aan de reserves.<br />
Bedragen x € 1.000<br />
Begroot na wijziging Werkelijk Verschil<br />
Voorzieningen 16.285 17.773 -1.488<br />
Wonen -431 -5.325 4.894<br />
Kwetsbare groepen 17.033 17.478 -445<br />
Veiligheid en openbare ruimte 18.122 17.274 848<br />
Economie 1.937 2.076 -139<br />
De groene ruimte 3.800 3.505 295<br />
Externe oriëntatie 6.666 7.466 -800<br />
Totaal saldi van de programma’s 63.412 60.247 3.164<br />
Algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien 63.965 66.135 2.170<br />
Saldo voor reservering 553 5.888 -5.335<br />
Hieronder wordt een overzicht gegeven van de algemene dekkingsmiddelen.<br />
Bedragen x € 1.000<br />
Algemene dekkingsmiddelen Begroot na wijziging Werkelijk Verschil<br />
Algemene uitkering uit het gemeentefonds 47.274 47.357 83<br />
OZB gebruikers 1.587 1.550 -37<br />
OZB eigenaren 6.019 6.003 -16<br />
Baatbelasting 3 2 -1<br />
Woonforensenbelasting 288 287 -1<br />
Toeristenbelasting 412 411 -1<br />
Hondenbelasting 221 223 2<br />
Precariobelasting 1 1 0<br />
Dividend 2.211 2.925 714<br />
Bespaarde rente 4.873 4.884 11<br />
Overige algemene dekkingsmiddelen 1.076 2.492 1.416<br />
Totaal algemene dekkingsmiddelen 63.965 66.135 2.171<br />
Het hiervoor genoemde saldo voor reservering wordt nog (voor een deel) verrekend met de reserves, waarna het<br />
uiteindelijke rekeningsresultaat resteert.<br />
De afwijking tussen de begrote mutatie reserves en de werkelijke mutatie reserves betreft met name de omzetting<br />
van de voorziening onderhoud riolering in een reserve. Ingevolge de (landelijke) voorschriften (het Besluit Begroting<br />
en Verantwoording) moest deze “voorziening” worden opgeheven (zie programma 2 “wonen”) om vervolgens aan de<br />
reserve onderhoud riolering te worden toegevoegd.<br />
Voor een uitgebreide(re) toelichting verwijzen wij naar de toelichting in de jaarrekening.
49 J a a r v e r s l a g 2 0 0 8<br />
5. Verplichte paragrafen<br />
Het BBV schrijft voor dat het jaarverslag dezelfde paragrafen moet bevatten als de begroting. Er wordt inzicht gegeven in<br />
de realisatie van het beleid ten opzichte van de begroting. Het betreft de volgende verplichte paragrafen:<br />
1. Lokale heffingen<br />
2. Weerstandsvermogen<br />
3. Risicoparagraaf<br />
4. Onderhoud kapitaalgoederen<br />
5. Financiering<br />
6. Bedrijfsvoering<br />
7. Verbonden partijen<br />
8. Grondbeleid<br />
5.1 Lokale heffingen<br />
Onder lokale heffingen wordt verstaan:<br />
• Onroerende zaakbelasting<br />
• Overige belastingsopbrengsten<br />
• Afvalstoffenheffing<br />
• Rioolrechten<br />
Onroerende zaakbelasting<br />
De limitering van de OZB is per 1 januari <strong>2008</strong> vervallen. Dat is voor de gemeentelijke belastingen de belangrijkste<br />
uitkomst van het bestuursakkoord tussen Rijk en gemeenten van 4 juni 2007. Het vervallen van de limitering OZB<br />
mag niet leiden tot een onevenredige stijging van de collectieve lastendruk. Het instellen van een macronorm moet<br />
dat voorkomen. Als de ontwikkeling van de lokale lasten tot overschrijding van die norm leidt, kan het Rijk ingrijpen via<br />
correctie van het volume van het gemeentefonds. In 2010 vindt een evaluatie plaats.<br />
Belastingopbrengsten<br />
Hierna zijn overzichten opgenomen van de belangrijkste belastingopbrengsten en een vergelijking van de tarieven van<br />
deze belastingen/rechten. Voor het tarief <strong>2008</strong> is een inflatoire verhoging doorgevoerd van 1,5%. Bovendien is rekening<br />
gehouden met het uitgangspunt van 100% kostendekking bij de afvalstoffenheffing en de rioolrechten.<br />
Bedragen x € 1.000<br />
Belastingopbrengsten Rekening 2007 Begroting <strong>2008</strong> Rekening <strong>2008</strong><br />
Onroerende zaak belastingen:<br />
gebruiker 1.425 1.587 1.550<br />
eigenaar 5.611 6.019 6.003<br />
Hondenbelasting 222 221 223<br />
Toeristenbelasting 426 412 411<br />
Forensenbelasting 265 288 287<br />
Afvalstoffenheffing 4.498 4.795 4.800<br />
Rioolrechten 4.808 5.084 5.122
<strong>Jaarverslag</strong> <strong>2008</strong> 50<br />
Belastingtarieven 2007 <strong>2008</strong><br />
Ozb-tarief eigenaar woning 2,02 2,05<br />
Ozb-tarief eigenaar niet-woning 5,48 5,56<br />
Ozb-tarief gebruiker niet-woning 4,41 4,48<br />
Vastrecht afvalstoffenheffing 102,00 102,00<br />
Lediging 240 liter container 6,79 6,82<br />
Lediging 140 liter container 4,21 4,23<br />
Rioolrecht woning 218,00 218,00<br />
Vastrecht afvalstoffenheffing<br />
Als gevolg van bestaand beleid hebben is in <strong>2008</strong> een korting van € 23 per afhaaladres toegepast op het vastrecht<br />
(in 2007 was dit € 20). Dit bedrag is opgebouwd uit € 13 dividend van de ROVA en € 10 extra ten laste van de<br />
voorziening conform de in 2006 ingezette gedragslijn. Voor <strong>2008</strong> komt het vastrecht na genoemde korting van<br />
€ 23 uit op € 102.<br />
Rioolrechten<br />
Het rioolrecht is in <strong>2008</strong> op hetzelfde niveau gebleven als in 2007.<br />
Vergelijkend overzicht woonlasten<br />
Onderstaand is een vergelijking opgenomen van de woonlasten <strong>2008</strong> met enkele buurgemeenten.<br />
Voor de OZB is uitgegaan van een woningwaarde van € 140.000 en voor de afvalstoffenheffing en riolering van een<br />
meerpersoonshuishouden.<br />
<strong>Gemeente</strong> OZB Afvalstoffenheffing Rioolrecht Totaal<br />
Dalfsen € 81 € 205 € 115 € 401<br />
Steenwijkerland € 121 € 222 € 83 € 426<br />
Raalte € 121 € 185 € 149 € 455<br />
Hoogeveen € 157 € 164 € 142 € 463<br />
Ommen € 104 € 219 € 162 € 485<br />
Staphorst € 75 € 238 € 207 € 520<br />
Kampen € 119 € 272 € 148 € 539<br />
Zwartewaterland € 123 € 260 € 171 € 554<br />
<strong>Hardenberg</strong> € 109 € 227 € 218 € 554<br />
De Wolden € 122 € 242 € 197 € 561<br />
Twenterand € 129 € 235 € 198 € 562<br />
Coevorden € 165 € 266 € 141 € 572<br />
(Bron: Informatie van het Centrum voor Onderzoek van de Economie van de Lagere Overheden, april <strong>2008</strong>)
51 J a a r v e r s l a g 2 0 0 8<br />
5.2 Weerstandsvermogen<br />
In deze paragraaf wordt ingegaan op de ontwikkeling van het weerstandsvermogen. De gemeenten dienen hun<br />
weerstandsvermogen te bepalen op basis van hun risicoprofiel. Onder weerstandsvermogen wordt verstaan de<br />
mogelijkheid om tegenvallers op te vangen.<br />
Reguliere risico’s worden afgedekt door afgesloten verzekeringen of gevormde voorzieningen. Het gaat bij<br />
weerstandsvermogen om die risico’s die niet via verzekeringen of gevormde voorzieningen kunnen worden ondervangen.<br />
Aan het eind van deze paragraaf wordt kort ingegaan op deze risico’s.<br />
Het weerstandsvermogen is de relatie tussen de weerstandscapaciteit en de risico’s die zich binnen een gemeente<br />
kunnen manifesteren. De weerstandscapaciteit zijn de middelen en de mogelijkheden waarover de gemeente<br />
beschikt of kan beschikken om niet begrote kosten te dekken. De weerstandscapaciteit bestaat uit de reserves en<br />
de belastingcapaciteit.<br />
Reserves<br />
De reserves zijn onder te verdelen in algemene reserves, dekkingsreserves en bestemmingsreserves.<br />
Algemene reserves<br />
Het verloop van de algemene reserves was in <strong>2008</strong>:<br />
Bedragen x € 1.000<br />
31-12-2007 31-12-<strong>2008</strong> Verschil<br />
Algemene reserve 3.216 5.016 1.800<br />
Algemene reserve grondexploitatie 5.019 5.860 841<br />
Rekeningsresultaat 2007 1.197 0 -1.197<br />
9.432 10.876 1.444<br />
In verband met de dekking van de (toekomstige extra) kosten parkeergarage nieuwe gemeentehuis is € 1,8 miljoen<br />
toegevoegd aan de algemene reserve. De rente over deze reserve wordt ingezet als structureel dekkingsmiddel.<br />
De toename van de algemene reserve grondexploitatie is met name te verklaren uit:<br />
- Tussentijdse winstneming complex Dalco/Menzo/Larcom + € 0,9 miljoen<br />
- Incidentele verkopen binnen het complex verspreide gronden + € 0,4 miljoen<br />
- Afsluiting complex voormalige school Sjaloom + € 0,3 miljoen<br />
- Afdracht aan het <strong>Gemeente</strong>lijk Ontwikkelings Fonds - € 0,5 miljoen<br />
Gelet op de financiële positie en het lage risicoprofiel is de ondergrens voor de algemene reserve bepaald<br />
op € 3 miljoen.<br />
Algemene reserve grondexploitatie<br />
Een bedrag van € 5,8 miljoen is per 31 december <strong>2008</strong> in deze reserve beschikbaar.<br />
In september <strong>2008</strong> is de nota grondbeleid vastgesteld. Hierin is opgenomen de gewenste structurele omvang van de<br />
reserve grondexploitatie, deze is bepaald op 12,5% van de positieve boekwaarden ‘onderhanden werk’. Dit structurele<br />
deel weerstandsvermogen is nodig om de risico’s in de lopende grondexploitaties te kunnen afdekken. Risico’s die<br />
hiermee kunnen worden afgedekt zijn o.a. tegenvallende kosten bouw- en woonrijpmaken, vertragingen in gronduitgifte,<br />
moeilijkheden bij verwervingen, milieumaatregelen, etc.<br />
Het incidentele deel van het benodigd weerstandsvermogen bestaat uit een vast bedrag, welke is bepaald op<br />
€ 1,75 miljoen. Dit bedrag wordt voldoende geacht voor risicodekking van overige algemene risico’s met betrekking tot<br />
de gemeentelijke grondexploitatie, zoals algemene marktontwikkelingen, economische (of conjuncturele) tegenvallers,<br />
