pastoralia - Kerknet

pastoralia
Beleids- en informatieblad Aartsbisdom Mechelen-Brussel
DECEMBER 2012 • nummer 10
AARTSBISSCHOP LéONARD
• Dank aan de vrouwen
BIJDRAGEN
• Advent en Kerstmis,
een tijd van verwondering
• Een stralend kind voor de mensheid
• De moeders van Jezus
• Richtlijnen voor het gebruik van
parochiekerken
• Terugblik op liturgisch congres
UIT DE VICARIATEN
• Onderwijs: spoedtelling en
capaciteitstekort
• Honderdste verjaardag monseigneur
Vanden Berghe
MAANDBLAD • NIET IN JULI/AUGUSTUS • AFGK. ANTWERPEN X • P. 2A9707

2
pastoralia
inhoud
3 V O O R W O O R D
4 D A N K A A N D E V R O U W E N
7 N I E U W E B O E K E N V A N M O N S E I G N E U R L É O N A R D
8 A D V E N T E N K E R S T M I S , E E N T I J D V A N V E R W O N D E R I N G
1 0 D E M O E D E R S V A N J E Z U S
1 2 E E N S T R A L E N D K I N D V O O R D E M E N S H E I D
1 4 R I C H T L I J N E N V O O R H E T G E B R U I K V A N D E P A R O C H I E K E R K E N
1 6 F O T O V E R S L A G : V I E R I N G 5 0 J A A R V A T I C A N U M I I
1 8 H E R M A N C O S I J N S K A P E L A A N V A N Z I J N E H E I L I G H E I D
1 9 N I E U W E S T R U C T U U R V I C A R I A A T O N D E R W I J S
2 0 H O N D E R D S T E V E R J A A R D A G M O N S E I G N E U R V A N D E N B E R G H E
2 2 L I T U R G I S C H C O N G R E S 2 0 1 2
2 4 N I E U W E U I T G A V E N
2 6 D E G E L O O F S S P R O N G
2 8 V A N U I T D E V I C A R I A T E N
3 0 P E R S O N A L I A
PASTORALIA
Maandblad van het aartsbisdom
Mechelen-Brussel
Redactie
Koen Cauberghs
Marcel De Pauw, MSC
Ria Dereymaeker
Luc Devisscher
Tony Frison
Jan Goyvaerts
Jeroen Moens
Jean Paul Pinxten
Fons Uytterhoeven
Etienne Van Billoen
Vertalingen
Piet Smeyers
Corrector
Karel Evenepoel
Eindredactie
Jeroen Moens
Redactie en administratie
Pastoralia
Wollemarkt 15
2800 Mechelen
Tel. 015 21 65 01
Adreswijzigingen
en abonnementen
Maria Peeters
Tel. 015 29 26 17
maria.peeters@diomb.be
Grafische vormgeving
Peer de Maeyer
Zetwerk, opmaak en druk
Halewijn
Halewijnlaan 92
2050 Antwerpen
Lid VUKPP
ILLUSTRATIES
Archief aartsbisdom: 20
CCV: 8
Charles Declercq: 16, 17
IPID: 18
Claire Jonard: 16, 17
Hans Medart: 3
Joris Polfliet: 23
Rights reserved: 5, 11, 12, 13, 27
Kris Somers: 18
Vicariaat Onderwijs: 19
Dagelijks nieuws over kerk en religie. Waar?
op de website: www.kerknet.be
klik op nieuwsberichten
Abonnementen
- een jaarabonnement op
Pastoralia kost 25 euro
- een gecombineerd
jaarabonnement met de
Franstalige uitgave kost
45 euro
- het bedrag kan gestort
worden op rekening
IBAN: BE43 2300 7229 2201 -
BIC: GEBABEBB
t.a.v. Pastoralia Nederlands,
Wollemarkt 15
2800 Mechelen
Verantwoordelijke uitgever
Etienne Van Billoen
Wollemarkt 15
2800 Mechelen

pastoralia 3
Voorwoord
Goed nieuws voor allen!
