presentatie - vzw farmaka asbl

Doelmatig gebruik van antihypertensiva 

Vraagstelling en methodologie fiche 1 

Vergelijking tussen de verschillende klassen antihypertensiva 

fiche 2 

• Er is onvoldoende bewijs dat de ene klasse antihypertensiva effectiever 

is dan een andere klasse, noch wat betreft de bloeddrukdaling noch wat 

betreft invloed op cardiovasculaire morbiditeit en mortaliteit. 

Plaats van de sartanen bij behandeling van hypertensie 

fiche 3 

• Gerandomiseerde studies tonen aan dat er geen belangrijke verschillen 

zijn wat betreft het optreden van cardiovasculaire mortaliteit en morbiditeit 

tussen een sartaan en een ander antihypertensivum. De studies zijn 

uitgevoerd bij een geselecteerde populatie; er zijn geen studies die een 

sartaan vergelijken met een ACE-inhibitor. 

Behandeling van hypertensie bij diabetespatiënten fiche 4 

• De UKPDS-studie heeft aangetoond dat door een strikte controle van de 

bloeddruk bij hypertensieve diabetespatiënten de mortaliteit daalt. De 

streefwaarde voor diabetes en nierlijden zonder proteïnurie bedraagt 

< 130/85 mmHg. Het bloeddrukverlagend effect van de verschillende klassen 

antihypertensiva is ongeveer gelijk. Dikwijls zal een combinatie van 

verschillende antihypertensiva noodzakelijk zijn om de streefwaarde te bereiken. 

ACE-inhibitoren en sartanen vertragen de progressie van een 

bestaande nefropathie. 


Oktober 2004 

Projekt 

Farmaka

Behandeling van hypertensie bij patiënten met cerebrovasculair lijden, 

coronaire vaatziekte, linkerventrikelhypertrofie, hartfalen of 

chronische nierziekte als co-morbiditeit fiche 5 

• Bij patiënten met hypertensie en cerebrovasculair vaatlijden is een intensieve 

bloeddrukverlagende therapie noodzakelijk. Alle klassen antihypertensiva 

kunnen gebruikt worden. 

• Bij patiënten met hypertensie en coronaire vaatziekte zijn b-blokkers 

producten van eerste keuze. Als 2e keuze kan een Ca-antagonist bij 

angor en een ACE-inhibitor bij myocardinfarct gebruikt worden. 

• Bij patiënten met hypertensie en linkerventrikelhypertrofie is een intensieve 

bloeddrukverlagende therapie noodzakelijk. Alle klassen antihypertensiva 

kunnen gebruikt worden. 

• Bij patiënten met hypertensie en hartfalen raden de meeste aanbevelingen 

een behandeling met een ACE-inhibitor aan. Een diureticum of b- 

blokker kan toegevoegd worden. 

• Patiënten met arteriële hypertensie en niet-diabetisch chronisch nierlijden 

hebben baat bij een behandeling met een ACE-inhibitor. Het voordeel is 

meest uitgesproken in de groep patiënten met proteïnurie van 3 g / 24 

u of meer. 

Ongewenste effecten, contra-indicaties en interacties fiche 6 

Projekt 

Farmaka 


Oktober 2004

Fiche 1 

Fiche 2 

Fiche 3 

Fiche 4 

Fiche 5 

Fiche 6 

Vraagstelling en methodologie 


Plaats van de sartanen bij behandeling 

van hypertensie 

Behandeling van hypertensie bij diabetespatiënten 

Behandeling van hypertensie bij patiënten met 

cerebrovasculair lijden, coronaire vaatziekte, 

linkerventrikelhypertrofie, hartfalen of chronische 

nierziekte als co-morbiditeit 

Ongewenste effecten, contra-indicaties en 

interacties 


Oktober 2004 

Projekt 

Farmaka

Uitgave van Projekt Farmaka 

Jubileumlaan 227 

9000 Gent 

Tel: 09/266.35.44 

Fax: 09/231.76.17 

e-mail: artsenbezoekers@farmaka.be 

www.farmaka.be 

in het kader van het nationaal project “Onafhankelijke informatie over 

geneesmiddelen”, onder verantwoordelijkheid van het Belgisch Centrum voor 

Farmacotherapeutische Informatie v.z.w. 

