Schuttersbrief 082 - Verbond der Schuttersgilden Genk

SCHUTTERSBRIEF 

Onregelmatig maar frequent verschijnend e-magazine 

als ideeënbus, discussieforum, actieprogram en informatiebulletin 

voor het schutterijwezen in het Nederlandstalige gebied van de EGS 

Nummer 82 – Maastricht, woensdag 30 april 2008 

REDACTIE 

Hoofdredacteur, tevens redacteur-Handboog: Alfred Disch 

Adjunct-hoofdredacteur, tevens ICT-coördinator en redacteur-Kruisboog: Jelger Visser 

Eindredacteur, tevens redacteur voor Documentatie en Zware Buks: Mathy Leunissen 

Redactrice voor het Italiaanse taalgebied (Italië, San Marino, Vaticaan): Ans Moors 

Redacteur-webmasters: Willem van Uden en Ab Reuling 

Technisch en zakelijk adviseur (Compres Media System, Maastricht): Jeroen Kaasenbrood 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 

INHOUDSOPGAVE 

Redactie, Inhoudsopgave en Internet…………………………………………………………………...blz. 1633 

Europees Schuttersmuseum (1)…………………………………………………………………………blz. 1634 

Er zat en zit muziek in het schutterswezen (1)…………………………………………………....blz. 1635-1641 

Is het ‘Holland’ of is het ‘Nederland’? (1)…………………………………….............................blz. 1642-1644 

Euregionaal Schutterstreffen Rijn-Waal (1)……………………………………………………...blz. 1645-1647 

Proefschriften, doctoraalscripties e.d. over het schutters(gilde)wezen (1)…………………………….blz. 1648 

Keizersuniformen (1)…………………………………………………………………………………...blz. 1649 

De dieren en het schutterijwezen (2). De winterkoning…………………………………………..blz. 1650-1652 

Het Limburgs Schutterijmuseum (2)……………………………………………………………...blz. 1653-1655 

De heraldiek en het schutterijwezen (2)………………………………………………………………..blz. 1656 

EST 2009: het Europees Schutterstreffen 2009 in Kinrooi, Belgisch Limburg (2)………………blz. 1657-1658 

De pauselijke zoeaven en het schutterijwezen (4)………………………………………………………blz. 1659 

De schermgilden (4)……………………………………………………………………………………blz. 1660 

De vrouw in het schutterswezen (10)…………………………………………………………………...blz. 1661 

Mededelingen (Afl. 44)…………………………………………………………………………...blz. 1662-1663 

Evenementenagenda: provinciaal - euregionaal - landelijk - internationaal (12)………………blz. 1664-1665 

Colofon en Redactieadres………………………………………………………………………………blz. 1666 

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 

INTERNET 

De SB is ook te lezen op de website van de Europese Gemeenschap van historische Schutters (EGS): 

www.e-g-s.eu of www.egs-schuetzen.com => Schuttersbrief [= Schützenbrief = Gazety Strzelcow]. 

De SB-website (www.schuttersbrief.nl) is in opbouw. 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 

© Copyright: SB-stichting (i.o.), Maastricht MMIV 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 

Schuttersbrief - nummer 82 30 april 2008 1633

EUROPEES SCHUTTERSMUSEUM (1) 

Krijgt Maastricht een Europees schuttersmuseum? 

VAN: Alfred Disch, 

hoofdredacteur van het internationale e-magazine Schuttersbrief (SB) 

Beste Schutters en Schuttersvrienden, Maastricht, april 2008 

De trouwe lezer van de Schuttersbrief weet, dat al sinds een aantal jaren op de bij tijd en wijle verschijnende 

lijst van SB-actiepunten (zie de gelijknamige rubriek in SB 8 van 5.2.2005, blz. 316, en volgende afleveringen) 

het actiepunt ‘Een Europees schuttersmuseum’ prijkt. Slechts aan zeer weinigen was het bekend, dat vanaf 

medio vorig jaar op initiatief van de SB-redactie en in overleg met het College van Burgemeester en Wethouders 

van de gemeente Maastricht een tweemanschap de mogelijkheid nagaat van de vestiging van een Europees 

schuttersmuseum (ESM) in de stad waarvan de veelbewogen geschiedenis zo nauw verbonden is met het 

schutterijwezen en wel sinds 1374, het oprichtingsjaar van het eerste Maastrichtse stedelijke weerbaarheidskorps 

van kruisboogschutters, genaamd ‘St.-Joris’. Na 1374 volgden tot in onze tijd nog méér dan 80 schutterijen 

(Kruisboog, Handboog, Geweer, Pistool). Maastricht mogen we daarom gerust een schuttersstad noemen. 

De Hoofdwacht aan het Vrijthof te Maastricht 

[Bron: www.google.nl] 

Er zal nog heel wat water door de Maas moeten stromen, vooraleer definitief vaststaat dat er voldoende draagvlak 

is binnen de Europese Gemeenschap van historische Schutters (EGS), voldoende financiën en voldoende 

menskracht voor de verwezenlijking van het ESM in Maastricht. Een van de zaken waarover eveneens goed 

moet worden nagedacht, is uiteraard de huisvesting van het museum. Wat dit laatste aangaat, dienen zich 

verschillende opties aan. Eén daarvan is de vestiging in de Hoofdwacht, het gebouw waarin tot 2006 de 

commandant van het Regiment Limburgse Jagers (RLJ) zetelde en dat in januari 2007 door het Ministerie van 

Defensie in eigendom werd overgedragen aan de gemeente Maastricht; het gebouw heeft nog geen definitieve 

bestemming. Tot de mogelijkheden van het geplande ESM horen - behalve expositiezalen, een film- en 

ontvangstlokaal alsmede opslagruimtes (depot) - ook een internationaal schutterijhistorisch onderzoekscentrum 

(annex studiezaal voor bezoekers), een bibliotheek en een archiefbewaarplaats. 

Wordt ongetwijfeld vervolgd. 

Met vriendelijke groeten, Alfred Disch 

- - - - - - 

- - - - - - 

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 

1634 30 april 2008 Schuttersbrief – nummer 82

ER ZAT EN ZIT MUZIEK IN HET SCHUTTERIJWEZEN (1) 

D.D. Schutterij in NL, Garde Civique in West-Vlaanderen (B), 

schuttersgilden te Eindhoven (N.Br.) en schutterijen in NL-Limburg 

VAN: De Heer Drs. M.L. (Rien) van Beusichem, 

afgestudeerd op het onderwerp Schutterijen en Schutterijmuziek in de Negentiende Eeuw 

Beste Alfred, Bennekom, gemeente Ede (Gld.), 3 april 2008 

Over muziek bij de dienstdoende schutterijen, schuttersgilden en burgerwacht zijn de afgelopen tijd de 

volgende scripties verschenen. 

1) Van Reybrouck 2007 

Tom van Reybrouck: Chère et brave musique. De Muziekkorpsen van de Burgerwacht in West-Vlaanderen. 

[Onuitgegeven licentiaatsverhandeling Universiteit Gent / Faculteit Letteren en Wijsbegeerte - Opleiding 

Geschiedenis / Vakgroep Nieuwste tijden]. [A4-formaat; 195 pagina’s]. Gent 2007. 

Het makkelijkst te vinden door de naam van de auteur te zoeken in Google. 

2) Veraa 2007 

Wil Veraa: Muziek bij de schuttersgilden in pre-industrieel Eindhoven. [Onuitgegeven doctoraalscriptie 

Universiteit van Utrecht / Faculteit Muziekwetenschap]. [A4-formaat; 161 blz.]. Utrecht 2007. 

Deze doctoraalscriptie is te vinden in de digitale scriptiecatalogus van de Universiteit Utrecht. Dat gaat als 

volgt: * zoek www.let.uu.nl/bibliotheek 

* klik Hoe vind ik… 

* klik Scripties 

* klik bladeren alle opleidingen 

* klik onder de letter m muziekwetenschap (doctoraal) 

* kijk onder 2007. 

3. Van Beusichem 2006 

M.L. (Rien) van Beusichem: Schutterijen en Schutterijmuziek in de Negentiende Eeuw. [Onuitgegeven 

doctoraalscriptie Universiteit van Utrecht / Faculteit Muziekwetenschap]. [A4-formaat; 136 pagina’s]. 

Utrecht 2006. 

Op dezelfde manier te vinden als hierboven onder punt 2 is beschreven. Kijk onder 2006. Mijn scriptie is 

tevens (in een iets gewijzigde opmaak) verschenen in de catalogus van www.ethesis.net. 

Dan bent U weer op de hoogte van de laatste producties op dit vlak. 

Hartelijke groet, Rien van Beusichem 

AAN: De Heer Rien van Beusichem 

Beste Rien, Maastricht, 3 april 2008 

Allereerst wil ik U van harte dankzeggen voor het prettige en informatieve telefoongesprek dat ik gisteren met 

U mocht hebben. 

Vóór ons telefoongesprek had ik Uw doctoraalscriptie reeds grondig doorgenomen. Inmiddels heb ik Uw 

afstudeerproject gerecenseerd. [Zie daarvoor het volgende SB-nummer]. 

Dank eveneens, dat U in Uw mailing van vandaag mij hebt willen aangeven, waar en hoe ik digitaal aan de 

teksten van de heren Van Reybrouck en Veraa kon komen. Ook die teksten heb ik ondertussen met veel 

belangstelling bestudeerd. Een recensie van Van Reybroucks licentiaatsverhandeling en idem dito van Veraa’s 

doctoraalscriptie verschijnen eveneens in de SB en wel in het meinummer van de SB. Omdat de term burgerwacht 

zowel bij de zuiderburen als bij ons, de noorderburen, verschillende betekenissen had, merk ik ten 

behoeve van de SB-lezers nu maar alvast voor alle duidelijkheid op, dat met de door Van Reybrouck 

onderzochte burgerwacht niets anders bedoeld is dan de Garde Civique (= letterlijk: Burgerwacht). Over de 

Garde Civique of Burgerwacht (1830-1921), dus de Belgische versie van de (Nederlandse) Dienstdoende 

Schutterij, heb ikzelf al meer dan eens bericht in de Schuttersbrief; zie o.a. (!) SB 3 (blz. 76-78), SB 4 (blz. 

132), SB 32 (blz. 556-557) en SB 64 (blz. 1158). 

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 


Opmerkelijk vind ik het, dat in twee jaar tijd (2006-2007) maar liefst 3 (drie) academische scripties verschenen 

zijn over de muziek binnen het schutterijwezen. Opmerkelijk, omdat tot nu toe in de geschiedschrijving van het 

schutterswezen het muziekleven wel erg stiefmoederlijk behandeld werd, evenals trouwens de Garde Civique! 

Om de SB-lezers een indruk te geven hoe diepgravend de drie onderzoekers te werk gegaan zijn en hoe 

wijdverspreid onder de schutterijen de muziekbeoefening reeds tijdens vroegere jaren zich manifesteerde in 

het gebied der Lage Landen, volgt onderstaand een overzicht van de inhoud van elke van de drie universitaire 

studies. 


Ad 1: Overzicht van de behandelde stof in Van Reybrouck 2007 

Voorwoord, blz. 1 

Hoofdstuk 1: Inleiding, blz. 2 

1.1 Situatieschets, blz. 2 

1.2 Probleemstelling, blz. 3 

1.3 Methodologische *) nota, blz. 6 

1.3.1 Bronnen van openbare instellingen, blz. 6 

1.3.1.1 De gemeenten, blz. 6 

1.3.1.2 De provincie West-Vlaanderen, blz. 8 

1.3.1.3 De federale uitvoerende macht: de ministeries, blz. 9 

1.3.2 Bronnen van de Burgerwacht, blz. 10 

1.3.2.1 De hoofdkwartieren, blz. 10 

1.3.2.2 Lokale eenheden, blz. 10 

1.3.3 Persoonsarchieven, blz. 11 

1.3.4 Pers en periodieken, blz. 12 

1.3.4.1 Vakpers, blz. 12 

1.3.4.2 Lokale pers, blz. 12 

Hoofdstuk 2: Bibliografie, blz. 14 

2.1 Bronnen, blz. 14 

2.1.1 Bronnen in handschrift, blz. 14 

2.1.1.1 Gewestelijk, blz. 14 

2.1.1.2 Provinciaal, blz. 15 

2.1.1.3 Lokaal, blz. 15 

2.1.1.4 Private archieven, blz. 16 

2.1.2 Uitgegeven bronnen, blz. 17 

2.1.3 Periodieken en jaarboeken, blz. 18 

2.2 Bibliografieën, inventarissen, lexica en repertoria, blz. 20 

2.3 Literatuurlijst, blz. 21 

2.4 Digitale bronnen, blz. 26 - [27a] 

DEEL I. DE MUZIEKKORPSEN VAN DE BURGERWACHT, blz. [27b] - 159 

Hoofdstuk 3: De Burgerwacht in België, blz. 28 

3.1 Functie, blz. 28 

3.2 Historische schets, blz. 29 

3.2.1 Voor 1830, blz. 29 

3.2.2 Het ontstaan van de Belgische Burgerwacht in 1830, blz. 30 

3.2.3 De wetshervorming van 8 mei 1848, blz. 33 

3.2.4 De matigende wet van 13 juli 1853, blz. 35 

3.2.5 Opnieuw militair karakter: de wet van 9 september 1897, blz. 35 

3.2.6 En roef! De burgerwacht is ontbonden: de Eerste Wereldoorlog en het einde 

van de Burgerwacht., blz. 37 

3.3 Facetten van de Burgerwacht, blz. 43 

3.3.1 Politieke verwevenheid, blz. 43 

3.3.2 De jagers-verkenners en andere paradepaardjes binnen de Burgerwacht, blz. 45 

3.3.3 Garde Civique of Garde Comique? Perceptie en beeldvorming van de Burgerwacht, 

blz. 48 

3.3.4 De kluchtige franskiljonskapiteins: de taalkwestie binnen de Burgerwacht, blz. 52 

*) Noot van de SB-redactie 

Methodologisch: bedoeld wordt (onderzoek)technisch. Want methodologisch is héél wat anders! A.D. 

