Programmaboekje : Freiburger Barockorchester ... - deSingel

Bach & Hoogdagen
Freiburger Barockorchester . Collegium Vocale Gent
Sigiswald Kuijken
Bach
dinsdag 9 november 2004

Bach & Hoogdagen . Seizoen 2004-2005
La Petite Bande . Sigiswald Kuijken
Bach
woensdag 27 oktober 2004
Freiburger Barockorchester . Collegium Vocale Gent
Sigiswald Kuijken
Bach
dinsdag 9 november 2004
Koor en Orkest Collegium Vocale Gent
Philippe Herreweghe
Bach
maandag 6 december 2004
Koor en Orkest Collegium Vocale Gent
Philippe Herreweghe
Bach
maandag 7 maart 2005
Koor en Orkest Il Fondamento
Paul Dombrecht
Hertel
vrijdag 25 maart 2005

Freiburger Barockorchester . Collegium Vocale Gent
Sigiswald Kuijken muzikale leiding
Sibylla Rubens sopraan . Ingeborg Danz alt
Jan Kobow tenor . Thomas Bauer bas
Johann Sebastian Bach (1685-1750)
Cantate BWV207
‘Vereinigte Zwietracht der wechselnden Saiten’ 32’
Cantate BWV214
‘Tönet, ihr Pauken! Erschallet, Trompeten!’ 27’
pauze
begin concert 20.00 uur
pauze omstreeks 21.00 uur
einde omstreeks 22.00 uur
Cantate BWV215
‘Preise dein Glücke, gesegnetes Sachsen’ 37’
inleiding door Beatrijs Van Hulle . 19.15 uur . Foyer
teksten programmaboekje Beatrijs Van Hulle
coördinatie programmaboekje deSingel
druk programmaboekje Godefroit
gelieve uw GSM uit te schakelen!
Foyer deSingel
enkel open bij avondvoorstellingen in Rode en/of Blauwe Zaal
open vanaf 18.40 uur
kleine koude of warme gerechten te bestellen vóór 19.20 uur
broodjes tot net vóór aanvang van de voorstellingen en tijdens pauzes
Hotel Corinthia (Desguinlei 94, achterzijde torengebouw ING)
• Restaurant HUGO's at Corinthia
open van 18.30 tot 22.30 uur
• Gozo-bar
open van 10 uur tot 1 uur, uitgebreide snacks tot 23 uur
deSingelaanbod: tweede drankje gratis bij afgifte van uw
toegangsticket van deSingel voor diezelfde dag

Johann Sebastian Bach:
wereldlijke cantates BWV207, BWV214 en BWV215
Koffiehuis Zimmermann te Leipzig, naar een prent van Johann Georg Schreiber
Met de benoeming in 1723 van Johann Sebastian Bach te
Leipzig als Director Musices (de stedelijke muziekdirecteur)
kwam er een nieuw hoogtepunt in het muziekleven van de
Saksische stad. Vanaf 1729 werd hij aldaar ook leider van het
door Telemann opgerichte Collegium Musicum, samengesteld
uit amateur-musici, leerlingen van Bach en universiteitsstudenten.
Voor Bach was werken met dit muziekensemble
een heel aantrekkelijke en bevredigende bezigheid.
Hij was hier trouwens niet teveel aan regels en afspraken
gebonden. Dit zeer actieve muziekgenootschap musiceerde
in Coffee-Haus Zimmermann in de Katharinastraße, de
hoofdstraat van Leipzig.
De drie wereldlijke cantates BWV207, BWV214 en BWV215
zijn gelegenheidsmuziek en werden uitgevoerd door het
voornoemde Collegium Musicum. De cantates sluiten aan bij
het oorspronkelijke zeventiende-eeuwse Italiaanse genre
‘cantata’, dat steeds een verklanking is van een wereldlijke
tekst. Pas na 1700 wordt het begrip ‘cantate’ in het protestantse
Duitsland verbonden met kerkmuzikale werken. De
opbouw van de tekst ligt in de lijn van het model van Erdmann
Neumeister: een opeenvolging van recitatieven en aria’s,
naar het voorbeeld van de Italiaanse cantata en opera. Vaak
werden wereldlijke cantates ‘dramma per musica’, of eenvoudigweg
‘cantata’ genoemd.
In het barokke wereldbeeld werd er geen fundamenteel
onderscheid gemaakt tussen de wereldlijke en de geestelijke
macht. Een vorst handelde immers niet naar menselijke
willekeur, maar verwerkelijkte Gods wil op aarde. Zo is er bij
Bachs muziek ook geen fundamenteel onderscheid tussen