Bij het slot van de bisschoppensynode in Rome werd een boodschap afgekondigd die u zal
verheugd hebben. Weldra is het Kerstmis. In de nachtmis zullen wij ook de engelen een boodschap
horen verkondigen: ‘een grote vreugde voor heel het volk’ (Lc 2, 10). Een ‘evangelie’ in de eerste
betekenis van het woord, voor alle mensen die God liefheeft.
Goed nieuws, zoals het reeds was vervat in de eerste aankondiging op Pinksteren van het jaar 30 (cfr. Hnd 2, 14-41),
en dat als volgt kan worden samengevat: Jezus van Nazareth is tot ons gekomen, als echte mens, maar ook als de eigen
Zoon van God, ‘zijn’ Vader. En God stond borg voor deze aanspraak doorheen de tekenen die Hij Hem liet verrichten.
Wat was ons antwoord? Wij hebben hem ter dood veroordeeld wegens godslastering: ‘Gij een mens, maakt uzelf tot
God!’ (cfr. Joh 10, 33). Zo is Jezus gestorven in de duisternis, te midden van zondaars, door de mensen verlaten, maar
ogenschijnlijk ook door zijn ‘Abba’, terwijl hij de kreet slaakt van zoveel mensen in uiterste nood: ‘Mijn God, mijn
God, waarom hebt Gij mij verlaten?’ (cf. Mc 15, 34). Wat heeft God in antwoord hierop gedaan? Hij heeft Hem in zijn
gelijk hersteld die wij in het ongelijk hadden gesteld. Hij heeft Hem verheerlijkt die wij vernederd hebben, door Hem te
laten verrijzen uit de doden en door Hem als bron van vergiffenis en eeuwig leven te openen voor ieder die Hem zijn
vertrouwen schenkt.
Ja, dat is goed nieuws, ondanks de tragedie van het kwaad in al zijn vormen. Het kwaad waarvan Jezus ons leert dat
God het niet wil en dat het niet overeenstemt met zijn project als Schepper; het kwaad dat God met ons uithoudt, en meer
dan wij, en waarvan de nieuwe wereld, die is ingeluid met Pasen, uiteindelijk zal bevrijd zijn.
En dus goed nieuws voor u allen, die op alle niveaus vecht tegen het kwaad, tegen ziekte, eenzaamheid, depressie, alle
vormen van uitbuiting, drugs, geweld, oorlog en morele dwaling. Dank aan u!
Goed nieuws voor u, gewijde, toegewijde en lekenbedienaars, die doorheen de opvoeding, de catechese of het onderwijs
in familieverband, of in het kader van de school, van de parochie, van oude of nieuwe gemeenschappen en bewegingen
bezig is met de nieuwe evangelisatie van het mensenhart, in het bijzonder bij jongeren. En goed nieuws voor u, jongeren,
die reeds vertrouwen op Jezus en zijn Kerk, er veel vreugde uit putten en er zo goed van getuigen bij andere jongeren!
Goed nieuws voor u die zich soms niet bemind voelt door de Kerk, die worstelt met het gevoel dat de Kerk u niet
kent of veroordeelt. Ik denk hier vooral aan mensen die het drama van een abortus beleefden, aan mensen met een
homoseksuele geaardheid, aan hertrouwde gescheidenen. Aan u en aan zoveel anderen zegt de Kerk opnieuw, in de
ware lijn van het evangelie, dat voor iedereen altijd een weg van bekering, van heil en heiligheid mogelijk is, want zoals
Jezus verkondigde: ‘Ik ben niet gekomen om rechtvaardigen te roepen, maar zondaars’ (Mt 9, 13).