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 

1636 30 april 2008 Schuttersbrief - nummer 82

Muziekkorps van een Garde Civique 

Van Reybrouck 2006, ongepagineerde blz. 4, 

vermeldt helaas niet de bron en evenmin waar, wanneer en bij welke gelegenheid de foto genomen is 

Hoofdstuk 4: Harmonie- en Fanfarekorpsen, blz. 55 

4.1 Inleiding, blz. 55 

4.2 Begripsbepaling, blz. 55 

4.3 Ontstaan, blz. 56 

4.3.1 De wortels van de hafa-beweging in vogelvlucht, blz. 56 

4.3.2 Het ontstaan van harmonies en fanfares in België, blz. 57 

4.4 Evolutie, blz. 61 

4.4.1 Groei vanaf de achttiende tot negentiende eeuw, blz. 67 

4.4.2 Van het interbellum tot heden, blz. 70 

Hoofdstuk 5: De Muziekkorpsen van de Burgerwacht 

5.1 Antecedenten en modellen 

5.1.1 Schutterijmuziek, blz. 72 

5.1.2 Militaire muziek, blz. 73 

5.1.3 Besluit, blz. 77 

5.2 Een bestaansreden, blz. 77 

5.2.1 Regelgeving, blz. 78 

5.2.2 Statuut van de muzikanten, blz. 80 

5.3 Takenpakket, blz. 81 

5.3.1 Tamboers, trompetters en de tamboer-majoor, blz. 81 

5.3.2 De taken van het muziekkorps, blz. 84 

5.4 Organisatie: financieel aspect, blz. 87 

5.5 Bezetting en repertoire, blz. 91 

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 


5.6 De muziekkorpsen naast andere zusterverenigingen, blz. 96 

5.6.1 Le verre de l’amitié et de la fraternité: de Burgerwacht en sociabiliteit, blz. 96 

5.6.2 Fédération des chasseurs-éclaireurs du royaume, blz. 100 

5.6.3 Schietverenigingen, blz. 101 

5.6.4 Amicale, blz. 106 

5.6.5 Société des sous-officiers et caporaux , blz. 107 

5.6.6 Besluit: sociabiliteit of louter gezelligheid?, blz. 108 

5.7 Besluit: de bedoelde functie van de muziekkorpsen van de Burgerwacht, blz. 109 

Hoofdstuk 6: De muziekkorpsen van de Burgerwacht in West-Vlaanderen, blz. 111 


6.2 Brugge, blz. 111 

6.2.1 De Burgerwacht van Brugge, blz. 111 

6.2.1.1 Infanterie, blz. 111 

6.2.1.2 Jagers-verkenners, blz. 115 

6.2.2 De muziekkorpsen van de Brugse Burgerwacht, blz. 118 

6.2.2.1 Het muziekkorps van de infanterie, blz. 119 

6.2.2.2 Het muziekkorps van de jagers-verkenners, blz. 128 

6.2.2.3 Besluit, blz. 138 

6.3 Kortrijk, blz. 138 

6.3.1 De Kortrijkse Burgerwacht., blz. 138 

6.3.2 Het muziekkorps van de Kortrijkse Burgerwacht, blz. 139 

6.3.2.1 Het schutterijmuziek, blz. 139 

6.3.2.2 Muziekkorps van de burgerwacht, blz. 141 

6.4 Ieper, blz. 146 

6.4.1 Burgerwacht en brandweer van Ieper, blz. 146 

6.4.2 Muziekkorps van de Burgerwacht en de ‘sapeurs-pompiers’, blz. 147 


6.5 Oostende, blz. 152 

6.6 Poperinge, blz. 156 

6.7 Besluit, blz. 157 

DEEL II. DE MAATSCHAPPELIJKE FUNCTIE VAN DE MUZIEKKORPSEN VAN DE 

BURGERWACHT, blz. 160-185 

Hoofdstuk 7: Brugge: Casestudy aan de hand van de lokale pers, blz. 160 


7.2 Journal de Bruges, blz. 161 

7.3 Kwantitatief overzicht, blz. 161 

7.3.1 1848, blz. 161 

7.3.2 1885, blz. 164 

7.3.3 1910, blz. 167 


Hoofdstuk 8: Algemeen besluit, blz. 180 

Inhoudsopgave, blz. 186 

Ad 2: Overzicht van de behandelde stof in Veraa 2007 

Tekst: 130 bladzijden; bijlagen: 31 bladzijden; er is geen doorlopende paginering maar een paginering 

per hoofdstuk en wel vanaf hoofdstuk 1. 

Inhoudsopgave 

Hoofdstuk 0. Inleiding: Muziek in Eindhoven 

Hoofdstuk 1. Achtergrond 1: De geschiedenis van Eindhoven 

01. Stadsrecht, blz. 1-1 

02. De eerste eeuwen: voorspoed, blz. 1-2 

03. 15 de eeuw: rampspoed, blz. 1-3 

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 


04. 16 de eeuw: Prins van Oranje, Heer van Eindhoven, blz. 1-3 

05. Tachtigjarige Oorlog, blz. 1-4 

06. 17 de eeuw: Generaliteitsland, blz. 1-5 

07. Bataafs Brabant, blz. 1-5 

08. Franse tijd, blz. 1-6 

09. 19 de eeuw: industriële ontwikkeling, blz. 1-6 

10. 20 ste eeuw, blz. 1-8 

11. Samenvatting, blz. 1-9 

Hoofdstuk 2. Achtergrond 2: Het functioneren van de schuttersgilden in Noord-Brabant 

01. Eenheid in diversiteit, blz. 2-1 

02. Sociale functie, blz. 2-3 

03. Opleving na Jolles, blz. 2-5 

04. Tot slot, blz. 2-6 


Hoofdstuk 3. Achtergrond 3: Muziek bij de schuttersgilden in Noord-Brabant 

01. Teerdag, blz. 3-1 

02. Schieten, blz. 3-2 

03. Processie, blz. 3-3 

04. Bal, blz. 3-3 

05. Tamboer, blz. 3-3 

06. Speelman, blz. 3-7 

07. Gildedans, blz. 3-9 

08. Gildezang, blz. 3-11 

09. Kerk, blz. 3-14 


Hoofdstuk 4. Achtergrond 4: De Eindhovense schuttersgilden 

01. 15 de eeuw: schutsgilden, blz. 4-1 

02. 16 de en 17 de eeuw: schuttersgilden, blz. 4-1 

03. Brandpreventie, blz. 4-3 

04. Franse tijd, blz. 4-3 

05. Het Gilde Sint-Catharina, blz. 4-7 

06. Beschrijving van het archief van het Gilde Sint-Catharina, blz. 4-8 

07. De Ridderlijke Gilde van Sint-Sebastiaan, blz. 4-11 

08. Beschrijving van het archief van de Ridderlijke Gilde van Sint-Sebastiaan, blz. 4-12 

09. Het Gilde Sint-Barbara, blz. 4-14 


Hoofdstuk 5: Tamboers bij de Eindhovense schuttersgilden 

01. 17 de eeuw: 1621 eerste vermelding bij het Gilde Sint-Catharina, blz. 5-1 

02. 17 de eeuw: 1626 eerste vermelding bij de Gilde Sint-Sebastiaan, blz. 5-2 

03. Intermezzo: de tamboer, blz. 5-3 

04. Tamboers in de 17 de eeuw, blz. 5-3 

05. Catharina, blz. 5-3 

06. Sebastiaan, blz. 5-5 

07. Geraert den Tamboer, blz. 5-6 

08. Dirck den Tambour, blz. 5-8 

09. Willem den Tamboer, blz. 5-8 

10. Intermezzo: het optrekkende gilde, blz. 5-9 

11. Catharina vanaf 1720, blz. 5-10 

12. Sebastiaan vanaf 1720, blz. 5-12 

13. Intermezzo: de gildetrom, blz. 5-14 

14. Peter Donkers en Peter Oudens bij Sebastiaan, blz. 5-15 

15. Intermezzo: koopkracht van de tamboer, blz. 5-16 

16. Peer bij Catharina, blz. 5-18 

17. Catharina: Oudens en Bakermans, blz. 5-19 

18. Catharina: Paulus van Breda, blz. 5-20 

19. Catharina: Turken, blz. 5-21 

20. Intermezzo: de knecht in de reglementen bij Catharina, blz. 5-22 

21. Sebastiaan eind 18 de eeuw, blz. 5-23 

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 


22. Paulus van Dael, blz. 5-23 

23. Intermezzo: brandreglement Sint-Sebastiaan, blz. 5-23 

24. Sebastiaan negentiende eeuw, blz. 5-24 

25. Sebastiaan: Paulus van Breda, blz. 5-24 

26. De laatste jaren, blz. 5-26 


Hoofdstuk 6: Muzikanten bij de Eindhovense schuttersgilden 

01. 1621-1680, blz. 6-1 

02. Intermezzo: Eindhoven kermis, blz. 6-6 

03. 1681-1688, blz. 6-8 

04. Intermezzo: grotere ensembles, blz. 6-9 

05. 1690-1722, blz. 6-10 

06. Intermezzo: teerfeesten, bals en speellieden, blz. 6-12 

07. 1723-1752, blz. 6-15 

08. Intermezzo: viool en bas, blz. 6-19 

09. 1753-1801, blz. 6-20 

10. Intermezzo: koopkracht van een speelman, blz. 6-26 

11. 1802-1809, blz. 6-26 

12. Intermezzo: Het Concert, blz. 6-30 

13. 1812-1852, blz. 6-30 

14. Intermezzo: inperking onderzoeksperiode, blz. 6-39 

15. 1853-1860, blz. 6-40 

16. Intermezzo: het eigenlijke archief, blz. 6-44 

17. 1861-1868, blz. 6-44 

18. Vanaf 1869, blz. 6-44 


Hoofdstuk 7: Muziek in de kerk bij de Eindhovense schuttersgilden 

01. Intermezzo: Sacramentsprocessie en patroonsheiligen, blz. 7-1 

02. Intermezzo: Herman Hollanders, blz. 7-2 

03. Joannes Cocx: kerkmusicus / speelman?, blz. 7-3 

04. Intermezzo: Katholiek vs. Protestant, blz. 7-4 

05. An de sangers betalt voor het singen van de mis, blz. 7-4 

06. Intermezzo: de betaling van de zangers, blz. 7-5 


Hoofdstuk 8: Samenvatting en uitleiding 

01. Muziek bij de Eindhovense schuttersgilden, blz. 8-1 

02. Muziek in pre-industrieel Eindhoven, blz. 8-1 

03. Muzikanten in het oude Eindhoven, blz. 8-2 

04. Tamboers in de oude stad, blz. 8-4 

05. Kerkmuziek in de oude stad, blz. 8-4 

06. Over de citaten en de tekst, blz. 8-5 

07. Vervolgonderzoek, blz. 8-5 

Bijlage 1: Tamboers in de archieven van de Eindhovense schuttersgilden 1621 - 1950 

Bijlage 2: Muzikanten in de archieven van de Eindhovense schuttersgilden 1621 - 1950 

Bijlage 3: Kerkmusici in de archieven van de Eindhovense schuttersgilden 1621 - 1950 

Bijlage 4: Literatuur 

Ad 3: Overzicht van de behandelde stof in Van Beusichem 2006 

Inhoudsopgave, blz. 4 

Voorwoord, blz. 6 

Hoofdstuk 1: Inleiding en vraagstelling, blz. 9 

Hoofdstuk 2: Wettelijke basis, organisatie en taken van de Schutterijen, blz. 15 

2.1 De grondwet van 1814, blz. 15 

2.1.01 De vorming van de Vereenigde Nederlanden, blz. 15 

2.1.02 Het Zesde Hoofdstuk ‘Van de defensie’, blz. 17 

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 


2.2 De grondwet van 1815, blz. 21 

2.2.01 De vorming van het Koningrijk der Nederlanden, blz. 21 

2.2.02 Het Achtste Hoofdstuk ‘Van de Defensie’, blz. 21 

2.3 De Schutterijwet van 1827, blz. 23 

2.3.01 Aansluiting op de grondwet, blz. 23 

2.3.02 Opbouw van de Schutterijwet, blz. 23 

2.3.03 Organisatie en taken van de Dienstdoende Schutterijen, blz. 24 

Hoofdstuk 3: Muziekkorpsen bij en van de Schutterij, blz. 29 

3.1 Rondgang langs de provinciehoofdsteden, blz. 29 

3.1.01 Inleiding, blz. 29 

3.1.02 Groningen: verdreven uit de sociëteit, blz. 33 

3.1.03 Leeuwarden: stedelijk orkest met toekomst, blz. 37 

3.1.04 Assen: hoornmuziek of muziekkorps, blz. 42 

3.1.05 Zwolle: voor Schutterij, tuin en sociëteit, blz. 44 

3.1.06 Arnhem: bedolven onder symfonie ambitie, blz. 47 

3.1.07 Utrecht: prominent speler in het muziekleven, blz. 51 

3.1.08 Haarlem: voor Schutterij en vriendenkring, blz. 56 

3.1.09 ’s-Gravenhage: evenknie van de grenadiers, blz. 60 

3.1.10 Middelburg: eens harmonie, altijd harmonie, blz. 64 

3.1.11 ’s-Hertogenbosch: schutterend richting concertzaal, blz. 66 

3.1.12 Maastricht: bekneld tussen naties en tradities, blz. 73 

3.2 De Dordtse Enquête van 1859, blz. 79 

3.2.01 Inleiding, blz. 79 

3.2.02 Sterkte van de Schutterijen als geheel, blz. 81 

3.2.03 Bezetting van de muziekkorpsen, blz. 82 

3.2.04 Salariëring van kapelmeesters en musici, blz. 86 

3.2.05 Financiële exploitatie van de muziekkorpsen, blz. 89 

3.2.06 Openbare optredens, blz. 91 

Hoofdstuk 4: Evaluatie en contextuur: op weg naar 1907, blz. 97 

Hoofdstuk 5: Postscript, blz. 107 

Hoofdstuk 6: Bibliografie, blz. 111 

6.1 Archivalia, blz. 111 

6.2 Bronnenpublicaties en literatuur, blz. 115 

Bijlage 1: Namen en adressen van geraadpleegde archieven, blz. 121 

Bijlage 2: A. Acte van Aanstelling en Instructie van den Kapelmeester tevens Stads Muziekmeester der 

Stad Haarlem d.d. 18 september 1818, blz. 127 

B. Reglement van het Korps Muziekanten der Dienstdoende Schutterij te Haarlem en van 

den Vriendenkring d.d. 28 november 1851, blz. 129 

Bijlage 3: Reglement voor het Korps Muzikanten der Dienstdoende Schutterij van Dordrecht d.d. 17 

januari 1860 [niet opgenomen in de digitale versie], blz. 133 

VAN: De Heer Dr. W.F.A. (Willem) Heemskerk, 

internationaal waterjurist en oud-burgemeester van Echt (Lb.) 

Geachte Hoofdredacteur Alfred Disch, Susteren, gemeente Echt-Susteren (Lb.), 10 april 2008 

Dank voor e-mails. Vide ook voor Uw archief het uitgebreide artikel van mijn zoon, dr. J.W.M. Heemskerk 

uit Maastricht, biochemicus en onderzoeker UM aldaar, over: Schutterijen en muziekgezelschappen in Echter 

Landj en het Hertogdom Limburg tussen 1830 en 1850, uitgegeven door Heemkundekring Echter Landj te Echt, 

januari 2008. *) 

Veel succes met Uw belangrijk werk voor de grensprovincie Limburg op het gebied van o.a. de cultuur! 

Met ook groet van de heer Gee Craenen te Echt. 

Willem Heemskerk 

*) Noot van de SB-redactie: voor een recensie zie SB 83 (= het meinummer van 2008). A.D. 

- - - - - - 

- - - - - - 

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 


IS HET HOLLAND OF IS HET NEDERLAND? (1) 

Reactie op aflevering 5 van de rubriek 

‘Schutterscontacten over de taalgrenzen heen’ 

[Zie SB 78, blz. 1569-1570] 

VAN: De Heer W.A. (Walter) Groen, 

heraldicus; eigenaar-webmaster van www.wazamar.nl 

Beste Alfred, Zeewolde (Fl.), 24 april 2008 

Op blz. 1570 van SB 78 meldde je: ‘De provincie Holland (sinds 1840 opgesplitst in provincie Noord-Holland 

en provincie Zuid-Holland) was en is nog steeds slechts een deel van Nederland.’ 

Reactie op bovenstaand citaat 

Holland is vanuit een leen (Karel de Grote) naar graafschap (Dirk van Holland) en een zelfstandig land 

(stadhouders) overgegaan door samenwerking met de andere landen in de Zeventien Verenigde Nederlanden 

(Karel V). Er werd pas gesproken over provincie als deel van de Zeven. Kortom, Holland was nooit (!) een 

deel van Nederland, is (!) echter een deel van Nederland. 

Ter overweging 

Iemand uit Holland is naast een Hollander een Nederlander. Iemand uit Limburg is naast Limburger een 

Nederlander. Andersom niet. Een Nederlander is geen Hollander, geen Limburger, geen Fries. Zelfs geen 

Turk, Marokkaan. Andersom wel. Was iemand uit Pruisen een Duitser of was iemand uit Duitsland een Pruis? 

Nederland, Niederlande, de Nederlanden, die Niederlande is ontstaan uit het lage land tussen de Seine in 

Frankrijk en de Wezer in Duitsland. Nederdiets, Nederduits (Diets = volks) is een Germaanse taal die gesproken 

werd in het lage land tussen de Seine in Frankrijk en de Wezer in Duitsland. Het lage land tussen de Seine in 

Frankrijk en de Wezer in Duitsland is de delta van diverse rivieren (Rijn, Maas, Schelde, Seine, Wezer). 

Tot zover. 

Met vriendelijke groet, Walter Groen 

AAN: De Heer Walter Groen 

Beste Walter, Maastricht, 24 april 2008 

Allereerst zeg ik dank voor jouw snelle reactie. 