Projekt 

Farmaka 


Oktober 2004


Vraagstelling 

In het kader van de Consensusvergadering van 6 mei 2004 (*) werd een 

literatuuronderzoek uitgevoerd over doelmatige behandeling van "gecompliceerde 

hypertensie". De onderzoeksvraag luidde: "Wat is de klinische 

effectiviteit van antihypertensieve geneesmiddelen bij arteriële hypertensie 

met diabetes mellitus type II, cerebrovasculair lijden, hartziekte of chronische 

nierziekte als co-morbiditeit?" 

Bijkomende "evidence-based" bronnen werden geraadpleegd om het thema 

te verbreden naar "startbehandeling van hypertensie" of "hypertensie zonder 

co-morbiditeit" (**). 

Eindpunten in de studies 

De eindpunten die in deze fiches worden gerapporteerd zijn: 

- totale mortaliteit 

- cardiovasculaire mortaliteit 

- myocardinfarct 

- CVA 

- hartfalen 

- ontwikkeling van diabetes 

- evolutie nierlijden (bij diabetespatiënten en bij niet-diabetisch chronisch 

nierlijden) 

Methodologische opmerkingen 

- De meeste studies includeren patiënten met een hoog cardiovasculair risico. 

Kunnen we de resultaten van deze studies extrapoleren naar patiënten met 

een ander risiconiveau? 


Oktober 2004 

˜ Fiche 1 ˜ 

Projekt 

Farmaka

- Therapietrouw van patiënten in studies is hoger dan in de klinische praktijk. 

- De studies duren gemiddeld 4 à 5 jaar. 

- Om een vooropgestelde streefbloeddruk te behalen was het dikwijls 

noodzakelijk een tweede antihypertensivum toe te voegen aan de basisbehandeling, 

m.a.w. we hebben zelden een zuivere vergelijking tussen 

monotherapie met 2 geneesmiddelen. 

(*) Doelmatige behandeling van gecompliceerde hypertensie. Consensusvergadering 6 mei 2004. Bibliografiegroep: 

Vakgroep Huisartsgeneeskunde Universiteit Antwerpen. 

(**) Evidence-based bronnen: meta-analyses, International Society of Drug Bulletins (ISDB) bronnen, Clinical 

Evidence, Cochrane Library, recente studies uit toptijdschriften; deze bronnen werden getoetst aan nationale 

en internationale richtlijnen. 

Projekt 

Farmaka 

˜ Fiche 1 ˜ 


Oktober 2004


onderling 

Er is onvoldoende bewijs dat de ene klasse antihypertensiva effectiever is dan 

een andere klasse, noch wat betreft bloeddrukdaling noch wat betreft invloed 

op cardiovasculaire morbiditeit en mortaliteit. 

Drie meta-analyses van gerandomiseerde, gecontroleerde langetermijnstudies 

vergelijken de verschillende klassen antihypertensiva onderling. Twee 

van de drie meta-analyses (Staessen 2003 en BPLTTC 2003) tonen aan dat 

de verschillen in uitkomst (bijv. cardiovasculaire mortaliteit) te verklaren zijn 

door verschillen in bereikte bloeddruk, ook al zijn deze verschillen in bloeddruk 

soms gering. De derde meta-analyse (Psaty 2003) met een specifieke 

methodologie ("network meta-analyse") toont aan dat de thiazidediuretica 

op alle vooropgestelde eindpunten (myocardinfart, hartfalen, cardiovasculair 

accident) minstens even goed, en op bepaalde eindpunten zelfs beter 

scoren dan de andere klassen. 

De ALLHAT-studie vergelijkt het effect van het diureticum chloortalidon, de 

ACE-inhibitor lisinopril en de Ca-antagonist amlodipine bij hypertensieve 

patiënten met minstens één bijkomende risicofactor. Oorspronkelijk was er 

ook een groep die behandeld werd met de a-blokker doxazosine, maar deze 

behandeling werd vroegtijdig stopgezet wegens hoger aantal ziekenhuisopnames 

wegens hartfalen. 

Na 5 jaar was er geen verschil in het primair eindpunt (combinatie van 

fataal coronair hartlijden en niet-fataal myocardinfarct) tussen de drie groepen. 

De meeste secundaire eindpunten verschilden niet tussen de groepen; 

waar er verschillen waren, was het resultaat gunstiger voor chloortalidon. 

De ANBP2-studie vergelijkt het effect van het diureticum hydrochloorthiazide 

met enalapril bij hypertensieve patiënten (zonder bijkomende risicofactor). 