bovenmatige inflatie etc. Maar ook ter afwaardering van boekwaarden als de marktwaarde lager ligt, incidentele
<strong>Jaarverslag</strong> <strong>2008</strong> 52<br />
tegenvallers buiten lopende complexen (b.v. niet te compenseren investeringen in strategische gronden) en afdekking<br />
van tekorten bij negatieve complexen.<br />
Uitgaande van bovenstaande benodigde algemene reserve grondexploitatie is deze, na aftrek van de benodigde<br />
voorzieningen, in <strong>2008</strong> en 2009 niet geheel afdoende om de lopende risico’s binnen de grondexploitatie af te dekken.<br />
Dekkingsreserve<br />
Naast deze algemene (vrij besteedbare) reserves beschikken wij over zogenaamde dekkingsreserves. Dat zijn<br />
reserves, waarvan de rentebaten worden ingezet als algemeen dekkingsmiddel. Op dit moment is sprake van twee<br />
dekkingsreserves, namelijk afkoopsom onderhoud eigen graven (stand per ultimo <strong>2008</strong> € 0,2 miljoen) en reserve dekking<br />
kapitaallasten (stand per ultimo <strong>2008</strong> € 0,8 miljoen).<br />
Bestemmingsreserves algemene dienst<br />
De bestemmingsreserves hadden per 31 december 2007 een stand van € 80 miljoen. De stand van de bestemmingsreserves<br />
was per 31 december <strong>2008</strong> € 85 miljoen.<br />
Als gevolg van het Besluit Begroting en Verantwoording moest een tweetal voorzieningen worden omgezet naar een<br />
reserve:<br />
- de voorziening onderhoud gebouwen € 1,4 miljoen<br />
- de voorziening onderhoud riolering € 4,9 miljoen<br />
Voor een overzicht van de mutaties in de reserves wordt verwezen naar de in de jaarrekening opgenomen staat van<br />
reserves en voorzieningen.<br />
Belastingcapaciteit<br />
Zoals reeds aangegeven in de paragraaf Lokale heffingen is de limitering van de OZB per 1 januari <strong>2008</strong> vervallen.<br />
Voor de overige belastinginkomsten is het uitgangspunt 100% kostendekking. Hierdoor is er geen sprake van een<br />
onbenutte belastingcapaciteit.
53 J a a r v e r s l a g 2 0 0 8<br />
5.3 Risicoparagraaf<br />
Op grond van het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV) zijn gemeenten verplicht om een<br />
risicoparagraaf op te stellen en op basis daarvan hun weerstandsvermogen te berekenen. Tevens dienen gemeenten<br />
aan te geven welk beleid zij voeren ten aanzien van risico’s en het managen ervan.<br />
Financieel risicomanagement is door de kredietcrisis en de daaropvolgende recessie, in een andere daglicht komen te<br />
staan. De risico’s van een niet sluitende (meerjaren)begroting en een tekort op de jaarrekening zijn flink toegenomen.<br />
Deze en volgende risicoparagrafen zullen dan ook vooral in het teken staan van de gevolgen van de economische<br />
neergang voor de financiële huishouding van de gemeente.<br />
De gemeente <strong>Hardenberg</strong> heeft al enige jaren ervaring met risicomanagement en het daarbij behorende<br />
instrumentarium. Mede hierdoor kon begin 2009 al direct een plan van aanpak worden uitgerold voor de periode tot<br />
2013. De eerste gevolgen van de economische recessie zijn daarmee voortvarend aangepakt. Wel is verhoogde<br />
dijkbewaking ingesteld. Op dit moment weten we nog niet hoe lang de recessie zal gaan duren. De gemeente<br />
<strong>Hardenberg</strong> heeft gezonde financiële buffers. Deze zullen de komende periode ook serieus op de proef worden gesteld.<br />
Indien economisch herstel in 2010-2011 uitblijft en de financiële buffers volledig zijn ingezet zal, gelet ook op het<br />
meerjarentekort, een meer drastische aanpak (bezuinigen) noodzakelijk zijn om de financiële huishouding op orde te<br />
houden.<br />
Het risicomanagement in de gemeente <strong>Hardenberg</strong> wordt vorm gegeven met behulp van het hierna geschetste<br />
toetsingskader. Aan de hand van dit toetsingskader worden de risico’s geïdentificeerd en beoordeeld. Vervolgens wordt<br />
ingegaan op de geïdentificeerde en beoordeelde risico’s weer naar de stand van zaken per augustus <strong>2008</strong>.<br />
Tenslotte wordt in deze risicoparagraaf de relatie gelegd tussen de risico’s en het weerstandsvermogen.<br />
In het toetsingskader zijn opgenomen de risico’s die door het handelen van de gemeente zowel in positieve als negatieve<br />
zin zijn te beïnvloeden. Risico’s die niet tot het toetsingskader behoren zijn de zuivere risico’s. Zuiver risico’s zijn risico’s<br />
met een statistische kans van optreden. Deze risico’s zijn meestal te verzekeren.<br />
Indien voor risico’s voorzieningen of reserves gevormd zijn wordt dit bij de beoordeling van het risico betrokken.<br />
Uitsluitend risico’s waar het financieel belang groter is dan € 100.000,- worden binnen het toetsingskader beoordeeld.<br />
Dit criterium is analoog aan het criterium dat door de accountant wordt gehanteerd.<br />
Er wordt onderscheid gemaakt tussen drie soorten risico’s:<br />
• Financiële risico’s<br />
• Ondernemersrisico’s<br />
• Juridische risico’s<br />
Aan elk risico wordt een wegingsfactor toegekend. De wegingsfactor bepaald het risicoprofiel. De weging laag,<br />
gemiddeld of hoog zijn. Bij een laag risicoprofiel hoeft er geen bijzondere actie te worden ondernomen. Bij een<br />
gemiddeld risicoprofiel is er sprake van specifieke aandacht voor de kritische factoren behorende bij het risico.<br />
Bij een hoog risicoprofiel is directe actie noodzakelijk.<br />
Financiële risico’s<br />
De meest eenvoudig te identificeren financiële risico’s zijn de risico’s waarbij sprake is van een overschrijding van<br />
een uitgavenbudget of onderschrijding van een inkomstenbudget zonder dat er dekking tegenover staat.<br />
De over- of onderschrijding is niet het risico.
<strong>Jaarverslag</strong> <strong>2008</strong> 54<br />
Het risico ligt in het feit dat de budgethouder niet in staat is maatregelen te treffen om weer binnen het budget te komen.<br />
Financiële risico’s kunnen zich ook voordoen bij een aan de gemeente verbonden partijen die een wettelijke taak voor<br />
de gemeente uitvoeren of verbonden partijen die voor hun bestaan afhankelijk zijn van gemeentelijke subsidies.<br />
Het financieel meerjarenperspectief en ontwikkeling van de algemene uitkering<br />
De laatste doorrekening van de het financieel meerjarenperspectief resulteert in een tekort van € 650.000 in 2012.<br />
Dit wordt een belangrijk ijkpunt voor de toekomst.<br />
Uitgangspunt is een sluitende (meerjaren)begroting.<br />
De aandacht moet nu vooral gericht zijn op de begroting 2010. Verwacht wordt een reële daling van het gemeentefonds<br />
en een lagere volumegroei OZB als gevolg van tegenvallende bouwactiviteiten. Beide werken structureel door in de<br />
begroting. Daartegenover staat een bedrag van € 600.000 structureel (dat we in de begroting 2009 opzij hebben gezet)<br />
om de financiële gevolgen op te vangen. Bij de eerste bestuursrapportage 2009 (tussenrapportage van het college aan<br />
de gemeenteraad) zal dit verder worden uitgewerkt. Voor een compleet en actueel beeld is daarbij een tussentijdse<br />
actualisering van de grondexploitaties in mei 2009 en mei 2010 noodzakelijk.<br />
Als het herstel niet tijdig komt zal de reële daling van de algemene uitkering doorzetten en zal het tekort op de begroting<br />
verder oplopen. Uiteindelijk zal dan ook het bestaande uitgavenniveau van zowel de exploitatiebegroting als voor de nog<br />
op handen zijnde investeringen moet worden heroverwogen en is een meer drastische aanpak (bezuinigen) noodzakelijk<br />
om de financiële huishouding op orde te houden.<br />
De financiële gevolgen van de economische recessie zullen voor de gemeente <strong>Hardenberg</strong> in 2009 nog beperkt zijn<br />
en kunnen met incidentele middelen worden afgedekt. De kans op een niet sluitende begroting tot en met 2012 is<br />
beoordeeld op matig.<br />
Specifieke uitkeringen<br />
De regeling die de gevolgen van de economische crisis financieel het meest zal voelen is de Wet Werk en Bijstand<br />
(WWB). De VNG is een bandbreedte met het Rijk overeengekomen voor het macrobudget om tot meer stabiliteit te<br />
komen in uitkering voor het inkomensdeel WWB. Dit betekent dat binnen de bandbreedte de gemeenten een toename<br />
van het aantal uitkeringsgerechtigden zelf moeten opvangen. Het eigen risico voor de gemeenten bedraagt landelijk<br />
€ 163 miljoen.<br />
Vertaald naar een procentuele toename van het aantal bijstandshuishoudens is het eigen risico voor de gemeente<br />
<strong>Hardenberg</strong> € 300.000 (24 extra bijstandshuishoudens). Daarboven zal het (macro)budget weer gaan meegroeien<br />
en heeft de gemeente verder geen nadeel. Alleen als er sprake is van een bovengemiddelde toename van het aantal<br />
bijstandshuishoudens, bijvoorbeeld doordat een grote werkgever in de gemeente in de problemen komt, kan dit bedrag<br />
tot een structureel tekort verworden. Een gemeente kan dan nog wel een beroep doen op een extra financieel vangnet<br />
van het Rijk (MAU).<br />
Het risico op specifieke uitkeringen wordt beoordeeld op laag. Wel moet er rekening mee worden gehouden dat er in<br />
2009 en 2010 voor een bedrag € 600.000 extra een beroep zal worden gedaan op de reserve Fonds Werk en inkomen.<br />
De reserve staat op dit moment op € 2 miljoen.
