Schuttersbrief 026 - Verbond der Schuttersgilden Genk

More documents

Recommendations

Info

HET SCHUTTERIJWEZEN TE SUSTEREN, VROEGER EN NU (1) VAN: De Heer Drs. H.H.G. (Rico) Beckers, voorzitter van Schutterij St.-Nicolaas te Susteren [Fragment; zie verder SB 27] Susteren (Lb.), 19 mei 2005 Beste Alfred, Onze broederschap Schutterij St.-Nicolaas uit Susteren voert momenteel een nieuw onderzoek uit naar haar ontstaan, waarbij het jaartal 1656 al lang niet meer zo zeker blijkt zoals altijd is aangenomen. In 1559 liep er in Susteren al een St.-Nicolaasbroederschap rond; dit hebben we reeds vastgesteld. Hoogachtend, Rico Beckers. Beste Rico, AAN: De Heer Rico Beckers Maastricht, 19 mei 2005 Hoewel jouw e-mailtje ongetwijfeld te beschouwen is als een welkome reactie op de in SB 25 door Frank Lebens aangevangen rubriek ‘De oudste schutterij van Nederlands Limburg’ (blz. 455), wil ik met jouw bericht toch eveneens een geheel nieuwe artikelenreeks openen. Reden: er valt niet alleen over het alleroudste maar ook over het meer recente schutterijwezen van het historische stadje Susteren nogal wat uit te zoeken. Zelf deel je - tot mijn vreugde - mee, dat er op dit moment een hernieuwd onderzoek gedaan wordt naar de ontstaansgeschiedenis van de huidige St.-Nicolaasschutterij. Ook ik wil, wat dát betreft, een duit in het zakje doen. Daarenboven wil ik op enkele meerdere, overigens voormalige schuttersorganisaties in jouw woonplaats de aandacht vestigen. Ik moet dat alles - wegens plaatsgebrek in deze SB-aflevering - helaas in telegramstijl doen. Mijn excuses daarvoor. Wellicht kunnen we later het uitgebreider over een en ander hebben. Ik tel namelijk voor het stadje Susteren - de vijf schietsportverenigingen waarvan ik iets weet, niet meegerekend - minstens zes, mogelijk zelfs zeven schutterijen. In omgekeerd chronologische volgorde zijn dat de onderstaande. 7) Garde Civique, 1831-1867. Wapen: geweer. Zie en vergelijk SB 3, blz. 76-78. 6) Rustende Schutterij, 1816-1830 en 1868-1907. Wapen: geweer. Confer SB 3, t.a.p. 5) Landstorm, 1814-1815. Wapen: geweer. Zie en vergelijk SB 20, blz. 386. 4) St.-Petrus en St.-Paulus, in of vóór 1652 - kort na 1922. Wapen: bij aanvang vermoedelijk geweer; ten laatste de zware buks. Was van meet af aan (?) een jonggezellenschutterij en dus een zgn. ‘jonge’ schutterij. [Deze schutterij niet te verwarren met de gelijknamige afsplitsing uit ±1922 te Heide!]. 3) St.-Nicolaas, hoogst waarschijnlijk lang vóór 1656 - heden. Wapen: geweer; ten laatste de zware buks. Was zéér vermoedelijk van meet af aan een zogeheten ‘oude’ schutterij, d.w.z.: gehuwde weerbare mannen maakten er deel van uit. Oudste zilver: borstplaat uit 1656; 1656 is dus niet per se het stichtingsjaar; 1656 of kort daarvoor kan heroprichtingstijd zijn. Algemene regel (maar géén wet van Meden en Perzen): een schutterij die in of kort na de 80-jarige Oorlog bestond, zal doorgaans kort of lang vóór 1568 zijn gesticht; in het geval van de St.-Nicolaas wordt dit derhalve weer eens bevestigd: zie het (althans voor mij) nieuwe gegeven inzake het jaar 1559, aangehaald in jouw mailing! 2) St.