Het effect op de primaire eindpunten was gunstiger in de enalaprilgroep dan 

in de hydrochloorthiazidegroep, maar de verschillen waren niet statistisch 

significant of op de grens van de statistische significantie. De ANBP2-studie 

was een "open" studie m.a.w. de arts wist welk geneesmiddel zijn patiënt 

nam. 

Vergelijking tussen de verschillende klassen antihypertensiva onderling 

Oktober 2004 

˜ Fiche 2 ˜ 

Projekt 

Farmaka

Referenties 

Anonymous: Startbehandeling van hypertensie: stand van zaken. Folia Farmacotherapeutica april 2004. 

Anonymous: Twee studies over startbehandeling van hypertensie. Folia Farmacotherapeutica april 2003. 

The ALLHAT Officers and Coordinators for the ALLHAT Collaborative Research Group. Major outcomes in highrisk 

hypertensive patients randomised to angiotensin-converting enzyme inhibitor or calcium channel blocker 

vs diuretic. The Antihypertensive and Lipid-Lowering Treatment to Prevent Heart Attack Trial (ALLHAT). JAMA 

2002;288:2981-97. 

Psaty BM, Lumley T, Furberg CD et al. Health outcomes associated with various antihypertensive therapies 

used as first-line agents. A network meta-analysis. JAMA 2003;289:2534-44. 

Staessen JA, Wang JG, Thijs L. Cardiovascular prevention and blood pressure reduction: a quantitative overview 

updated until 1 March 2003. J Hypertension 2003;21:1055-76. 

Turnbull F. Blood Pressure Lowering Treatment Trialists' Collaboration. Effects of different blood-pressure-lowering 

regimens on major cardiovascular events: results of prospectively-designed overviews of randomised trials. 

Lancet 2003;362:1527-35. 

Wing LMH, Reid CMR, Ryan P et al. A comparison of outcomes with angiotensin-converting-enzyme inhibitors 

and diuretics for hypertension in the elderly. Second Australian Blood Pressure Study Group. NEJM 

2003;348:583-92. 

Projekt 

Farmaka 

Vergelijking tussen de verschillende klassen antihypertensiva onderling 

Oktober 2004 

˜ Fiche 2 ˜


Uit gerandomiseerde studies blijkt dat sartanen even effectief zijn als andere antihypertensiva 

wat betreft het optreden van cardiovasculaire mortaliteit en morbiditeit. 

Deze studies zijn uitgevoerd bij een geselecteerde populatie. 

Er zijn geen studies die een sartaan vergelijken met een ACE-inhibitor. 

Patiënten met linkerventrikelhypertrofie 

In de LIFE-studie (Dahlöf 2002) werd losartan (50-100 mg/d) vergeleken met 

atenolol (50-100 mg/d) bij 9193 patiënten met linkerventrikelhypertrofie op 

ECG. Om een streefbloeddruk van 140/90 te behalen kon hydrochloorthiazide 

en in 2e instantie evt. een ander antihypertensivum worden toegevoegd. 

De bloeddrukdaling na een gemiddelde follow-up van 4,8 jaar was in beide 

groepen vergelijkbaar (respectievelijke daling 30/17 mmHg in de losartangroep 

en 29/17 in de atenololgroep). Het gecombineerde primaire eindpunt 

(combinatie van CVA, myocardinfarct en cardiovasculaire mortaliteit) trad minder 

op in de losartangroep dan in de atenololgroep (respectievelijk 11 en 

13%; gecorrigeerde HR: 0,87; p=0,021). Er werd significant minder CVA vastgesteld 

in de losartangroep dan in de atenololgroep (respectievelijk 5% vs. 

7%; gecorrigeerde HR: 0,75; p=0,001). Er was significant minder "new onset" 

diabetes in de losartangroep dan in de atenololgroep (respectievelijk 6% en 

8%; gecorrigeerde HR: 0,75; p=0,001). Er was geen significant verschil tussen 

de twee groepen wat betreft cardiovasculaire mortaliteit, myocardinfarct 

en totale mortaliteit. 


Oktober 2004 

˜ Fiche 3 ˜ 

Projekt 

Farmaka

Ouderen 

In de "open label" SCOPE-studie (Lithell 2003) werden 4964 oudere patiënten 

(gemiddelde leeftijd 76 jaar) gerandomiseerd in 2 onderzoeksgroepen 

nl. candesartan (8-16 mg/d) of placebo (additioneel antihypertensivum was 

toegelaten). De gemiddelde follow-up was 3,7 jaar. 