Het doet me deugd te merken, dat ook een heraldicus geïnteresseerd is in het correcte gebruik van de eigennamen 

‘Holland’ en ‘Nederland’. 

Ik verschil echter wel van mening met jou wat betreft de uitleg die je geeft aan de begrippen ‘Holland’ en 

‘Nederland’. 

Niet alleen in de gewone spreek- en schrijftaal (zie de Grote Van Dale) maar ook in de historische vakliteratuur 

heeft het woord Nederland o.a. de betekenis van: a) de Zeventien Verenigde Nederlanden; b) de 

republiek Nederland = (de Republiek) de(r) Zeven Verenigde Nederlanden = (de Republiek) de(r) Zeven 

Verenigde Provinciën = de Noordelijke Nederlanden; c) de Verenigde Nederlanden (1813-1815); d) het 

Koninkrijk der Nederlanden (1815-heden). 

Volgens jouw redenering zou zelfs de stelling ‘Holland is (!) een deel van Nederland’ ook in de perioden 

1813-1815 en 1815-1840 niet hebben geklopt vanwege het zo-even gestelde onder de punten c en d. Holland 

was dus wel degelijk een deel van Nederland, zowel vóór 1584 als ná dat jaar. 

Kwam de term provincie (= hier: gewest) in relatie tot Holland inderdaad pas na 1584 voor het eerst voor? Ik 

ben daar echter niet zo zeker van. 

Slechts éénmaal vielen de begrippen Holland en Nederland samen, nl. tijdens de periode 1806-1810, toen het 

Koninkrijk Holland (1806-1810) in de Franse Tijd (1794/1795 - 1813/1814) de opvolger was van de Bataafse 

Republiek (1795-1806), waarvan de laatste gezaghebber (t.w. raadpensionaris Schimmelpenninck) in 1806 

vervangen werd door koning Lodewijk Napoleon, broer van de Franse keizer Napoleon. 

Wat vóór 1794/1795 en annis 1813-1840 Holland heette, was tijdens de Bataafse Republiek en het Koninkrijk 

Holland verdeeld over een aantal departementen met namen als bijv. ‘departement van Texel’, ‘departement 

van de Amstel’ en ‘departement van de Delf’, gebieden en namen die nog eens tweemaal gewijzigd werden. 

Met jouw ‘Ter overweging’ ben ik het eens. Zelf gebruik ik wel eens de vergelijking ‘koe en rund’: de eerste 

is tevens het laatste (nl. een rund), maar het laatste niet per se de eerste, een koe (want er is ook nog de stier!). 


- - - - - - 

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 


Sage mal: ist es ‘Holland’ oder ‘die Niederlande’? Vervolg 

Vervolg op SB 78, blz. 1569-1570 

AN / AAN: Herrn / De Heer Detlev Wulff, 

Besitzer-Webmaster der Seite / Eigenaar-webmaster van de site www.gildenforschung.de 

Lieber Detlev, Maastricht, 24. April 2008 

Beiliegendes Kärtchen zeigte ich Dir voriges Mal schon und ich versprach Dir eine weitere Erläuterung dabei 

zu geben. Diese Erläuterung folgt jetzt. 

Die eingefärbten Gebiete sind die Siebzehn Vereinigten Niederlande. Die weissen Flecke dazwischen sind 

auch Niederlande - wie u.a. das Prinz-Bistum Lüttich, das Herzogtum Bouillon (in 1096 dem Lüttichen 

Prinz-Bischof verkauft und seit 1678 wieder unabhängig) sowie das Prinztum Stavelot-Malmédy - aber dort 

war Karl V kein Herr und Meister. In 1543 fiel das Herzogtum Gelre (einschliesslich der Grafschaft Zutphen) 

als letztes der siebzehn Niederlande an Karel V zu. Sein Sohn Philipp II folgte ihm Anno 1555 in jedem 

dieser siebzehn Gebiete nach: hier als Herzog, da als Graf und in wieder einem anderen Gebiet einfach als 

‘Herr’. In einem speziellen Kader weiter unten zeichne ich auf, um welche siebzehn Niederlande es sich 

genau handelt. 

Für die Geschichte der Schützen ist het wichtig zu wissen, dass während des Achtzigjährigen Krieges (1568- 

1648) der protestantische Norden und der katholische Süden sich trennten. Die sieben nördlichen Gebiete 

formten nämlich in 1588 die Republik der Sieben Vereinigten Niederlande. Die Südlichen oder Habsburgischen 

Niederlande (zehn an der Zahl) blieben unter der Regierung von Philipp II. Während des weiteren Krieges 

gelang es der Republik ihr Gebiet noch zu erweitern mit nördlichen Teile von Flandern, Brabant und Limburg. 

[Bron: www.wazamar.org] 

In der Republik wurden die Schützengesellschaften über einen militarischen Leisten geschlagen und aller 

katholischen und monarchistischen Kennzeichen entäussert; die Schützengesellschaften erlebten - denke an 

das weltberühmte Gemälde ‘Die Nachtwache’ (1642) von Rembrandt! - eine Blüteperiode. Wehrhafte Einwohner 

der Städte waren Pflichtschützen. Die Stadt Amsterdam zählte in ihrer Blüteperiode fast 8.000 Schützen! In 

der Provinz (d.h. in den Dörfer und Ortschaften) wurden die Schützengesellschaften hingegen aufgehoben 

oder sie verfielen gutenteils in pur folkloristische Schützenvereine. Bei den Schützengesellschaften in den 

zehn südlichen Niederlande war alles anfangs mehr oder weniger unverändert; später blieb jedoch auch ihr 

eine Verfallzeit nicht erspart. 

Mit freundlichen Grüssen, Alfred Disch 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 


IN VERTALING 

Beste Detlev, Maastricht, 24 april 2008 

Bijgaand kaartje toonde ik je de vorige keer reeds en ik beloofde je een verdere toelichting erbij te geven. Die 

toelichting volgt thans. 

De ingekleurde gebieden zijn de Zeventien Verenigde Nederlanden. De witte vlekken ertussen zijn óók 

Nederlanden - zoals o.a. het prinsbisdom Luik, het hertogdom Bouillon (in 1096 verkocht aan de Luikse 

prins-bisschop en vanaf 1678 weer zelfstandig) alsmede het prinsdom Stavelot-Malmédy - maar dáár was 

Karel V geen heer en meester. In 1543 viel het hertogdom Gelre (inclusief het graafschap Zutphen) als laatste 

van de zeventien Nederlanden toe aan Karel V. Zijn zoon Philips II volgde hem in elk van die zeventien 

gebieden op: hier als hertog, daar als graaf en in weer een ander gebied gewoon als ‘heer’. In een apart 

kadertje som ik op, om welke zeventien Nederlanden het precies gaat. 

Schutterijhistorisch is het van belang te weten, dat tijdens de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) het protestantse 

Noorden zich afscheidde van het katholieke Zuiden. De zeven noordelijke gebieden vormden namelijk in 

1588 de Republiek van de Zeven Verenigde Nederlanden. De Zuidelijke of Habsburgse Nederlanden (ten 

getale van tien) bleven onder het bewind van Philips II. Tijdens de voortgaande vrijheidsoorlog slaagde de 

Republiek erin haar gebied nog uit te breiden met noordelijke delen van Vlaanderen, Brabant en Limburg. 

In de Republiek werden de schutterijen op militaire leest geschoeid en van alle katholieke en monarchistische 

uiterlijkheden ontdaan; ze beleefden - denk aan het wereldberoemde schilderij ‘De Nachtwacht’ (1642) van 

Rembrandt! - een bloeiperiode. Weerbare inwoners van steden waren verplicht lid van een schutterij. De stad 

Amsterdam telde in haar hoogtijdagen bijna 8.000 schutterijleden! Op het platteland (dus in de dorpen en 

gehuchten) werden de schutterijen daarentegen opgeheven of ze vervielen in de meeste gevallen tot pure 

folkloreschutterijen. Bij de schutterijen in de tien Zuidelijke Nederlanden bleef alles aanvankelijk min of meer 

bij het oude; vervolgens zette ook bij hen een periode van verval in. 


De Zeventien Verenigde Nederlanden in 1555 a) 

01) Hertogdom Brabant b) 

02) Hertogdom Limburg en de drie Landen van Overmaas b) 

03) Hertogdom Luxemburg 

04) Hertogdom Gelre (waarvan Opper-Gelre deels in D) en graafschap Zutphen c) 

05) Graafschap Vlaanderen 

06) Graafschap Artesië (= in het Frans: Artois) 

07) Graafschap Henegouwen (= in het Frans: Hainau) 

08) Graafschap Holland 

09) Graafschap Zeeland 

10) Graafschap Namen (= in het Frans: Namur) 

11) Steden en kasselrijen Rijsel, Dowaai en Orchies d) 

12) Heerlijkheid Doornik (= in het Frans: Tournai): stad Doornik en ommeland 

13) Heerlijkheid Mechelen 

14) Heerlijkheid Friesland 

15) Heerlijkheid Utrecht (= het sinds 1528 geseculariseerde Nedersticht) 

16) Heerlijkheid Overijssel, Drenthe, Lingen alsmede Wedde en Westerwolde e) 

17) Heerlijkheid Groningen 

a) De volgorde van de lijst is bepaald door de indeling naar delegaties uit de Zeventien Nederlanden tijdens de zitting 

van de Staten-Generaal op 15 oktober 1555 te Brussel b.g.v. de troonsafstand van Karel V t.b.v. zijn zoon Philips II. 

b) Protocollair had eigenlijk het hertogdom Limburg als eerste genoemd moeten worden, daar Brabant pas later (1106) 

dan Limburg (1101) door de keizer van het Heilige Romeinse Rijk van Duitse Natie verheven was tot hertogdom. De 

verklaring van dat protocollaire schoonheidsfoutje zal wel hierin gelegen hebben, dat vanaf 1106 de hertogstitel 22 jaar 

lang aan de Limburgse heer onthouden was en dat de hertog van Brabant als zodanig sinds 1288 (Slag bij Woeringen!) 

tevens de titel Hertog van Limburg voerde. Overmaas: in Zuid-Limburg (NL), in de Ardennen (B) en in het Rijnland (D). 

c) Gelre = Gelder = Gelderland. De stad Zutphen was centrum van een graafschap; vandaar nog de huidige landstreek De 

Graafschap; graafschap Zutphen was evenwel reeds eind 12 de eeuw door vererving deel gaan uitmaken van Gelderland. 

d) De steden en kasselrijen Rijsel, Dowaai en Orchies: ook wel tezamen ‘Rijsels Vlaanderen’ genoemd. Kasselrijen = 

door erfelijke burggraven bestuurde delen van het graafschap Vlaanderen, enigszins te vergelijken met de in de andere 

Nederlandse gewesten voorkomende instellingen als meierijen en baljuwschappen. Rijsel = in het Frans: Lille. Dowaai 

= in het Frans: Douai; Orchies: soms wordt de naam vervlaamst tot Oorschie. 

e) Lingen: graafschap tussen Eems en Teutoburgerwoud; dus (zie ook nr. 04 & punt b) nóg een stukje ‘Nederland’ in Duitsland! 

Westerwolde (ook wel: Westwoldingerland) met de hoofdplaats Wedde: heerlijkheid in Zuidoost-Groningen. 

- - - - - - 

- - - - - - 

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 


13 

EUREGIONAAL SCHUTTERSTREFFEN RIJN-WAAL (1) 

Het vignet van de Euregio Rhein-Waal / Rijn-Waal 

VAN: De Heer Ab Reuling, 

voorzitter Schutterij St.-Isodorus te Oud-Dijk, webmaster van www.schutterij.startkabel.nl, 

assistent-webmaster van de Schuttersbrief (SB) 

Beste Alfred, 

Oud-Dijk, een woonkern van Didam, gemeente Montferland (Gld.), 25 april 2008 

Ik denk, dat het dit jaar te houden Euregionaal Schutterstreffen Rijn-Waal een evenement is dat thuishoort op 

de Evenementenagenda van de SB. In verband met dat schutterstreffen heeft secretaris Jürgen Becker van de 

organiserende schutterij, Bruderschaft Sankt Lambertus [= ‘Broederschap Sint-Lambertus’] 1) te Bienen, op 21 

april jl. een rondschrijven doen uitgaan [zie daarover meer in een volgende SB]. Omdat zijn schutterij het ES 

Rijn-Waal van vorig jaar won, mag deze schutterij namelijk het ES Rijn-Waal van dit jaar organiseren. Het 

‘ES Rijn-Waal 2008’ zal plaatsvinden op a.s. 14 september. Bienen is een dorpje in de gemeente Rees (am 

Rhein) in de Kreis Kleve. 

Wij als vereniging hebben zelf nooit eerder deelgenomen aan een euregionaal schutterstreffen. Hoe het daar toegaat, 

kan ik dus niet uit eigen ervaring vertellen. Een lid van een andere vereniging in Didam, Schuttersgilde Loil 

Vooruit, heeft in het verleden al eens de titel Euregio-Koning binnengehaald en daarmee voor zijn vereniging 

de organisatie van een ES. 2) 

Vertrouwende je hierbij voldoende te hebben geïnformeerd. 

Met vriendelijke schuttersgroet, Ab Reuling 

Noten van de SB-redactie 

1) Opgericht in 1783. Webstekadres: www.schuetzenverein-bienen.de. 

2) Dat was Raymond Raben in 2004 en, eerder al, Frans Giesen in 2001. Zie de webstek Loil Digitaal: www.loil.nl > 

Nieuws > Archief 2004 > Loil levert met Raben koning van Euregio. 

A.D. 

Het Duitse Nederrijngebied 

Bienen (niet op het kaartje aangegeven) ligt even ten noordwesten van het historische stadje Rees (am Rhein) 

in de Kreis Kleve (= het district Kleef); zie ook de kaart op de nevenliggende bladzijde 

[Bron: www.images.google.com > (zoekwoord) Niederrhein] 

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 


14 

Het werkgebied van de Euregio Rijn-Waal 

De districten Kleef en Wezel vormen tezamen het noordelijke en middelste deel van de Duitse landstreek Nederrijn; 

zie en vergelijk het kaartje op de vorige bladzijde 

[Bron: www.euregio.org > Organisatie > Euregio Rijn-Waal > Werkgebied] 

AAN: De Heer Ab Reuling 

Beste Ab, Maastricht, 27 april 2008 

Met jouw mailing heb je niet alleen mij een plezier gedaan maar ook - denk ik - veel SB-lezers. Immers, meer 

dan eens hebben SB-lezers te kennen gegeven het op prijs te stellen óók geïnformeerd te worden over het 

schutterijwezen buiten hun eigen federatiegebied. Sinds 24 augustus 2005 verschijnt in de SB al een rubriek 

die speciaal gewijd is aan het Euregionaal Schutterstreffen Maas-Rijn: zie de uitnodigingsbrief van de Sittard- 

Geleense wethouder G.M.M. den Rooijen in SB 34, blz. 592. Met jouw mailing van vandaag kunnen we de 

tweede (!) SB-rubriek over een euregionaal schutterstreffen (ES) openen. Ik hoop van harte, dat nu ook SBlezers 

in de overige euregio’s (zie de kaart op de volgende bladzijde) niet achter zullen blijven met het verstrekken 

van informatie. 

Hoe oud het ES in jouw eigen regio is, weet ik niet. Maar ik zal contact opnemen met secretaris Ap Diekers 

van de Schuttersgilde Loil Vooruit te Loil en met secretaris Jürgen Becker van de Schutterij St.-Lambertus te 

Bienen om eens na te gaan, of er over de oorsprong en verdere ontwikkeling van het euregionaal schutterstreffen 

in het algemeen en m.b.t. de geschiedenis van het ES in jouw regio meer in het bijzonder wat te achterhalen 

valt. 

