Hoe kunnen we energie optimaal benutten? (PDF, 13 MB) - Grontmij

Hoe kunnen we energie optimaal benutten

Inhoudsopgave
Graag laten wij u in dit boekje de mogelijkheden voor
energiebesparing, het opwekken van energie en het hergebruiken
van energie zien.
Voorwoord
Energiebesparing
• Ontwikkeling van CO 2
en energieverbruik
• Energiebesparing in ziekenhuizen
• Energiebesparing voor nieuw kantoorgebouw Achmea
• Revitalisatie van hoofdkantoor Rijkswaterstaat
Opwekken van energie
• Windturbines in Noord-Holland
• Windpark A7
• Initiatief windpark Klaverpolder
• Shared Servicemodel Biomassa
Hergebruik van energie
• WKO in Noord-Holland
• Energie uit Asfalt
• Het duurzaamste glastuinbouwgebied
• BREEAM maakt de duurzaamheid van uw gebouw meetbaar
Colofon
Terug

Voorwoord
Stelt u zich eens voor dat alle ontwikkelingen en projecten
duurzaam zouden worden gerealiseerd. Efficiënt, zonder
verspilling en voorzien van duurzaam opgewekte energie.Zouden
wij dan samen in staat zijn om de klimaatverandering te beperken?
Wij stellen ons die vraag bij de uitvoering van onze projecten. Eén
van de grote uitdagingen van onze samenleving is de verandering
van het klimaat. Aanpassing van onze systemen en verminderen
van de uitstoot van broeikasgassen is essentieel. Uiteindelijk gaan
we naar een ‘all electric society’ met de zon als bron van energie en
leven.
We zijn per jaar bij meer dan 15.000 projecten betrokken in de
sectoren Bouw, Milieu, Energie, Infrastructuur, Water en Industrie.
Op deze manier kunnen we een bijdrage leveren aan het
verkleinen van de CO 2
footprint van de samenleving. We laten ons
hierbij leiden door het principe van Trias Energetica :
• Energiebesparing
• Opwekken van energie
• Hergebruik van energie
Energiebeleidsvorming, restwarmtebenutting, energieopslag,
windenergie, bio-energie, zonne-energie, energiemanagement in
gebouwde omgeving, energiedistributie, we zijn erin thuis.
Terug

Energiebesparing

Ontwikkeling van CO 2
en energieverbruik
Grontmij heeft voor de provincie Noord-Holland een quick scan
uitgevoerd. Deze quick scan geeft een zo compleet mogelijk beeld
van de emissie van broeikasgassen op provinciaal en regionaal
(Kop van Holland) niveau. Ook geeft Grontmij inzicht in de
duurzame energieopwekking. In deze scan zijn de resultaten
gekoppeld aan de doelstellingen en inspanningen op het gebied
van klimaat en energie van het PMP 2002-2005.
Beleidsstudie
De door Grontmij uitgevoerde beleidsstudie is volgens het ‘top
down’ principe opgebouwd. Allereerst is ter referentie de landelijke
situatie in beeld gebracht op het gebied van broeikasgasemissies
en duurzame energieopwekking. Vervolgens is de provinciale
situatie behandeld en tot slot de regionale situatie. Hiervoor zijn
diverse landelijke databases gebruikt.
Het resultaat van de beleidsstudie is een gedetailleerd overzicht
van de ontwikkelingen van broeikasgasemissies en duurzame
energieopwekking in de provincie Noord-Holland en de regio Kop
van Noord-Holland. Op basis hiervan kan de provincie haar beleid
evalueren en nieuwe PMP doelstellingen formuleren voor een
volgende planperiode.
Terug

Energiebesparing in ziekenhuizen
Opdrachtgever: IJsselland Ziekenhuis
Periode: 2008-2009
In opdracht van het IJsselland Ziekenhuis in Capelle aan den IJssel
voerde Grontmij een onderzoek uit naar de inpasbaarheid van
Warmte Kracht Koppeling en Absorptie Koelmachine. Dit
onderzoek heeft geleid tot oplossingen voor het besparen op de
energiekosten. Zo is er bij het integrale inpasbaarheidsonderzoek
gekeken naar warmte, koude, elektra, NSA en OSP.
Terug