De bloeddrukdaling was in beide groepen vergelijkbaar (22/11 mmHg daling 

in de candesartangroep vs 19/9 mmHg in de placebogroep). Er werden geen 

significante verschillen vastgesteld tussen beide groepen voor de eindpunten 

totaal CVA, totale en cardiovasculaire mortaliteit, myocardinfarct en 

"new onset" diabetes, maar wel voor niet-fataal CVA (2,7% in de candesartangroep 

vs 3,8% in de placebogroep; risicoreductie 27,8%; p=0,04). 

Patiënten met hoog cardiovasculair risico 

In de VALUE-studie (Julius 2004) werd valsartan (80-160 mg/d) vergeleken 

met amlodipine (5-10 mg/d) bij 15245 hypertensiepatiënten met een hoog 

cardiovasculair risico (46% coronaire hartziekte, 20% CVA of TIA, 6% linkerventrikelhypertrofie, 

14% perifeer arterieel lijden). De gemiddelde followup 

was 4,2 jaar. 

De bloeddrukdaling was minder in de valsartangroep dan in de amlodipinegroep 

(respectievelijke daling 15/8 en 17/10 mmHg). Er werden geen 

significante verschillen vastgesteld tussen beide groepen voor de eindpunten 

totale en cardiovasculaire mortaliteit, hartfalen en CVA. Myocardinfarct 

kwam meer voor in de valsartangroep dan in de amlodipinegroep (respectievelijk 

4,8% en 4,1%; HR: 1,19; p=0,02). Er was minder "new onset" 

diabetes in de valsartangroep dan in de amlodipinegroep (respectievelijk 13 

vs 16%; HR 0,77; p

De follow-up bedroeg 2,6 jaar. Verdubbeling van creatininemie kwam significant 

minder voor in de irbesartangroep dan in de amlodipinegroep. Er waren 

geen significante verschillen tussen irbesartan en amlodipine wat betreft "End 

Stage Renal Disease", mortaliteit en cardiovasculaire eindpunten. 

De RENAAL-studie (Brenner 2001) vergelijkt losartan met placebo bij 1513 

diabetes type 2 patiënten met nefropathie. De follow-up bedroeg 3,4 jaar. 

Verdubbeling van creatininemie en ontstaan van "End Stage Renal Disease" 

kwam significant minder voor in de losartangroep dan in de placebogroep. 

Er waren geen significante verschillen tussen beide producten wat betreft mortaliteit 

en cardiovasculaire eindpunten. 

Referenties 

Brenner BM, Cooper ME, de Zeeuw D et al, for the RENAAL Study Investigators. Effects of losartan on renal and 

cardiovascular outcomes in patients with type 2 diabetes and nephropathy. N Engl J Med 2001;345:861-9. 

Dahlöf B, Devereux RB, Kjeldsen SE et al. Cardiovascular morbidity and mortality in the losartan Intervention 

For Endpoint reduction in hypertension study (LIFE): a randomised trial against atenolol. 

Lancet 2002;359:995-1003. 

Julius S, Kjeldsen SE, Weber M et al. Outcomes in hypertensive patients at high cardiovascular risk treated with 

regimens based on valsartan or amlodipine: the VALUE randomised trial. Lancet 2004;363:2022-31. 

Lewis EJ, Hunsicker LG, Clarke WR et al. Renoprotective effect of the angiotensin-receptor antagonist irbesartan 

in patients with nephropathy due to type 2 diabetes (IDNT). N Engl J Med 2001;345:851-60. 

Lithell H, Hansson L, Skoog I et al. The Study on Cognition and Prognosis in the Elderly (SCOPE): principal results 

of a randomised double-blind intervention trial. J Hypertension 2003;21:875-86. 


Oktober 2004 

˜ Fiche 3 ˜ 

Projekt 

Farmaka


De UKPDS-studie heeft aangetoond dat door een strikte controle van de bloeddruk 

bij hypertensieve diabetespatiënten de mortaliteit daalt. De streefwaarde 

voor diabetes en nierlijden zonder proteïnurie bedraagt < 130/85 mmHg. Het 

bloeddrukverlagend effect van de verschillende klassen antihypertensiva is ongeveer 

gelijk. Dikwijls zal een combinatie van verschillende antihypertensiva noodzakelijk 

zijn om de streefwaarde te bereiken. ACE-inhibitoren en sartanen vertragen 

de progressie van een bestaande nefropathie. 