Op de webstek www.euregio.org (dus de internetsite van jouw euregio) las ik, dat de Euregio Rijn-Waal (met 

haar 3,7 miljoen inwoners) in 1986 tot stand kwam, haar zetel te Kleef heeft, op dit moment 50 Duitse en 

Nederlandse gemeenten omvat en zich tot doel stelt: ‘het bevorderen van de maatschappelijke integratie in het 

Nederlands-Duits grensgebied rond de Rijn, Waal en Maas door het organiseren van grensoverschrijdende 

samenwerking’. Bekijk ik het werkgebied (zie bovenstaande kaart), dan valt mij op, dat aan Nederlandse zijde 

delen van drie verschillende provincies behoren tot de Euregio Rijn-Waal, t.w. - van zuid naar noord en 

meegaand met de wijzers van de klok - het meest noordelijke deel van Limburg, het noordoostelijke deel van 

Noord-Brabant alsmede het grotendeels westelijke en nagenoeg geheel zuidelijke part van Gelderland (i.c. 

Nijmegen, het Land van Maas en Waal, de Overbetuwe, Arnhem, de Nederveluwe, de Liemers en een flinke hap 

van de Achterhoek), en aan Duitse zijde - van west naar oost - de districten Kleef en Wezel en de stad Duisburg. 

Groetjes, Alfred Disch 

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 


15 

De zeven euregio’s in het Belgisch-Nederlands-Duitse grensgebied, van noord naar zuid: 

EDR = Eems-Dollard Regio; Euregio (Gronau); Euregio Rijn-Waal; Euregio Rijn-Maas-Noord; 

Euregio Maas-Rijn; Euregio Benelux Middengebied; Euregio Scheldemond 

[Bron: www.euregio.org > Links > Links naar overige euregio’s] 

Leden van de Euregio Rijn-Waal 

[Bron: www.euregio.org > Links > Links naar leden van Euregio Rijn-Waal] 

Gemeenten (50): Alpen, Arnhem, Bedburg-Hau, Bergen, Beuningen, Boxmeer, Cuyk, Druten, Duisburg, 

Duiven, Emmerich (= Emmerik), Gennep, Goch, Grave, Groesbeek, Hamminkeln, Heumen, Hünxe, Kalkar, 

Kevelaer, Kleve (= Kleef), Kranenburg, Lingewaard, Lith, Mill en Sint-Hubert, Millingen aan de Rijn, Moers, 

Montferland, Mook en Middelaar, Neukirchen-Vluyn, Nijmegen, Oude IJsselstreek, Overbetuwe, Rees, 

Rheden, Rheinberg, Rijnwaarden, Schermbeck, Sint-Anthonis, Sonsbeck, Ubbergen, Uedem, Wageningen, 

Weeze, Wesel (= Wezel), West Maas en Waal, Westervoort, Wychen, Xanten alsmede Zevenaar. 

Districten (2): Kleef en Wezel. 

Kamers van Koophandel (2): Centraal Gelderland en Duisburg-Wezel-Kleef. 

Regioverbanden, d.w.z. ‘Regionalverbände’ of ‘Landschaftsverbände’ (1): Rijnland. 

Adresgegevens 

Euregio Rhein-Waal / Rijn-Waal, 

Haus Schmithausen [zie bijgaande foto], 

Emmericher Strasse 24, D - 47533 Kleve. 

Ook bereikbaar via 

telefoon: 00.49.2821 - 79300; 

fax: 00.49.2821 - 793030; 

e-mail: info@euregio.org; 

webstek: www.euregio.org. 

- - - - - - 

- - - - - - 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 


16 

PROEFSCHRIFTEN, DOCTORAALSCRIPTIES E.D. 

OVER HET SCHUTTERS(GILDE)WEZEN (1) 


schutterijvorser 

Beste Schutters en Schuttersvrienden, Maastricht, 30 april 2008 

Onderstaande literatuurlijst is beslist niet meer dan het beginnetje van een overzicht dat duidelijk wil maken 

welke studies m.b.t. het schutterijwezen zoal in de loop der jaren tot stand gekomen zijn aan binnen- en 

buitenlandse instellingen van tertiair onderwijs (universiteiten en hoger beroepsonderwijs). Voor aanvullingen 

houd ik mij uiteraard ten zeerste aanbevolen! 


01) Beckers 1962 = Ria Beckers: Sporen van publieke opinie te Maastricht 1815-1830. [Licentiaatsverhandeling Katholieke 

Universiteit Leuven / Faculteit der Letteren - Studierichting Geschiedenis]. Leuven 1962. [Zie de paragraaf ‘De opinie 

over de samenstelling van de [Dienstdoende] Schutterij van Maastricht’, blz. 213-219, en verder passim]. 

02) Beckers 2007 = Ine Beckers: Feesten en vermaak in Peer tijdens de 17 de en 18 de eeuw, met bijzondere aandacht voor 

de schutterijen. [Licentiaatsverhandeling Katholieke Universiteit Leuven]. Leuven 2007. 

03) Van Beusichem 2006 = M.L. (Rien) van Beusichem: Schutterijen en Schutterijmuziek in de Negentiende Eeuw. 

[Doctoraalscriptie Universiteit Utrecht / Faculteit Muziekwetenschap]. Utrecht 2006. 

04) Bouckenooghe 1976 = M.C. Bouckenooghe: Het ontstaan en de evolutie van de schuttersgilden. [Licentiaatsverhandeling 

Katholieke Universiteit Leuven / Departement Lichamelijke Opvoeding]. Leuven 1976. 

05) Diels 1978 = Eddy Diels: Socio-culturele schets van de karabijnklepschutters in Belgisch Limburg. Bijdrage tot de 

Vlaamse Volkssport Dossiers. [Licentiaatsverhandeling Katholieke Universiteit Leuven / Departement Lichamelijk 

Opvoeding]. Leuven 1978. 

06) Gerits 1984 = J.G.W.M. (Jos) Gerits: Plattelandsschutterijen in Limburg 1543-1661. Een these voor toekomstig 

onderzoek. [Kandidaatsscriptie Katholieke Universiteit Nijmegen]. Nijmegen 1984. 

07) Gerits 1986 = J.W.G.M. (Jos) Gerits: Schutterijen op het Limburgse platteland in de 16e, 17e en 18e eeuw. [Op de 

titelpagina tevens de ondertitel: Een kultureel fenomeen]. [Doctoraalscriptie Katholieke Universiteit Nijmegen]. 

Spaubeek 1986. 

08) Knevel 1994 = Paul Knevel: Burgers in het geweer. De schutterijen in Holland, 1550-1700. [Proefschrift Universiteit 

van Amsterdam]. Uitgegeven door de Historische Vereniging Holland en Uitgeverij Verloren. Hilversum 1994. 

09) Te Lintum 1896 = Cris te Lintum: Das Haarlemer Schützenwesen (De Haarlemsche Schutterij) [= ‘Het Haarlemmer 

Schutterswezen (De Haarlemse Schutterij)’]. [Proefschrift Universiteit Leipzig (D)]. Enschede 1896. 

10) Mertens 1977 = Ronny Mertens: Historische en Socio-Culturele Schets van de Limburgse Buksschuttersgilden. 

[Licentiaatsverhandeling Katholieke Universiteit Leuven / Instituut voor Lichamelijke Opleiding]. Leuven 1977. 

11) Reintges 1963 = Theo Reintges: Ursprung und Wesen der spätmittelalterlichen Schützengilden [= ‘Oorsprong en 

wezen van de laatmiddeleeuwse schuttersgilden’]. [Proefschrift Universiteit Bonn (D)]. Bonn 1963. 

12) Van Reybrouck 2007 = Tom van Reybrouck: ‘Chère et brave musique.’ De Muziekkorpsen van de Burgerwacht in 

West-Vlaanderen. [Licentiaatsverhandeling Universiteit Gent / Faculteit Letteren en Wijsbegeerte - Opleiding 

Geschiedenis / Vakgroep Nieuwste Tijden]. Gent 2007. 

13) Sickesz 1864 = C.J. Sickesz: De schutterijen in Nederland. [Proefschrift Universiteit Utrecht]. Utrecht 1864. 

14) Veraa 2007 = Wil Veraa: Muziek bij de schuttersgilden in pre-industrieel Eindhoven. [Doctoraalscriptie Universiteit 

Utrecht / Faculteit Muziekwetenschap]. Utrecht 2007. 

15) Vrijhoeven 1984 = L.A.M.F. Vrijhoeven: De schutterijen in Nederland, 1813-1901, en de Maastrichtse Dienstdoende 

Schutterij, 1868-1905. [M.O. B - scriptie Sittard]. Maastricht 1984. 

16) Vrijhoeven 1985 = L.A.M.F. Vrijhoeven: De Maastrichtse Dienstdoende Schutterij, 1868-1905. [M.O.-B scriptie 

Sittard]. Maastricht 1985. 

17) Wolters 1994 = L.J.E. (Luc) Wolters: Schutten en Schutterijen. Bescherming en politionele taken in het Limburgse 

Maasdal tijdens het Ancien Regime. [Doctoraalscriptie Rijksuniversiteit Leiden]. Simpelveld, voorjaar 1994. 

18) Zieschang 1974 = K. Zieschang: Vom Schützenfest zum Turnfest. Die Entstehung des deutsches Turnfestes unter 

besonderer Berücksichtigung der Einflüsse von F.L. Jahn [= ‘Van schuttersfeest tot gymnastiekfeest. Het ontstaan 

van het Duitse gymnastiekfeest met bijzondere aandacht voor de invloeden van F.L. Jahn’]. [Proefschrift Universiteit 

Würzburg (D)]. 2 de druk: uitgeverij Cwalina, Ahrensburg bij Hamburg 1977. 1 ste druk: 1974. 

- - - - - - 

- - - - - - 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 


17 

KEIZERSUNIFORMEN (1) 

Inleiding 




In de komende afleveringen van deze rubriek zal de wijze waarop een schutterskeizer zich kleedt, onderwerp van 

bespreking zijn. Wie onderstaande foto met bijschrift goed op zich laat inwerken, kan reeds zekere conclusies 

trekken, waarvan de belangrijkste misschien wel deze is: zelfs onder keizers uit eenzelfde federatie (provincie) 

is een grote verscheidenheid in klederdracht mogelijk. Tegelijk duiken er ook vragen op, zoals bijv.: is een 

échte keizerin (= vrouwelijke schutter die zich tot keizerin geschoten heeft) uiterlijk wel te onderscheiden van 

een keizerin die dit ‘slechts’ is als gemalin van de keizer? In verband met zo’n specifieke vraag zij verwezen 

naar de al bestaande SB-rubriek Keizerskwesties en de nog op te starten SB-rubriek De keizerin. 


Vóór het Schepenhuis te Budel tijdens het keizerstreffen op 27 april 2008, van links naar rechts: 

1) keizer Frans Pluijmers, schutterij St.-Marcellinus en St.-Petrus te Geleen, gemeente Sittard-Geleen (Lb.) 

2) keizerin (!) Erna Huyyerjans, schutterij St.-Oda te Boshoven, gemeente Weert (Lb.) 

3) keizer Albert van der Steen, schuttersgilde St.-Joris te Stratum, gemeente Eindhoven (N.Br.) 

4) keizer Jo Feijen, schuttersgilde St.-Jan te Soerendonk, gemeente Cranendonck (N.Br.) 

(-) burgemeester Bram Meinema van de gemeente Cranendonck 

5) jubilerend keizer Marcel Nulens, schutterij St.-Nicolaas en St.-Antonius te Budel, gemeente Cranendonck (N.Br.) 

6) keizer Ton van Leurs, schuttersgilde St.-Maarten te Epe (Gld.) 

7) keizer Fred Hannen, schutterij St.-Anna te Merum, gemeente Roermond (Lb.) 

8) keizer Daniël Neutgens, schutterij St.-Joseph te Buchten, gemeente Sittard-Geleen (Lb.) 

9) keizer Frenk Goeden, schutterij St.-Sebastianus te Beegden, gemeente Maasgouw (Lb.) 

Op de foto ontbreekt keizer Jan van Lierop, schutterij St.-Joris te Heeze, gemeente Heeze-Leende (N.Br.); 

vanwege een communiefeest in de familie vervoegde hij pas later op de dag zich bij het gezelschap 

Winnaar van het keizerstreffen werd keizer Fred Hannen (158 ste schot). 

[Fotograaf: René Rosseel] 

- - - - - - 

- - - - - - 

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 


18 

DE DIEREN EN HET SCHUTTERIJWEZEN (2) 


De winterkoning: een nadere kennismaking, fotografisch 

VAN: De Heer Jelger Visser, 

adjunct-hoofdredacteur, ICT-coördinator en redacteur-Kruisboog van de Schuttersbrief (SB) 

Dag, Alfred. Groningen (stad), 5 april 2008 

Bijgevoegd vind je een afbeelding van een winterkoning. Speciaal geschoten voor de SB-rubriek waarin het 

koninkje voorkomt. 

De foto is vandaag gemaakt op de Selwerderhof (begraafplaats) in Groningen. Dat is één van mijn favoriete 

vogelstekjes in de stad. 

Zelf vind ik de scherpte van de foto niet optimaal. Maar dat is ook wel moeilijk bij deze vogeltjes. De winterkoning 

zit werkelijk geen moment stil: het is één van de meest beweeglijke vogeltjes (op het goudhaantje na). 

Ik heb nóg een foto en die is volgens mij iets scherper. Maar op deze foto staat het vogeltje in zijn karakteristieke 

houding (met het staartje omhoog). 

Groet, Jelger 

De troglodytes troglodytes of winterkoning: nog kleiner dan een mus 

Plaats: begraafplaats Selwerderhof te Groningen (stad). Datum: 5 april 2008 

[Fotograaf: Jelger Visser, Groningen] 

AAN: De Heer Jelger Visser 

Beste Jelger, Maastricht, 5 april 2008 

Wat mooi! Wat goed van jou! De foto kan ik inderdaad prima gebruiken voor de SB-rubriek over de winterkoning. 

Je hebt volkomen gelijk wat de karakteristieke houding van het staartje aangaat. Alleen dáárom al vind ik die 

foto van jou zo geslaagd! 

Wat betreft de scherpte (waar jijzelf niet zo over te spreken bent): dat was me nog niet opgevallen. Ga ik nu 

toch eens op letten. Ondertussen heb je me wel nieuwsgierig gemaakt naar die andere, scherpere foto van de 

winterkoning. Wil je me ook die foto toesturen? 

Groetjes, Alfred. 

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 


19 

VAN: De Heer Jelger Visser 

Dag, Alfred. Groningen (stad), 5 april 2008 

Bijgevoegd nogmaals de eerste winterkoning. Ik heb het takje achter de staart weggeretoucheerd en de scherpte 

nog iets bijgetrokken, maar het is niet optimaal. Deze foto blijft vooralsnog een prullenbakkandidaat. Daarnaast 

heb ik een tweede foto (de scherpere) bijgevoegd. Deze foto vind ik om verschillende redenen beter dan de 

eerste: 1) scherpte; 2) minder ruis op de vogel; 3) compositie en houding; 4) lichtval; en 5) lichtje in het oog. 

Misschien is punt 5 nog wel belangrijker dan de eerdergenoemde punten. De vogel komt dan tot leven op de foto. 

In de eerste foto ontbreekt het lichtje. 

Persoonlijk zou ik voor de tweede foto kiezen. 

Groet, Jelger 

Nogmaals de winterkoning fotografisch 

Voor de plaats en datum van de beide opnames zie het bijschrift bij de foto op de vorige bladzijde 

[Fotograaf: Jelger Visser, Groningen] 

AAN: Jelger Visser 

Beste Jelger, Maastricht, 5 april 2008 

Aan jou is een vakfotograaf verloren gegaan! Werkelijk schitterend vind ik jouw opnames. Als je ermee akkoord 

gaat, wil ik ook deze beide foto’s voor de SB-rubriek over de winterkoning gebruiken. 