Goed nieuws ook voor u allen die vanuit een vastberaden en open christelijke identiteit in de sociale en politieke wereld
werkt aan een constructieve dialoog met uw broeders en zusters in mensheid, met christenen van andere belijdenissen,
met joden en moslims, met aanhangers van andere godsdiensten, met agnosten en atheïsten en, breder nog, met de
wereld van cultuur, kunst en wetenschap.
Goed nieuws ook, vooral voor u allen, die voorbij alle woorden de pracht van het katholieke geloof laat stralen doorheen
uw getuigenis, soms zelfs tot in de radicale gave van uw leven en sterven. Uw offer zal niet nutteloos zijn.
Goed nieuws ten slotte, dat nooit voorbij zal zijn, want de Heer belooft het ons: ‘Ik ben met u alle dagen tot aan de
voleinding der wereld’ (Mt 28, 20).
+ André-Jozef Léonard,
aartsbisschop van Mechelen-Brussel

4
pastoralia
Dank aan de vrouwen
dat zij zo goed de zending
van de Kerk dragen
Sommigen toonden zich tevreden,
maar ook verrast, over mijn
tussenkomst tijdens de synode over
de grote bijdrage van de vrouwen
aan de evangelisatie. En toch hoefde
het niet te verrassen dat ik daarover
sprak. Noch wat betreft de inhoud,
noch wat betreft het feit dat ik dit
persoonlijk als prioritair beschouw.
Het is een thema dat ik dikwijls
aankaart in mijn homilieën en
tijdens mijn pastorale bezoeken. Ik
heb er zelfs een boek over geschreven:
Drie (niet) geliefden: Maria,
de Kerk en de vrouw? (Gent,
Carmelitana, 2009). Dit artikel laat
mij toe dit onderwerp uitgebreider
te behandelen dan ik het kon doen in
de aula van de synode.
Een massale aanwezigheid
en toch een malaise
Vertrekken we van een vaststelling. In
aantal maken de vrouwen ongeveer de
helft uit van de mensheid. In het leven
van de katholieke Kerk vertegenwoordigen
zij dikwijls meer dan twee derden.
En te midden van de christenen die zich
actief inzetten voor de verkondiging
van Christus, zijn zij, zeker in Europa,
nog sterker in de meerderheid. Toch
zijn een groot aantal vrouwen, terecht
of ten onrechte, de mening toegedaan
dat de Kerk niet voldoende erkent dat
zij als persoon evenwaardig zijn aan de
man. En dat de Kerk hun bekwaamheid
om grotere verantwoordelijkheden te
dragen binnen de kerkgemeenschap
miskent. Dit aanvoelen is vaak te wijten
aan het feit dat Johannes-Paulus II op
definitieve wijze de leer vastlegde dat de
Kerk oordeelt niet het recht te hebben
vrouwen priester te wijden. Dit wordt
vaak aangevoeld als een onrechtvaardige
discriminatie, te meer omdat de
media de zaak voorstellen als een autoritaire
weigering, zonder er de diepere
reden van uit te leggen.
Het niet-wijden van vrouwen
goed verklaren
Eerst zou men dus goed en zeer duidelijk
moeten uitleggen waarom de
katholieke Kerk, net als de orthodoxe,
oordeelt niet het recht te hebben vrouwen
priester te wijden. Het moet herhaald
worden: het is geen zaak van bekwaamheid
of van edelmoedigheid. In
dat geval zouden wij ongetwijfeld veel
meer vrouwen dan mannen priester wijden!
Het volstaat ook niet om zonder
verder commentaar te zeggen dat wij
de priesterwijding voorbehouden aan
mannen alleen maar omdat Jezus mannelijke
apostelen heeft gekozen! Want
in dat geval zou men evengoed kunnen
stellen dat hij twaalf mannen uit Palestina
heeft gekozen en dat men bijgevolg
ook vandaag alleen maar Palestijnen
moet wijden... En niet meer dan twaalf...