Studies 

Een strikte controle van de bloeddruk met een ACE-inhibitor (captopril) of 

een b-blokker (atenolol) doet het risico van microen macrovasculaire 

complicaties en van mortaliteit dalen (UKPDS 38). Er werd geen significant 

verschil gevonden tussen captopril en atenolol wat betreft het risico van microen 

macrovasculaire complicaties (UKPDS 39). 

Vergelijkende studies tussen diuretica, b-blokkers, Ca-antagonisten en ACEinhibitoren 

vonden geen belangrijke verschillen noch wat betreft bloeddrukdaling, 

noch wat betreft preventie van cardiovasculaire morbiditeit en 

mortaliteit (Estacio 2000, Niskanen 2001, Lindholm 2000, Tatti 1998, Mancia 

2003). 

Conclusie van richtlijnen 

De initiële antihypertensieve therapie bij diabetespatiënten kan gebeuren met 

diuretica, b-blokkers, Ca-antagonisten of ACE-inhibitoren. 


Oktober 2004 

˜ Fiche 4 ˜ 

Projekt 

Farmaka

Diabetes met nefropathie 

ACE-inhibitoren en sartanen remmen de progressie van nefropathie af. 

Studies 

Twee studies (MICRO-HOPE en DIABHYCAR) vergelijken ramipril in respectievelijke 

dosis van 10 en 1,25 mg/dag met placebo bij diabetes type 2 

patiënten met nefropathie (55% van de patiënten had hypertensie). Ramipril 

scoorde significant beter op cardiovasculaire eindpunten en op de nefropathie, 

maar dit enkel bij dosis 10 mg/d. (Anonymous 2000; Marre 2004) 

Twee dubbelblinde gerandomiseerde studies (IDNT en RENAAL) vergelijken 

het effect van een sartaan (losartan en irbesartan) versus placebo of amlodipine 

bij diabetes type 2 patiënten met nefropathie. (zie fiche 3) (Brenner 2001; 

Lewis 2001) 

In de Kidney International study (Breyer 1994) wordt captopril 3x25 mg/d 

vergeleken met placebo bij 409 diabetes type 1 patiënten met nefropathie 

(1/4 van de patiënten was normotensief). Na een follow-up van 2,7 jaar scoort 

captopril beter dan placebo wat betreft verdubbeling van creatininemie, 

proteïnurie en tijd tot ontwikkelen van terminaal nierfalen. 


Bij diabetespatiënten met nefropathie gaat de voorkeur naar een ACE-inhibitor 

of een sartaan, omdat hiervoor bewezen is dat zij de progressie van 

nefropathie afremmen. 

Projekt 

Farmaka 


Oktober 2004 

˜ Fiche 4 ˜

Referenties 

Anonymous. Effects of ramipril on cardiovascular and microvascular outcomes in people with diabetes mellitus: 

results of the HOPE study and MICRO-HOPE substudy. Heart Outcomes Prevention Evaluation Study 

Investigators. Lancet 2000;355:253-9. 

Brenner BM, Cooper ME, de Zeeuw D et al, for the RENAAL Study Investigators. Effects of losartan on renal and 

cardiovascular outcomes in patients with type 2 diabetes and nephropathy. N Engl J Med 2001;345:861-9. 

Breyer JA, Cooper ME, Bain RP et al. Angiotensin converting enzyme inhibition in diabetic nephropathy. The 

Collaborative Study Group. Kidney Int Suppl. 1994;45:S156-60. 

Estacio RO, Jeffers BW, Gifford N et al. Effect of blood pressure control on diabetic microvascular complications 

in patients with hypertension and type 2 diabetes. Diabetes Care 2000;23:Suppl 2:B54-64. 

Lewis EJ, Hunsicker LG, Clarke WR et al. Renoprotective effect of the angiotensin-receptor antagonist irbesartan 

in patients with nephropathy due to type 2 diabetes (IDNT). N Engl J Med 2001;345:851-60. 

Lindholm LH, Hansson L, Ekbom T et al. Comparison of antihypertensive treatments in preventing cardiovascular 

events in elderly diabetic patients: results from the Swedish Trial in Old Patients with Hypertension- 

2. STOP Hypertension-2 Study Group. J Hypertens 2000;18(11):1671-5. 

Mancia G, Brown M, Castaigne A et al. Outcomes with nifedipine GITS or Co-amilozide in hypertensive diabetics 

and nondiabetics in Intervention as a Goal in Hypertension (INSIGHT). Hypertension 2003;41(3):431-6. 