Groetjes, Alfred 

- - - - - - 

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 


20 

De winterkoning: een nadere kennismaking, biologisch 




Meer dan eens is in de SB aandacht geschonken aan de folklore van het ‘winterkoninkje-vangen’, een oeroud 

gebruik dat volgens de Duitse schutterijvorser Dr. Hans-Thorald Michaelis niet alleen ten grondslag zou 

hebben gelegen aan het ontstaan van de koning(svogel)schieting en het schutterskoningschap maar zelfs ook 

aan de oorsprong van het gehele schuttersgildewezen of schutterijwezen. Volgens Michaelis zou er namelijk 

een ontwikkeling plaatsgevonden hebben van ‘in groepsverband georganiseerde jacht op het winterkoninkje’ 

naar ‘georganiseerde stedelijke weerbaarheid in de vorm van een schutterij’ en dus - zo vat ik het nóg korter en 

nóg bondiger samen - een evolutie van ‘vogelschutter’ naar ‘weerbaarheidsschutter’. Zelf geloof ik niets of 

nauwelijks iets van deze theorie van Dr. Michaelis. Zie in dat verband met name de SB-rubriek De oorsprong 

van de koningsvogelschieting en het schutterskoningschap, meer speciaal in SB 14, blz. 338-339, en SB 74, 

blz. 1454. 

Anders dan de papegaai - zie daarover de diverse SB-rubrieken, bijvoorbeeld De papegaai, biologisch en meer 

in het algemeen beschouwd in SB 70, blz. 1317-1319, en volgende afleveringen - heeft de winterkoning, althans 

voor zover ik weet, nimmer een rol gespeeld binnen het schutters(gilde)wezen. Niettemin vind ik de opvattingen 

van Michaelis in deze aangelegenheid zó opmerkelijk (om niet te zeggen: zó curieus), dat ik best wel ook iets in 

biologische zin over ‘de winterkoning’ of ‘het winterkoninkje’ 1) wil berichten. 

De typologie, taxonomie of classificatie van de winterkoning (het winterkoninkje) luidt als volgt 2) . 

Dominium (= domein): Eukaryota (= eukaryoten) 

Regnum (= rijk): 

Animalia (= dieren) 

Phylum (= stam): 

Chordata (= chordadieren) 

Subphylum (= onderstam): Vertebrata (= gewervelden) 

Classis (= klasse): Aves (= vogels) 

Infraclassis (= tussenklasse): Neognathae (= in het Duits: Neukiefervögel = in het NL eventueel: neognathen) 

Ordo (= orde): 

Passeriformes (= zangvogels) 

Familia (= familie): Troglodytidae (= winterkoningen) 

Genus (= geslacht): Troglodytes [= letterlijk: holbewoner] (in het Nederlands ev.: troglodiet) 

Species (= soort): Troglodytes troglodytes (= winterkoning of tuinkoninkje) [Linnaeus 1758] 

De troglodytes troglodytes is de enige Europese winterkoningsoort. De overige winterkoningsoorten komen 

alleen in Amerika voor. 

In de bekende Vogelgids - ik bezit hiervan slechts een oude uitgave 3) - las ik, dat onze bruine zangvogel van 

ongeveer 10 cm lengte een doorgaans opgewipte staart heeft, buitengewoon beweeglijk is, nagenoeg overal in 

Europa voorkomt (tot in IJsland toe), als een muis tussen rommel op de grond foerageert en zich voornamelijk 

met insecten en spinnen voedt. Het geluid van de winterkoning is een luid en scherp ‘tit-tit-tit’ of ‘tsikik’ en 

bij alarm een scherp ‘tserrr’. De zang is bijna gedurende het gehele jaar te horen en kenmerkt zich door steeds 

dezelfde, vrij lange strofe van doordringende maar niet onmuzikale hoge tonen, afgewisseld door hoge trillers. 

De winterkoning is deels te rangschikken onder de categorie standvogel (= blijver in de landstreek waar hij 

uitgebroed is), deels onder de categorie zwerf- of trekvogel (= met de wisseling der seizoenen bepaalde streken 

opzoekende resp. verlatende en daarbij in troepen en langs vaste routes vliegende vogel). Zijn Nederlandse 

naam dankt de winterkoning enerzijds aan het feit dat hij ook ’s winters in onze contreien vertoeft, en anderzijds 

aan de uit de Oudheid stammende fabel van de koningskeuze van de vogels. In het Engels heet de winterkoning 

wren of winter wren, in het Duits Zaunkönig en in het Frans troglodyte of troglodyte mignon. 

Met vriendelijke groeten Alfred Disch 

Noten 

1) Het verbaasde me aanvankelijk, dat de Grote Van Dale. Groot Woordenboek der Nederlandse Taal (Twaalfde uitgave, 

Utrecht-Antwerpen 1992, blz. 3606) het wél heeft over winterkoninkje maar niet over winterkoning, terwijl Het Groene 

Boekje. Woordenlijst Nederlandse Taal (Tielt - Den Haag 2005, blz. 1009) toch een apart lemma wijdt aan ‘winterkoning 

(vogel)’ m.v.v. winterkoninkje. In de 14 de uitgave (2005) van de GVD (blz. 4159) is de zaak rechtgetrokken. 

2) Zie o.a. http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Troglodytidae & www.wikipedia.nl > [zoekwoord] winterkoning. 

3) Peterson e.a. 1963 = R.T. Peterson, G. Mountfort en P.A.D. Hollom: Vogelgids voor alle in ons land en overig Europa 

voorkomende vogelsoorten. Vertaald en voor Nederland bewerkt door Mr. J. Kist; met een inleiding van Prof. Dr. G.J. 

van Oordt. Zevende druk. Amsterdam-Brussel 1963. Zie blz. 223, 227 (kaartje), 248 (met ill.) en 319 (met ill.). 

- - - - - - 

- - - - - - 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 


21 

HET LIMBURGS SCHUTTERIJMUSEUM (2) 


VON / VAN: Herrn / De Heer Detlev Wulff, 

Besitzer-Webmaster der Seite / eigenaar-webmaster van de site www.gildenforschung.de 

Liebe Limburger, lieber Alfred, Kiel, Schleswig-Holstein (D), 12. April 2008 

holländische Texte verstehe ich nicht ganz, aber einiges klingt so wie Niederdeutsch und ich versuhe mich 

hineinzuversetzen. 

Es tut einem in der Seele weh volkskundliche Schätze brennen zu sehen. Es treibt mir die Tränen in die 

Augen, beide Bilder in Deinem Schützenbrief gesehen zu haben. Es ist ein sehr, sehr trauriges Kapitel. Ich 

hoffe doch sehr, dass niemand körperlich zu Schaden gekommen ist. 

Es wurden durch den Raub der Flammen nicht nur das wunderschöne Backsteingebäude verbrannt, sondern 

etliche ideelle Gegenstände vernichtet. Konnte man wenigstens einige Dinge retten? 

Nun wird es sehr viel Geld kosten, den Aufbau zu finanzieren und eventuell noch restaurierbare Dinge 

wiederherzustellen. Habt ihr schon ein Spendenkonto eingerichtet? Vielleicht sind auch einige deutsche 

Schützenbrüder bereit, sich mit einem Betrag Schützenhilfe zu leisten. 

Mein aufrichtiges Beileid zu diesem herben Verlust. 

Detlev Wulff 

IN VERTALING 

Beste Limburgers, beste Alfred, Kiel, Sleeswijk-Holstein (D), 12 april 2008 

Nederlandse teksten begrijp ik niet helemaal, maar een en ander klinkt net als Nederduits en ik probeer me in 

een en ander te verplaatsen. 

Het snijdt je door de ziel folkloristische schatten te zien branden. Ik krijg er tranen van in de ogen, nu ik beide 

foto’s in jouw Schuttersbrief heb gezien. Het is een zeer, zeer treurige geschiedenis. Ik hoop maar van harte, 

dat niemand gewond is geraakt. 

Niet alleen het prachtige bakstenen gebouw werd een prooi der vlammen, maar ook diverse ideële voorwerpen 

gingen verloren. Heeft men ten minste enkele zaken kunnen redden? 

Het herstel aan gebouw en eventueel te restaureren voorwerpen zullen nu heel wat kosten met zich meebrengen. 

Hebben jullie al gezorgd voor een speciaal gironummer? Wellicht is ook een aantal Duitse schuttersbroeders 

bereid om een financiële bijdrage te leveren. 

Mijn oprechte deelneming met dit bittere verlies. 

Detlev Wulff 

AN / AAN: Herrn / De Heer Detlev Wulff 

Lieber Detlev, Maastricht, den 12. April 2008 

Recht herzlichen Dank für Deine sympathischen Mailung. Ich werde sie.weitergeben an den Vorstand des 

Limburgischen Schützenmuseum (LSM). 

Mit freundlichen Grüssen, Alfred Disch 

IN VERTALING 

Beste Detlev, Maastricht, 12 april 2008 

Heel hartelijk dank voor jouw sympathieke mailing. Ik zal haar doorgeleiden naar het bestuur van het 

Limburgse Schutterijmuseum (LSM). 


VAN: De Heer Hans Pennings, 

lid van de Gilde St.-Sebastiaan te Oss 

Beste Redactie, beste Alfred, Oss (N.Br.), 12 april 2008 

Bedankt voor het toezenden van de extra-Schuttersbrief met informatie over de brand in het Schutterijmuseum 

in Steyl. Met ontzetting vernam ik donderdagochtend het nieuws van de brand. Ik hoop van ganser harte, dat 

een groot deel van de collectie behouden kan blijven en het museum een doorstart kan maken. Ik wens de 

stichting, de OLS en alle betrokken schutterijen en schuttersgilden in Limburg veel succes en doorzettingsvermogen 

toe om deze ramp snel te boven te komen. 

Met Gildegroet, Hans Pennings 

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 


22 

VAN: Het Bestuur van de OLS, de SAS en het LSM 

Beste Schuttersvrienden, Steyl, gemeente Venlo (Lb.), 12 april 2008 

Gisteren is er in nationale en regionale media uitgebreid aandacht besteed aan de brand in ons schuttersmuseum. 

Grote dank zijn wij verschuldigd aan de brandweer die met ongelofelijke inzet vele waardevolle 

objecten uit onze schutterstraditie wist te redden. Dat neemt niet weg, dat er zaken verloren zijn gegaan en er 

veel beschadigd is. 

Met man en macht gaat nu gewerkt worden aan het herstel. Het gedeelte van het gebouw waar ons museum 

gevestigd was, is totaal verloren gegaan. Er vindt overleg plaats over nieuwe mogelijkheden. 

De meelevende reacties van velen onder U op de brand waren hartverwarmend. Wij gaan ervan uit, dat U ons 

ook blijft steunen met bijdragen aan de collectie en het weer in goede staat brengen wat beschadigd is. Ons 

schutterserfgoed is Uw steun en aandacht waard. 

J. Michels, president Oud-Limburgse Schuttersfederatie (OLS), 

R. Oomen-Ruijten, voorzitter stichting Steun Aan het Schutterijwezen in de beide Limburgen (SAS), 

H. Vossen, voorzitter Limburgs Schutterijmuseum (LSM) 

VAN: De Heer Tom Doesborg, 

presentator L1 Radio van de TV- en radio-omroep Limburg 1 

Geachte Heer Disch, beste Alfred, Maastricht, 14 april 2008 

Als lezer van de Schuttersbrief laat ik je even weten, dat ik onderstaande vanmorgen heb uitgesproken op L1 

Radio tijdens mijn museumrecensie. 

Ik kom nog even kort terug op de dramatische museumweek die we achter de rug hebben. Het 

Schutterijmuseum in Steyl liep door brand flinke schade op en de collectie dus ook. De schutterswereld 

en de overheid hebben zich druk gemaakt over dit drama. Het is desastreus, rampzalig en 

betreurenswaardig, hebben we mensen op L1 horen zeggen. Nu kom ik wekelijks in deze streekmusea, 

Ook in Steyl ben ik vorig jaar nog geweest en ik vond het museumgebouw om eerlijk te zijn een 

belabberd onderkomen. Vochtig, koud, en het rook er naar schimmel. Maar ik heb meer van dit soort 

muffe museumlocaties in Limburg bezocht. 

En dan vraag ik me het volgende af. Als we deze volksculturele, historische en typisch Limburgse 

zaken zo belangrijk vinden, en we willen ze kost wat kost laten zien, vooral ook omdat we daar zo trots 

op zijn, want dat hoor ik de schutters altijd zeggen - waarom stoppen we dit soort belangwekkende 

spullen dan op een hobbyachtige wijze in onverantwoorde, lekkende, vochtige, niet geklimatiseerde 

gebouwen? Waarom maken we ons dan niet sterk voor een betere bewaar- en expositieplaats? 

Wordt het niet tijd dat de schutterswereld samen met de politiek - tijdens het OLS zie ik ze altijd hand 

in hand - een fatsoenlijk onderkomen regelen? En waarom biedt het Limburgs Museum geen 

structurele ruimte aan Limburgse volkscultuur? ‘Dat gebeurt al in onze presentatie Same!’, zal de 

museumdirecteur dan roepen. Ik zal je zeggen, dat het vastelaoves-, schutters- en verenigingsleven daar 

permanent de kleinste hoek heeft gekregen. Het is een zielig aantal vierkante meter aan de Keulsepoort 

in Venlo, waar geen enkele club zich in kan herkennen. Uit onvrede over de beschikbare ruimte in 

Venlo is nu al weer een groep vrijwilligers bezig met het oprichten van een eigen vastelaovesmuseum, 

en dat zal - ben ik bang - wederom worden ondergebracht in een leegstaand, koud en vochtig klooster, 

een afgedankt, afgekeurd schoolgebouw of leegstaand gemeentehuis. 

Groet, Tom Doesborg, L1 

AAN: De Heer Tom Doesborg 

Beste Tom Doesburg, Maastricht, 14 april 2008 

Een van de oplossingsmogelijkheden is wellicht, dat het Limburgs Schutterijmuseum (LSM) deel gaat uitmaken 

van het op te richten Europees Schuttersmuseum te Maastricht: zie hierboven, blz. 1634. Voordelen die ‘de 

Maastrichtse optie’ biedt, zijn o.a.: 1) betere bereikbaarheid van het museum; 2) méér bezoekers; 3) meer 

financiële armslag; 4) betere culturele infrastructuur in de plaats van vestiging; 5) degelijker huisvesting. 

Ik mag hopen, dat het LSM-bestuur ook de zojuist door mij genoemde mogelijkheid serieus in zijn overwegingen 

wil betrekken om te komen tot een weloverwogen besluit hoe het nu verder moet met het LSM. Uitgangspunt 

daarbij is en behoort te blijven: een passende museale huisvesting voor het erfgoed van het Nederlands- en 

Belgisch-Limburgse schutterijwezen. 


-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 


23 

Schade 

Interpolis heeft de schade aan het museumgebouw geschat op anderhalf tot twee miljoen euro. De inboedel 

was voor 160.000 euro verzekerd; daarvan wordt een bedrag van ten hoogste 130.000 euro vergoed, omdat 

de collectie voorwerpen niet in haar geheel verloren is gegaan. Volgens Henk Vossen, bestuursvoorzitter 

van het museum, kan ongeveer 50% tot 80% van de collectie nog opgeknapt worden. 

A.D. 

Persbericht nr. 2 - d.d. 19 april 2008 

[Voor persbericht nr. 1 zie SB 81, blz. 1627] 

De Stichting Limburgs Schutterijmuseum heeft dinsdag 15 april 2008 met experts van Interpolis de schade 

aan de collectie geweren, uniformen,vaandels, sabels, onderscheidingen, foto’s, films, oorkondes en verslagen 

opgenomen naar aanleiding van de verwoestende brand die op 10 april een groot deel van het gebouwencomplex 

waarin het museum gehuisvest was, in de as legde. De conclusie is weliswaar dat de collectie 

ernstige schade heeft opgelopen en dat enkele unieke exponaten verloren zijn gegaan, maar dat er toch een 

unieke collectie in veiligheid is gebracht die zo snel mogelijk weer in topconditie moet worden gebracht 

om geëxposeerd en voor het publiek toegankelijk gemaakt te kunnen worden. 