Energiebesparing voor nieuw kantoorgebouw Achmea
Opdrachtgever: DLH projectontwikkeling & Achmea
Periode: 2003 – 2007
Oppervlakte: 28.000 m2
Voor het nieuwe kantoorgebouw van Achmea is de wens
uitgesproken om zoveel mogelijk duurzaam om te gaan met
energie. Hiervoor heeft Grontmij diverse onderzoeken gedaan én
een aantal duurzame mogelijkheden toegepast.
Onderzoeken
Er zijn haalbaarheidsonderzoeken verricht naar windturbines op
het dak, urinescheiding en thermische heipalen. Deze
toepassingen waren echter technisch of financieel nog niet
mogelijk voor dit kantoorgebouw. Tevens is er onderzoek gedaan
naar Warmte - en koudeopslag in de bodem.
Toepassingen
Om het energieverbuik te minimaliseren is het kantoorgebouw
voorzien van daglichtafhankelijke verlichting en
aanwezigheidsdetectie. Daarnaast is een gedeelte van de gevel
uitgevoerd met beglazing waarin zonnecellen zijn geïntegreerd.
Het installatieconcept omvat een vierpijpsinductiesysteem met
aanvullende vloerverwarming/koeling op de begane grond.
duurzaam
• daglichtafhankelijke verlichting
• verlichting met aanwezigheidsdetectie
• warmte terugwinning middels warmtewiel
• ontworpen installaties 4,5% onder taakstellend budget
Terug

Revitalisatie van hoofdkantoor Rijkswaterstaat
Opdrachtgever: Rijksgebouwendienst Directie Projecten
Periode: 2002 – 2007
Oppervlakte: 50.000 m2
Het kantoor was een schoolvoorbeeld van een sick building. Het
gebouw had veel problemen: een slecht binnenklimaat, matige
brandveiligheid en een lekkende gevel. Het stond zelfs op de
nominatie om gesloopt te worden, maar handhaving en
revitalisatie van het gebouw zou een meer duurzame oplossing
zijn. Het gebouw is volledig gerevitaliseerd en door Grontmij
voorzien van innovatieve en duurzame installatietechnieken.
Duurzame aanpassingen
De koeling en verwarming zijn in hoge mate zelfregelend en
houden bijvoorbeeld rekening met verschillende weersinvloeden.
Het gebouw is verdeeld in vier klimaatzones. Een kantoorklimaat
met een stabiele temperatuur, een serreklimaat met
temperatuurschommelingen, een entreeklimaat en een
binnentuin zonder klimaatregeling. Door in de nieuwbouw de
kantoren te omhullen met serres waren de eisen voor de gevels
lager, wat bouwkosten bespaarde. Voor het eerst in Nederland is
op grote schaal biodynamische verlichting toegepast.
Workshop beheer en onderhoud
Er is een speciaal systeem ontworpen waarbij bediening,
storingsafhandeling, brandbeveiliging, toegangscontrole,
inbraakbeveiliging en beheer in één geïntegreerd systeem zijn
opgenomen. Hierdoor wordt het bedieningsgemak verhoogd en
de exploitatiekosten verlaagd.
Prijzen
• Nederlandse Bouwprijs 2009
• Daylight Award 2008
• Nominatie Staalbouwprijs
Terug