een trompetaria voor het verjaardagsfeest van een Saksische
vorstin en ‘koningin’ van Polen en een oratoriumaria waarin
‘koning’ Jezus verheerlijkt wordt. In de kerkcantates zijn
bijbelse figuren op een gelijkaardige wijze in dialoog
geplaatst zoals mythologische of allegorische figuren in het
dramma per musica.
Bach heeft in geestelijke composities vaak muziek overgenomen
uit zijn gelegenheidswerken omdat de heruitvoering
van composities naar aanleiding van een bepaald evenement
immers verboden was. Overname van de muziek in
liturgische repertoirestukken kon wel en zo kende de
muziek met de nieuwe tekst een langer leven. Bach zorgde
er echter zorgvuldig voor dat de nieuwe bestemming van de
muziek inhoudelijk, gevoelsmatig en compositorisch te
rechtvaardigen was. Hierbij geeft hij weer blijk van zijn veelzijdige
scheppende omgang met zijn oeuvre.
Cantate BWV207 ‘Vereinigte Zwietracht der wechselnden
Saiten’
De feestelijke cantate BWV207 ‘Vereinigte Zwietracht der
wechselnden Saiten’ werd voor het eerst uitgevoerd ter
gelegenheid van de benoeming, op 11 december 1726, van
Dr. Kortte als professor van de rechtswetenschappen aan de
universiteit van Leipzig. Het initiatief voor de huldigingmuziek
voor deze geliefde professor kwam van één van zijn studenten.
Dr. Kortte zelf deed zijn aantredingsspeech uit het
hoofd, want hij had het manuscript thuis vergeten. Dezelfde
dag of kort daarna is Bachs cantate uitgevoerd. Enkele
jaren later, augustus 1735, gebruikte Bach de muziek
opnieuw voor de gelukwenscantate BWV207a ‘Auf, schmetternde
Töne der muntern Trompeten’ ter gelegenheid van
het naamfeest van de Saksische keurvorst en Poolse koning
Friedrich August II, de fameuze August de Sterke.
De naam van de dichter van de cantatetekst is onbekend. De
tekst is opgesteld als een dramma per musica met vier solozangers.
Het zijn duidelijk vier allegorische personages. Ze
staan echter niet expliciet vermeld in de originele tekst.
Enkel op twee plaatsen in de partituur heeft Bach ze zelf
aangeduid: de alt verpersoonlijkt de ‘dankbaarheid’ en de
bas de ‘eer’. De andere allegorische personages zijn af te leiden
uit de tekst: ‘geluk’ (sopraan) en ‘vlijt’ (tenor).
Het openingskoor is een staaltje van compositorisch meesterschap
van Bach. Aan de basis van de instrumentale partij
ligt het derde deel van het Eerste Brandenburgs Concerto.
De partituur is echter getransponeerd van fa groot naar re
groot, want de beide hoorns moeten wijken voor trompetten.
Bach heeft de orkestratie nog aangevuld met drie
hobo’s en met pauken. De concerterende partij van de violino
piccolo is verwerkt in de koor- en orkestpartij. De koorstemmen
zijn bijgecomponeerd. Dit alles is versmolten tot
een schitterend geheel.
De binnendelen zijn een klassieke afwisseling van recitatieven
en aria’s. De drie aria’s vertonen een rijke variatie in
karakter, bezetting en vorm. De eerste aria (deel 3), ‘Zieht
euren Fuß nur nicht zurücke’, is gecomponeerd voor het voltallige
strijkerensemble. De typisch syncopische thematiek
onderlijnt de moeizaam voortschrijdende ‘sauren Tritte’
(zure treden) die de weg van de vlijt gekozen heeft. De
tweede aria (deel 5) is een duet met enkel continuobegeleiding.
De continuo geeft in het openingsritornel de thematiek
aan en beperkt zich verder tot een regelmatige achtste
notenbeweging. Verrassend is de kunstgreep van Bach aan
het slot van dit deel. Het duet mondt immers uit in het Trio
II uit het voornoemde derde deel van het Eerste Brandenburgs
Concerto, ook weer getransponeerd naar re groot
omwille van de vervanging van hoorns door de trompetten.
In de derde aria (deel 7) vergezellen twee fluiten imiterend
de altsolo. De violen en altviolen evolueren daarbij unisono
met een veelvoudig weerkeren van een motief met herhaal-

de noten in een gepunt ritme. Dit alles ter muzikale verklanking
van de tekst ‘Ätzet dieses Angedenken in den härtsten
Marmor ein’ (Ets deze herinnering in het harde marmer).
Het eenvoudige, homofone slotkoor ‘Kortte lebe, Kortte
blühe’ heeft een uitgesproken danskarakter.
Cantate BWV214 ‘Tönet, ihr Pauken! Erschallet, Trompeten’
De cantate BWV214 ‘Tönet, ihr Pauken! Erschallet, Trompeten’
klinkt ons heel vertrouwd in de oren. Bach heeft immers
het grootste deel van deze compositie hergebruikt in zijn
‘Weihnachtsoratorium’. Het openingskoor ‘Tönet, ihr Pauken!
Erschallet, Trompeten’ wordt het openingskoor ‘Jauchzet,
frohlocket, auf, preiset die Tage’ (I1), de altaria ‘Fromme
Musen! Meine Glieder!’ wordt ‘Froher Hirten, eilt, ach
eilt’ (II15), de basaria ‘Kron und Preis gekrönter Damen’
wordt ‘Grosser Herr, o starker König’ (III24) en het slotkoor
‘Blühet, ihr Linden, wie Zedern’ wordt het schitterende koordeel
‘Herrscher des Himmels, erhöre das Lallen’ (III24).
Dit dramma per musica werd uitgevoerd op 8 december
1733, ter gelegenheid van de verjaardag van de Saksische
keurvorstin en koningin van Polen Maria Josepha. De uitvoering
vond vermoedelijk plaats in het koffiehuis Zimmermann
en werd, volgens de presentatiedruk van de tekst uitgevoerd
door Bachs Collegium Musicum in een extra concert. Bachs
autograaf vermeldt als ondertitel ‘Drama der Königin zu
Ehren’. Nochtans bevat de tekst, van een onbekende dichter,
geen dramatische handeling. De vier solostemmen vertegenwoordigen
vier godinnen uit de antieke mythologie:
de sopraan vertolkt de krijgsgodin Bellona, de alt Pallas
Athena, de beschermster van muzen en wetenschappen, de
tenor de vredesgodin Irene en de bas Fama, de roem. Ze prijzen
de koningin, elk op hun typische domein. Meer gebeurt
er niet.
De opeenvolging van pauken-trompetten-strijkers in het
openingskoor van de koningincantate komt perfect overeen
met de tekst: de instrumenten worden in deze volgorde opgeroepen
om de koningin te huldigen. Opvallend in dit briljante
koor is het rijke veelvoud van uitbouwingsmogelijkheden bij de
combinatie en afwisseling van de koorzang en de instrumentale
stemmen. Dit is een typisch kenmerk van Bach op het hoogtepunt
van zijn meesterschap. Bij het begin van het middendeel
verstomt de instrumentale inbreng om de fugatische inzet van
de koorstemmen op ‘Singet itzt Lieder, ihr muntren Poeten’ duidelijk
te laten uitkomen.
In de vier recitatieven van de cantate brengen de vier
mythologische figuren hun gelukwensen: Irene en Bellona
in de vorm van een recitativo secco, soms met een dramatische
schildering van de tekst door de basso continuo-begeleiding.
De woorden van Pallas en Fama worden respectievelijk
begeleid door strijkers en door houtblazers.
In de sopraanaria ‘Blast die wohlgegriffnen Flöten’ roept de
krijgsgodin niet op ten strijde, maar om te feesten. Uiteraard
spelen hier de fluiten, in overeenstemming met de
tekst, een belangrijke rol. Even vanzelfsprekend wordt de
tekst ‘Kron und Preis gekrönter Damen’, geïllustreerd met
trompetten. Fama belooft de koningin dat haar roem over
de wereld zal uitgedragen worden. Pallas Athena spoort de
muzen aan om, op de verjaardag van de koningin, niet de
‘längst bekannten Liedern’ aan te heffen, maar zich met
spontane begeestering te verheugen. De hobo d’amore, die
Pallas hier begeleidt, is in de aria van het ‘Weihnachtsoratorium’
vervangen door het herdersinstrument, de fluit.
Het slotkoor is een dans met een klare periodische opbouw.
De opeenvolging van tweemaal 48 maten is telkens op een
gelijke wijze uitgewerkt: 18 maten instrumentale inleiding,
18 maten een fugatische koorpassage met na elkaar inzettende
solostemmen, en tenslotte 18 maten een herhaling
van het instrumentale deel, maar dan gecombineerd met
het voltallige koor.
volgende pagina: marktplein Leipzig, gravure van Johann Georg Schreiber, 1712