Het deels verwoeste museum 

Interpolis heeft zich bij het bepalen van het schadebedrag meer dan coulant opgesteld en getoond 

waardering te hebben voor het in stand houden van cultureel erfgoed. Het stichtingsbestuur heeft dan ook 

besloten om zo snel als mogelijk is, een doorstart met het museum te maken. Hiervoor is steun in de vorm 

van huisvesting en geld nodig. 

Voor de actie Help het Schutterijmuseum uit de brand is een rekening geopend waarop de financiële steun 

tot uitdrukking kan worden gebracht: 13.72.15.347 t.n.v. Brand Schutterijmuseum te Steyl. Voor aanvullende 

informatie kan contact opgenomen worden met de penningmeester Pieter Ebus; gsm: 06-28 94 14 34 

Limburgs Schutterijmuseum, 

Gerard Engels, secretaris; 

info@schutterijmuseum.nl 

- - - - - - 

- - - - - - 

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 


24 

DE HERALDIEK EN HET SCHUTTERIJWEZEN (2) 

Vervolg op SB 78, blz. 1551 

Heraldisch en/of heraldiek? 

VAN: De Heer W.A. (Walter) Groen, 

heraldicus; eigenaar-webmaster van www.wazamar.nl 

Beste Alfred, Zeewolde (Fl.), 24 april 2008 

Op blz.1570 van SB 78 meldde je: ‘Het is raadzaam bij heraldiek onderzoek om ten minste énkele handleidingen, 

naslagwerken, repertoria, tijdschriften of sites te raadplegen en een of meer onderzoekscentra te consulteren.’ 

Reactie op bovenstaand citaat: ‘heraldiek onderzoek’ dient naar mijn mening ‘heraldisch onderzoek’ te zijn. 

Met vriendelijke groet, Walter Groen 

AAN: De Heer Walter Groen 

Beste Walter, Maastricht, 24 april 2008 

Dank voor jouw snelle reactie. 

Het feit dat jij als allround heraldicus kennelijk geen blunder(s) op het gebied van de heraldiek hebt kunnen 

ontwaren in mijn tekst, is voor mij al een hele geruststelling. 

Je hebt wél een op- of aanmerking inzake de term heraldiek. Ik ben het echter niet met je eens: heraldiek is én 

een zelfstandig naamwoord én een bijvoeglijk naamwoord; zie Het Groene Boekje (mijn belangrijkste, want 

doorslaggevende argument!) en de Grote Van Dale. We kunnen dus zowel van ‘een heraldisch onderzoek’ 

spreken als van ‘een heraldiek onderzoek’. 


De heraldische wapens 

van 

de vijf grootste koepelorganisaties van historische schutterijen in Nederland en België 

[Let op: bij twee van de vijf bevindt het heraldisch wapen zich in een embleem] 

- - - - - - 

- - - - - - 

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 


25 

EST 2009: HET EUROPEES SCHUTTERSTREFFEN 2009 

IN 

KINROOI, BELGISCH LIMBURG (2) 


Voorbereidingen in volle gang 

Beste Schutters en Schuttersvrienden, Kinrooi / Maastricht, 25 april 2008 

Vandaag sprak ik met burgemeester Hubert Brouns, de burgemeester van de Belgisch-Limburgse gemeente 

Kinrooi waar op 18 t/m 20 augustus volgend jaar het 16 de Europees Schutterstreffen (EST) zal worden gehouden. 

Van burgemeester Brouns die qualitate qua (dus ambtshalve) voorzitter is van de stuurgroep / stichting EST 

Kinrooi 2009, heb ik begrepen dat de leiding en haar medewerkers volop en enthousiast bezig zijn met de 

voorbereidingen van wat weer een groots en magnifiek schuttersfeest belooft te worden. Met EST-voorzitter 

Brouns heb ik afgesproken, dat de redactie van de Schuttersbrief (SB) vanaf heden regelmatig de SBlezerskring 

op de hoogte gaat houden van de voortgang der voorbereidingen en van het meest actuele nieuws 

met betrekking tot EST 2009. 

A.D. 

Hubert Brouns, 

burgemeester van Kinrooi en voorzitter EST 2009 

Programma EST 28-30 augustus 2009 

Het 16 de Europees Schutterstreffen zal zich in belangrijke mate voltrekken op en nabij het terrein De Vlasbrei 

te Molenbeersel. Molenbeersel is een van de kerkdorpen in de gemeente Kinrooi. Het programma bestrijkt het 

hele weekend, van vrijdag t/m zondag: zie onderstaand overzichtje. De precieze inhoud en de exacte aanvangstijden 

van alle programmaonderdelen zullen we uiteraard zo spoedig mogelijk in de SB vermelden. 

Vrijdag 28 augustus 2009 

Opening van het evenement door het hijsen van de vlaggen van alle deelnemende landen. Het wordt een uniek 

schouwspel met veel ceremonieel en een wervelende show, waar de toeschouwers zeker van zullen genieten. 

Zaterdag 29 augustus 2009 

In de ochtend zijn er schietwedstrijden in diverse disciplines. Er zijn stands voor klepschutters, handbogen, 

luchtbuksen en kruisbogen. Het schieten met de zware, Limburgse buks, die in onze streek bekend is, kan 

natuurlijk niet ontbreken. 

’s Middags volgt dan de strijd om de titel Koning van het Europees Schutterstreffen. Er wordt geschoten met 

de buks. Aan deze wedstrijd nemen alle schutterskoningen van de aanwezige gilden deel. De kroningsmis van 

de Europese Koning zal omstreeks 17.00 uur plaatsvinden in de Sint-Leonarduskerk te Molenbeersel. 

Zondag 30 augustus 2009 

’s Ochtends zijn schutterijen (schuttersgilden) actief tijdens diverse trommel-, vendelen excercitiewedstrijden 

en dito demonstraties. 

’s Middags trekt er een grootse optocht door de straten van Molenbeersel. Deze optocht is het culturele hoogtepunt 

van EST 2009. Het wordt een kleurrijke stoet van prachtig uitgedoste schutterszusters en schuttersbroeders. 

Met vliegend vaandel en slaande trom zullen ze door het centrum van Molenbeersel trekken. 

Voor meer informatie over EST 2009 raadplege men www.est2009.be 

- - - - - - 

Beste Alfred, Oud-Dijk, gemeente Montferland (Gld.), 25 april 2008 

Op dit moment ben ik aan het proberen om een aantal mensen binnen onze vereniging enthousiast te krijgen 

om eens op het OLS te Opoeteren begin juli te gaan kijken in combinatie met het kwartier maken voor het 

Europees Schutterstreffen 2009. Het ziet ernaar uit dat wij als vereniging gaan bivakkeren tijdens het EST 

2009 in Neerglabbeek (Blg.Lb.). 

Met vriendelijke schuttersgroet, Ab Reuling,voorzitter van Schutterij St.-Isodorus Oud-Dijk 

- - - - - - 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 


26 

Iets over de huidige acht schutterijen in de gemeente Kinrooi 

Zoals burgemeester Hubert Brouns van Kinrooi reeds in SB 73 (blz. 1412) trots berichtte, telt zijn gemeente 

maar liefst 8 (acht) actieve schutterijen / schuttersgilden. Deze acht organiseren onder leiding van een stuurgroep 

het 16 de Europees Schutterstreffen (= EST 2009) in hun gemeente. Het lijkt me een goede gedachte om de acht 

schutterijen / schuttersgilden die de gemeente Kinrooi thans telt, héél in het kort aan U voor te stellen. Héél in 

het kort, want in een aparte, aan het schutters(gilde)wezen van Kinrooi gewijde SB-rubriek zal ik aan de hand 

van uitvoerig bronnenmateriaal nader ingaan op de oorsprong en verdere ontwikkeling van deze huidige acht 

schuttersorganisaties en op hun voorgangers uit het meer recente en langer vervlogen verleden. 

Schutterij St.-Ambrosius te Kinrooi-dorp 

Oprichtingstijd: 1952, hoewel vermelding ‘gesticht 1953’ op het schutterszilver voorkomt; echter, de schutterij is 

sinds 1952 (!) aangesloten bij de bond De Maasvallei. Wapen: de zware buks. Ontstond als de schutterij van het 

gehucht Hagedoren, thans woonwijk van het dorp Kinrooi. Uniform: fantasie-uniform. 

Schutterij De Breidelzonen te Kessenich 

Oprichtingstijd: 1881. Wapen (van meet af aan?): de zware buks. Ook genaamd: ‘de Compagnie De Breidelzonen’ 

(1927); ‘De Breydelzonen’ (literatuur). Is vernoemd naar de Vlaamse vleeshouwer en volksleider Jan Breydel 

(ca.1264 - ca.1330), o.m. bekend om zijn aandeel in de overval van de Bruggelingen op het Franse garnizoen (= 

‘Brugse Metten’ d.d. 18.5.1302), welke gebeurtenis leidde tot een algemene opstand in Vlaanderen en twee maanden 

later (11.7.1302) culmineerde in de Guldensporenslag bij Kortrijk. Ontstond door afscheiding van de hierna nog te 

bespreken St.-Martinus te Kessenich n.a.v. een twist in 1880 over de generaalskeuze. Uniform: historisch. 

Schutterij St.-Hubertus te Manestraat 

Oprichtingstijd: begin (?) 19 de (?) eeuw. Wapen (aanvankelijk): geweer; thans: de zware buks; geweerdragend. Ook 

genaamd: ‘de Schutterij Van de Maene Straat’ (keizersplaat 1824); ‘de Schutterij van de Maene Straat’ (keizersplaat 

1842); ‘de Schutterij van de Manestraat’ (keizersplaat 1853). Bezit zilver van twee opgeheven schutterijen. Is (evenals 

De Breidelzonen en de hierna te noemen schutterijen) lid van de bond Maas en Kempen. Uniform: fantasie-uniform. 

Schutterij St.-Lambertus te Molenbeersel 

Oprichtingstijd: (vóór?) 1680. Wapen: geweer; thans: de zware buks; geweerdragend. Ook genaamd: ‘de compagnie 

van St.-Lambertus tot Meulebeersel’ (keizersplaat 1783); ‘Schutterij St.Lambertus Molen Beersel 1900 Eendracht’ 

(vaandel uit 1900). Heet sinds 1970 officieel: Koninklijke Schutterij St.-Lambertus. Uniform (sinds 1968): militair. 

St.-Martinus te Grootbeersel 

Oprichtingstijd: (vóór?) 1681. Wapen: geweer; thans: de zware buks; geweerdragend. Ook genaamd: ‘Sante Martinus 

Companie van groet Beersel onder dat gebiede van den genadigen Heere, Heer tot Kessenich’ (inscriptie plaat 1692); 

‘de Gilde van St.Martinus’ (keizersplaat 1840); ‘de gilde van Sint Martinus Groot-Beersel’ (tekst op trom uit 1843); 

‘de Gilde Sint Martinus tot Groot-Beersel’ (koningsplaat 1870); ‘de Schutterij van Grootbeersel’ (keizersplaat 1877). 

Uniform (thans): militair. 

Schutterij St.-Martinus te Kessenich 

Oprichtingstijd: zeer wel mogelijk lang vóór 1546. Wapen (niet aanvankelijk?): het geweer; ten laatste: de zware 

buks; geweerdragend. Ook genaamd: ‘scutte’ (16 de eeuw); ‘Die Sch[u]tten van Kessenich’ (inscriptie vogel 1619), 

‘geswooren schuttery’ (schutteboek 1621); ‘St.Martens Schutten’ (koningsplaat 1664); ‘St.Martenscompagnie’ (koningsplaat 

1716). Heet sinds 1907 officieel: Koninklijke Schutterij St.-Martinus. Uniform (sinds 1996): militair, t.w. dat van 

de pauselijke zoeaven. 

St.-Martinus te Kinrooi-dorp 

Oprichtingstijd: zeer wel mogelijk lang vóór 1680. Wapen (van meet af aan?): geweer; later: de zware buks en thans, 

in wintertijd, tevens de windbuks. Ook genaamd: ‘de Companie’ (schenkingsplaat 1680); ‘de schutterie’ (aankoop 

perceel d.d. 20.3.1737); ‘de Schutterie Van St.Marten’ (koningsplaat en koninginneplaat 1772); ‘de oude schutten van 

Kinroe’ (testament van 3.10.1780). Heet sinds 8.4.1984 officieel: Koninklijke Schutterij St.-Martinus. Uniform (sinds 

1999): historisch, t.w. gildekledij uit 1680 (= jaar van oudst gedateerd schutterszilver). 

St.-Servatius te Raam 

Oprichtingstijd: 1925. Wapen: de zware buks; geweerdragend. Ook genaamd: ‘Maatschappij onder den naam schutterij 

St.Servatius’ (reglement 1925); ‘S.S.R.O’ = St.-Servatius Raam-Ophoven. Heet sinds 1992 officieel: Koninklijke 

Schutterij St.-Servatius. Uniform: militair. 

A.D. 

- - - - - - 

- - - - - - 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 


27 

DE PAUSELIJKE ZOEAVEN EN HET 

SCHUTTERSWEZEN (4) 

Vervolg op SB 55, blz. 962-972, SB 56, blz. 991-992, en SB 64, blz. 1161-1162 

VAN: De Heer Thimo Zegers, 

bestuurslid-vaandrig van de Stadsschutterij St.-Rosa te Sittard en mederedacteur van de OLS-website 

Beste Alfred, Sittard, gemeente Sittard-Geleen (Lb.), 12 april 2008 

In diverse nummers van de Schuttersbrief wordt bericht over de pauselijke zoeaven en het schutterswezen. 

Ook in Sittard zijn twee zoeaven bekend, getuige onderstaande tekst, ontleend aan een van de internettabs van 

‘de RK Kerken en Parochies van Sittard’, t.w.: http://www.rk-kerken-sittard.nl/Historie/Basiliek.htm. [‘Basiliek’ 

= De basiliek van Onze-Lieve-Vrouw en het Mariapark]. 

De tekst over de zoeaven is te vinden in het paragraafje b. beschrijving voorhal van het hoofdstuk Het Mariapark 

en luidt als volgt. 

Aan de binnenzijde van de rechterpoort vindt men twee bronzen plaquettes en een kastje met 

pauselijke onderscheidingen (Leo XIII). Een begeleidende tekst vermeldt dat het hier gaat om de 

decoraties van ‘Guillaume Lindemans, gewezen sergeant bij de Pauselijke Zouaven onder Paus 

Pius IX, geboren te Sittard den 17 november 1843, gestorven den 30 augustus 1911’ De twee 

plaquettes bevatten een oproep tot O.L.Vrouw, deur des hemels, om te bidden voor Guillaume 

Lindemans te Sittard en Wolter Lindemans te Brussel. 

Gaarne had ik hiervan foto´s gemaakt ter illustratie, ware het niet dat het Mariapark thans vanwege een 

ingrijpende verbouwing gesloten is. Zodra dit voormalige opvangcentrum voor pelgrims in de Sittardse binnenstad 

weer open is en toegankelijk voor het publiek, zal ik de bedoelde bronzen plaquettes digitaal vastleggen 

en naar je toesturen. 

Ik hoop hiermee weer een kleine bijdrage aan de Schuttersbrief te hebben kunnen leveren. 

Vriendelijke schuttersgroeten, Thimo Zegers 

AAN: De Heer Thimo Zegers 

Beste Thimo, Maastricht, 12 april 2008 

Jouw mailing heb ik integraal in dit SB-nummer opgenomen, ofschoon uit niets blijkt dat het in jouw berichtgeving 

gaat om personen die vóór of na hun dienst in het pauselijke zoeavenregiment iets uit te staan hebben 

gehad met het schutterijwezen (schuttersgildewezen). En uitsluitend om dit laatste, een verband tussen pauselijke 

zoeaven en het schutterswezen, is het in deze rubriek toch eigenlijk te doen. Niettemin zeg ik je dank voor het 

aandragen van gegevens over de twee zoeaven Lindemans: van hun herinneringsplaquettes was ik niet op de 

hoogte en Wolter L. ben ik in de door mij geraadpleegde bronnen niet tegengekomen. Jouw gegevens voeg ik 

toe aan de namenlijst van alle 3.000 à 4.000 uit Nederland afkomstige zoeaven. Kun je binnen de Sittardse 

kring van heemkundigen eens informeren, of dáár iets bekend is over een relatie ‘zoeaven en schutters(gilde-) 

wezen’? 