-Sebastianus, waarschijnlijk (zéér) lang vóór 1624 - (heden?). Wapen: aanvankelijk vermoedelijk handboog en pas later geweer; ten laatste de zware buks. Hier geldt dezelfde algemene regel als vermeld onder voorgaand punt 3. Bovendien pleit ook nog de schutterijnaam voor een hoge ouderdom. Rico, is deze schutterij inmiddels opgeheven? In elk geval ten tijde van Jolles 1936-1937 nog niet. 1) St.-Joris (?), waarschijnlijk zéér lang vóór 1610 - vóór of na 1610. Wapen: kruisboog; nadien ook geweer? Algemene regel (doch géén wet van Meden en Perzen): in de steden ontstond eerst een kruisbooggilde en pas daarna een handbooggilde. Bovendien had de kerk van Susteren in 1610 (en dus ook ruimschoots daarvóór?) een St.-Jorisaltaar (= van oorsprong een schuttersgildenaltaar?). Nota bene. In 1498 (!) klaagden de schutters (!) van het stadje Susteren (!) over hun lange diensttijd; bron: Von Below 1895. Mijns inziens betreft het hier mogelijk de schutterijen nr. 1 en/of nr. 2. - - - - - - M.vr.gr., Alfred Disch - - - - - - -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 470 16 mei 2005 Schuttersbrief - nummer 26 6
DE OUDSTE SCHUTTERIJ VAN NEDERLANDS LIMBURG (2) AAN: De Heer Frank Lebens, secretaris van de schutterij St.-Salvius te Limbricht, LS-correspondent voor de OLS-schuttersbond St.-Gerardus Beste Frank, Maastricht, 19 mei 2005 Het tweede deel van mijn reactie op jouw e-mail van 4 april jl. had ik dezelfde dag bereids klaar, doch kon ik wegens ruimtegebrek niet tezamen met het eerste deel plaatsen in de vorige SB. Achteraf beschouwd misschien maar goed ook! In het tweede deel wilde ik namelijk minstens één nuancering aanbrengen bij het door mij gestelde t.a.v. de stedelijke schutterijen in Nederlands Limburg. En laat nu net drs. Rico Beckers met zijn mailing (zie hierboven blz. 470) - bewust of onbewust? - mij een gerede aanleiding geven om in hetzelfde verband tevens de aandacht te vestigen op nóg een noodzakelijke nuancering. Waar gaat het precies om? In het eerste deel van mijn beantwoording van jouw vraag (SB 25, blz. 455) verkondigde ik welhaast provocerend: ‘anders dan velen het willen doen voorkomen, heeft in Nederlands Limburg geen énkele stedelijke schutterij - in tegenstelling tot menige plattelandse schuttersgilde! - zich vanaf de Late Middeleeuwen (±1300 - ±1500) weten te handhaven tot in onze dagen.’ De eerste nuancering die ik bij die bewering van mij sowieso wilde aanbrengen, houdt verband met de drieledige kwestie: wanneer mogen we een schutterij als opgeheven beschouwen, wanneer als heropgeleefd en wanneer als heropgericht? Toegespitst op slechts twee concrete exempels: a) welke stichtingsdatum heeft de huidige Koninklijke Sociëteit van Handboogschutters ‘Sint-Sebastiaan 1408’ te Maastricht? Inderdaad reeds de datum 13 augustus 1408 (naar zijzelf meent) of toch pas ergens aan het eind van het jaar 1810 (wat ik beweer)?; b) is de huidige St.-Catharinagilde te Weert eerst in 1986 totstandgekomen of gebeurde dat al in 1480?. In beide gevallen dus een verschil van maar liefst méér dan vier eeuwen! Wel de moeite waard om daar eens bij stil te staan. In het Maastrichtse geval kan men van mij binnen afzienbare tijd rekenen op publicatie van een vrij uitvoerige studie. Ten aanzien van het voorbeeld uit Weert hoop ik van deze of gene SB-lezer op korte termijn een of meer argumenten pro ‘1480’ dan wel pro ‘1986’ te vernemen; ik zal er dan, evenals misschien menig andere belangstellende, er met genoegen op reageren! Echter, er is een tweede nuancering m.b.t. mijn hierboven gememoreerde ‘provocatie’ te melden en dit dan mede n.a.v. Beckers’ mailing over de St.