Marre M, Lievre M, Chatellier G et al. Effects of low dose ramipril on cardiovascular and renal outcomes in 

patients with type 2 diabetes and raised excretion of urinary albumin: randomised, double blind, placebo 

controlled trial (the DIABHYCAR study). BMJ 2004;328:495-9. 

Niskanen L, Hedner T, Hansson L et al. Reduced cardiovascular morbidity and mortality in hypertensive diabetic 

patients on first-line therapy with an ACE inhibitor compared with a diuretic/beta-blocker-based treatment 

regimen: a subanalysis of the Captopril Prevention Project. Diabetes Care 2001;24(12):2091-6. 

Tatti P, Pahor M, Byington RP et al. Outcome results of the Fosinopril Versus Amlodipine Cardiovascular Events 

Randomized Trial (FACET) in patients with hypertension and NIDDM. Diabetes Care 1998;21(4):597-603. 

UKPDS Group. Tight blood pressure control and risk of macrovascular and microvascular complications in type 

2 diabetes (UKPDS 38). BMJ 1998;317;703-13. 

UKPDS Group. Efficacy of atenolol and captopril in reducing risk of macrovascular and microvascular complications 

in type 2 diabetes (UKPDS 39). BMJ 1998;317:713-20. 


Oktober 2004 

˜ Fiche 4 ˜ 

Projekt 

Farmaka

Behandeling van hypertensie bij patiënten met cerebrovasculair 

lijden, coronaire vaatziekte, linkerventrikelhypertrofie, 

hartfalen of chronische nierziekte als 

co-morbiditeit. 

Patiënten met hypertensie en cerebrovasculair lijden 

Studies 

Er is weinig evidentie uit de literatuur voorhanden (1 RCT). 

De PROGRESS-studie vergelijkt perindopril 4 mg/d vs placebo bij patiënten 

die een CVA of TIA hebben doorgemaakt in de laatste 5 jaar. Indapamide 

(2,5 mg/d) kon toegevoegd worden, maar enkel in de interventiegroep. 

Ongeveer de helft van de patiënten was normotensief. Het risico op een recidief 

CVA werd gereduceerd (RR reductie 28%; 95% BI 17 tot 38); er werd 

geen verschil gevonden in totale mortaliteit na 4 jaar behandeling. 


Weinig aanbevelingen geven een advies over behandeling van hypertensie 

bij patiënten met cerebrovasculair lijden. Een intensieve bloeddrukverlagende 

therapie, waarbij alle klassen antihypertensiva aan bod kunnen komen, is noodzakelijk. 

Patiënten met hypertensie en coronaire vaatziekte 

Studies 


In de INVEST-studie (open-label studie van matige kwaliteit) wordt verapamil 

sustained release (evt. gecombineerd met trandolapril en/of hydrochloorthiazide) 

vergeleken met atenolol (evt. gecombineerd met hydrochloorthiazide 

en/of trandolapril). 33% van de patiënten had myocardinfarct 

in voorgeschiedenis, 67% angor. De interventiegroep scoorde even goed als 

de controlegroep op eindpunten totale mortaliteit, niet-fataal CVA, niet-fataal 

myocardinfarct en cardiovasculaire mortaliteit. 

Behandeling bij patiënten met gecompliceerde hypertensie 

Oktober 2004 

˜ Fiche 5 ˜ 

Projekt 

Farmaka


Voor patiënten met hypertensie en coronair vaatlijden in de voorgeschiedenis 

zijn b-blokkers producten van eerste keuze. Als 2e keuze kan een Ca-antagonist 

bij angor en een ACE-inhibitor bij myocardinfarct gebruikt worden. 

Patiënten met hypertensie en linkerventrikelhypertrofie 

Studies 


De LIFE-studie vergelijkt losartan met atenolol bij patiënten met linkerventrikelhypertrofie. 

(zie fiche 3) 


Aanbevelingen voor deze patiëntenpopulatie ontbreken of zijn vaag in hun 

uitspraken. Een intensieve bloeddrukverlagende therapie is noodzakelijk; 

alle klassen antihypertensiva kunnen gebruikt worden. 

Patiënten met hypertensie en hartfalen 

Studies 

Er is geen evidentie uit de literatuur voorhanden. 

Er werden geen studies gevonden die patiënten met hypertensie en hartfalen 

includeren. 


De meeste aanbevelingen raden een behandeling met een ACE-inhibitor aan. 

Een diureticum of b-blokker kan toegevoegd worden. 