Cantate BWV215 ‘Preise dein Glück, gesegnetes Sachsen’
De cantate BWV215 ‘Preise dein Glück, gesegnetes Sachsen’
is een dramma per musica gecomponeerd ter gelegenheid
van de verjaardag, op 5 oktober 1734, van de aanstelling
van Augustus III tot Koning van Polen. De cantate werd uitgevoerd
door het Collegium Musicum in opdracht van de
universiteit. Het gebeuren vond plaats op het marktplein te
Leipzig vóór de loge van de koninklijke familie, en werd
voorafgegaan door een fakkeltocht, waaraan zeshonderd
studenten - geleid door vier graven - deelnamen.
Een kroniek uit die tijd vermeldt: “Gegen 9 Uhr Abends
brachten Ihro Majestät die allhiesigen Studirenden eine allerunterthänigste
Abend Music mit Trompeten un Paucken, so
Herr Capell-Meister Joh. Sebastian Bach Cant. Zu St. Thom.
componiret…nachgehends sind Ihro Köninliche Majestät,
nebst deren Königlichen Frau Gemahlin u. Köninlichen Printzen,
so lange die Music gedauret, nicht vom Fenster weggegangen,
sondern haben solche gnädigst angehöret, und ihr.
Majestät hertzlich wohgefallen.”
(Rond 9 uur ‘s avonds speelden de studenten voor Zijne
Majesteit de Koning zeer onderhoudende ‘Abend Music’,
met trompetten en pauken, gecomponeerd door Mijnheer
de Kapelmeester Joh. Sebastian Bach, cantor van St. Thomas…
Zolang de muziek duurde, hebben Zijne Majesteit de
Koning, zijn echtgenote de Koningin en de Prins het venster
niet verlaten, maar met grote aandacht en met welgevallen
geluisterd.)
Bach had uiterst weinig tijd om de cantate te componeren.
Het stuk moest binnen drie dagen klaar zijn. De eerste drie
delen prijzen Saksen gelukkig met de verkozen koning.
Augustus III wordt, niet alleen omwille van zijn afkomst,
maar ook omwille van zijn deugdzaamheid, beschouwd als
een uitstekende vorst. De gevaren blijven echter niet uit,
want tegenover de drager van de gouden kroon ontstaat er
nijd en naijver en daar is niet veel tegen te doen (deel 5).
Het derde paar recitatief-aria speelt nog meer in op de concrete
gebeurtenissen van de laatste maanden: de strijd tegen
en de overwinning op de Poolse tegenkoning Stanislaus
Leszczynski. Het hele Noorden, ook elke stad die zich verzet
heeft, kent de krijgsmacht van Augustus, maar ook zijn
genade. De koning straft niet. Hij vergeldt ‘Bösheit mit
Wohltat’ (deel 7). Tot slot wordt de heerser zelf aangesproken
en de hemel om bescherming aanroepen.
Aangepast aan de bijzonder feestelijke aangelegenheid, is
dit werk dubbelkorig gecomponeerd. Het achtstemmige
koor wordt begeleid door een groot orkestapparaat. Het is
dan ook begrijpelijk dat Bach de muziek van dit gelegenheidswerk
wilde bewaren door het openingskoor later
opnieuw te gebruiken als ‘Osanna’ in de ‘Hohe Messe’
BWV232.
Het oerbeeld van het openingskoor is terug te vinden in het
koorgedeelte ‘Es lebe der König der Vater im Lande’ uit
Bachs gelijknamige cantate BWV Anh.11, ook uitgevoerd
door het Collegium Musicum ter gelegenheid van de naamdag
van August II der Starke, op 3 augustus 1732. De schitterende
instrumentatie met trompetten en pauken laat veronderstellen
dat het toen ging om een openluchtuitvoering
in aanwezigheid van de koning.
In de volgende delen beperkt Bach zich tot de drie vocale
solisten met telkens, ook in de recitatieven, een afwisselende,
rijke instrumentatie.
De vrolijke eerste aria ‘Freilich trotzt Augustus’ Name’ is een
enthousiaste lofzang voor de koning. De temperamentvolle
aria ‘Rase nur, verwegner Schwarm’ klinkt als een ironisch
spotlied voor de vijand van de koning. Bachs voorschrift
‘Presto’ en de aanwijzing voor de hobo ‘staccato sempre’
maken dit extra duidelijk. In de laatste aria wordt de genade
van de koning geprezen. De ongewone instrumentatie -
de sopraanpartij versterkt door hobo d’amore, twee fluiten

Nachtmuziek door studenten in Leipzig, gravure uit Picander, ‘Ernst-, Scherzhaffte und Satyrische Gedichte, Band II, 1729
en vooral de ‘Bassetchen’: een hoge baspartij bestaande uit
violen en violetta (soort altviolen) - geeft een muzikale verklanking
van het basisidee: het ontbreken van het gebruikelijke
basso continuo-fundament staat symbool voor een
bovenaardse kwaliteit die boosheid met goedheid vergeldt.
Bach heeft deze aria opnieuw gebruikt in het ‘Weihnachtsoratorium’
op de tekst ‘Erleucht auch meine finstre Sinnen’
(V), maar dan wel met basso continuo.
Het slotkoor wordt ingeleid door de solisten, die zich verenigen
om de bescherming van de hemel af te smeken. Uiteindelijk
komen alle zangstemmen samen in een vierstemmige,
overwegend homofone hymne in rondovorm. Het is
een vreugdelied ter attentie van de ‘Stifter der Reiche,
Beherrscher der Krone’.