-Nicolaassschutterij te Susteren. Anders dan ik in de vorige SB lijk te suggereren (al was dat geenszins mijn bedoeling), is het beslist niet zo, dat we omtrent de ontstaansgeschiedenis van alle voormalige en tegenwoordige stedelijke schutterijen in Nederlands Limburg welgedocumenteerd zijn, bijv. dankzij voorhanden archiefstukken zoals oprichtingsakten. Het tegendeel is waar: Beckers’ berichtgeving (zie de voorgaande pagina) en mijn tegelijkertijd daarop gegeven reactie bewijzen dat! Sterker nog: het is niet denkbeeldig, dat ooit nog een eventueel middeleeuwse oorsprong van de St.-Nicolaasschutterij aangetoond gaat worden. Maar - en dit heb ik met mijn uitdagende woorden willen betogen - totnogtoe is van geen énkele thans bestaande stedelijke schutterij de origine van vóór het jaar 1501 bewezen. Heel wat anders is het gesteld, wanneer we in de Nederlandse provincie Limburg de dorpse en halfstedelijke schuttersgilden uit de Late Middeleeuwen onder de loep gaan nemen: sommige uit die categorie bestaan ook vandaag de dag nog en van weer andere hedendaagse uit die zelfde categorie is een laatmiddeleeuwse oorsprong méér dan waarschijnlijk! Volledigheidshalve meld ik hier de veertien historische steden in de Nederlandse provincie Limburg, met tussen haakjes de al dan niet vermoedelijke tijd waarin zij - in afwijking van het toenmalige landsrecht - het stadsrecht (lees: een verregaande vorm van zelfbestuur) verwierven. Dat zijn dan in chronologische volgorde: Maastricht (vóór 1204), Roermond (1232), Sittard (1243), Montfort (1263?), Susteren (vóór 1276), Nieuwstadt (vóór 1290), Valkenburg (13 de eeuw, dus vóór 1401), Wessem (1329), Echt (vóór 1343), Venlo (1343), Gennep (1371?), Thorn (lang vóór 1401, maar toch nog in de 14 de eeuw?), Weert (1414) en Stevensweert (1633?). Historische halfsteden in Nederlands Limburg waren overduidelijk: Arcen, Heerlen en Urmond. Overigens waren ‘stad’, ‘halfstad’ en ‘dorp’ nooit vastomlijnde begrippen. Tegenwoordig heeft in Nederland de term ‘stad’ trouwens in het geheel géén juridische betekenis meer, hooguit een geografische betekenis; dit i.t.t. België, waar ‘stad’ tevens een bij K.B. verleende eretitel kan zijn. Van ‘halfsteden’ spreekt vandaag de dag zelfs niemand meer, wél nog van ‘dorpen’ en ‘gehuchten’. - - - - - - Met vriendelijke groeten, Alfred Disch - - - - - - -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 471 20 mei 2005 Schuttersbrief - nummer 26 7
Page 1 and 2: SCHUTTERSBRIEF Onregelmatig maar fr
Page 3 and 4: Zaterdag, 9 juli 2005 [Uitkavelen]
Page 5: Geachte Heer Geens, AAN: De Heer Fr
Page 9 and 10: - - - - - - MEDEDELING 20 (inzake k
Page 11 and 12: 10) St.-Helena, Aalten [Uitsluitend
Page 13 and 14: FGS - KRING DE LIEMERS (13 Schutter
Page 15 and 16: FGS - KRING RIJK VAN NIJMEGEN EN DE

Schuttersbrief 026 - Verbond der Schuttersgilden Genk

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?