Projekt 

Farmaka 


Oktober 2004 

˜ Fiche 5 ˜

Patiënten met hypertensie en chronische nierziekte 

(niet-diabetisch chronisch nierlijden en hypertensieve 

nefrosclerose) 

Studies 

Vier gerandomiseerde studies (Hannedouche 1994, Marin 2001, REIN 

1999/2000, Wright 2002) tonen aan dat een ACE-inhibitor (enalapril, ramipril, 

fosinopril) de progressie van nefropathie afremt bij patiënten met hypertensie 

en niet-diabetisch chronisch nierlijden en bij patiënten met hypertensieve 

nefrosclerose. 


Patiënten met arteriële hypertensie en niet-diabetisch chronisch nierlijden hebben 

baat bij een behandeling met een ACE-inhibitor. Het voordeel is meest 

uitgesproken in de groep patiënten met proteïnurie van 3 g / 24 u of meer. 


Oktober 2004 

˜ Fiche 5 ˜ 

Projekt 

Farmaka

Referenties 

Dahlöf B, Devereux RB, Kjeldsen SE et al. Cardiovascular morbidity and mortality in the Losartan Intervention 

For Endpoint reduction in hypertension study (LIFE): a randomised trial against atenolol. 

Lancet 2002;359:995-1003. 

Hannedouche T, Landais P, Goldfarb B et al. Randomised controlled trial of enalapril and beta blockers in nondiabetic 

chronic renal failure. BMJ 1994;309:833-7. 

Marin R, Ruilope LM, Aljama P et al. A random comparison of fosinopril and nifedipine GITS in patients with 

primary renal disease. J Hypertens 2001;19(10):1871-6. 

Pepine CJ, Handberg EM, Cooper-DeHoff RM et al. A Calcium Antagonist vs a non-calcium Antagonist hypertension 

treatment strategy for patients with coronary artery disease: The International Verapamil-Trandolapril 

Study (INVEST): A Randomised Controlled Trial. JAMA 2003;290(21):2805-16. 

Progress CG. Randomised trial of a perindopril-based blood-pressure-lowering regimen among 6105 individuals 

with previous stroke or transient ischemic attack. Lancet 2001;358:1033-41. 

Ruggenenti P, Perna A, Gherardi G et al. Renoprotective properties of ACE-inhibition in non-diabetic nephropathies 

with non-nephrotic proteinuria. Lancet 1999;354:359-64. 

Ruggenenti P, Perna A, Gherardi G et al. Chronic proteinuric nephropathies: outcomes and response to 

treatment in a prospective cohort of 352 patients with different patterns of renal injury. Am J Kidney Dis 

2000;35(6):1155-65. 

Wright JT Jr, Bakris G, Greene T et al. Effect of blood pressure lowering and antihypertensive drug class on 

progression of hypertensive kidney disease: results from the AASK trial. JAMA 2002;288(19):2421-31. 

Projekt 

Farmaka 


Oktober 2004 

˜ Fiche 5 ˜

Ongewenste effecten, contra-indicaties en interacties 

Diuretica (thiaziden) 

Ongewenste effecten 

- stoornissen in het koolhydraatmetabolisme 

- zwaktegevoel, paresthesieën 

- fotosensibilisatie 

- kaliumdepletie 

- hyponatriëmie 

- magnesiumdeficiëntie 

- hyperuricemie 

- trombocytopenische purpura 

- hypertriglyceridemie 

Contra-indicaties 

- nierinsufficiëntie 

- electrolytenstoornissen 

Interacties 

NSAID's kunnen antihypertensief effect tegengaan 

b-blokkers 


- moeheid en verminderde inspanningscapaciteit 

- sinusale bradycardie 

- AV blok 

- hartfalen 

- uitlokken van een astma-aanval (bij patiënten met brochospasme) 

- koude extremiteiten, impotentie 

- verergering van perifeer vaatlijden 

- verhoging van het VLDL-cholesterol 

- centrale verschijnselen (slaapstoornissen, nachtmerries, depressie) 


- 2de en 3de graads AV-Blok 

- astma 

- onstabiel HF 

- sinusale bradycardie 

Interacties 

- + verapamil: versterking van de ongewenste effecten 

- + oraal antidiabeticum: hypoglycemische aanvallen 

verergeren en symptomen van een aanval 

maskeren 


Oktober 2004 

˜ Fiche 6 ˜ 

Projekt 

Farmaka

Ca-antagonisten 

• Dihydropyridines 


- perifere vasodilatatie : hoofdpijn,enkeloedeem, flush en duizeligheid 

- hypotensie en reflextachycardie (vooral kortwerkende nifedipine) 