55 J a a r v e r s l a g 2 0 0 8<br />
Eigen inkomsten uit belastingen en heffingen<br />
De opbrengsten voor de onroerende zaakbelasting blijven achter bij de raming als de leegstand voor niet-woningen<br />
toeneemt en de volumegroei achterblijft. Bij een vermindering van de bouwactiviteit worden de gevolgen voor de OZB<br />
in 2010 merkbaar. De afgelopen jaren is de waarde van het onroerend goed gemiddeld meer gestegen dan de inflatie.<br />
Door een relatieve verlaging van de tarieven heeft dit niet geleid tot hogere aanslagen. Omgekeerd kunnen de tarieven,<br />
bij een daling van de waarde van het onroerend goed, relatief verhoogd worden. De hoogte van de aanslag blijft<br />
daardoor gelijk.<br />
Een herijking van de bouwvolumes bij de begroting 2010 is als maatregel vooralsnog voldoende. De financiële gevolgen<br />
hiervan kunnen worden betrokken bij de inzet van de structurele financiële ruimte die in 2010 beschikbaar is. De tarieven<br />
voor de OZB moeten door tariefaanpassingen nominaal op hetzelfde niveau blijven<br />
Een meer direct effect wordt verwacht bij de opbrengsten uit bouwleges. Afgelopen jaren zijn de opbrengsten meer<br />
gestegen dan de kosten. Bij een vermindering van de bouwactiviteiten zal de beweging tegengesteld zijn. In het geval<br />
van de gemeente <strong>Hardenberg</strong> betekent dit dat er lagere of geen incidentele meevallers uit bouwleges zijn te verwachten<br />
maar niet dat opbrengsten onder de raming komen. De opbrengst <strong>2008</strong> bedraagt 2,6 miljoen.<br />
Ondernemersrisico’s<br />
Onder ondernemersrisico’s wordt verstaan de risico’s die door de gemeente worden gelopen in het economisch verkeer.<br />
Bij de uitvoering van bepaalde taken treedt de gemeente op als ondernemer. De gemeente draagt dan (mede) het<br />
ondernemersrisico.<br />
Grondexploitatie<br />
Bij een vermindering van de bouwactiviteit zullen de netto-inkomsten uit de grondexploitaties dalen. Op de korte termijn<br />
betekent dit dat grondexploitaties minder winstgevend of meer verliesgevend worden.<br />
Binnen de grondexploitaties kunnen zich financiële tegenvallers voordoen doordat gronden in eigendom moeten worden<br />
afgewaardeerd en doordat voorzieningen van verliesgevende exploitaties moeten worden verhoogd. Het grondbedrijf<br />
kent een algemene reserve, bedoeld als weerstand, van € 5,9 miljoen. Deze reserve geeft de financiële bandbreedte aan<br />
waarbinnen het grondbedrijf dient te opereren. Een bijdrage van de gewone dienst is niet aan de orde.<br />
De grondexploitaties zullen minder winstgevend worden. Er zal zeer kritisch worden gekeken naar de huidige<br />
strategische grondposities en hierop een risico-inschatting te maken. Ook ontwikkelingen in de pijplijn als Marslanden 2<br />
en Haardijk 3 moeten kritisch worden beschouwd. Tot en met 2014 wordt er vanuit de begroting een bedrag € 380.000<br />
aan de exploitatie van het Centrumplan toegevoegd. Dit bedrag valt voor het eerst in 2015 vrij.<br />
Gelet op de bijzondere tijden is dit hét moment om de algemene reserve grondexploitaties aan te spreken voor het<br />
afwaarderen van gronden en het verhogen van voorzieningen. Een tussentijdse actualisatie van de grondexploitaties in<br />
de periode 2009-2010 is daarbij wenselijk.<br />
Lokaal Opleidingscentrum (LOC+)<br />
De <strong>Gemeente</strong>, het AOC de Groen Welle en het Alfa-college zijn als commanditaire vennoten het samenwerkingsverband<br />
C.V. beheersmaatschappij LOC+, aangegaan met als doel het voor gezamenlijke rekening en risico ontwikkelen,<br />
realiseren, beheren en exploiteren van het Lokaal Opleidingen Centrum Plus (LOC+). De vennoten hebben gezamenlijk<br />
de stichting LOC+ opgericht die als beherend vennoot binnen de C.V. optreedt. De gemeente huurt, van de stichting<br />
LOC+, het bedrijfsverzamelgebouw (BVG) in het LOC+. Het BVG wordt door de gemeente deels zelf gebruikt en deels<br />
(onder)verhuurd. De gemeente <strong>Hardenberg</strong> is daarmee risicodragend in het LOC+ als participant en als huurder/<br />
verhuurder van het BVG.
<strong>Jaarverslag</strong> <strong>2008</strong> 56<br />
Als participant ontvangt de gemeente een rendement over het ingebrachte kapitaal. Dit rendement is afhankelijk van<br />
het door de stichting behaalde resultaat. De stichting LOC+ heeft een sluitende begroting die uitgaat van een gemiddeld<br />
rendement van 4,5% over het ingebrachte kapitaal. Dit rendement wordt de eerste 10 jaar niet gerealiseerd omdat de<br />
afschrijvingen in deze periode relatief hoog zijn en de jaarlijkse huurstijgingen nog maar beperkt doorwerken. Na de<br />
periode van 10 jaar zal de rendement hoger zijn en gemeten over 40 jaar, volgens de huidige berekeningen, op het<br />
gemiddelde rendement uit te komen,<br />
Als huurder zijn er risico’s ten aanzien van de eigen beheerskosten, de opbrengsten uit (onder)verhuur en de leegstand.<br />
In juni <strong>2008</strong> is hiervan een financieel overzicht opgesteld dat sluit met een tekort van € 148.000 in 2010. Er is een<br />
reserve om de tekorten van 2007 tot en met 2010 op te vangen. Komende jaren moet het tekort verder worden<br />
teruggebracht.<br />
De kans dat de stichting LOC+ geen sluitende exploitatie heeft en het gemiddelde rendement beneden de 4,5% blijft is<br />
beoordeeld op laag. De kans dat er in 2010 nog geen sluitende gemeentelijke exploitatie kan worden gerealiseerd en er<br />
geen leegstand is, wordt beoordeeld op matig.<br />
Exploitatie parkeren<br />
In de raadsvergadering van 20 december 2005 is de nota “ontwerp-Uitwerking Raamplan Parkeren” vastgesteld.<br />
Het ingezette parkeerbeleid biedt niet het perspectief van volledige kostendekkendheid. Op de parkeerexploitatie is per<br />
31 december 2007 een tekort gecalculeerd over een periode van 30 jaar van € 4,2 mln. (contante waarde). Ter dekking<br />
van dit tekort is een reserve gevormd. Deze reserve wordt voor een belangrijk deel gevoed uit de exploitatieopbrengsten<br />
‘Centrumplan <strong>Hardenberg</strong>’.<br />
In april <strong>2008</strong> is gestart met het op brede schaal invoeren van het betaald parkeren. Er zal dan meer duidelijkheid worden<br />
verkregen òf het totaal van de investeringen overeenkomt met de gecalculeerde budgetten en òf de bezettingsgraad van<br />
de parkeerplaatsen overeenkomstig de aannames is.<br />
Vooralsnog heeft de exploitatie van het betaald parkeren de bijzondere aandacht in het kader van het risicomanagement.<br />
De kans dat er sprake is van een niet kostendekkende exploitatie parkeren is beoordeeld op laag.<br />
Rente-ontwikkeling<br />
De Europese centrale bank heeft afgelopen periode de rente voor kort geld (< 1 jaar) meerdere malen verlaagd. Dit heeft<br />
echter geen merkbaar effect gehad op de rente die de gemeente heeft moeten betalen. Het effect op de marktrente voor<br />
langlopende leningen (> 1 jaar) is nog niet merkbaar. Pas als de rente voor langlopende leningen gaat wijzigen zal dit op<br />
termijn effect hebben op de interne rekenrente (omslagrente).<br />
Juridische risico’s<br />
Bij juridische risico’s wordt onderscheid gemaakt tussen juridische geschillen en rechtmatig handelen. Bij juridische<br />
geschillen gaat het om geschillen waar financiële claims aan verbonden zijn. Hiertoe worden ook gerekend de juridische<br />
geschillen waarbij de gemeente een financiële claim op een derde heeft. Van risico’s ten aanzien van het rechtmatig<br />
handelen is sprake indien niet of niet aantoonbaar volgens interne en/of externe regelgeving wordt gewerkt.