Cantate BWV207
‘Vereinigte Zwietracht der wechselnden Saiten’
Glück (sopraan), Dankbarkeit (alt), Fleiß (tenor), Ehre (bas)
Coro
Vereinigte Zwietracht der wechselnden Saiten,
Der rollenden Pauken durchdringender Knall!
Locket den lüsteren Hörer herbei,
Saget mit euren frohlockenden Tönen
Und doppelt vermehretem Schall
Denen mir emsig ergebenen Söhnen,
Was hier der Lohn der Tugend sei.
Johann Sebastian Bach, schilderij van Johann Jakob Ihle, ca. 1720
Recitativo (tenor)
Wen treibt ein edler Trieb zu dem, was Ehre heißt
Und wessen lobbegierger Geist
Sehnt sich, mit dem zu prangen,
Was man durch Kunst, Verstand und Tugend kann erlangen,
Der trete meine Bahn
Beherzt mit stets verneuten Kräften an!
Was jetzt die junge Hand, der muntre Fuß erwirbt,
Macht, dass das alte Haupt in keiner Schmach und banger
Not verdirbt.
Der Jugend angewandte Säfte
Erhalten denn des Alters matte Kräfte,
Und die in ihrer besten Zeit,
Wie es den Faulen scheint,
In nichts als lauter Müh und steter Arbeit schweben,
Die können nach erlangtem Ziel, an Ehren satt,
In stolzer Ruhe leben;
Denn sie erfahren in der Tat,
Dass der die Ruhe recht genießet,
Dem sie ein saurer Schweiß versüßet.

Aria (tenor)
Zieht euren Fuß nur nicht zurücke,
Ihr, die ihr meinen Weg erwählt!
Das Glücke merket eure Schritte,
Die Ehre zählt die sauren Tritte,
Damit, dass nach vollbrachter Straße
Euch werd in gleichem Übermaße
Der Lohn von ihnen zugezählt.
Recitativo (bas & sopraan)
Dem nur allein
Soll meine Wohnung offen sein,
Der sich zu deinen Söhnen zählet
Und statt der Rosenbahn, die ihm die Wollust zeigt,
Sich deinen Dornenweg erwählet.
Mein Lorbeer soll hinfort nur solche Scheitel zieren,
In denen sich ein immerregend Blut,
Ein unerschrocknes Herz und unverdrossner Mut
Zu aller Arbeit lässt verspüren.
Auch ich will mich mit meinen Schätzen
Bei dem, den du erwählst, stets lassen finden.
Den will ich mir zu einem angenehmen Ziel
Von meiner Liebe setzen,
Der stets vor sich genung, vor andre nie zu viel
Von denen sich durch Müh und Fleiß erworbnen Gaben
Vermeint zu haben.
Ziert denn die unermüdte Hand
Nach meiner Freundin ihr Versprechen
Ein ihrer Taten würdger Stand,
So soll sie auch die Frucht des Überflusses brechen.
So kann man die, die sich befleißen,
Des Lorbeers Würdige zu heißen,
Zugleich glückselig preisen.
Duetto (bas & sopraan) e ritornello
Den soll mein Lorbeer schützend decken,
Der soll die Frucht des Segens schmecken,
Der durch den Fleiß zum Sternen steigt.
Benetzt des Schweißes Tau die Glieder,
So fällt er in die Muscheln nieder,
Wo er der Ehre Perlen zeugt.
Wo die erhitzten Tropfen fließen,
Da wird ein Strom daraus entsprießen,
Der denen Segensbächen gleicht.
Recitativo (alt)
Es ist kein leeres Wort, kein ohne Grund erregtes Hoffen,
Was euch der Fleiß als euren Lohn gezeigt;
Obgleich der harte Sinn der Unvergnügten schweigt,
Wenn sie nach ihrem Tun ein gleiches Glück betroffen.
Ja,
Zeiget nur in der Asträa
Durch den Fleiß geöffneten und aufgeschlossnen Tempel,
An einem so beliebt als teuren Lehrer,
Ihr, ihm so sehr getreu als wie verpflicht’ten Hörer,
Der Welt zufolge ein Exempel,
An dem der Neid
Der Ehre, Glück und Fleiß vereinten Schluss
Verwundern muss.
Es müsse diese Zeit
Nicht so vorübergehn!
Laßt durch die Glut der angezündten Kerzen
Die Flammen eurer ihm ergebnen Herzen
Den Gönnern so als wie den Neidern sehn!

Aria (alt)
Ätzet dieses Angedenken
In den härtsten Marmor ein!
Doch die Zeit verdirbt den Stein.
Laßt vielmehr aus euren Taten
Eures Lehrers Tun erraten!
Kann man aus den Früchten lesen,
Wie die Wurzel sei gewesen,
Muß sie unvergänglich sein.
Recitativo (tenor, bas, sopraan & alt)
Ihr Schläfrigen, herbei!
Erblickt an meinem mir beliebten Kortten,
Wie dass in meinen Worten
Kein eitler Wahn verborgen sei.
Sein annoch zarter Fuß fing kaum zu gehen an,
Sogleich betrat er meine Bahn,
Und, da er nun so zeitig angefangen,
Was Wunder, dass er kann sein Ziel so früh erlangen!
Wie sehr er mich geliebt,
Wie eifrig er in meinem Dienst gewesen,
Läßt die gelehrte Schrift auch andern Ländern lesen.
Allein, was such ich ihn zu loben?
Ist der nicht schon genung erhoben,
Den der großmächtige Monarch, der als August Gelehrte
kennet,
Zu seinen Lehrer nennet.
Ja, ja, ihr edlen Freunde, seht! wie ich mit Kortten bin verbunden.
Es hat ihm die gewogne Hand
Schon manchen Kranz gewunden.
Jetzt soll sein höhrer Stand
Ihm zu dem Lorbeer dienen,
Der unter einem mächtgen Schutz wird immerwährend grünen.
So kann er sich an meinen Schätzen,
Da er durch eure Gunst sich mir in Schoß gebracht,
Wenn er in stolzer Ruhe lacht,
Nach eigner Lust ergötzen.
So ist, was ich gehofft, erfüllt,
Da ein so unverhofftes Glück,
Mein nie genung gepriesner Kortte,
Der Freunde Wünschen stillt.
Drum denkt ein jeder auch an seine Pflicht zurück
Und sucht dir jetzt durch sein Bezeigen
Die Früchte seiner Gunst zu reichen.
Es stimmt, wer nur ein wahrer Freund will sein,
Jetzt mit uns ein.
Coro
Kortte lebe, Kortte blühe!
Den mein Lorbeer unterstützt,
Der mir selbst im Schoße sitzt,
Der durch mich stets höher steigt,
Der die Herzen zu sich neigt,
Muß in ungezählten Jahren
Stets geehrt in Segen stehn
Und zwar wohl der Neider Scharen,
Aber nicht der Feinde sehn