Of dat hij vooral vissers koos, een tolbeambte
en enkele andere beroepen en
dat men vandaag diezelfde quota moet
eerbiedigen... Dat houdt geen steek. En
zo behandelt men bovendien heel uiteenlopende
elementen op gelijke voet:
de nationaliteit, het aantal, het beroep
en de seksuele identiteit. Welnu, zoals
elkeen weet, men kan tamelijk gemakkelijk
van nationaliteit veranderen, een
groep verbreden of veranderen van beroep,
zonder dat de persoon er grondig
door geraakt wordt. De seksuele identiteit
daarentegen is bepalend voor de
persoon en het is onmogelijk deze te
wijzigen, althans niet in de diepte. Men
moet de zaak dus op een veel essentiëler
niveau behandelen.
Jezus’ totale vrijheid ten overstaan van
de vooroordelen van zijn tijd
De keuzes die Jezus maakte, verdienen
een gans andere benadering. Men zou
die benadering ‘symbolisch’ kunnen
noemen, in de zin dat een ogenschijnlijk
gewone realiteit op een ander niveau
verwijst naar een ingrijpende
betekenis voor het menselijk bestaan.
Hier is enige toelichting nodig.
In tegenstelling tot wat men soms
zegt, was Jezus zeer vrij ten overstaan
van de ‘seksistische’ vooroordelen van

pastoralia 5
Duccio di Buoninsegna: Christus en de Samaritaanse vrouw (1310)
de joodse samenleving van zijn tijd.
Hij moet ook geweten hebben dat in
de omliggende heidense landen priesteressen
voorkwamen. Bij de talrijke
leerlingen die hem volgden, waren er
zeker veel vrouwen. Lucas, die in zijn
evangelie veel aandacht heeft voor de
rol van de vrouwen, merkt zelfs op dat
Jezus, in tegenstelling tot de gebruiken,
in Palestina rondtrok, niet alleen
met de mannelijke troep apostelen,
maar ook met talrijke vrouwen die de
apostelen vergezelden en voor hen
zorgden (cfr. Lc 8, 1-3). Hij vermeldt
zelfs de naam van drie van hen: Maria
van Magdala, Susanna en Johanna, de
vrouw van Chusas, Herodes’ rentmeester
(men zou zich trouwens kunnen
afvragen wat mijnheer Chusas daarvan
dacht...). Maar Lucas benadrukt dat er
nog veel anderen waren!
Een rabbi niet zoals de andere
Ook de opmerking van de apostelen
in het evangelie van Johannes (cfr. Joh
4, 27), wanneer zij Jezus in gesprek
aantreffen met de Samaritaanse, is
veelzeggend: ‘Zij waren verbaasd dat
Hij in gesprek was met een vrouw’.
Vanuit de hoogte van hun mannelijke
superioriteit verloren Joodse rabbi’s
hun tijd niet met onderricht aan vrouwen.
Jezus wel. En evenzo, zelfs wanneer
het getuigenis van vrouwen geen
enkele juridische waarde had voor
Joodse rechtbanken, maakt Jezus van
vrouwen de eerste getuigen van zijn
verrijzenis ten overstaan van de apostelen
zelf. Zij zijn zo ‘de apostelen van
de Apostelen’!
De rijke symboliek van Christus als
Bruidegom en de Kerk als Bruid
Maar anderzijds stelt Jezus zichzelf
voor of wordt hij uitdrukkelijk voorgesteld,
zowel in het evangelie van Marcus
als in dat van Johannes (cfr. 2, 1-12;
3, 27-30), als de Bruidegom die het huwelijksverbond
komt voltrekken dat
in het ganse Oude Testament God, als
Bruidegom, verenigt met zijn Bruid
of zijn Verloofde, het geliefde Volk
van het Eerste Verbond. De ervaring
overtuigt mij dat enkel dit de juiste
rechtvaardiging is voor de praktijk van
de Kerk om enkel mannen priester te
wijden. Het Nieuwe Testament suggereert
duidelijk dat Jezus de Bruidegom
is en de Kerk, als geheel, zal zijn Bruid
zijn (cfr. Ef 5, 25-32). Indien Jezus, ondanks
zijn totale vrijheid ten overstaan
van de ‘macho’-vooroordelen van zijn
tijd, twaalf mannen kiest om zijn eerste
apostelen te zijn, dan is het slechts
omdat zij Hem zullen moeten vertegenwoordigen,
Hem ‘tegenwoordig’
stellen bij de Kerk-Bruid, niet enkel als
haar Hoofd, maar ook als haar Bruidegom.