57 J a a r v e r s l a g 2 0 0 8<br />
Europese aanbestedingsrichtlijnen<br />
Diensten, leveringen en werken boven een wettelijk bepaald drempelbedrag moeten Europees worden aanbesteed.<br />
Gebeurt dit niet dan is sprake van een onrechtmatige aanbesteding.<br />
Het Europees aanbesteden blijft een belangrijk aandachtspunt. Het blijkt dat de doorlooptijd van de aanbestedingen<br />
voor leveringen en diensten lang is waardoor het nieuwe contract soms nog niet aanbesteed voor het oude contract is<br />
afgelopen. Ook het aantal leveringen en diensten dat moet worden aanbesteed is groter dan gedacht. In <strong>2008</strong> is gewerkt<br />
aan het verkrijgen van volledig inzicht in het naleven van de Europese aanbestedingsregels. De voorlopige conclusie<br />
is dat ook in <strong>2008</strong> de omvang van de aanbestedingsfouten boven de 1% foutmarge van € 1,5 mln. zullen uitkomen.<br />
In accountantstermen betekent dit een “verklaring met beperkingen ten aanzien van de rechtmatigheid”.<br />
In het bijzonder gaat het hier om de inkoop van een 6-tal diensten met een gezamenlijke waarde net boven het<br />
drempelbedrag. Op dit moment loopt de aanbesteding van 2 van die 6 diensten en voor 2 andere ligt er een<br />
aanbestedingsadvies. Dit moet voldoende zijn om in 2009 onder het drempelbedrag uit te komen mits zich geen nieuwe<br />
zaken aandienen.<br />
De kans dat er sprake is van een niet rechtmatige uitvoering van de Europese aanbestedingsregels wordt beoordeeld<br />
op matig.<br />
<strong>Gemeente</strong>lijke (subsidie)verordeningen<br />
Met de accountant zijn afspraken gemaakt om te komen tot een verbetering van de aantoonbare waarborging van<br />
rechtmatigheid van gemeentelijk verordeningen. In <strong>2008</strong> is voor het eerst gewerkt worden met een Controleplan<br />
rechtmatigheid. Interne regelingen worden volgens een bepaald schema integraal gecontroleerd op rechtmatigheid.<br />
De rechtmatigheidscontroles krijgen een daardoor meer structureel karakter en zijn organisatorisch verankerd.<br />
De kans dat er sprake is van een niet rechtmatige uitvoering van gemeentelijke (subsidie)verordeningen wordt<br />
beoordeeld op laag.<br />
Faillissement aannemer nieuwbouw de Matrix<br />
Tijdens de bouw van brede school de Matrix is de hoofdaannemer failliet gegaan. Drie onderaannemers hebben de<br />
gemeente aansprakelijk gesteld voor de meerkosten als gevolg van het faillissement. Naar aanleiding hiervan is onze<br />
huisadvocaat ingeschakeld om te bezien of de claim van de drie bedrijven ontvankelijk is. De claim van deze bedrijven<br />
bedraagt € 175.000 excl. BTW.<br />
Risico’s en het weerstandsvermogen<br />
Het totale weerstandvermogen aangehouden als algemene reserve bedraagt ultimo <strong>2008</strong> 10,9 mln. Dit is inclusief de<br />
algemene reserve grondexploitatie. Er zijn op dit moment geen, door het handelen van de gemeente te beïnvloeden<br />
risico’s, die beslag leggen op het weerstandsvermogen. In relatie tot de risico’s wordt het weerstandvermogen<br />
beoordeeld als voldoende.
<strong>Jaarverslag</strong> <strong>2008</strong> 58<br />
5.4 Beheer en onderhoudkapitaalgoederen<br />
De gemeente is verantwoordelijk voor het beheer en onderhoud van de openbare ruimte. Een openbare ruimte waarin<br />
veel activiteiten plaatsvinden, zoals wonen, werken en recreëren. Een openbare ruimte bestaat uit een groot aantal<br />
kapitaalgoederen:<br />
- Infrastructuur (wegen, water, riolering, kunstwerken);<br />
- Voorzieningen (groen, verlichting, sportvoorzieningen);<br />
- Gebouwen.<br />
De uitgaven voor beheer en onderhoud van deze kapitaalgoederen leggen een substantieel beslag op de financiële<br />
en personele middelen. Daarnaast zijn kapitaalgoederen van belang voor het verwezenlijken van onderdelen van de<br />
gemeentelijke programma’s.<br />
Van veel kapitaalgoederen zijn de beheerprogramma’s op orde (wegen, rioleringen, verkeersborden, openbaar groen<br />
en gebouwen). De beheerprogramma’s laten zien welke maatregelen nodig zijn om de onderhoudssituatie op een<br />
verantwoord niveau te brengen/houden en de financiële consequenties hiervan. Tevens is een aantal uitgangspunten<br />
vastgesteld op basis waarvan verantwoorde keuzes voor het onderhoud van de gemeentelijke wegen gemaakt kunnen<br />
worden.<br />
Noodzakelijke instrumenten voor ‘beheer op orde’ zijn de beheersystemen en IBOR (Integraal Beheer Openbare<br />
Ruimte). Beheersystemen vormen een belangrijk hulpmiddel bij het in beeld brengen van wat je hebt en hoe je het wilt<br />
onderhouden.<br />
IBOR staat voor ontwikkeling en zorg gericht op waarborging van de integrale kwaliteit van de openbare ruimte.<br />
Kwaliteit, die verder gaat dan de technische staat van voorzieningen. Ook het functioneren van de voorzieningen en<br />
de wijze waarop deze worden beleefd en gebruikt is belangrijk. Het ambitieniveau binnen de gemeente dient nog te<br />
worden vastgesteld, waarbij de vraag wordt beantwoord wat de burger (mag) verwacht(en) en wat dit mag kosten.<br />
De beheerpakketten vormen nu de basis om de jaarlijkse onderhoudsplannen op te stellen. Hierbij vindt steeds meer en<br />
in belangrijke mate een integrale afweging plaats tussen de verschillende te beheren disciplines.<br />
Wegen en bruggen<br />
In <strong>2008</strong> heeft de organisatie het vervaardigen van digitale beheerkaarten voltooid, met als doel een koppeling te<br />
realiseren tussen de beheerkaart en de administratieve gegevens. Vanaf 2009 zal worden gewerkt aan het updaten van<br />
de beheergegevens en continuering van het proces.<br />
Het wegenbestand wordt tweejaarlijks aan een kwaliteitsinspectie onderworpen. Met de thans beschikbare gegevens<br />
zal de afdeling IG het toekomstig onderhoudsbeleid verder vormgeven. De bedoeling is om dit in het kader van het<br />
ontwikkelingsplan (toekomstvisie) en dan met name de programmalijn Veiligheid en Openbare Ruimte een plaats te<br />
geven en van daaruit met verdere voorstellen te komen. In <strong>2008</strong> is een quickscan uitgevoerd om de bestaande staat<br />
van onderhoud en het kwaliteitsniveau van de kunstwerken (bruggen, tunnels en viaducten) in kaart te brengen.<br />
In <strong>2008</strong> is ook een inventarisatie gehouden van de openbare verlichting. Alle lichtmasten zijn bekeken, beschouwd en<br />
voorzien van een waardeoordeel. De uitkomsten worden gebruikt bij het opstellen van beleidsnotities bij toekomstige<br />
beheer- en onderhoudsprogramma’s.
59 J a a r v e r s l a g 2 0 0 8<br />
In <strong>2008</strong> is er een jaar gewerkt met het meerjarenprogramma wegenonderhoud. Dit meerjarenprogramma is positief<br />
ontvangen door zowel de gemeentelijke organisatie als de plaatselijke belangen en wijkverenigingen.<br />
Alle wegen in <strong>Hardenberg</strong> zijn gecategoriseerd om een juiste prioritering voor het onderhoud te stellen. De komende<br />
jaren zal worden gewerkt aan een systeem, waarbij de gewenste kwaliteit van de wegen per gebied en wegtype zal<br />
worden vastgesteld, waarna een meerjarenprogramma voor het onderhoud van de gemeentelijke wegen kan worden<br />
opgesteld.<br />
Drukriolering<br />
Het beheer van de drukriolering is uitgebreid met de units van het project riolering buitengebied. Hiermee zijn er circa<br />
1350 units in het beheer opgenomen. De gemeente <strong>Hardenberg</strong> heeft nu in totaal 2147 drukrioleringsunits die worden<br />
beheerd en onderhouden.<br />
In het beheer zijn in de nieuw aangelegde drukriolering enkele knelpunten naar voren gekomen. Deze knelpunten zijn of<br />
worden thans samen met de aannemer die het heeft aangelegd opgelost.<br />
Daarnaast is aan de hand van het onderhoudsbeeld geïnventariseerd welke units en welke onderdelen voor groot<br />
onderhoud moeten worden aangepakt. De uitwerking van een bestek voor Europese aanbesteding is in gang gezet.<br />
Rioolgemalen<br />
Het beheer en onderhoudsbestek voor rioolgemalen is conceptueel klaar. Het bestek is uitgebreid met een beschrijving<br />
voor een telemetriesysteem voor alle gemalen en berg bezink bassins. Het telemetriesysteem vormt een belangrijk<br />
instrument voor het beheren van alle objecten. Tevens is een werkbeschrijving, bedoeld om de gemalen op een bepaald<br />
onderhoudsniveau te brengen, toegevoegd aan het bestek. De werkbeschrijving is afgestemd op de visuele inspectie<br />
die heeft plaatsgevonden. Het bestek wordt dit jaar aanbesteed en zal met ingang van 2009 en de komende 5 jaar<br />
uitgangspunt zijn voor het beheren en onderhouden van de gemeentelijke rioolgemalen en berg bezink bassins.<br />
Waterbeleid<br />
Het Waterplan <strong>Hardenberg</strong> is begin <strong>2008</strong> vastgesteld. Hierin zijn Europees, nationaal en provinciaal beleid<br />
(o.a. Waterbeleid 21ste eeuw en Europese Kaderrichtlijn Water) vertaald naar maatregelen voor <strong>Hardenberg</strong>.<br />
De wettelijke verplichte maatregelen (bijvoorbeeld afkoppeling van hemelwater in het kader van de basisinspanning)<br />
lopen conform planning.<br />
Het Waterplan heeft in communicatieve zin aandacht gekregen door presentaties voor verschillende gemeentelijke<br />
afdelingen, maar ook externe presentaties voor o.a. De Koppel, LTO en andere partijen. Ook is in samenwerking met de<br />
Koppel en waterschap Velt en Vecht een “themajaar water <strong>2008</strong>” georganiseerd, waarin via exposities, presentaties en<br />
themabijeenkomsten watergerelateerde thema’s zijn belicht.<br />
Eén van de uitwerkingsopdrachten van het Waterplan <strong>Hardenberg</strong> was het <strong>Gemeente</strong>lijk Rioleringsplan (GRP). Deze<br />
was aan het einde van zijn looptijd (2004-<strong>2008</strong>). Veel doelen uit het waterplan zijn in het GRP vertaald naar financieel<br />
gedekte maatregelen. Om te voldoen aan de wettelijke zorgplicht voor afvalwater moet de gemeente beschikken over<br />
een actueel GRP. Sinds 1 januari <strong>2008</strong> zijn de zorgplichten voor de gemeente verbreed: niet alleen afvalwater, maar<br />
ook regen- en grondwater vallen onder de gemeentelijke zorgplicht. Het opstellen van het verbreed <strong>Gemeente</strong>lijk<br />
Rioleringsplan <strong>Hardenberg</strong> 2009-2013 is afgerond. Aan de gemeenteraad is voorgesteld dit op 13 januari 2009 vast te<br />
stellen.