Opwekken van energie

Windturbines in Noord-Holland
De rijksdoelstellingen ten aanzien van het opwekken van
windenergie kunnen in belangrijke mate worden gerealiseerd in
de provincie Noord-Holland. De provincie Noord-Holland wil haar
best doen om bij te dragen aan deze rijksdoelstellingen. Om een
realistische ambitie te kunnen bepalen heeft de provincie Grontmij
gevraagd te onderzoeken of een totaal opgesteld windvermogen
van 400 MegaWatt elektrisch (MWe) in 2011 realiseerbaar zou
kunnen zijn.
De centrale vraag binnen dit onderzoek was: ‘Hoeveel
windturbines kunnen er worden geplaatst en waar in het Noord-
Hollandse landschap plaatsen we die?’.
Uit de resultaten van geluid- en slagschaduwberekeningen voor
diverse typen windturbines zijn de aan te houden minimale
afstanden van deze turbines tot woonhuizen, natuurgebieden en
infrastructurele voorzieningen (wegen, gas- en
hoogspanningstracés, etc.) gedefinieerd om aan de vigerende
wetgeving te kunnen voldoen. In GIS zijn de uitsluitingsgebieden
voor windturbines gecombineerd met de te hanteren minimum
afstanden. Op deze wijze zijn beoordelingskaarten vervaardigd.
Vervolgens is aan de hand van het kaartmateriaal op basis van
expert-judgement beoordeeld in hoeverre de Noord-Hollandse
gebieden extra turbines kunnen herbergen. Hierbij is ook rekening
gehouden met de inperking van het plaatsingspotentieel door de
radar van defensie.
Grontmij concludeerde uit de studie dat er fysiek voldoende
ruimte is om te streven naar 400 MegaWatt aan windvermogen.
Terug

Windpark A7
Windpark A7 oogt met vier windturbines bescheiden, maar is in
vele opzichten een uniek project. Het is het krachtigste windpark
in Friesland en met 78 meter masthoogte zijn het ook de hoogste
windturbines van Friesland. Bovenal is het bijzonder omdat het
één van de eerste windparken is, waarbij twaalf verouderde,
verspreid staande molens werden opgeruimd en geclusterd in een
klein park van vier moderne, rustig draaiende windmolens. Dat
betekent winst voor het landschap en het klimaat!
Energievoorziening voor 8.000 huishoudens
De lijnopstelling van vier nieuwe moderne windmolens produceert
schone elektriciteit voor 8.000 huishoudens. Genoeg voor de
gemeentes Wûnseradiel en Bolsward samen. De twaalf oude
molens waren goed voor slechts 850 huishoudens. Ondanks de
afmetingen van de turbines oogt het park bescheiden dankzij de
locatiekeuze en vormgeving. In combinatie met het opruimen van
de twaalf oude sneldraaiende turbines vergroot dit de acceptatie
door omwonenden.
De omliggende dorpen profiteren mee via het dorpenfonds wat
gevoed zal worden door jaarlijkse bijdragen uit de opbrengsten
van het windpark en door een rechtstreekse participatie van de
Stichting Dorpsmolen Pingjum in het park. Daarnaast is de
Vereniging Collectief Bezit Windmolens Noordenwind met 65
‘kleine’ certificaathouders participant in het windpark. De rest van
het park is in handen van lokale agrarische ondernemers uit de
gemeente Wûnseradiel. Er zit geen groot energieconcern tussen.
Daarmee blijft een stuk lokale economie gewaarborgd.
Terug

Initiatief Windpark Klaverpolder
Onze ambities
Agrowind en Grontmij hebben de handen ineen geslagen om
gezamenlijk het windpark Klaverpolder tot stand te brengen. Een
windpark dat ontwikkeld wordt met respect voor ecologie,
duurzaamheid en beeldkwaliteit.
Het plangebied voor ons initiatief ligt in de strook tussen de
snelweg A16 en de HogeSnelheidsLijn (HSL). In deze strook zouden
vier windturbines geplaatst kunnen worden die 20 MegaWatt
(MW) aan duurzame elektriciteit opwekken. Hiermee voorzien we
ruim 13.000 huishoudens (circa 30.000 inwoners) van duurzame
elektriciteit. Het aanzicht van het park is zodanig gekozen, dat dit
windpark als een landmark voor de Moerdijkbruggen kan dienen.
Gebiedskeuze
De keuze voor deze locatie is niet willekeurig. Het gebied waarin
wij ons initiatief willen realiseren heeft een agrarische functie. Door
de ligging tussen rijksweg en de recent aangepaste
HogeSnelheidsLijn zijn de natuurwaarden laag, waardoor weinig
verstoring door de windturbines optreed. Doordat in het gebied al
flink wat lawaai aanwezig is, vinden wij onze locatie Klaverpolder
ten opzichte van veel andere locaties zeer geschikt voor
windturbines. Maar ook de afwezigheid van nabijgelegen
geluidsgevoelige bestemmingen maken deze locatie tot een
geschikte keuze voor ons initiatief.
Terug