Cantate BWV214
‘Tönet, ihr Pauken! Erschallet, Trompeten’
Bellona (sopraan), Pallas (alt), Irene (tenor), Fama (bas)
Coro
Tönet, ihr Pauken! Erschallet, Trompeten!
Klingende Saiten, erfüllet die Luft!
Singet itzt Lieder, ihr muntren Poeten,
Königin lebe! wird fröhlich geruft.
Königin lebe! dies wünschet der Sachse,
Königin lebe und blühe und wachse!
Recitativo (tenor)
Heut ist der Tag,
Wo jeder sich erfreuen mag.
Dies ist der frohe Glanz
Der Königin Geburtsfests-Stunden,
Die Polen, Sachsen und uns ganz
In größter Lust und Glück erfunden.
Mein Ölbaum
Kriegt so Saft als fetten Raum.
Er zeigt noch keine falbe Blätter;
Mich schreckt kein Sturm, Blitz, trübe Wolken, düstres Wetter.
Aria (sopraan)
Blast die wohlgegriffnen Flöten,
Dass Feind, Lilien, Mond erröten,
Schallt mit jauchzendem Gesang!
Tönt mit eurem Waffenklang!
Dieses Fest erfordert Freuden,
Die so Geist als Sinnen weiden.
Recitativo (sopraan)
Mein knallendes Metall
Der in der Luft erbebenden Kartaunen,
Der frohe Schall;
Das angenehme Schauen;
Die Lust, die Sachsen itzt empfindt,
Rührt vieler Menschen Sinnen.
Mein schimmerndes Gewehr
Nebst meiner Söhne gleichen Schritten
Und ihre heldenmäßge Sitten
Vermehren immer mehr und mehr
Des heutgen Tages süße Freude.
Aria (alt)
Fromme Musen! Meine Glieder!
Singt nicht längst bekannte Lieder!
Dieser Tag sei eure Lust!
Füllt mit Freuden eure Brust!
Werft so Kiel als Schriften nieder
Und erfreut euch dreimal wieder!
Recitativo (alt)
Unsre Königin im Lande,
Die der Himmel zu uns sandte,
Ist der Musen Trost und Schutz.
Meine Pierinnen wissen,
Die in Ehrfurcht ihren Saum noch küssen,
Vor ihr stetes Wohlergehn
Dank und Pflicht und Ton stets zu erhöhn.
Ja, sie wünschen, dass ihr Leben
Möge lange Lust uns geben.

Aria (bas)
Kron und Preis gekrönter Damen,
Königin! mit deinem Namen
Füll ich diesen Kreis der Welt.
Was der Tugend stets gefällt
Und was nur Heldinnen haben,
Sein dir angeborne Gaben.
Recitativo (bas)
So dringe in das weite Erdenrund
Mein von der Königin erfüllter Mund!
Ihr Ruhm soll bis zum Axen
Des schön gestirnten Himmels wachsen,
Die Königin der Sachsen und der Polen
Sei stets des Himmels Schutz empfohlen.
So stärkt durch sie der Pol
So vieler Untertanen längst erwünschtes Wohl.
So soll die Königin noch lange bei uns hier verweilen
Und spät, ach! spät zum Sternen eilen.
Coro
Blühet, ihr Linden in Sachsen, wie Zedern!
Schallet mit Waffen und Wagen und Rädern!
Singet, ihr Musen, mit völligem Klang!
Fröhliche Stunden, ihr freudigen Zeiten!
Gönnt uns noch öfters die güldenen Freuden:
Königin, lebe, ja lebe noch lang!
Cantate BWV215
‘Preise dein Glück, gesegnetes Sachsen’
Coro
Preise dein Glücke, gesegnetes Sachsen,
Weil Gott den Thron deines Königs erhält.
Fröhliches Land,
Danke dem Himmel und küsse die Hand,
Die deine Wohlfahrt noch täglich lässt wachsen
Und deine Bürger in Sicherheit stellt.
Recitativo (tenor)
Wie können wir, großmächtigster August,
Die unverfälschten Triebe
Von unsrer Ehrfurcht, Treu und Liebe
Dir anders als mit größter Lust
Zu deinen Füßen legen?
Fließt nicht durch deine Vaterhand
Auf unser Land
Des Himmels Gnadensegen
Mit reichen Strömen zu?
Und trifft nicht unsre Hoffnung ein,
Wir würden noch zu unsrer Ruh
In deiner Huld, in deinem Wesen
Des großen Vaters Bild und seine Taten lesen?

Aria (tenor)
Freilich trotzt Augustus’ Name,
Ein so edler Götter Same,
Aller Macht der Sterblichkeit.
Und die Bürger der Provinzen
Solcher tugendhaften Prinzen
Leben in der güldnen Zeit.
Recitativo (bas)
Was hat dich sonst, Sarmatien, bewogen,
Dass du vor deinen Königsthron
Den sächsischen Piast,
Des großen August’ würdgen Sohn,
Hast allen andern fürgezogen?
Nicht nur der Glanz durchlauchter Ahnen,
Nicht seiner Länder Macht,
Nein! sondern seiner Tugend Pracht
Riß aller deiner Untertanen
Und so verschiedner Völker Sinn
Mehr ihn allein,
Als seines Stammes Glanz und angeerbten Schein,
Fußfällig anzubeten hin.
Zwar Neid und Eifersucht,
Die leider! oft das Gold der Kronen
Noch weniger als Blei und Eisen schonen,
Sind noch ergrimmt auf dich, o großer König!
Und haben deinem Wohl geflucht.
Jedoch ihr Fluch verwandelt sich in Segen,
Und ihre Wut
Ist wahrlich viel zu wenig,
Ein Glücke, das auf Felsen ruht,
Im mindsten zu bewegen.
Aria (bas)
Rase nur, verwegner Schwarm,
In dein eignes Eingeweide!
Wasche nur den frechen Arm,
Voller Wut,
In unschuldger Brüder Blut,
Uns zum Abscheu, dir zum Leide!
Weil das Gift
Und der Grimm von deinem Neide
Dich mehr als Augustum trifft.
Recitativo (sopraan)
Ja, ja!
Gott ist uns noch mit seiner Hülfe nah
Und schützt Augustens Thron.
Er macht, dass der gesamte Norden
Durch seine Königswahl befriedigt worden.
Wird nicht der Ostsee schon
Durch der besiegten Weichsel Mund
Augustus’ Reich
Zugleich
Mit seinen Waffen kund?
Und lässet er nicht jene Stadt,
Die sich so lang ihm widersetzet hat,
Mehr seine Huld als seinen Zorn empfinden?
Das macht, ihm ist es eine Lust,
Der Untertanen Brust
Durch Liebe mehr denn Zwang zu binden.
Aria (sopraan)
Durch die von Eifer entflammeten Waffen
Feinde bestrafen,
Bringt zwar manchem Ehr und Ruhm;
Aber die Bosheit mit Wohltat vergelten,
Ist nur der Helden,
Ist Augustus’ Eigentum.

