Schuttersbrief 026 - Verbond der Schuttersgilden Genk

DE OUDSTE SCHUTTERIJ VAN NEDERLANDS LIMBURG (2)
AAN: De Heer Frank Lebens,
secretaris van de schutterij St.-Salvius te Limbricht,
LS-correspondent voor de OLS-schuttersbond St.-Gerardus
Beste Frank,
Maastricht, 19 mei 2005
Het tweede deel van mijn reactie op jouw e-mail van 4 april jl. had ik dezelfde dag bereids klaar, doch
kon ik wegens ruimtegebrek niet tezamen met het eerste deel plaatsen in de vorige SB. Achteraf
beschouwd misschien maar goed ook! In het tweede deel wilde ik namelijk minstens één nuancering
aanbrengen bij het door mij gestelde t.a.v. de stedelijke schutterijen in Nederlands Limburg. En laat nu
net drs. Rico Beckers met zijn mailing (zie hierboven blz. 470) - bewust of onbewust? - mij een gerede
aanleiding geven om in hetzelfde verband tevens de aandacht te vestigen op nóg een noodzakelijke
nuancering. Waar gaat het precies om?
In het eerste deel van mijn beantwoording van jouw vraag (SB 25, blz. 455) verkondigde ik welhaast
provocerend: ‘anders dan velen het willen doen voorkomen, heeft in Nederlands Limburg geen énkele
stedelijke schutterij - in tegenstelling tot menige plattelandse schuttersgilde! - zich vanaf de Late
Middeleeuwen (±1300 - ±1500) weten te handhaven tot in onze dagen.’ De eerste nuancering die ik bij
die bewering van mij sowieso wilde aanbrengen, houdt verband met de drieledige kwestie: wanneer
mogen we een schutterij als opgeheven beschouwen, wanneer als heropgeleefd en wanneer als
heropgericht? Toegespitst op slechts twee concrete exempels: a) welke stichtingsdatum heeft de huidige
Koninklijke Sociëteit van Handboogschutters ‘Sint-Sebastiaan 1408’ te Maastricht? Inderdaad reeds de
datum 13 augustus 1408 (naar zijzelf meent) of toch pas ergens aan het eind van het jaar 1810 (wat ik
beweer)?; b) is de huidige St.-Catharinagilde te Weert eerst in 1986 totstandgekomen of gebeurde dat al
in 1480?. In beide gevallen dus een verschil van maar liefst méér dan vier eeuwen! Wel de moeite waard
om daar eens bij stil te staan. In het Maastrichtse geval kan men van mij binnen afzienbare tijd rekenen
op publicatie van een vrij uitvoerige studie. Ten aanzien van het voorbeeld uit Weert hoop ik van deze of
gene SB-lezer op korte termijn een of meer argumenten pro ‘1480’ dan wel pro ‘1986’ te vernemen; ik zal
er dan, evenals misschien menig andere belangstellende, er met genoegen op reageren!
Echter, er is een tweede nuancering m.b.t. mijn hierboven gememoreerde ‘provocatie’ te melden en dit
dan mede n.a.v. Beckers’ mailing over de St.-Nicolaassschutterij te Susteren. Anders dan ik in de vorige
SB lijk te suggereren (al was dat geenszins mijn bedoeling), is het beslist niet zo, dat we omtrent de
ontstaansgeschiedenis van alle voormalige en tegenwoordige stedelijke schutterijen in Nederlands
Limburg welgedocumenteerd zijn, bijv. dankzij voorhanden archiefstukken zoals oprichtingsakten. Het
tegendeel is waar: Beckers’ berichtgeving (zie de voorgaande pagina) en mijn tegelijkertijd daarop
gegeven reactie bewijzen dat! Sterker nog: het is niet denkbeeldig, dat ooit nog een eventueel middeleeuwse
oorsprong van de St.-Nicolaasschutterij aangetoond gaat worden. Maar - en dit heb ik met mijn
uitdagende woorden willen betogen - totnogtoe is van geen énkele thans bestaande stedelijke schutterij de
origine van vóór het jaar 1501 bewezen. Heel wat anders is het gesteld, wanneer we in de Nederlandse
provincie Limburg de dorpse en halfstedelijke schuttersgilden uit de Late Middeleeuwen onder de loep
gaan nemen: sommige uit die categorie bestaan ook vandaag de dag nog en van weer andere hedendaagse
uit die zelfde categorie is een laatmiddeleeuwse oorsprong méér dan waarschijnlijk!
Volledigheidshalve meld ik hier de veertien historische steden in de Nederlandse provincie Limburg, met
tussen haakjes de al dan niet vermoedelijke tijd waarin zij - in afwijking van het toenmalige landsrecht -
het stadsrecht (lees: een verregaande vorm van zelfbestuur) verwierven. Dat zijn dan in chronologische
volgorde: Maastricht (vóór 1204), Roermond (1232), Sittard (1243), Montfort (1263?), Susteren (vóór
1276), Nieuwstadt (vóór 1290), Valkenburg (13 de eeuw, dus vóór 1401), Wessem (1329), Echt (vóór
1343), Venlo (1343), Gennep (1371?), Thorn (lang vóór 1401, maar toch nog in de 14 de eeuw?), Weert
(1414) en Stevensweert (1633?). Historische halfsteden in Nederlands Limburg waren overduidelijk:
Arcen, Heerlen en Urmond. Overigens waren ‘stad’, ‘halfstad’ en ‘dorp’ nooit vastomlijnde begrippen.
Tegenwoordig heeft in Nederland de term ‘stad’ trouwens in het geheel géén juridische betekenis meer,
hooguit een geografische betekenis; dit i.t.t. België, waar ‘stad’ tevens een bij K.B. verleende eretitel kan
zijn. Van ‘halfsteden’ spreekt vandaag de dag zelfs niemand meer, wél nog van ‘dorpen’ en ‘gehuchten’.
- - - - - - Met vriendelijke groeten, Alfred Disch
- - - - - -
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
471 20 mei 2005 Schuttersbrief - nummer 26
7