Shared Service Model Biomassa
De markt voor biomassa wordt volwassen en neemt een steeds
belangrijkere positie in bij energievoorziening en groene
grondstoffen. Biomassa-wkk’s voor onder andere wijkverwarming,
maar ook biomassa gestookte CV-ketels met een vermogen van
100-1000 kW staan steeds meer in de belangstelling en de vraag
naar biomassa neemt toe.
Duurzame Biomassa afkomstig van terreinbeheer (snoei- en
dunninghout, gras en riet) en resthout zijn voor Nederland de
belangrijkste bronnen voor biomassa. Kortom: Tijd om aan de slag
te gaan met biomassa. Maar hoe? Grontmij heeft hiertoe het
Shared Service Model Biomassa ontwikkeld. Samen ondernemen,
waarbij Grontmij de praktische uitvoering, exploitatie en kennis
inbrengt, maar waarbij de ontdoener van het groenafval eigenaar
blijft van de biomassa en mee profiteert van de winst.
Op dit moment wordt het Shared Service Model op steeds meer
plaatsten toegepast bij zowel publieke organisaties als private
bedrijven. Voorbeelden hiervan zijn de
samenwerkingsovereenkomsten met het waterschap Zeeuwse
Eilanden, Brabants Landschap en diverse gemeenten, waaronder
Gemeente Gemert-Bakel. Onmisbaar is de nauwe samenwerking
met de partners.
Grontmij levert biomassa, veelal als verse houtchips en schoon
resthout, aan diverse biomassa-energieinstallaties in Nederland,
België, Duitsland en Denemarken. Maar ook aan de MDF- en
spaanplaatindustrie. Tevens is Grontmij betrokken bij nieuwe
ontwikkelingen zoals vergassen, torrefactie en vergisten.
Terug

Hergebruik van energie

WKO in Noord-Holland
Opdrachtgever: Provincie Noord-Holland
Jaar: 2008
De provincie Noord-Holland is reeds koploper in Nederland voor
wat betreft het aantal gerealiseerde WKO-systemen. De ambities
van provincie Noord-Holland gaan echter verder dan enkel deze
positie. Europese en nationale doelstellingen met betrekking tot
transitie naar een meer duurzame wijze van energievoorziening,
vragen om een efficiënte samenwerking tussen alle hierbij
betrokken partijen.
Grontmij heeft een studie uitgevoerd met een ex-post en ex-ante
evaluatie naar de toepassing van WKO-systemen. Het doel van
deze studie is beleid (met instrumentenmix) te ontwikkelen, zodat
WKO meer zal en kan worden toegepast. Hiermee wordt - mede -
invulling gegeven aan het provinciaal duurzaam energiebeleid.
Deze studie is kwalitatief van aard. Ze gaat niet nader in op de
beleidsvoornemens qua groei (aantal installaties of mate van
CO 2
-reductie) en in welke mate de verschillende
stimuleringsmogelijkheden een rol spelen om dit doel te bereiken.
Deze evaluatie en inventarisatie van mogelijkheden kan echter wel
gelezen worden als een handreiking in het licht van die vergaande
nationale en Europese doelstellingen.
Terug

Energie uit Asfalt
Opdrachtgever: Provincie Noord-Holland
Jaar: 2008-2009
Asfalt absorbeert door zijn zwarte kleur veel zonlicht. Daardoor
kan de temperatuur van het asfalt in de zomer oplopen tot meer
dan 50°C. Normaal gesproken gaat deze warmte verloren, maar er
zijn al technieken ontwikkeld waarmee de warmte aan het asfalt
kan worden ontrokken. Hierdoor wordt de temperatuur van het
asfalt beperkt, zodat de levensduur wordt verlengd. Daarnaast
wordt de techniek gebruikt om in de winter het asfalt vorstvrij te
houden. Energie uit asfalt wordt mede mogelijk gemaakt door
opslag in de bodem.
Terug