Recitativo (sopraan, tenor, bas)
Laß doch, o teurer Landesvater, zu,
Dass unsre Musenschar
Den Tag, der dir so glücklich ist gewesen,
An dem im vor’gen Jahr
Sarmatien zum König dich erlesen,
In ihrer unschuldvollen Ruh
Verehren und besingen dürfe.
Zu einer Zeit,
Da alles um uns blitzt und kracht,
Ja, da der Franzen Macht
(Die doch so vielmal schon gedämpfet worden)
Von Süden und von Norden
Auch unserm Vaterland mit Schwert und Feuer dräut
Kann diese Stadt so glücklich sein,
Dich, mächtgen Schutzgott unsrer Linden,
Und zwar dich nicht allein,
Auch dein Gemahl, des Landes Sonne,
Der Untertanen Trost und Wonne,
In ihrem Schoß zu finden.
Wie sollte sich bei so viel Wohlergehn
Der Pindus nicht vergnügt und glücklich sehn!
Himmel! lass dem Neid zu Trutz
Unter solchem Götterschutz
Sich die Wohlfahrt unsrer Zeiten
In viel tausend Zweige breiten!
Coro
Stifter der Reiche, Beherrscher der Kronen,
Baue den Thron, den Augustus besitzt.
Ziere sein Haus
Mit unvergänglichem Wohlergehn aus,
Laß uns die Länder in Friede bewohnen,
Die er mit Recht und mit Gnade beschützt.