Naamlijst van tot dusver bekende zoeaven-schutters 

[Stand van kennis d.d. 12.4.2008] 

Provincie Plaats Zoeaaf Schutterij Huidige gemeente 

Limburg Maastricht Becker, G.H. (Huub) Dienstdoende Schutterij Maastricht 

Limburg Schinveld Dohmen, Christiaan Joseph St.-Eligius Onderbanken 

Noord-Brabant Geldrop Van de Moosdijk, Willem St.-Catharina en St.-Barbara Geldrop-Mierlo 

Noord-Brabant Tilburg Onbekend aantal St.-Joris [= zoeavenschutterij] Tilburg 

- - - - - - 

- - - - - - 

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 


28 

DE SCHERMGILDEN (4) 

Vervolg op SB 6, blz. 211, SB 18, blz. 374, en SB 78, blz. 1559-1560 

De schermgilde en het Schermersoproer te ’s-Hertogenbosch 

AAN: De Heer Ton Hazes, 

schermleraar 

Beste Ton Hazes, Maastricht, 30 april 2008 

Zoals in de derde aflevering van deze rubriek aangekondigd (zie SB 78, blz. 1159-1560), wil ik thans ingaan 

op de calvinistische schermgilde die slechts gedurende de jaren 1577-1579 te Den Bosch heeft bestaan en die 

in direct verband te brengen is met het Schermersoproer in die stad op 1 juli 1579. 

Het weinige dat ik te melden heb, ontleen ik aan de navolgende vier bronnen, t.w.: 1) een artikel in het 

Brabants Dagblad van 31 januari jl., waarin een foto is opgenomen van het thans in het Noord-Brabants 

Museum te Den Bosch berustende schilderij Het Schermersoproer (zie onderstaande afbeelding); 2) Smit 1968 

= J.P.W.A. Smit: De zonneschijf en haar amulet. Een geschiedenis der Gaffelbroeders van ’s-Hertogenbosch, 

in: De Brabantse Leeuw, jaargang 17 - 1968, blz. 129-164, meer speciaal voetnoot 60 (met verdere bronvermelding) 

op blz. 147; 3) de website van het archief van de Noord-Brabantse hoofdstad: www.stadsarchief.nl 

> Lokale historie > Gedetailleerd > 1525-1629 onrust en opstand > 1579; 4) Timmermans 2005 = P.J.G.M. 

Timmermans: Agylaeus, Hendrik (1532-1595). Protestants advocaat, op de webstek van ‘Thuis in Brabant’ 

(www.thuisinbrabant.nl > [zoekwoord] Schermersoproer > Treffer 4: Agylaeus, Hendrik). 

Het omstreeks 1600 door Jan van Diepenbeeck vervaardigde schilderij Het Schermersoproer 

[Bron: Brabants Dagblad van 31.1.2008] 

Eind 1576 keerde de protestantse advocaat mr. Henricus Agylaeus alias Hendrik Loenisz (1532-1595) terug in 

Den Bosch. Alras slaagde hij erin, zich weer aan ’t hoofd te stellen van de calvinistische gemeente. Deze geloofsgemeenschap 

maakte zich in het jaar daarop weerbaarder door de oprichting van een eigen schermgilde of 

schermschool. Dit vrijkorps van schermers werd door tegenstanders ook wel smalend ‘De Schelmschool’ 

genoemd. Op instigatie van Agylaeus wilde de schermgilde op 11 september 1578 een der stadspoorten openen 

voor het leger van Willem van Oranje. Maar de tenuitvoerlegging van het plan werd verijdeld door toedoen 

van de katholieke schutterijen, waarbij enkele doden en nogal wat gewonden vielen. Als gevolg daarvan 

laaide de spanning tussen de katholieke en protestantse burgers weer hoog op. Op 1 juli 1579 kwam het tot 

een explosieve ontlading: de zgn. Schermersoproer. Op die dag zwichtte het stadsbestuur voor de calvinistische 

pressie o.l.v. Agylaeus en kondigde het vanaf de pui van het stadhuis de Unie van Utrecht af. Tijdens deze 

openbare afkondiging loste een lid van een van de katholieke schutterijen een schot in de richting van de 

voltallig aanwezige protestantse schermersgilde, waarna er een bloedig straatgevecht ontstond. ’s Avonds laat 

bleken er 120 man gewond geraakt en maar liefst 40 gesneuveld. Twee dagen later verklaarde het stadsbestuur 

de afkondiging van de Unie van Utrecht voor ongeldig. Doordat ook nog bekend werd dat landvoogd en 

veldheer Parma de vestingstad Maastricht had veroverd en reeds onderweg was naar Den Bosch, brak er 

opnieuw paniek uit, die tot gevolg had dat de calvinisten (onder wie Agylaeus zelf) de stad uit vluchtten. 

- - - - - - 

- - - - - - Met vriendelijke groeten, Alfred Disch 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 


29 

DE VROUW IN HET SCHUTTERSWEZEN (10) 


VAN: De Heer M.W.E.M. (Mathy) Leunissen, 

vaandrig van Broederschap St.-Sebastianus te Klimmen (Lb.), 

documentalist van het Limburgs Schutterstijdschrift en mederedacteur van de Schuttersbrief 

Hallo, beste Alfred. Kunrade, gemeente Voerendaal (Lb.), 2 april 2007 

In SB 75, op pagina 1499 reageer je op een e-mail van mij m.b.t. de vrouw in het schutterswezen. Dat de heer 

Peter van Otterdijk nog steeds niet gereageerd heeft, is uiteraard jammer, maar dat is dan natuurlijk ook zijn 

keus en ik ga daar ook verder niet wakker van liggen. 

Dus even iets anders. In je reactie schrijf je ‘Ik blijf overigens mij erover verbazen, dat zoiets vandaag de dag 

rechtens en statutair nog mogelijk is’. Je hebt het hier dan erover, dat er (voor zover jij weet) in Nederlands- 

Limburg nog maar drie schutterijen zijn die in de statuten hebben opgenomen dat vrouwen geen lid mogen / 

kunnen worden. 

Gezien het feit dat ik - zoals je wellicht weet - er waarschijnlijk toch wel op zijn minst er een ‘vreemde’ 

standpunt op na hou m.b.t. vrouwen in het schutterswezen, begrijp je natuurlijk wel waarom ik de volgende 

vraag stel: waarom ‘klinkt’ de geciteerde zin, alsof jij het een slechte zaak vindt, dat er nog steeds schutterijen 

zijn waar vrouwen geen lid van mogen / kunnen worden? 

Groetjes, Mathy 

AAN: De Heer Mathy Leunissen 

Beste Mathy, Maastricht, 2 april 2008 

Voordat ik antwoord geef op jouw vraag van vandaag, wil ik eerst een correctie aanbrengen op hetgeen ik in 

de vorige aflevering van deze rubriek bericht heb over het aantal Nederlands-Limburgse schutterijen die een 

(volwaardig) lidmaatschap vooralsnog aan de vrouw onthouden. Hierbij dus opnieuw een overzichtje, maar 

ditmaal - naar ik hoop - volledig. Indien compleet, dan gaat het toch nog altijd om ruim 2½ % van alle (al dan 

niet bij de Oud-Limburgse Schuttersfederatie aangesloten) 149 folkloreschutterijen in Nederlands Limburg. 

In concreto betreft het de navolgende 4 (vier) schutterijen, die toevallig (?) alle in Zuid-Limburg gevestigd 

zijn en de zware buks hanteren, t.w. in alfabetische volgorde naar hun officiële verenigingsnaam: 

1) Broederschap St.-Sebastianus te Klimmen, gemeente Voerendaal; aangesloten bij de OLS-bond St.-Gerardus; 

2) Koninklijke Schutterij St.-Sebastianus te Gronsveld, gemeente Eijsden; niet aangesloten bij een koepelorganisatie; *) 

3) De Maastrichtsche DienstDoende Stadsschutterij 1815 te Maastricht, aangesloten bij de OLS-Bond RKZLSB; 

4) Schutterij St.-Sebastianus te Mechelen, gemeente Gulpen-Wittem; aangesloten bij de OLS-Bond RKZLSB. 

Voor de niet-Limburgers onder de SB-lezers - en dat zijn de meeste - vermeld ik duidelijkheidshalve tevens, 

dat de (afkorting) OLS staat voor ‘Oud-Limburgse Schuttersfederatie’ en de afkorting RKZLSB voor ‘Rooms- 

Katholieke Zuid-Limburgsche Schuttersbond’. 

Dan nu jouw vraag. Ik wil inderdaad niet zó ver gaan met te stellen, dat ik het ‘een slechte zaak’ vind, dat 

vrouwen bij sommige schutterijen geen (volwaardig) lid mogen zijn. Wél verbaast mij om verschillende redenen 

de exclusiviteit die de bewuste schutterijen nog steeds willen voorbehouden aan mannelijke personen. In de 

eerste plaats, omdat in elk van de vier gevallen het niet (meer) gaat om een weerbaarheidsschutterij maar om 

een folkloreschutterij, terwijl vandaag de dag bij de wél nog bestaande weerbaarheidskorpsen - t.w. die van de 

krijgsmacht, de politie (inclusief de M.E.), de marechaussee, de Natres, de douane, de brandweer - vrouwen 

probleemloos deel van deze organisaties kunnen uitmaken. In de tweede plaats: nog niet zo lang geleden is 

niet voor niets in de Nederlandse grondwet een artikel tegen discriminatie van vrouwen opgenomen. In de 

derde plaats: vanwege een reeks overige argumenten die eerder al door mij én door anderen (nota bene óók 

door jouzelf!) in de SB aangedragen zijn; zie onder meer SB 3 (blz. 84), SB 4 (blz. 139-144), SB 5 (blz. 184) 

en SB 57 (blz. 1023). 

Groetjes, Alfred 

*) De ironie wil, dat tijdens het koningschieten op pinkstermaandag dit jaar voor het eerst in de lange historie 

van de Gronsveldse schutterij een van de ereschoten gelost wordt door… een vrouw, nl. burgemeester Manon 

Pelzer van Eijsden. Voor deze voor Gronsveld ongebruikelijke gebeurtenis moest de algemene ledenvergadering 

wel om toestemming gevraagd worden. En… die toestemming werd toen toch maar mooi 

verleend! - - - - - - 

- - - - - - 

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 


30 

MEDEDELINGEN (Afl. 44) 


Mededeling 154 (Inzake jubileumviering LSO m.m.v. schutterijen) 

Geachte Heer Disch, Heerlen (Lb.), 16 april 2008 

Het Limburgs Symfonie Orkest - dat net als de ANWB dit jaar 125 jaar bestaat - trakteert alle inwoners van 

Limburg op vijf buitenconcerten met optredende artiesten als John Bröcheler, Daphne Ramakers, Frans 

Pollux, Jack Vinders, Nancy Deusings en trance-dj Ron van den Beuken. Nard Reijnders begeleidt en 

structureert het programma-concept en maakt de arrangementen. Aan de concerten werken (per locatie 

verschillend) ook een groot aantal lokale harmonieën, fanfares en schutterijen mee. 

Data concerten: vrijdag 27 juni Valkenburg, Kuurpark Cauberg / Holland Casino 20.30 uur 

zaterdag 28 juni Eijsden, Kasteel Eijsden 20.30 uur 

zondag 29 juni Venray, St. Anna 15.00 uur 

vrijdag 4 juli Montfort, Kasteel Montfort 20.30 uur 

zondag 6 juli Arcen, Kasteeltuinen Arcen 15.00 uur 

Bijgevoegd wat meer achtergrondinformatie. In het document ‘Programma’ staat een opsomming van 

harmonie / fanfare /schutterij. 

Wellicht een aardig gegeven om mee te nemen in de Schuttersbrief van bijvoorbeeld mei of juni? 

Mocht U nog meer informatie nodig hebben, dan hoor ik dat natuurlijk graag! 

Alvast bedankt! 

Hartelijke groet, Janneke Schmeitz 

Culturele Marketing Projecten, Kemmerlingstraat 20, 6417 XT Heerlen; 

telefoon: 045 - 574 17 39 of 06 - 25 33 35 15; fax: 045 - 574 17 80; site: www.jannekeschmeitz.nl 


Deelname van schutterijen 

- vrijdag 27 juni te Valkenburg: Schutterij St.- Martinus Houthem, Schutterij St.-Mauritius Strucht , Jonge en 

Oude Nobele Schutterij Valkenburg en Schutterij Het Nachtwachtgilde Berg en Terblijt; 

- zaterdag 28 juni te Eijsden: Schutterij St.-Sebastianus Oost-Maarland; 

- zondag 29 juni te Venray: (nog?) géén schutterij; 

- vrijdag 4 juli te Montfort: Schutterij St.-Urbanus; 

- zondag 6 juli te Arcen: St.-Petrus- en St.-Paulusgilde Arcen en St.-Sebastianusgilde Arcen. 

Kaartverkoop 

Kaarten zijn verkrijgbaar voor € 5 (incl. consumptie). Ook is er een speciaal entreebewijs, inclusief openbaar 

vervoer voor € 3,50 extra, verkrijgbaar; totaal: € 8,50 per persoon. Eenvoudig en snel online te bestellen via de 

website www.limburgssymfonieorkest.nl. Verspreid over de provincie zijn diverse verkooppunten, waaronder: 

Kasteeltuinen Arcen, VVV Epen, VVV Heerlen, VVV/ANWB Landgraaf, VVV Maastricht, VVV Sittard, 

VVV Valkenburg, VVV Venlo, VVV/ANWB Venray, VVV Horst aan de Maas en Schouwburg Venray. Ook 

kunt U telefonisch kaarten bestellen via het servicenummer van VVV Zuid-Limburg: 0900-9798. Houd de 

media in de gaten voor de meest actuele informatie of kijk op www.limburgssymfonieorkest.nl. 

- - - - - - 

Mededeling 155 (Inzake foto’s van jubileumviering OLS-bond Juliana) 

Beste Gildebroeders en Gildezusters, Udenhout (N.Br.), 20 april 2008 

Kijk op de website http://members.home.nl/sintantoniusensintsebastiaan bij Fotogalerij en dan klikken op 

Gildedag Neer - 20 april 2008. Hier kun je de foto’s ook van deze website opslaan in je eigen computer. 

Groeten, Frans Manni 

Frans Manni, 

webmaster van de Nederlandse Federatie van Scherpschuttersverenigingen ‘Op de Wipboom’, 

lid van de Gilde St.-Antonius en St.-Sebastiaan, Udenhout, gemeente Tilburg (N.Br.) 

- - - - - - 

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 


31 

Mededeling 156 (Inzake nevenactiviteit van www.startkabel.nl) 

Beste Alfred, Oud-Dijk, gemeente Montferland (Gld.), 25 april 2008 

Heb voor Startkabel de agenda’s van Gelderland, Limburg en Noord-Brabant samengevoegd, zie ook: 

http://www.google.com/calendar/embed?src=schutterij.startkabel%40gmail.com 

Met vriendelijke schuttersgroet, Ab Reuling 

Ab Reuling, 

webmaster van startkabel.schutterij.nl, Didam, gemeente Montferland (Gld.) 

- - - - - - 

Mededeling 157 (Inzake Duits schuttersboek over marcheren) 

Korschenbroich (D), 24. April 2008 

Deutschlands erster Schützen-Knigge ist da! 