<strong>Jaarverslag</strong> <strong>2008</strong> 60<br />
Ook in <strong>2008</strong> is het bestuur geadviseerd over de besluitvorming en processen rond het Regionaal Bestuurlijk Overleg<br />
(RBO), waarin KRW-en WB21 maatregelen centraal staan. <strong>Hardenberg</strong> ligt in stroomgebied Rijn-Oost. Alle maatregelen<br />
voor stroomgebied Rijn-Oost zijn vastgelegd in een concept-stroomgebiedsbeheerplan dat op 22 december <strong>2008</strong> de<br />
inspraak in is gegaan. <strong>Gemeente</strong> <strong>Hardenberg</strong> hoeft zelf geen maatregelen te nemen, maar krijgt vooral te maken met de<br />
ruimtelijke afweging / ruimtelijke claims van maatregelen van andere overheden.<br />
Qua planvorming is er verder gewerkt aan de waterbergingsopgave landelijk gebied (die uiteindelijk wordt vastgelegd in<br />
het Lokaal Bestuursakkoord Water) en op projectbasis aan vele ruimtelijke ontwikkelingen.<br />
De samenwerking met waterschap Velt en Vecht heeft een extra impuls gekregen. Het bestuur heeft gevraagd de<br />
samenwerking te intensiveren vanwege de te verwachten voordelen (efficiency, positionering, elkaar versterken).<br />
Dit is ingevuld door meer uitwisseling van medewerkers en de voorbereiding van een project/programmabureau.<br />
Verder is er een werkgroep water bestaande uit medewerkers van waterschap en gemeente in het leven geroepen<br />
om integraal en projectoverstijgend te adviseren over wateraspecten van ruimtelijke ontwikkelingen.<br />
Openbaar groen<br />
Het reguliere onderhoud aan het openbaar groen is in <strong>2008</strong> overeenkomstig de heersende visie “Groen in de bebouwde<br />
omgeving” (juni 2005) met gebruik van het beheerprogramma uitgevoerd. Hoewel areaaluitbreiding door aanleg van<br />
groen in nieuwe bestemmingsplannen ook in <strong>2008</strong> wederom niet gepaard ging met evenredige budgetuitbreiding kon,<br />
dankzij efficiencymaatregelen van de afdeling BOR, het jaar <strong>2008</strong> toch zonder budgetoverschrijding worden afgesloten.<br />
<strong>Gemeente</strong>lijke gebouwen<br />
Tijdens de inventarisering van het gemeentelijk gebouwenbezit, benodigd voor het opstellen van een beleid- en<br />
werkplan, is gebleken dat alle relevante gegevens niet op eenvoudige wijze verkregen konden worden en dat een<br />
vervolg onderzoek noodzakelijk was.<br />
Eind 2007 is aan Metafoor opdracht gegeven voor het uitvoeren van een vastgoedoptimalisatie-project.<br />
Doel van dit project was:<br />
1. een totaaloverzicht te verkrijgen van de gebouwen in eigendom van de gemeente <strong>Hardenberg</strong> met daarbij<br />
aangegeven (indien aanwezig in de administratie van de gemeente <strong>Hardenberg</strong>) de boekwaarde, verzekerde waarde<br />
en de WOZ-waarde met aanbevelingen t.a.v. afschrijvingsbeleid, stille reserves en eventuele hertaxatie;<br />
2. voor gebouwen waarbij het huurprijsbeleid niet van toepassing is, mogelijkheden aan te dragen welke kunnen leiden<br />
tot opbrengstverhogingen;<br />
3. een onderzoek naar de volgende onderdelen: verzekeringen, onderhoud en nutsvoorzieningen en eventuele<br />
mogelijkheden tot besparingen op deze onderdelen;<br />
4. het opstellen van een overzicht van mogelijk af te stoten/ te verkopen objecten.<br />
Gedurende het project zijn er verschillende inspanningen verricht om eventuele ontbrekende informatie boven water te<br />
krijgen. Eind <strong>2008</strong> heeft het project geresulteerd in een adviesrapportage voor Optimalisatie Vastgoedbeheer Gebouwen.<br />
Onderdeel van het gebouwbeheer is het onderhoud. Om inzicht te krijgen van de actuele onderhoudstoestand van<br />
de gemeentelijke gebouwen heeft in <strong>2008</strong> een herinspectie plaats gevonden. Op basis van deze inspectie wordt een<br />
meerjarenonderhoudsplan opgesteld.<br />
Doordat het verzamelen van deze gegevens meer tijd heeft gevergd dan gepland is de doelstelling om in <strong>2008</strong> een<br />
nieuwe cluster Vastgoedbeheer Gebouwen niet gehaald.<br />
In de loop van 2009 zal aan deze cluster nader vorm worden gegeven.
61 J a a r v e r s l a g 2 0 0 8<br />
5.5 Financiering<br />
In het Treasurystatuut staan de uitgangspunten en doelstellingen voor het treasurybeleid vermeld. De uitvoering van het<br />
treasurybeleid komt in de financieringsparagraaf in de begroting en jaarrekening aan de orde. In het Besluit Begroting<br />
en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV) is vastgelegd, welke informatie in de financieringsparagraaf<br />
moet worden opgenomen. Het gaat daarbij om de beleidsvoornemens die relevant zijn voor het risicobeheer van de<br />
financieringsportefeuille. Als algemeen uitgangspunt voor het risicobeheer geldt dat wij een prudent beleid voeren.<br />
Het risicobeheer wordt onderscheiden in:<br />
• Treasurybeheer/Liquiditeitsrisicobeheer<br />
• Renterisicobeheer<br />
Treasurybeheer/Liquiditeitsrisicobeheer<br />
De gemeente wil haar liquiditeitsrisico’s beperken door haar treasuryactiviteiten te baseren op een middellange termijn<br />
planning. Dit gebeurt met behulp van een zogenaamde liquiditeitsbegroting. Daarbij is de keuze gemaakt om met<br />
name de grote investeringen en terugkerende grote uitgaven- en inkomensstromen in kaart te brengen. Periodiek vindt<br />
actualisering van de opgevoerde geldstromen plaats.<br />
De ervaring van het afgelopen jaar wijst uit, dat het moeilijk is om met name een goed inzicht te krijgen in de cashflow<br />
van de grote investeringen. Dat geldt zeker voor die investeringen, die zich nog in de (politieke) voorbereidingsfase<br />
bevinden. Zo is bijvoorbeeld de investering voor het nieuw te bouw gemeentehuis - in de liquiditeitsbegroting - meerdere<br />
malen doorgeschoven. We zullen met name voor dit soort gevallen nog een modus moeten zien te vinden, opdat de<br />
verwachte ontwikkeling van het liquiditeitssaldo meer in overeenstemming is met de werkelijkheid. Ondanks deze<br />
conclusies zijn wij wel van mening dat de liquiditeitsbegroting een belangrijk hulpmiddel is bij het vormgeven van het<br />
treasurybeheer.<br />
Renterisicobeheer<br />
Het beleid ten aanzien van financieringen is erop gericht een spreiding van toekomstige renterisico’s op korte en<br />
lange termijn te bevorderen. Hierdoor worden zoveel mogelijk risico’s voorkomen, die ontstaan als gevolg van<br />
renteschommelingen.<br />
Om het renterisico inzichtelijk te maken is een tweetal normen ontwikkeld, te weten de kasgeldlimiet en de<br />
renterisiconorm.<br />
Kasgeldlimiet<br />
De kasgeldlimiet is een wettelijke limiet en bedraagt de maximale omvang van de kortgeldpositie in enig jaar.<br />
In <strong>2008</strong> bedroeg de kasgeldlimiet € 10.679.000. Deze norm is in <strong>2008</strong> niet overschreden.<br />
Renterisiconorm<br />
Met deze norm wordt tot uitdrukking gebracht tot welk bedrag de gemeente renterisico’s mag lopen.<br />
Renterisico’s kunnen voortvloeien uit de noodzaak om bijvoorbeeld leningen af te lossen.<br />
De renterisiconorm voor <strong>2008</strong> bedroeg € 14.448.000. Voor <strong>2008</strong> bedroeg de ruimte onder de renterisiconorm<br />
€ 12.020.000.