Freiburger Barockorchester
Al zeventien jaar bespeelt het Freiburger Barockorchester de grote concertpodia
over de hele wereld. Het repertoire is reeds lang niet meer beperkt tot de barok.
Ook het klassieke en het romantische repertoire voert het orkest uit op historische
instrumenten. Regelmatig wijdt het ensemble zich zelfs aan hedendaagse
muziek. Momenteel schrijven vijf Europese componisten werken voor het orkest
op initiatief van het ‘Siemens Arts Program’. De creatie is voorzien voor augustus
2005 tijdens het Festival van Luzern. Toch blijft de muziek uit de zeventiende en
achttiende eeuw een thuishaven voor de ‘Freiburger’. Naast concerten met gastdirigenten
als Ivor Bolton, Philippe Herreweghe, René Jacobs, Gustav Leonhardt
en Trevor Pinnock wordt meestal gewerkt met concertmeesters Gottfried von der
Goltz en Petra Müllejans, die vanaf hun lessenaar ook groter bezette werken dirigeren,
een praktijk die tot in de negentiende eeuw gangbaar was. Het Freiburger
Barockorchester gaf reeds concerten op het Ravinia Festival in Chicago, het
Tanglewood Festival, in het Lincoln Center te New York, in de grote concerthuizen
van Mexico City, Havanna en Buenos Aires, Cité de la Musique te Parijs, de
Proms in Londen, het Schleswig-Holstein Musik Festival, het Concertgebouw in
Amsterdam, de Philharmonie van Keulen en Berlijn, de Festwochen Luzern, de
Innsbrucker Festwochen en de Salzburger Festspiele. Het Freiburger Barockorchester
is een langlopend contract met Harmonia Mundi France aangegaan. Dit
seizoen wordt de samenwerking die in 2003 met Cecilia Bartoli was begonnen,
verdergezet. Verdere plannen zijn concerten in New York, Hong Kong, Shangai,
Tokio en op de Schubertiade Schwarzenberg, een tournee met Thomas Quasthoff
naar Londen, Wenen, Keulen, Brussel, Caen en Parijs. Begin 2005 is het
ensemble te gast in een productie van Monteverdi’s opera ‘Poppea’ onder leiding
van Ivor Bolton aan de Opéra Garnier in Parijs. Naast verdere concerten in Spanje,
Nederland, Frankrijk, Italië, Zwitserland en Duitsland, organiseert het Freiburger
Barockorchester ook in het seizoen 2004-05 eigen concertreeksen in het Konzerthaus
van Freiburg, in de Liederhalle te Stuttgart en de Philharmonie van
Berlijn.
Collegium Vocale Gent
In de wereld van de vocale klassieke muziek heeft Collegium Vocale Gent zich in
de loop van meer dan dertig jaar zonder twijfel een echte wereldfaam verworven.
Dat dit geen toeval is, maar het resultaat van een jarenlange consequente
werkwijze en artistieke visie, hoeft geen betoog. Opgericht in 1970 op initiatief
van Philippe Herreweghe was deze groep zangers de eerste om in de jaren zeventig
de nieuwe stijlprincipes met betrekking tot de interpretatie van barokmuziek
toe te passen op de vocale muziek. Instrumentisten waren toen al enkele jaren
begonnen aan hun zoektocht naar een uitvoeringspraktijk die nauwer aansloot
bij de historische context. Ze grepen hiervoor terug naar origineel bronnenmateriaal,
dat ze aan een grondige studie onderwierpen, en naar een authentiek
instrumentarium. Het is dan ook niet verwonderlijk dat musici als Gustav Leonhardt,
Ton Koopman en Nikolaus Harnoncourt al zeer snel belangstelling toonden
voor de gelijklopende aanpak van dit Vlaams ensemble op het gebied van
de vocale muziek. Dit resulteerde in een intensieve samenwerking, zowel op het
concertpodium als op cd. Philippe Herreweghe is zich steeds bewust geweest van
de waarde van een dergelijke samenwerking en daarom werkte het ensemble
ook later af en toe samen met andere dirigenten (René Jacobs, Sigiswald Kuijken,
Paul Van Nevel, Bernard Haitink, Daniel Reuss, Peter Phillips, Paul Hillier…),
verschillende orkesten zoals het Freiburger Barockorchester, de Akademie für Alte
Musik Berlin, deFilharmonie, het Concertgebouworkest of de Wiener Philharmoniker
en kamermuziekgroepen zoals het Prometheus Ensemble of Ensemble
Modern. Het repertoire van Collegium Vocale Gent is niet te vangen binnen een
welbepaalde stijlperiode. Het ensemble leverde een belangrijke bijdrage tot de
herontdekking van heel wat polyfone werken uit de Renaissance. Regelmatig
staat het klassieke en romantische repertoire op het programma en ook creaties
en uitvoeringen van hedendaagse muziek komen nu en dan aan bod. Het waarmerk
van Collegium Vocale Gent is en blijft echter de Duitse barokmuziek, en
meer specifiek het oeuvre van Johann Sebastian Bach. Voor dit repertoire werd
einde van de jaren tachtig het Orkest van Collegium Vocale Gent opgericht, dat
door zijn hechte band met het koor een onmisbaar instrument is geworden bij
de uitvoering van deze muziek. Een doorgedreven bekommernis om de kwaliteit
van de uitvoeringen heeft ervoor gezorgd dat Collegium Vocale Gent een
omvangrijke discografie wist op te bouwen. A capella of samen met het orkest
van Collegium Vocale Gent, het Orchestre des Champs Elysées, het koor van La
Chapelle Royale uit Parijs en diverse andere instrumentale en vocale ensembles,
werden in de loop der jaren meer dan zestig opnamen gerealiseerd, onder meer
voor de labels Harmonia Mundi France, Virgin Classics, Accent en Channel Classics.
Daarnaast brengen talrijke concertreizen Collegium Vocale Gent op alle
belangrijke podia en muziekfestivals van Europa. Het ensemble was reeds te gast
in de Verenigde Staten, Zuid-Amerika, Israël, Hong Kong, Japan, Australië en Rusland.
Collegium Vocale Gent geniet de steun van de Vlaamse Gemeenschap, de
Provincie Oost-Vlaanderen en de Stad Gent.
Sigiswald Kuijken
Sigiswald Kuijken studeerde viool aan de conservatoria te Brugge en Brussel, waar
hij bij Maurice Raskin afstudeerde in 1964. Hij kwam op zeer jonge leeftijd in contact
met de oude muziek, samen met zijn broer Wieland. Door zelfstudie maakte
hij zich vertrouwd met de specifieke zeventiende- en achttiende-eeuwse speeltechnieken
en interpretatieconventies. Zo introduceerde hij vanaf 1969 de meer
authentieke barokvioolspeelwijze waarbij het instrument niet meer onder de kin
geklemd wordt, maar vrij tegen de hals ligt, wat een beslissende invloed heeft
op de benadering van de vioolmuziek. Deze techniek werd dan ook sinds de vroege
jaren zeventig door velen overgenomen. Van 1964 tot 1972 was Sigiswald
Kuijken lid van het Brusselse Alarius-Ensemble (met Wieland Kuijken, Robert
Kohnen en Janine Rubinlicht) dat over geheel Europa en de Verenigde Staten
concerteerde. Nadien werkte hij in los kamermuziekverband met diverse barokspecialisten,
vooral zijn broers Wieland en Barthold, Gustav Leonhardt, Robert
Kohnen en verder Anner Bylsma, Frans Brüggen, René Jacobs… In 1972 richtte
hij, onder impuls van Deutsche Harmonia Mundi en Gustav Leonhardt, het barokorkest
La Petite Bande op, waarmee sindsdien talloze concerten doorheen Europa,
Australië, Zuid-Amerika, China en Japan werden gemaakt en een groot aantal
opnames werden gerealiseerd voor verschillende firma’s (Deutsche Harmonia

