Eigentijds rapport - Faculteit Geowetenschappen - Universiteit Utrecht

Transport (x 1 mln kg/dag)
a: bodemtransport b: zwevend transport c: totaal transport
4
4
4
4
(=hystereseverloop)
3
3
3
3
2
2
2
2
1
1
1
1
0
0
0
0
0 5 10 15 0 5 10 15 0 5 10 15
Schuifspanning (N/m 2 ) Schuifspanning (N/m 2 ) Schuifspanning (N/m 2 )
Transport (x 1 mln kg/dag)
Figuur 48
De verandering van het bodemtransport (a), zwevend transport (b) en totaaltransport (c) in het
Pannerdensch Kanaal onder invloed van de breedtegemiddelde schuifspanning op basis van de
Delft Nile Sampler- en AZTM-metingen in januari en september 2004.
Bodemtransport (x 1 mln kg/dag)
1.0
0.5
Figuur 49
a: Pannerdensch Kanaal b: Nederrijn c: IJssel
1.0
Traject A
0.15
Traject D
Traject G
Traject B
Traject E
Traject H
+ Traject F
+ Traject I
0.10
0.0
800 1600 2400
Afvoer (m 3 /s)
Bodemtransport (x 1 mln kg/dag)
0.5
0.0
800 1600 2400
Afvoer (m 3 /s)
0.00
800 1600 2400
De verandering van het bodemtransport onder invloed van de afvoer in het Pannerdensch Kanaal
(a), de Nederrijn (b) en de IJssel (c) op basis van de multibeammetingen in november 2002 en
januari 2004. Alleen de datapunten gemeten tijdens dalende afvoeren zijn weergegeven. De
vermelde afvoerwaarden hebben steeds betrekking op de afvoer van het Pannerdensch Kanaal.
Bodemtransport (x 1 mln kg/dag)
0.05
Afvoer (m 3 /s)
Vaak vertoont het sedimenttransport een sterker verband met de schuifspanning dan met de
afvoer. Daarom is ook de variatie van het transport als functie van de schuifspanning uitgezet (fig.
48). Er blijkt echter nauwelijks verschil te zijn met figuur 47. De invloed van afvoervariaties op de
grootte van het bodemtransport kan ook bestudeerd worden op basis van de multibeammetingen
in 2002 en 2004. In figuur 49 staat voor alle drie de riviertakken op de IJsselkop het
bodemtransport uitgezet tegen de afvoer (alleen datapunten uit de periode van dalende afvoeren
zijn opgenomen, zodat de invloed van hysterese afwezig is). Er blijkt dat het bodemtransport in het
Pannerdensch Kanaal en in de IJssel sterk reageerde op afvoerveranderingen. In de Nederrijn was
er echter geen systematisch verband tussen bodemtransport en afvoer. Elk van de onderscheiden
riviertrajecten reageerde anders op afvoerveranderingen. Het maximum transport werd in traject D
veel eerder bereikt dan in de meer stroomafwaarts gelegen trajecten E en F (zie ook fig. 29). Het
lijkt erop dat er sprake was van een sedimentgolf die langzaam stroomafwaarts bewoog gedurende
de afvoergolven van januari 2004 en november 2002. Iets dergelijks is ook waargenomen bij de
Pannerdensche Kop. Bepaling van de oorzaken van deze sedimentgolf viel buiten het bestek van dit
onderzoek. Er zijn echter twee mogelijkheden: pulsgewijze aanlevering van bodemsediment van
bovenstrooms, of lokale splitsingspuntdynamiek (zie Kleinhans 2002). Ongeacht de oorzaak, het
voorkomen van een vrij bewegende sedimentgolf is altijd een teken van een tekort aan
transporteerbaar sediment. Immers, als er overal voldoende transporteerbaar bodemmateriaal
aanwezig zou zijn, dan zou op alle plaatsen het maximum transport bereikt worden op het moment
van maximale waterafvoer (of beter gezegd: op het moment van maximale korrelschuifspanning).
35