<strong>Jaarverslag</strong> <strong>2008</strong> 62<br />
Leningenportefeuille<br />
Het is van groot belang zicht te hebben op de samenstelling, de grootte en de rentegevoeligheid van de opgenomen<br />
leningen. Deze rentegevoeligheid blijkt onder meer uit de hiervoor omschreven renterisiconorm. In onderstaand schema<br />
worden de mutaties in de leningenportefeuille voor het jaar <strong>2008</strong> weergegeven en de invloed van deze mutaties op de<br />
gemiddelde rente.<br />
Mutaties in de leningenportefeuille in <strong>2008</strong> Bedragen x € 1.000<br />
Bedrag Gemiddelde rente Invloed op gem. rente<br />
Beginstand per 1 januari <strong>2008</strong> 72.240 4,66 %<br />
Nieuwe leningen 22.700 4,50 % -0,04 %<br />
Reguliere aflossingen -2.428 4,64 % 0 %<br />
Vervroegde aflossingen 0 0 % 0 %<br />
Eindstand per 31 december <strong>2008</strong> 92.512 4,62 % -0,04 %<br />
In <strong>2008</strong> zijn de volgende transacties afgesloten:<br />
Er zijn door de gemeente 2 leningen (door)verstrekt aan het Startersfonds. Deze middelen zijn van de<br />
woningbouwverenigingen De Veste en Beter Wonen verkregen (elk € 100.000). Daarnaast zijn in <strong>2008</strong> geen nieuwe<br />
garanties en leningen verstrekt.<br />
In september <strong>2008</strong> is een geldlening van € 30 miljoen aangetrokken bij de Bank Nederlandse <strong>Gemeente</strong>n met een<br />
rentepercentage van 4,874% met gedeeltelijke stortingen. Op 1 oktober <strong>2008</strong> is € 10 miljoen ontvangen. De andere<br />
ontvangsten zullen plaatsvinden op 1 juli 2009 en 4 januari 2010, elk van € 10 miljoen.<br />
Op 2 januari <strong>2008</strong> is € 12,5 miljoen ontvangen wegens een afgesloten geldlening op 20 december 2006. Het<br />
rentepercentage waartegen de geldlening is afgesloten is 4,21%.<br />
In <strong>2008</strong> zijn aan het begin van het jaar middelen op korte termijnen uitgezet. In de loop van het jaar zijn ook middelen op<br />
korte termijn aangetrokken.<br />
Er is geen gebruik gemaakt van derivaten.<br />
Het jaar <strong>2008</strong> is een jaar geweest van grote rentestijgingen en rentedalingen, mede als gevolg van de kredietcrisis die<br />
zich dit jaar voordeed. Was begin (2) januari <strong>2008</strong> de te betalen rente voor langlopende geldleningen nog rond 4,86%.<br />
Eind (31) december <strong>2008</strong> bedroeg dit rentepercentage 5,16%.
63 J a a r v e r s l a g 2 0 0 8<br />
Kredietcrisis<br />
De kredietcrisis is in de zomer van 2007 begonnen in de Verenigde Staten door de stagnerende huizenmarkt.<br />
Hierdoor kwamen financiële instellingen in de problemen en werden er miljarden afgeschreven op gekochte obligaties.<br />
De geldmarkt kwam hierdoor meer tot stilstand doordat banken elkaar onderling geen geld meer leenden.<br />
Het ingrijpen van de overheid en de Nederlandsche Bank was hierdoor noodzakelijk.<br />
Fortis en ABN AMRO Bank zijn in de loop van <strong>2008</strong> genationaliseerd. Ook de lagere overheden kwamen in <strong>2008</strong><br />
in het nieuws doordat een aantal gemeenten geld hadden uitstaan bij de inmiddels failliete IJslandse bank Icesave.<br />
<strong>Gemeente</strong> <strong>Hardenberg</strong> had geen geld uitstaan bij een buitenlandse bank.<br />
In <strong>2008</strong> hebben wij alleen geld uitgezet bij de Bank Nederlandse <strong>Gemeente</strong>n en de Waterschapsbank.<br />
Relatiebeheer<br />
Het betalingsverkeer hadden wij in <strong>2008</strong> geconcentreerd bij de NV Bank Nederlandse <strong>Gemeente</strong>n. Hiermee hebben wij<br />
een overeenkomst voor integrale dienstverlening afgesloten. Daarnaast vervulden de plaatselijke ABN/AMRO bank en<br />
de Rabobank een (beperkte) rol in het plaatselijk betalingsverkeer.
<strong>Jaarverslag</strong> <strong>2008</strong> 64<br />
5.6 Grondbeleid<br />
In juni 2005 heeft de raad de nota ‘Naar een Sturend Grondbeleid’ vastgesteld. In deze nota zijn de beleidskaders<br />
weergegeven waarbinnen de gemeente streeft naar en uitvoering geeft aan het sturend grondbeleid, door daar waar<br />
mogelijk actieve grondpolitiek te voeren.<br />
In <strong>2008</strong> is, net als in 2007, uitvoering gegeven aan het actieve grondbeleid. Waar mogelijk zijn (strategische) gronden/<br />
panden verworven, waarbij in een aantal gevallen de Wet Voorkeursrecht <strong>Gemeente</strong>n als instrument is ingezet.<br />
Ultimo <strong>2008</strong> heeft de gemeente ruim 158 hectare strategische gronden in voorraad. Die gronden vertegenwoordigen<br />
een boekwaarde van totaal € 12,7 mln. In 2007 is het budgettair kader voor strategische grondaankopen verruimd.<br />
Het totale aankoopbudget is van € 10 mln. opgehoogd naar € 16 mln., met een maximum van € 2 mln. per jaar.<br />
Toename van de voorraad strategische gronden betekent eveneens een toename van het risico, dat de primaire<br />
strategische visie achter de aankoop van een aangekocht perceel grond in een later stadium wordt gewijzigd of<br />
achterhaald. De aankoop mist dan zijn doel, en binnen de grondexploitatie is het zaak het verlies te nemen.<br />
Vanuit een andere optiek bezien betekent de toegenomen voorraad strategische gronden ook versterkt nieuw perspectief<br />
op gewenste planvorming. De gemeente intervenieert binnen het kader van het te voeren actieve grondbeleid<br />
succesvol op de lokale grondmarkt en slaagt er in strategisch gelegen percelen maagdelijke grond in eigendom te<br />
verwerven. Zo bereikt zij haar doel: het obstakelvrij kunnen beschikken over gronden benodigd voor woondoeleinden en<br />
bedrijventerreinen.<br />
In de bestemmingsplannen die in het uitgiftestadium zijn beland, zijn bouwkavels (o.a. in De Kuilen II, Schuinesloot,<br />
De Marke in Marienberg, Moeshoek Slagharen, De Meerstal Kloosterhaar, De Krim Zuid IV, Radewijk Middenin)<br />
tegen een marktconforme prijsstelling verkocht of te koop aangeboden. De verkoop van bedrijventerreinen is in <strong>2008</strong><br />
doorgegaan, in totaal is in <strong>2008</strong> vanuit de gemeentelijke grondexploitaties 5,2 hectare verkocht:<br />
1,1 hectare op Rollepaal-Zuid, 0,5 hectare op Haardijk I, 1,5 hectare op Haardijk II en 2,1 hectare op Broeklanden.<br />
In <strong>2008</strong> is verder gewerkt aan nieuwe plannen, zoals bedrijventerrein Broeklanden De Kop en Zuid in <strong>Hardenberg</strong>,<br />
bedrijventerrein Moeshoek Slagharen, bedrijventerrein Katingerveld in Balkbrug, woningbouw in plan Bransveen te<br />
Dedemsvaart, het Centrumplan Dedemsvaart, en de plannen tot woningbouw in Balkbrug. Ook de voortgang van het<br />
Masterplan Centrum <strong>Hardenberg</strong> en plan Marslanden II heeft in <strong>2008</strong> veel aandacht gekregen.<br />
Voor bedrijventerreinen Broeklanden Zuid en Katingerveld, voor het centrumplan <strong>Hardenberg</strong> (Nijenstede) en het plan<br />
Marslanden II zijn in <strong>2008</strong> omvangrijke grondaankopen gedaan.<br />
In de Nota grondexploitatie <strong>2008</strong> is de raad op een uitgebreide manier geïnformeerd over de financiële stand van zaken<br />
van de bouwcomplexen in de gemeente. Vanuit de grondexploitatie is in <strong>2008</strong> een taakstellende afdracht aan het GOF<br />
gedaan van € 500.000.<br />
De voortgang van de planvorming van de diverse projecten blijft ten opzichte van 2007 positief. Bij de besluitvorming<br />
rond de Nota grondexploitatie <strong>2008</strong> is dit aspect nadrukkelijk benadrukt, waarbij de Nota Grondexploitatie de functie van<br />
planningsinstrument krijgt.<br />
Per 1 juli <strong>2008</strong> is de nieuwe Wet op de Grondexploitatie in werking treden. Met de wet heeft de gemeente een<br />
sterk juridisch instrumentarium ter beschikking om het gewenste kostenverhaal bij particuliere grondexploitaties te<br />
kunnen plegen. Wanneer kostenverhaal vooraf niet is verzekerd, kan de gemeente op basis van een exploitatieplan<br />
kostenverhaal afdwingen. Bovendien kunnen met ontwikkelaars dwingende afspraken worden gemaakt over de toedeling<br />
van het woningbouwprogramma en kwaliteitseisen aan het bouw- en woonrijpmaken.<br />
Het kostenverhaal is gekoppeld aan de te verlenen bouwvergunning: zonder correct kostenverhaal (en betaling daarvan)<br />
wordt deze niet verleend.
65 J a a r v e r s l a g 2 0 0 8<br />
In de gemeentelijke grondexploitatie gaat veel geld om. Ultimo <strong>2008</strong> bedroeg het totale geïnvesteerde vermogen<br />
inclusief het Masterplan Centrum <strong>Hardenberg</strong> € 63 mln. Ter vergelijk: de totale boekwaarde van alle binnen het<br />
grondbedrijf geadministreerde complexen bedroeg eind 2007 € 45 mln.<br />
De complexen met een verwacht negatief exploitatieresultaat zijn aan het eind van het jaar herzien. Het gaat om een<br />
viertal complexen, te weten:<br />
• Haardijk I<br />
• Broeklanden<br />
• De Boschkamp<br />
• Moeshoek wonen<br />
In totaliteit zijn de voorzieningen met € 238.000 bijgesteld.