- coronaire hypoperfusie (kan leiden tot hartischemie, vooral bij niet-vertraagde vrijstelling van nifedipinepreparaten) 

- gingivale hyperplasie 

- oesophagale reflux 

- risico op myocardinfarct, hartfalen 


- onstabiele angor 

- myocardinfarct : noch in de acute fase, noch in secundaire preventie 

Interacties 

- verhoogde biologische beschikbaarheid bij gelijktijdig gebruik van enzyminhibitoren (cimetidine, itraconazol, 

erythromycine, ketoconazol, pompelmoessap, HIV-proteaseremmers) 

- verlaagde biologische beschikbaarheid bij gelijktijdig toedienen van enzyminductoren (barbituraten, sommige 

anti-epileptica) 

• Verapamil 


- hypotensie 

- bradycardie 

- hartinsufficiëntie 

- obstipatie 


- hartfalen 

- tweede- of derdegraads AV-blok 

- sick-sinussyndroom 

- ernstige sinusbradycardie 

Interacties 

-+b-blokkers, anti-aritmica en inhalatie-anesthetica: kan leiden tot sterke AV-geleidingsstoornissen, 

hypotensie of hartfalen. 

- Verapamil kan de plasmaspiegel van midazolam, theofylline, kinidine en carbamazepine verhogen. 

- De plasmaspiegel van digoxine kan met 50-70% worden verhoogd. 

- Cimetidine en pompelmoessap kunnen de plasmaspiegel van verapamil verhogen, rifampicine en fenobarbital 

kunnen deze verlagen. 

Projekt 

Farmaka 


Oktober 2004 

˜ Fiche 6 ˜

• Diltiazem 


- duizeligheid, asthenie, hoofdpijn 

- (enkel)oedeem, opvliegers, palpitaties 

- moe en pijnlijk gevoel in de benen 

- mucosa-/huidreacties (o.a. gingivahyperplasie) 

- maag-darmstoornissen 


- Tweede- of derdegraads AV-blok 

- Sick-sinussyndroom. 

- Ernstige bradycardie 

Interacties 

-+b-blokkers, hartglycosiden of amiodaron: kan potentiëring van het remmend effect op de sinusknoop 

en op de AV-geleiding optreden. 

- Door competitieve remming van CYP3A4 kunnen de plasmaspiegels van midazolam, triazolam, nifedipine, 

imipramine, carbamazepine, ciclosporine en theofylline worden verhoogd. 

- De plasmaspiegel van digoxine kan met 20-30% worden verhoogd. 


Oktober 2004 

˜ Fiche 6 ˜ 

Projekt 

Farmaka

ACE-inhibitoren 


- (orthostatische) hypotensie (duizeligheid, zwakheid, syncope) 

evt. gevolg: tachycardie, angina pectoris, MI, CVA 

- prikkelhoest 

- evt. verslechtering nierfunctie: (vooral bij een reeds verminderde nierfunctie of bilaterale stenose arteria 

renalis of bij patiënten met hartfalen) 

- hypoglykemie 

- hyperkaliëmie, hyponatriëmie 

- cholestatische hepatitis en hematologische problemen: zeldzaam 

- daling v hemoglobinemie, evt. met anemie, vooral bij chronisch nierfalen 

- allergische huidreacties 

- angio-oedeem (+ zwelling v gezicht, lippen, tong, glottis, larynx): zeldzaam maar fataal 

- smaakverlies (captopril) 

- bloeddyscrasie (trombocytopenie, agranulocytose) (captopril: dosisafhankelijk) 


- hyperkaliëmie 

- bilaterale stenose arteria renalis 

Interacties 

- + K, kaliumsparende diuretica: hyperkaliëmie 

- verhoging v Li-spiegels 

- + orale antidiabetica: hypoglykemie 

- + NSAID: 

verhoging kans op verslechtering nierfunctie 

werking v ACE-remmers kan afnemen 

hyperkaliëmie 

Referenties 

Farmakotherapeutisch Kompas, Commissie Farmaceutische Hulp (CFH) College voor zorgverzekeringen, 

Amstelveen, 2003. http://www.fk.cvz.nl 

Wetenschappelijke bijsluiters 

Projekt 

Farmaka 


Oktober 2004 

˜ Fiche 6 ˜

presentatie - vzw farmaka asbl

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?