Mundi, Seon, Accent, Denon). In 1986 richtte hij het Kuijken Strijkkwartet op
(met François Fernandez, Marleen Thiers en Wieland Kuijken) dat zich toelegt op
de kwartetten en kwintetten van de klassieke periode (met Ryo Terakado als eerste
altviool). Opnamen van kwartetten en kwintetten van Haydn en Mozart verschenen
bij Denon. Van 1971 tot 1996 was Sigiswald Kuijken leraar barokviool
aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag (Nederland). Sinds 1993 bekleedt
hij deze functie aan het Koninklijk Muziekconservatorium te Brussel. Daarnaast is
hij sinds lange tijd een veelgevraagd gastdocent (o.a. London Royal College of
Music, Salamanca Universiteit, Siena Accademia Chigiana). Sinds 1998 dirigeert
Sigiswald Kuijken bij gelegenheid ook moderne symfonie-orkesten in romantisch
repertoire (Schumann, Brahms, Mendelssohn).
Sibylla Rubens
De Duitse sopraan Sibylla Rubens studeerde aan de conservatoria van Trossingen,
Frankfurt am Main en Basel. Ze volgde masterclasses, onder meer bij Edith Mathis,
en volgde lessen liedinterpretatie bij Irwin Gage in Zürich. Sibylla Rubens’ debuut
met het Deutsches Symphonie Orchester Berlin leidde onmiddellijk tot een nieuwe
uitnodiging bij het orkest. Vervolgens werd ze geëngageerd door orkesten
als de Bamberger Symphoniker, het Rundfunk Sinfonieorchester Berlin en het
Canadese ensemble Tafelmusik Toronto. Andere hoogtepunten uit haar carrière
zijn ongetwijfeld de uitvoering van zowel het Requiem van Brahms als Fauré met
het Concertgebouworkest en Philippe Herreweghe en de Vierde Symfonie van
Mahler met Heinrich Schiff in Zwitserland. Naast een nauwe samenwerking met
Helmuth Rilling en zijn Bachakademie Stuttgart, werkte Sibylla Rubens regelmatig
samen met dirigenten als Philippe Herreweghe, Leopold Hager, Michael Gielen,
Sir Roger Norrington, Ton Koopman, Christopher Hogwood en vele anderen.
Naast haar werk op het orkestpodium neemt de sopraan geregeld operarollen
op zich en geeft zij graag liedrecitals met Irwin Gage.
Ingeborg Danz
De Duitse alt Ingeborg Danz studeerde bij Heiner Eckels in Detmold. Als student
behaalde ze verschillende prijzen en verwierf ze beurzen van de Deutscher Musikrat
en de Richard Wagner-Federatie. Vanaf 1987 was Ingeborg Danz te horen in
verschillende operahuizen, onder meer in Detmold en Hamburg. Nochtans is zij
vooral actief in oratorium, concert en lied. Zo werkt zij zeer nauw samen met
Helmuth Rilling en de Internationale Bachakadmie Stuttgart, het Windsbacher
Knabenchor en het Collegium Vocale Gent. Hoogtepunten uit de voorbije jaren
zijn onder andere concerten met Philippe Herreweghe en het Concertgebouworkest,
de Bamberger Symphoniker onder leiding van Roger Norrington en Händels
‘Jephta’ op de Salzburger Festspiele. Andere belangrijke engagementen brachten
Ingeborg Danz bij de Wiener Philharmoniker, het NHK Symphony Orchestra in
Tokyo en het San Francisco Philharmonic Orchestra, beide onder leiding van Herbert
Blomstedt. Naast de vele optredens demonstreert Ingeborg Danz ook haar
enorme repertoire in talrijke cd- en TV-opnamen. Zo is ze te horen in opnamen
van Mozart-missen met Nikolaus Harnoncourt (Teldec), verschillende cd’s met Philippe
Herreweghe en Collegium Vocale Gent (Harmonia Mundi) en Bachs Johannes-
en Matthäus-Passion onder leiding van Helmuth Rilling (Hänssler).
Jan Kobow
Jan Kobow werd geboren in Berlijn en deed zijn eerste muzikale ervaring op in
het Berliner Staats- und Domchor. Hij studeerde orgel in Parijs aan de Schola Cantorum
en behaalde het Diplôme de Virtuosité. Nadien behaalde hij graden in
orgel en directie aan de Hochschule für Musik in Hannover, gevolgd door zangstudies
bij Prof. Sabine Kirchner in Hamburg. In 1998 won hij de Eerste Prijs op
de Internationale Bach Wedstrijd in Leipzig. Jan Kobow heeft voornamelijk naam
verworven als oratoriumzanger en uitvoerder van oude muziek. Hij trad regelmatig
op met Collegium Vocale Gent onder Philippe Herreweghe en met de Nederlandse
Bachvereniging onder Gustav Leonhardt en Michael Schneider. Daarnaast
ligt ook het lied- en operarepertoire hem nauw aan het hart. Jan Kobow verleende
zijn medewerking aan talrijke opnamen met dirigenten als Ludger Remy, Manfred
Cordes, Heinz Hennig, Thomas Hengelbrock, Philippe Herreweghe en met
diverse ensembles als Weser Renaissance, Knabenchor Hannover, Balthasar-Neumann-Chor
en de Himmlische Cantorey.
Thomas Bauer
Thomas Bauer begon zijn muzikale opleiding als lid van de Regensburger Domspatzen
en ging nadien studeren bij Hanno Blaschke en Siegfried Mauser in München.
Hij won belangrijke prijzen, waaronder deze van de Bayerische Staatsregierung
en de Ernst Von Siemens Musikstiftung, verder prijzen van de Cité
Internationale des Arts Paris en de Deutsche Musikwettbewerb. In 2003 kreeg
Thomas Bauer voor zijn prestaties in hedendaagse muziek de Schneider-Schott
Musikpreis en hij won de Aoyama Music Award voor zijn debuut als liedzanger
in Kyoto. Als operazanger maakte Thomas Bauer een opmerkelijk debuut in 1997
in het Prinzregententheater te München. Op het Festival van Salzburg in 2000
werd hij alom geprezen voor het vertolken van de titelrol in Wolfgang Rihms
kameropera ‘Jakob Lenz’. Bauer heeft heel wat ervaring opgedaan op het gebied
van de hedendaagse opera en werkte ook mee met Manfred Stahnke aan diens
internet-opera ‘Orpheus: Kristall’. Bovendien verzorgde Thomas Bauer heel wat
creaties van componisten als Luigi Nono, Wolfgang Rihm, Olga Neuwirth en Salvatore
Sciarrino. Thomas Bauer is daarnaast ook erg actief bezig met oude muziek
en werkte al verschillende malen samen met dirigenten al Philippe Herreweghe,
Frieder Bernius, Sigiswald Kuijken, Daniel Reuss, Jos Van Immerseel en Marcus
Creed. Samen met pianiste Uta Hielscher treedt Thomas Bauer tenslotte ook
regelmatig naar voor als uitstekend liedzanger en gaf hij recitals op bekende festivals
als het Beethovenfest Bonn, de Schwetzinger Festspiele en het Rheingau
Musikfestival. Bij het label Ars Musici verschenen drie cd’s met liederen van Schumann,
Strauss en Mahler.

Koor Collegium Vocale Gent
sopraan
Edwige Cardoen
Elisabeth Hermans
Maria Köpcke
Lut Van de Velde
alt
Cécile Pilorger
Alex Potter
Martin van der Zeijst
Mieke Wouters
tenor
Malcolm Bennett
Gerhard Hölzle
José Pizarro
Koen van Stade
bas
Pieter Coene
Robert van der Vinne
Bart Vandewege
Frits Vanhulle
Freiburger Barockorchester
concertmeester
Gottfried von der Golz
viool
Brian Dean
Daniela Helm
Beatrix Hülsemann
Anna-Katherina Schreiber
Brigitte Täubl
Christa Kittel
altviool
Ulrike Kaufmann
Annette Schmidt
cello
Guido Larisch
Stefan Mühleisen
contrabas
Dane Roberts
klavecimbel
Torsten Johann
fluit
Suzanne Kaiser
Paul Dahme
hobo
Katharina Arfken
Ann-Kathrin Brüggemann
Maike Buhrow
fagot
Javier Zafra
trompet
Friedemann Immer
Jaroslav Roueck
François Petit-Laurent
pauken
Frithjof Koch

Collegium Vocale Gent
Freiburger Barockorchester © Peter Kanneberger