Welnu, het is voor een vrouw onmogelijk
symbolisch te treden in de rol
van Christus-Bruidegom.
Een priester is meer dan een gediplomeerd
‘bedienaar van de eredienst’
Om het heel eenvoudig te zeggen: een
priester is meer dan een ‘bedienaar van
de eredienst’ die de vereiste diploma’s
heeft voor zijn functie. Hij is, door zijn
man-zijn, een teken van Christus als
Bruidegom en een bemiddelaar van
Gods vaderschap. Doorheen zijn dagelijkse
activiteiten verwijst hij in zijn
man-zijn naar een essentiële realiteit
van de Bijbelse Openbaring, namelijk
het Verbond dat Christus verenigt met
zijn Kerk, zoals het in elke eucharistie
in herinnering wordt gebracht voor de
communie, althans in de oorspronkelijke
Latijnse tekst: ‘Zalig zij die genodigd
zijn aan het Bruiloftsmaal van het
Lam’. Als man, door zijn mannelijkheid
zelf, ‘verbeeldt’ de priester Christus
als Bruidegom. In die zin heeft het

6
pastoralia
mannelijke karakter van de priester
een symbolische draagwijdte. Die is
inderdaad moeilijk waar te nemen in
een cultuur die zich door de genderideologie
beijvert de existentiële draagwijdte
van het geslachtsverschil tussen
man en vrouw weg te vagen. Wij
moeten dus des te meer ons best doen
om deze symbolische realiteit te doen
aanvoelen, die een grote antropologische
en theologische rijkdom bevat en
die de rijke complementariteit van het
mannelijke en het vrouwelijke ernstig
neemt.
Het voorrecht van de vrouwen
zal nooit voorbij gaan!
In relatie met het voorgaande zeggen
wij voorts duidelijk dat het wel degelijk
de vrouw is die ‘symbolisch’, door
haar vrouwelijkheid zelf, de staat van
de mensheid tegenover God in zich
draagt. Laat ons maar vaak herhalen
dat de Kerk, in haar diepste wezen,
‘vrouwelijk’ is. Zij is Bruid van Christus
en zij is onze Moeder. Wij spreken
nooit van onze Vader, de Kerk! Het is
in dit opzicht opmerkelijk dat de katholieke
Kerk de maagdenwijding enkel
aan vrouwen toedient. Er is, zeer zeker,
een mannelijk gewijd leven, maar
enkel de vrouw kan symbolisch en
werkelijk in de rol treden van de Kerk-
Bruid.
Het mannelijk priesterschap zal zo
lang duren als de geschiedenis. Maar
als de nieuwe wereld komen zal, als
God alles in allen zal zijn, zal het priesterschap
voorbij zijn. Maar de fundamentele
vrouwelijkheid, de mariale
vrouwelijkheid van de Kerk, zal nooit
ten einde zijn. Zoals dikwijls, en hier
“
Laat ons nog meer
belangrijke opdrachten
toevertrouwen aan
vrouwen, in de Romeinse
Curie, in bisschopsraden,
in seminaries.