<strong>Jaarverslag</strong> <strong>2008</strong> 66<br />
5.7 Bedrijfsvoering<br />
Efficiencyslag<br />
De gemeente <strong>Hardenberg</strong> wil het denken in efficiëncytermen en slagvaardigheid van medewerkers bevorderen. Met dat<br />
doel heeft de werkgroep efficiency in 2007 per afdeling hoofdprocessen en efficiencymogelijkheden daarin besproken.<br />
Verder is er een ideeënbus ingezet om de denktank aan medewerkers te benutten. Per 1 februari 2009 waren<br />
120 ideeën binnen, waarvan er 33 zijn beloond en 30 nader uitgewerkt worden.<br />
Proef verruiming openingstijden<br />
In <strong>2008</strong> is een proef gehouden met verruimde openingsuren. De tijden waren van 8.00 tot 16.00 uur, op donderdag<br />
van 8.00 tot 20.00 uur met aansluiting bij de winkelavond en vrijdag van 8.00 tot 12.00 uur. Als klanten niet op de<br />
openingstijden konden komen was op afspraak alles mogelijk.<br />
De proef heeft ruim een half jaar geduurd. Uit de ervaringen bleek geen verhoogde bezoekfrequentie, maar wel een<br />
grotere spreiding wat meer gelegenheid bood tot aandacht voor klanten. Tussen 8.00 en 9.00 uur en tussen 15.00 en<br />
16.00 uur bleek de bezoekfrequentie laag.<br />
Effect is geweest dat de openingstijden zijn verruimd naar dagelijks 8.30 tot 15.30 uur en donderdags tot 20.00 uur.<br />
De verhoogde effectiviteit van het kunnen doorwerken tussen 8.00 en 9.00 uur bij de afhandeling van verzoeken heeft<br />
geleid tot de huidige scheiding van balie en administratie.<br />
Introductie nieuwe medewerkers<br />
Om nieuwe medewerkers sneller wegwijs te maken in de organisatie is in <strong>2008</strong> een introductieprogramma voor<br />
nieuwe medewerkers opgezet. Een checklist voor leidinggevenden zorgt voor een gestructureerde inwerkperiode,<br />
het digitaal handboek op USB-stick maakt dat de nieuwe medewerker bij binnenkomst van alle arbeidsvoorwaarden<br />
op de hoogte is en de introductiedag geeft nieuwe medewerkers een brede kijk op het reilen en zeilen bij de gemeente<br />
<strong>Hardenberg</strong>. In <strong>2008</strong> hebben 17 medewerkers meegedaan aan de eerste introductie. In 2009 zal een vervolg aan<br />
het introductieprogramma worden gegeven door het aanbieden van interne trainingen voor in <strong>Hardenberg</strong> gebruikte<br />
systemen en werkwijzen.<br />
Visieflex<br />
In de loop van de afgelopen jaren heeft de fiscus verscheidene mogelijkheden gecreëerd voor medewerkers om fiscaal<br />
vriendelijk voorzieningen aan te schaffen. Aansluitend bij de wens van haar medewerkers besloot <strong>Hardenberg</strong> daarom<br />
flexibele arbeidsvoorwaarden aan te bieden onder de naam “visieflex”. Medewerkers hebben de mogelijkheid om een<br />
deel van hun inkomen belastingvrij te besteden aan of te ruilen tegen zaken die ze zelf belangrijk vinden. Werd dit<br />
systeem in 2007 nog vooral gebruikt voor de kilometerdeclaratie, in <strong>2008</strong> werd het scala uitgebreid met onderwerpen<br />
als ziektekosten, vakbondskosten, en opleidingskosten. In <strong>2008</strong> deden 168 medewerkers mee voor een totaalbedrag van<br />
€ 126.000. Hiermee heeft <strong>Hardenberg</strong> een belangrijke arbeidsvoorwaarde voor haar medewerkers gecreëerd.<br />
Samenwerking WWE<br />
In november 2007 zijn de gemeente <strong>Hardenberg</strong>, UWV en CWI samengegaan onder één dak. Insteek was een<br />
samenwerking waarbij naar buiten wordt opgetreden als één partij.<br />
Medewerkers weten ondertussen van elkaar wie wat doet. Processen en manier van werken zijn waar mogelijk op<br />
elkaar afgestemd. Speerpunt voor de toekomst is integrale dienstverlening; streven is om in 2010 één team en<br />
één klantbenadering te hebben.<br />
Hiervoor zijn nog wat drempels te overwinnen als verschillende belangen qua regionaliteit, financiën en kwetsbaarheid<br />
van de doelgroepen.
67 J a a r v e r s l a g 2 0 0 8<br />
Vit Werkt!<br />
Vit Werkt! is een project van de gemeente <strong>Hardenberg</strong> in samenwerking met de Rijksuniversiteit Groningen, Medifast,<br />
het Nederlands Instituut voor Sport en Bewegen, het Centrum voor Beweging en Onderzoek en Maetis. Dit thema is<br />
door de gemeente opgepakt om de vitaliteit van de medewerkers van de gemeente <strong>Hardenberg</strong> te bevorderen.<br />
In <strong>2008</strong> zijn in dit kader fittesten aangeboden aan de medewerkers die daar gebruik van wilden maken. Er deden 292<br />
medewerkers mee. Belangrijkste uitkomsten uit deze tests waren dat 30% van de medewerkers een verhoogd risico<br />
heeft wegens overgewicht en dat 88% van de medewerkers goed scoort op uithoudingsvermogen. Iedereen heeft een<br />
advies op maat meegekregen. Ondertussen zijn verscheidene medewerkers zichtbaar afgevallen en is de fitheid van een<br />
aantal ambtenaren behoorlijk verbeterd.<br />
Arbo<br />
In <strong>2008</strong> hebben Risico Inventarisatie en Evaluaties plaatsgevonden bij de BOR, het Zwembad, het Theater en het LOC.<br />
Hieruit zijn verschillende aandachtspunten naar voren gekomen die in een plan van aanpak zijn opgenomen.<br />
Bij één locatie werd een gevaarlijke situatie gesignaleerd; deze is direct met de hoogste prioriteit opgelost.<br />
Verzuim<br />
Per 1 januari <strong>2008</strong> is de gemeente <strong>Hardenberg</strong> overgestapt van arbodienstverlener Ardyn naar Maetis.<br />
De nieuwe bedrijfsarts houdt het spreekuur op locatie in plaats van extern. Hierdoor zijn kortere lijnen ontstaan.<br />
Als medewerkers elders af willen spreken is dat mogelijk.<br />
Met de leidinggevenden zijn onder leiding van de bedrijfsarts 2 arboworkshops gehouden om meer inzicht te krijgen<br />
in hoe je een goede verzuimbegeleiding opzet.<br />
In <strong>2008</strong> werd het gemiddelde ziekteverzuim afgesloten met een jaargemiddelde van 4,07 procent. Met name de<br />
maanden november en december hebben het cijfer wat omhoog getrokken. In 2007 werd het jaar nog afgesloten<br />
met een gemiddelde van 4,40 procent. Deze daling is een voortzetting van de eerdere jaren.<br />
Veiligheidsregio IJsselland<br />
Vanaf 1 januari 2009 is Brandweer <strong>Hardenberg</strong> onderdeel van de Veiligheidsregio IJsselland. In deze Veiligheidsregio<br />
werken elf gemeenten samen wat betreft Brandweer, Politie, Ghor en incidenteel met andere diensten als Waterschap en<br />
Justitie. Dit is een gevolg van de wet op de veiligheidsregio.<br />
De veiligheidsregio is ingesteld om de inwoners van deze regio beter te beschermen tegen de risico`s van branden,<br />
rampen en crises. Dat gebeurt door samen te werken en te zorgen dat we, steeds beter, voorbereid zijn op het bestrijden<br />
van rampen. En om de steeds groter wordende risico`s beter onder controle te houden.
<strong>Jaarverslag</strong> <strong>2008</strong> 68<br />
Verzelfstandiging openbaar onderwijs<br />
Het openbaar onderwijs van de gemeente <strong>Hardenberg</strong> is per 1 januari 2009 verzelfstandigd en samen met het openbaar<br />
onderwijs van de gemeente Coevorden ondergebracht in een nieuwe stichting. De nieuwe onderwijsorganisatie telt<br />
29 scholen met in totaal ongeveer 3500 leerlingen en 350 personeelsleden.<br />
Met de verzelfstandiging is het openbaar onderwijs “bestuurlijk op afstand” van de gemeente gezet. Door de<br />
verzelfstandiging is het openbaar onderwijs beter in staat een eigen, onafhankelijke positie in te nemen en zich te<br />
profileren. Daarnaast kan een verzelfstandigd schoolbestuur beter een eigen beleid uitstippelen en slagvaardiger<br />
optreden. De samenvoeging heeft geleid tot schaalvoordeel.