Het duurzaamste glastuinbouwgebied
WarmCO 2
levert warmte en CO 2
aan tuinders die zich vestigen op
een uniek nieuw glastuinbouwgebied van 168 hectare, gelegen op
Biopark Terneuzen. Dit tuinbouwgebied komt tot stand ten zuiden
van Terneuzen in de Smidsschorrepolder, de Autrichepolder en het
zuidelijke deel van de Koegorspolder. Het wordt het meest
energievriendelijke tuinbouwgebied van Nederland, omdat door
het gebruik van industriële restwarmte en CO 2
van de omliggende
industrieën de tuinders in dit gebied zelf geen energie meer
hoeven op te wekken. Zo besparen ze maar liefst 90 procent aan
gas ten opzichte van traditionele kassen. Dat is twee keer zoveel
als het jaarlijkse gasverbruik van heel Terneuzen.
Duurzame gebiedsontwikkeling
Het project is een mooi voorbeeld van hoe een duurzame
gebiedsontwikkeling kan worden gerealiseerd door inzet van
lokaal beschikbare reststoffen. Via een ingenieus warmtenet wordt
circa 130MW warmte bij diverse warmtebronnen op het terrein van
industrieel bedrijf Yara uitgekoppeld en via geïsoleerde leidingen
naar de glastuinbouwbedrijven getransporteerd. Vanwege diverse
eisen van zowel warmteproducenten als warmteafnemers is een
integraal ontwerp van het warmtenet noodzakelijk. Grontmij
treedt namens de opdrachtgever coördinerend op bij het tot stand
komen van dit integrale ontwerp. Bij dit ontwerp zijn alle
belanghebbenden, zoals tuinders, aannemer en warmteproducent
betrokken.
Terug

BREEAM maakt de duurzaamheid van uw gebouw meetbaar
BREEAM is hét instrument om de duurzaamheid van nieuw en
bestaand vastgoed MEETBAAR te maken, en dan wel in de
breedste zin. BREEAM let niet alleen op materiaalgebruik en
energieverbruik, maar ook op de leefbaarheid van het gebouw en
de omgeving. Vastgoed heeft een belangrijke invloed op de
duurzaamheid van de maatschappij. Niet alleen is het verbruik van
grondstoffen en energie aanzienlijk, de kwaliteit van het vastgoed
is ook sterk bepalend voor de leefbaarheid van de samenleving. Tel
daarbij op de lange levensduur van vastgoed en dan is het
duidelijk dat wat we nu (verkeerd) ontwerpen of beheren, lange
tijd invloed heeft. BREEAM is de meest complete en gecertificeerde
methodiek.
Wat levert BREEAM u op?
• internationaal gecertificeerde meting van de
duurzaamheid van uw gebouw;
• reductie van de exploitatiekosten;
• gezondere en productievere leef- en werkomgeving;
• impuls voor een groen imago;
• meerwaarde voor huurders, kopers en beleggers.
Door de eenduidigheid van de methodiek is het mogelijk om
gebouwen onderling te vergelijken. BREEAM is er voor nieuwbouw
(BREEAM - New Build), bestaande bouw (BREEAM - In Use) en
gebiedsontwikkeling (BREEAM - Communities).
Terug

Colofon
Titel:
Hoe kunnen we energie optimaal benutten
Datum Oktober 2009
Lay-out
Editor
Contact
K. Bentum
E. van der Linde
Grontmij
De Holle Bilt 22
3732 HM De Bilt
T +31 (0)30 220 79 11
F +31 (0)30 220 24 68
info@grontmij.nl
www.grontmij.nl
Grontmij wil de beste lokale dienstverlener zijn voor ontwerp,
advisering, management, engineering en contracting van
projecten in milieu, water, energie, bouw, industrie en
infrastructuur. Zo creëren onze medewerkers waarde voor onze
klanten en aandeelhouders en dragen zij bij aan een duurzame
woon-, werk-, en leefomgeving.
Terug