”
heel gelukkig, zal de vrouw het laatste
woord hebben! Zo begrijp ik persoonlijk
een stuk de eschatologische draagwijdte
van de mariale verschijningen,
zo talrijk sinds de 19de eeuw. Als de
Heer zijn Kerk wil wakker schudden en
haar wil herinneren aan haar zending
en ultieme bestemming, wie zendt Hij
haar als spiegel van haar roeping? Niet
Petrus, noch Paulus, ondanks hun
grote verdiensten, maar een vrouw, de
nieuwe Vrouw, de Eeuwige Vrouw, die
de bestemming van de mensheid en
van de ganse Kerk in zich draagt: de
Maagd Maria. Veelzeggend voorrecht…
Profetie van de komende wereld…
Vertrouwen schenken aan de genade
van de vrouwen en hun engagement
Maar laat ons, in afwachting, niet
aarzelen om aan vrouwen nog meer
belangrijke opdrachten toe te vertrouwen
in het leven van de Kerk, in de Romeinse
Curie, in onze bisschopsraden,
in de vorming van toekomstige priesters.
Zij brengen er (of zullen dat doen)
een gevoeligheid, een bekwaamheid
en een oneindig kostbare energie. Ik
dring erop aan: het volstaat niet dankbaar
te zijn voor de enorme bijdrage
van vrouwen aan de evangelisatie en
aan de uitstraling van de Kerk. Dan
zou men zich immers beperken tot
het waarderen van het ‘doen’ en van
de ‘bekwaamheid’ van vrouwen. Vrouwen
moeten echter ook verwelkomd
worden in de genade van hun ‘wezen’
zelf. Zonder deze volledige erkenning
van de rol en de plaats van de vrouw
in de Kerk zal er geen nieuwe evangelisatie
zijn die stand houdt. Of, meer
prozaïsch gezegd: zonder de vrouwen
zou dit het onmiddellijke failliet (in
menselijk opzicht) betekenen van de
Kerk en van onze parochies! Men zegge
het voort.
+ André-Jozef Léonard,
aartsbisschop van Mechelen-Brussel

pastoralia 7
Nieuwe boeken
van monseigneur Léonard
Naar de kern van het
christelijke geloof
Eerste verkondiging in 40
stappen
De Kerk verkondigt het ‘kerygma’ vanaf
de eerste Pinksterdag. Het Griekse woord
drukt het goed uit: het gaat om een geroepen
mededeling, een aankondiging
waarmee heel snel de kern van de zaak ter
sprake komt. Met dit boek wil monseigneur
Léonard vandaag die eerste verkondiging
over Christus laten weerklinken.
De manier waarop hij het kerygma presenteert
is speciaal: hij richt zich rechtstreeks
tot de lezer en spreekt hem/haar
aan in de tweede persoon, als een ‘jij’.
Achtereenvolgens worden behandeld: de
Godsvraag; het probleem van het kwaad;
Christus; de Drie-eenheid; de Kerk (vrij
gedetailleerd, want voor velen een steen
des aanstoots); Maria; de sacramenten;
de uiteindelijke bestemming van de
mens; leven volgens de moraal; en tot
slot het gebed. Maar altijd gebeurt dit
‘kerygmatisch’, verkondigend. Ieder thema
krijgt drie pagina’s toebedeeld en bestaat
telkens uit twee kortere delen, elk iets
meer dan een pagina lang.
Er is geen levendige kennis van het geloof
nodig om de tekst te begrijpen, althans
geen grondige kennis. Dit kleine
boekje zal zeker vaak terechtkomen
bij mensen die wel bekend zijn met het
christendom maar niet met het levend
geloof. Met Gods genade zal het hen misschien
helpen om opnieuw de schoonheid
en samenhang van het christelijke
geloof te ontdekken en een eindweegs in
de richting van Christus te gaan.
Prijs: 15 euro.
In 2011 verscheen van monseigneur
Léonard in dezelfde reeks
Handelen als christen, over het
handelen van de christen in zijn
eigen leven en in de samenleving.
Het stelt beknopt de voornaamste
grondslagen en de
belangrijkste inspiratiebronnen
voor (Halewijn, 2011, 117 blz., 15
euro).