69 <strong>Jaarverslag</strong> <strong>2008</strong><br />
Uitzonderingsrapportage Rechtmatigheid (pilot)<br />
De uitzonderingsrapportage rechtmatigheid maakt dit jaar bij wijze van proef deel uit van de jaarrekening. De gemeente<br />
<strong>Hardenberg</strong> neemt deel in de pilot “rapportage rechtmatigheid” van de VNG. Doel van de pilot is dat het college in de<br />
bedrijfsvoeringparagraaf zelf over eventuele financiële onrechtmatigheden rapporteert via een zogenaamde<br />
uitzonderingsrapportage. De accountant gaat na of dit juist en volledig (getrouw) gebeurt. Indien dit het geval is geeft<br />
de accountant er een goedkeurende getrouwheidsverklaring bij af. Accountants blijven dus op dezelfde wijze de<br />
rechtmatigheid controleren.<br />
In het huidige model is het de accountant die over de rechtmatigheid rapporteert. De wijze waarop de accountant nu<br />
in de regelgeving tussen college en raad is geplaatst maakt de behandeling van de jaarrekening ten aanzien van de<br />
rechtmatigheid in veel gemeenten tot een formaliteit en is niet transparant. Door een overstap naar een model waarin<br />
het college verantwoordt over financiële onrechtmatigheden en de accountant deze verantwoording op getrouwheid<br />
controleert, kan het debat over de rechtmatigheid plaatsvinden tussen college en raad. Daarmee wordt de<br />
verantwoording door het college en de controle door de raad versterkt.<br />
De pilot vervangt in <strong>2008</strong> niet de rechtmatigheidverklaring van de accountant. Het is een additionele rapportage gemaakt<br />
om de pilot van praktijk voorbeelden te voorzien. De werking van de uitzonderingsrapportage zal midden 2009 worden<br />
geëvalueerd door alle betrokkenen (VNG, accountants, colleges en raadsleden). Op basis van de uitkomst hiervan zal<br />
worden overwogen of de minister zal worden gevraagd de wet op dit punt aan te passen en de rechtmatigheidrapportage<br />
tot de verantwoordelijkheid van het college te maken.<br />
Over <strong>2008</strong> is de rechtmatigheid integraal gecontroleerd op basis van het controleplan rechtmatigheid <strong>2008</strong>. Het doel<br />
van rechtmatigheidcontroles is vast te stellen of in voldoende mate èn aantoonbaar, geldende wet- en regelgeving wordt<br />
nageleefd. Welke wet- en regelgeving wordt gecontroleerd staat in het normenkader. Het normenkader <strong>2008</strong> is op<br />
17 februari 2009 door ons vastgesteld en ter kennisname aangeboden aan de raad.<br />
Van alle tekortkomingen en/of onzekerheden hebben wij de financiële omvang vastgesteld. Het totaal van de<br />
tekortkomingen en/of onzekerheden is door ons getoetst aan de door raad vastgelegde goedkeuringstoleranties voor<br />
de rechtmatigheidcontrole. Op basis daarvan kan over het rekeningsjaar <strong>2008</strong> het volgende worden geconcludeerd:<br />
De financiële beheershandelingen die tot uitdrukking komen in deze jaarrekening zijn binnen de financiële<br />
rechtmatigheidkaders van de raad en hogere overheden tot stand gekomen, met uitzondering van<br />
12 overheidsopdrachten, met een waarde boven het drempelbedrag voor Europese aanbestedingen, die niet<br />
Europees zijn aanbesteed.<br />
Toelichting<br />
Europese Aanbestedingsrichtlijnen<br />
Over <strong>2008</strong> zijn 175 inkoopdossiers van leveringen, diensten en werken getoetst op de rechtmatige naleving van de<br />
Europese aanbestedingsrichtlijnen. Dit zijn alle inkopen met een inkoopwaarde boven de € 50.000. Daarvan zijn in<br />
2e helft van <strong>2008</strong> 15 inkoopdossiers aan een deskundige voorgelegd omdat het onzeker was of deze inkoopdossiers<br />
onder de Europese aanbestedingsrichtlijnen vielen. De conclusie van het eigen onderzoek en het onderzoek van de<br />
deskundige is dat bij 12 inkoopdossiers de Europese aanbestedingsrichtlijnen niet juist zijn nageleefd.<br />
Het totale inkoopbedrag van deze 12 dossiers bedraagt € 2,6 mln. Inmiddels is de aanbesteding van 6 van de 12<br />
inkoopdossiers opgepakt. Indien zich geen nieuwe gevallen aandienen is dit aantal voldoende om in 2009 beneden<br />
de goedkeuringstoleranties voor de rechtmatigheidcontrole te komen.
<strong>Jaarverslag</strong> <strong>2008</strong> 70<br />
Het indelen van de inkopen volgens het classificatiesysteem voor overheidsopdrachten en het vaststellen van de juiste<br />
inkoopprocedure per inkoopdossier heeft enige tijd gekost. Bij het aanbesteden zelf wordt in het algemeen ook eerder<br />
zorgvuldig dan snel gehandeld. Uitgangspunt is dat aanbestedingen openbaar, transparant en non-discriminatoir zijn.<br />
De bedrijven die meedoen met een aanbesteding moeten gelijke kansen hebben en er moet sprake zijn van voldoende<br />
marktwerking.<br />
In de praktijk is er enige spanning tussen zorgvuldig en juist aanbesteden en het tijdig voldoen aan Europese<br />
aanbestedingsrichtlijnen.<br />
<strong>Gemeente</strong>lijke verordeningen<br />
Rechtmatigheidcontroles hebben uitsluitend betrekking op gemeentelijke verordeningen met daarin financiële<br />
bepalingen. In het normenkader staan 24 gemeentelijke verordeningen die aan dit criterium voldoen. In deze 24<br />
verordeningen gaat € 23,7 mln. om. 5 Verordeningen worden jaarlijks gecontroleerd (maatschappelijke ondersteuning,<br />
werk en bijstand, algemene subsidieverordening, leerlingenvervoer en onderwijshuisvesting, totaal 22,3 mln.).<br />
De overige 19 verordeningen worden minimaal 1x in de vier jaar gecontroleerd.<br />
In <strong>2008</strong> zijn er in totaal 15 verordeningen (de 5 jaarlijkse plus 10 vierjaarlijkse) gecontroleerd. Bij de controles van de<br />
gemeentelijke verordeningen zijn geen fouten geconstateerd van enig financieel belang.<br />
Voor het aantonen van de rechtmatigheid wordt de gemeente in toenemende mate afhankelijk van de tijdige<br />
aanleveringen van gegevens door gesubsidieerde instellingen. Als er prestatieafspraken zijn gemaakt moeten de<br />
verantwoordingoverzichten van deze instellingen getoetst en akkoord bevonden zijn voordat onze eigen jaarrekening<br />
wordt samengesteld. Dit speelt met name bij de instellingen die betrokken zijn bij de uitvoering van rijksregelingen<br />
(SiSa). Indien administratieve beheersmaatregelen en processen bij deze instellingen niet op orde zijn, en zij de<br />
verklaring niet tijdig kunnen aanleveren, is dit een rechtmatigheidonzekerheid in de jaarrekening van de gemeente.<br />
Om dit te voorkomen zullen in verordeningen en prestatieovereenkomsten sancties moeten worden opgenomen indien<br />
de gevraagde gegevens niet tijdig of niet volledig worden aangeleverd.
71 <strong>Jaarverslag</strong> <strong>2008</strong><br />
5.8 Verbonden partijen<br />
Onder verbonden partijen wordt verstaan zelfstandige rechtspersonen, waarin de gemeente zowel een bestuurlijk als<br />
een financieel belang heeft en kunnen worden onderscheiden in:<br />
- Gemeenschappelijke regelingen<br />
- Vennootschappen<br />
Daarnaast is de gemeente lid van diverse verenigingen en stichtingen.<br />
Gemeenschappelijke regelingen<br />
Op de gemeente <strong>Hardenberg</strong> zijn de volgende gemeenschappelijke regelingen van toepassing:<br />
• Veiligheidregio IJsselland<br />
• GGD IJsselland<br />
• Bureau HALT<br />
• Het Vechtdal<br />
• Regeling Regionale Sociale Recherche<br />
• Stichting Werk en Scholing<br />
• Stichting Noord-Oost Overijssel<br />
• Kredietbank Assen<br />
Per 1 januari 2009 is de voormalige Regio IJssel-Vecht opgesplitst in Veiligheidsregio IJsselland en in GGD IJsselland.<br />
Vennootschappen<br />
De gemeente heeft aandelen in de volgende bedrijven:<br />
Naam bedrijf<br />
Aantal aandelen<br />
Bank Nederlandse <strong>Gemeente</strong>n 64.935<br />
ESSENT 96.993<br />
ROVA 726<br />
COGAS 650<br />
RENDO 57<br />
VITENS gewone aandelen 63.007<br />
CSM 45<br />
Verder participeert de gemeente in de CV LOC, samen met Alfa College en AOC De Groene Welle.
<strong>Jaarverslag</strong> <strong>2008</strong> 72<br />
6. Recapitulatiestaat<br />
Hieronder is een zogenaamde recapitulatiestaat opgenomen. Hierin worden de totale lasten en baten per programma<br />
weergegeven. Daarbij is een onderscheid gemaakt tussen een resultaat voor reservering en het resultaat nog<br />
reservering.<br />
Ook is een onderscheid gemaakt tussen de baten en lasten, die direct op de diverse programma’s zijn begroot en<br />
verantwoord, en de algemene baten en lasten.<br />
Bedragen x € 1.000<br />
prog omschrijving Begroot Begroot Rekening <strong>2008</strong><br />
voor wijziging na wijziging<br />
Baten P01 Voorzieningen 10.683 10.998 11.943<br />
P02 Wonen 24.993 41.852 53.796<br />
P03 Kwetsbare groepen 25.080 27.522 26.428<br />
P04 Veiligheid en openbare ruimte 1.556 1.648 2.330<br />
P05 Economie 1.036 1.409 1.314<br />
P06 De groene ruimte 191 1.836 1.293<br />
P07 Externe oriëntatie 2.486 3.670 3.100<br />
Lasten P01 Voorzieningen 25.374 27.283 29.717<br />
P02 Wonen 24.328 41.420 48.471<br />
P03 Kwetsbare groepen 40.923 44.556 43.906<br />
P04 Veiligheid en openbare ruimte 16.557 19.770 19.605<br />
P05 Economie 2.569 3.346 3.390<br />
P06 De groene ruimte 2.813 5.637 4.798<br />
P07 Externe oriëntatie 9.055 10.335 10.566<br />
totaal van de programma’s 55.594 63.412 60.247<br />
Baten fin algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien 59.005 64.912 67.243<br />
Lasten fin algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien 101 947 1.108<br />
totaal algemene dekkingsmiddelen c.a. 59.106 63.965 66.135<br />
resultaat voor reservering 3.512 553 5.888<br />
Baten Res Onttrekkingen aan reserves 604 17.441 14.532<br />
Lasten Res Toevoegingen aan reserves 4.115 17.994 22.786<br />
totaal mutatie reserves -3.512 -553 -8.254<br />
rekeningstekort 0 0 -2.366
www.hardenberg.nl<br />
Stephanusplein 1<br />
Postbus 500<br />
7770 BA <strong>Hardenberg</strong><br />
Tel.: 0523 289 111<br />
Fax: 0523 261 129<br />
E-mail: gemeente@hardenberg.nl