Zwei, drei, vier marschieren wir. Nach preussischem Vorbild, aber mit rheinischer Fröhlichkeit, ziehen 

hierzulande die Schützen auf. Wie aber korrekt marschiert, paradiert und gegrüßt wird, wissen längst nicht 

alle. Darum hat sich der ‘Ausschuss für Geschichte und Brauchtum des Bundes der Historischen Deutschen 

Schützenbruderschaften’ des Themas (auf Anregung und unter Vorsitz von Mönchengladbachs Schützenchef 

Horst Thoren) angenommen und mit der Autorin Birgitta Ronge das vorliegende, froh bebilderte Reglement 

erstellt, dessen Zeichnungen Vorbild-Charakter haben, aber Raum lassen für eigene Traditionen in den 

Bruderschaften und Vereinen. 

Der kleine ‘Schützen-Knigge’, erschienen im Kühlen Verlag Mönchengladbach, gibt auf 64 Seiten 

Tipps und Hinweise fürs Feiern und Marschieren und fasst die wichtigsten ‘Benimmregeln fürs 

Schützenfest’ auf unterhaltsame Weise zusammen. 

Brigitta Ronge: Kleiner Schützen-Knigge. 

Herausgeber: Horst Thoren für Bund der Historischen Deutschen Schützenbruderschaften / Bezirksverband 

Mönchengladbach, Rheydt, Korschenbroich e.V. 

64 Seiten; € 7,50; ISBN 978-3-87448-297-4; Kühlen Verlag Mönchengladbach. 

Birgitta Ronge, Jahrgang 1978, lebt als Journalistin und Illustratorin in Brüggen. 

Horst Thoren, 

Korschenbroich, Nord-Rhein-Westphalen (D) 

IN VERTALING 

Duitslands eerste normenboekje voor schutters verschenen! 1) 

Twee-drie-vier in de maat gaan wij als soldaat. Naar Pruisisch voorbeeld maar met Rijnlandse opgewektheid 

trekken hier te lande de schutters erop uit. Echter, hoe correct gemarcheerd, geparadeerd en gegroet wordt, 

weet allang niet iedereen. Daarom heeft de ‘Commissie voor Geschiedenis en Folklore van de Federatie van 

de Historische Duitse Schuttersbroederschappen’ zich over het thema (op initiatief en onder voorzitterschap 

van Mönchengladbachs schutterspresident Horst Thoren) ontfermd en met auteur Birgitta Ronge het 

voorliggende, vrolijk geïllustreerde reglement opgesteld, waarvan tekeningen de functie van voorbeelden 

hebben, echter ruimte laten voor eigen tradities binnen de broederschappen en verenigingen. 

Het normenboekje, verschenen bij Uitgeverij Kühlen te Mönchengladbach, geeft op 64 bladzijden tips en 

aanwijzingen voor feesten en marcheren en vat de belangrijkste ‘gedragsregels voor het schuttersfeest’ op een 

aangename manier samen. 

Brigitta Ronge: Kleiner Schützen-Knigge [= ‘Normenboekje voor schutters’] 2) . 

Redacteur: Horst Thoren namens de Federatie van de Historische Duitse Schuttersbroederschappen / Districtsverband 

Mönchengladbach, Rheydt, Korschenbroich, ingeschreven bij de Kamer van Koophandel. 

64 bladzijden; € 7,50; ISBN 978-3-87448-297-4; Kühlen Verlag Mönchengladbach. 

Birgitta, geboren in 1978, woont als journaliste en illustrator te Brüggen. 

Horst Thoren, 

Korschenbroich, Noord-Rijnland-Westfalen (D) 


1) Een recensie volgt in een van de komende SB’s. 

2) Knigge = Baron Adolph F.F.L. von Knigge (1752-1796), schrijver van het eerste Duitse ‘goede manieren’- 

boek. 

A.D. 

- - - - - - 

- - - - - - 

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 


32 

EVENEMENTENAGENDA: 

PROVINCIAAL - EUREGIONAAL - LANDELIJK - INTERNATIONAAL (11) 

(inclusief enkele grote regionale en interregionale evenementen) 


- - - 

Toelichting bij kolom 2: 

BKB = Brabantse Kruisboogbond 

GKB = Gelderse Kruisboogbond 

LKB = Limburgse Kruisboogbond 

V-T-B-S: V = Vendelen; T = Trommen; B = Bazuinblazen; S = Standaardrijden 

Toelichting bij kolom 3: 

Antw. = provincie Antwerpen Lb. = provincie Limburg (NL) 

Belg.Lb. = provincie Limburg (B) N.Br = provincie Noord-Brabant 

Gld. = provincie Gelderland Vl.Br. = provincie Vlaams Brabant 

NRW = Nordrhein-Westfalen = Noord-Rijnland-Westfalen 

- - - 

In zwart: folkloreschutterijen (= schuttersgilden); in blauw: [veelal!] sportschutterijen (= schietclubs) 

- - - 

Anno 2008 

Datum Evenement Plaats Info 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 

17/18.05.2008 Nederlandse Kampioenschappen 10 m Bemmel, www.svopdekorrel.nl 

(Nederlandse Kruisboog Bond) 

gemeente Nijmegen (Gld.) 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 

25.05.2008 NBFS-Toernooi Kruisboogschieten op wip Oeffelt, www.gildesalvatormundi.nl 

(Noord-Brabantse Fed. van Schuttersgilden) gemeente Boxmeer (N.Br.) 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 

08.06.2008 Schietspel Sint-Lenaarts, HGK-kwartaalblad De Knaap 

(Hoge Gilderaad der Kempen) 

gemeente Brecht (Antw.) 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 

15.06.2008 222 ste Bondsfeest Valkenburg, schutterijvalkenburg@live.nl 

(OLS-bond RKZLSB) 

gemeente Valkenburg a /d Geul (Lb.) 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 

26.06.2008 Kinder-OLS Opoeteren, www.ols2008.nl 

(Oud-Limburgse Schuttersfederatie) gemeente Maaseik (Belg.Lb.) SB: in voorbereiding 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 

28 en 29 juni Gildefeest Oostmalle, HGK-kwartaalblad De Knaap 

2008 (Hoge Gilderaad der Kempen) gemeente Malle (Antw.) 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 

06.07.2008 OLS: Oud-Limburgs Schuttersfeest Opoeteren, www.ols2008.nl 

(Oud-Limburgse Schuttersfederatie) gemeente Maaseik (Belg.Lb.) SB 80, blz. 1621-1622 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 

12.07.2008 Uitkavelen van het OLS Opoeteren, www.ols2008.nl 

(Oud-Limburgse Schuttersfederatie) gemeente Maaseik (Belg.Lb.) SB: zie 6 juli 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 

20.07.2008 ZLF: Zuid-Limburgse Federatiefeest Sint-Joost, www.zlf2008.nl 

(Zuid-Limburgse Schuttersfederatie) gemeente Echt-Susteren (Lb.) SB: in voorbereiding 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 

01.09.2008 Kampioenendag Sectie Wip Zevenbergschen Hoek, jan.kapitein@caiway.nl 

(Nederlandse Kruisboog Bond) gemeente Moerdijk (N.Br.) SB: in voorbereiding 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 

6 en 7 sept. NBFS-Landjuweel (geweerschieten op 6 /9) Oisterwijk (N.Br.) www.landjuweel2008.nl 

2008 (Noord-Brabantse Fed. van Schuttersgilden) SB 75, blz. 1473 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 

14.09.2008 ES Rijn-Waal Bienen, www.schuetzenverein-bienen.de 

(Euregionaal Schutterstreffen Rijn-Waal) gemeente Rees, NRW SB 82, blz. 1659-1660 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 

20.09.2008 BST: Bielemannen- en sappeurstreffen Grubbenvorst, www.schutterijstjan.nl 

(Stichting BST) gemeente Horst a /d Maas (Lb.) SB: in voorbereiding 

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 


33 

Anno 2008 Vervolg 


-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 

21.09.2008 LDS: Limburgs Damesschuttersfeest Beek, www.lds2008.be 

(Stichting LDS) gemeente Bree (Belg.Lb.) SB: in voorbereiding 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 

21.09.2008 NBFS-Toernooi V-T-B-S Hulsel, www.heiligsacramentsgildehulsel.nl 

(Noord-Brabantse Fed. van Schuttersgilden) gem. Reusel-De Mierden (N.Br.) SB: in voorbereiding 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 

28.09.2008 Uitkavelen van het LDS Beek, www.lds2008.be 

(Stichting LDS) gemeente Bree (Belg.Lb.) SB: zie 21 september 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 

28.09.2008 7 de Gildedag Lier (Antw.) www.vlaamseschutters.be 

(Fed. v. Vlaamse Historische Schuttersgilden) 

SB: in voorbereiding 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 

04.10.2008 OLS-najaarsvergadering Baexem, www.olsfederatie.com 

(Oud-Limburgse Schuttersfederatie) gemeente Leudal (Lb.) SB: in voorbereiding 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 

05.10.2008 Semi-Interland (tussen de beide Limburgen) ergens in Belg.Lb.; bekendmaking volgt 


nadere gegevens volgen nog 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 

11.10.2008 Hoofdliedendag Den Bosch (N.Br.) www.schuttersgilden.nl 

(Noord-Brabantse Fed. van Schuttersgilden) 


-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 

12.10.2008 ES Maas-Rijn: 4 de Euregionaal Schutterstreffen Sittard, www.sjtadssjotterie-st-rosa.nl 

(Stichting Oktoberfeest) gemeente Sittard-Geleen (Lb.) SB: in voorbereiding 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 

26.10.2008 Marketentsterstreffen De Horst, www.hubertusgroesbeek.nl 

(St.-Hubertus - Onderafdeling Marketentsters) gemeente Groesbeek (Gld.) SB: in voorbereiding 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 

26.10.2008 Interland Nederland-België Belfeld, www.degrensstreek.nl 


gemeente Venlo (Lb.) 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 

29.11.2008 FGS-voorjaarsvergadering Zevenaar (Gld.) www.schuttersnet.nl 

(Federatie van Gelderse Schuttersgilden) 


-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 

Anno 2009 


-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 

25.04.2009 Gildecongres 2009 Bergen op Zoom (N.Br.) sgm.verbogt@wanadoo.nl 

(Nrd.-Brabantse Fed. van Schuttersgilden) 


-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 

24.05.2009 NBFS-Toernooi Kruisboogschieten op wip Deurne (N.Br.) www.sint-antonius-abt-gilde-deurne.nl 

(Nrd.-Brabantse Fed. van Schuttersgilden) 


-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 

28.08 - 30.08 EST: 16 de Europees Schutterstreffen Kinrooi (Belg.Lb.) www.est2009.be 

2009 (Europese Gemeenschap van historische Schutters) SB 73, blz. 1412 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 

20.09.2009 NBFS-Toernooi V-T-B-S Beek en Donk, jrovers@kpnplanet.nl 

(Noord-Brabantse Fed. van Schuttersgilden) gemeente Laarbeek (N.Br.) SB: in voorbereiding 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 

Anno 2010 


-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 

12.09.2010 DLS: Dreiländereck-Schutterstreffen Valkenburg, schutterijvalkenburg@live.nl 

(Intern. Schuttersbelangengemeenschap B, D, NL) gemeente Valkenburg a /d Geul (Lb.) SB: in voorbereiding 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 

Beste Schutters en Schuttersvrienden, Groningen / Maastricht, april 2008 

Laat aan de SB-redactie s.v.p. tijdig weten, welke data er nog in bovenstaande agenda ontbreken. 

Bij voorbaat dank! 

Met vriendelijke groeten, Jelger Visser en Alfred Disch 

- - - - - - 

- - - - - - 

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 


34 

COLOFON 

De Schuttersbrief (SB) verschijnt sinds 19 juni 2004 en is een uitgave van de SB-stichting i.o. 

De leden van de SB-redactie (zie volgend kadertje) vormen het bestuur van de SB-stichting. 

Activiteiten van de SB-stichting c.q. SB-redactie zijn onder meer: 

de Schuttersbrief, het Schuttersbriefje (voor jongeren), de SB-Bijlagen, de SB-website en SB-jongerensite. 

Zie verder vooral ook de lijst van actiepunten op pagina 1115 van SB-nummer 61. 

Daar de door de SB-stichting te maken kosten vooralsnog gehéél worden betaald uit particuliere middelen, 

verzoekt de redactie U om een vrijwillige bijdrage o.v.v. ‘Donatie’ te storten op 

de in het onderstaande kadertje vermelde (voorlopige) bankrekening. 

Voor Uw zéér gewaardeerde gift, hoe gering ook, zegt de redactie U bij voorbaat hartelijk dank! 

De SB wordt gratis verstrekt; zie de verzendlijst op pagina 1116 van SB-nummer 61 

Wilt U ook GRATIS en RECHTSTREEKS de SB ontvangen? Laat dit dan m.v.v. 

Uw volledige naam, Uw woonadres en Uw telefoonnummer weten aan: redactie@schuttersbrief.nl. 

De Schuttersbrief heeft een doorlopende paginering. 

Veelgebruikte afkortingen worden verklaard op de voorlaatste pagina van SB-nummer 61. 

U mag - om o.a. auteursrechtelijke redenen - uitsluitend voor eigen persoonlijk gebruik de SB uitprinten, 

dus niet (!) ten behoeve van anderen. 

Oude nummers van de Schuttersbrief kunnen te allen tijde bij de redactie worden opgevraagd. 

Digitale en schriftelijke post ter publicatie in de Schuttersbrief wordt naar onderwerp gerubriceerd en 

vervolgens in logische volgorde opgenomen in de betreffende SB-rubriek. 

Wilt U óók Uw eigen berichten opgenomen zien in de SB, gelieve dan per brief of per e-mail steeds slechts 

één onderwerp te behandelen. Dat vergemakkelijkt aanzienlijk de rubricering van de correspondentie in de SB. 

In principe worden alle ingekomen brieven en e-mails geplaatst, ook indien ze van dezelfde persoon en 

van dezelfde datum zijn. Bovendien wordt voor elk nieuw aangedragen onderwerp een nieuwe rubriek in 

de SB geopend. De SB telt thans ruim 200 rubrieken; die van U kan (kunnen) er dus ook nog bij! 

Voor een tussentijds overzicht van de SB-rubrieken zie SB-nummer 61, blz. 1091-1114. 

REDACTIEADRES 

Bezoekadres SB-redactie / SB-stichting: p/a Franciscus Romanusweg 6-B, 6221 AE Maastricht 

Telefoon met voicemail: (00.31) (0)43 - 325 76 62 

Skype-adres: Alfred.Disch 

Mobiel: (00.31)06.42 58 70 04 Fax : (00.31) (0)43.310 04 06 E-mail: redactie@schuttersbrief.nl 

SB-website (www.schuttersbrief.nl) en SB-jongerensite zijn nog in opbouw 

Voorlopige bankrekening binnenland: 85 88 27 298 t.n.v. Alfred Disch, 6221 AE Maastricht 6-B. 

Voorlopige bankrekening buitenland: 

IBAN-code: NL86SNSBO - 85 88 27 298; BIC-code: SNSBNL2A 

ten name van / auf den Namen von / au nom de / in the name of: Alfred Disch, NL-6221 AE Maastricht 6-B. 

Redactieleden 

Alfred Disch: hoofdredacteur; tevens redacteur Handboog; e-mail, ook: alfred.disch@gmail.com 

Jelger Visser: adj.-hoofdredacteur, tevens ICT-coördinator & redacteur Kruisboog; jelger.visser@gmail.com 

Mathy Leunissen: eindredacteur, tevens redacteur Documentatie & Zware Buks; mathy.leunissen@gmail.com 

Ans Moors: redactrice voor het Italiaanse taalgebied (Italië, San Marino, Vaticaan) 

Willem van Uden en Ab Reuling: redacteur-webmasters 

Jeroen Kaasenbrood: technisch en zakelijk adviseur (Compres Media System, Maastricht) 

Naast enkele gekwalificeerde zetels zijn er nog vacante redacteurschappen voor diverse EGS-landen en -taalgebieden 

alsmede voor de schietdisciplines Geweer en Pistool. U kunt zich daarvoor aanmelden bij de redactie. 

- - - - - - 

- - - - - - 

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Schuttersbrief 082 - Verbond der Schuttersgilden Genk

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?