La Divine Tragédie
Libre parcours
dans la foi chrétienne
In deze filosofische fabel neemt monseigneur
Léonard de lezer mee op de
zoektocht van Théophile, een jonge
rechtenstudent die zich levensgrote
vragen stelt over de wereld waarin hij
leeft. Via de lectuur van onder meer
kardinaal Newman en andere grote
kerkfiguren (her)ontdekt hij gaandeweg
het christelijke geloof dat hem een
antwoord aanreikt op zijn vele vragen.
Samen met Théophile kan de lezer
zich verdiepen in de relatie tussen geloof
en wetenschap, scherpstellen op
de grondslagen van het christelijke
geloof en nadenken over de interreligieuze
dialoog en de oecumene.
Met een knipoog naar de grote Dante
en zijn ‘Divina Comedia’ waagt de
aartsbisschop zich hier aan een nieuwe
stijl: meer literair en bijna romanesk,
in plaats van pedagogisch of didactisch.
Prijs : 11,95 euro.

8
pastoralia
Advent en Kerstmis,
een tijd van verwondering
Godly Play helpt om verwachting intenser te beleven
ONS VOORBEREIDEN
OP HET MYSTERIE
Advent betekent komst. Er staat iets te
gebeuren: Hij komt. De advent nodigt
ons uit de tijd te nemen daarnaar uit
te kijken, vol verwachting en verwondering.
Wanneer je kijkt naar een pasgeboren
kind zie je een klein wonder.
Kersverse ouders noemen het vaak,
‘het grootste geschenk’. Je leven verandert.
Nu ben je voor altijd ouder, mama
of papa. Gelukkig kunnen we ons
hier ook op voorbereiden.
Alles verandert. We gaan nu de paarse
tijd in. Paars is de kleur van koningen
en koninginnen. Lang geleden mocht
bijna niemand paarse kleren dragen,
alleen koninklijke mensen. Romeinse
burgers konden een klein streepje paars
dragen, meer niet. Paars is een ernstige
kleur, die aanduidt dat er iets groots
staat te gebeuren. Er gaat een Koning
komen, maar niet het soort koning die
mensen verwachten. Deze Koning heeft
geen leger, geen groot huis en geen rijkdom.
Deze Koning is eerst een baby die
geboren wordt in een kribbe.
Deze Koning die gekomen is, is nog
altijd aan het komen. Dit is echt een
mysterie en dus niet zo maar te vatten.
Daarom is de tijd van de advent zo
belangrijk. Soms lopen mensen door
een mysterie en merken ze niet dat
het er is. In deze tijd van het jaar zie je
heel wat mensen druk rondlopen in de
winkelcentra. Ze zoeken en kopen van
alles en lopen zo voorbij aan het mysterie.
Ze weten niet hoe ze zich moeten
voorbereiden of misschien zijn ze het
gewoon vergeten.
De Kerk leerde lang geleden dat mensen
een manier nodig hebben om zich
klaar te maken om dichter bij het mysterie
van Kerstmis te komen. Ze zette
hiervoor vier weken apart. In deze periode
zijn we allemaal onderweg naar
Betlehem. We maken een reis en bereiden
ons voor om het mysterie van
Kerstmis binnen te gaan. We gaan mee
met de profeten, met de Heilige Familie,
met de herders, de engelen, de Magiërs
en al de anderen en maken een
reis die niet alleen toen gemaakt werd
maar ook nu, vandaag.
VERBONDEN MET DE ZOEKERS
UIT JEZUS’ TIJD
In de advent worden we uitgenodigd
om verwachtingsvol toe te leven naar
een wondermooi moment. Een moment
waarbij we ons elk jaar opnieuw
verwonderen over het Wonder dat geboren
wordt in de donkerste nacht.

pastoralia 9
Wanneer ik bovenstaande woorden
vertel aan kinderen en de paarse onderlegger
uitrol in het midden van de
kring, voel je de verwachtingen van de
kinderen stijgen. De manier waarop de
advent en het kerstmysterie geïntroduceerd
worden, opent letterlijk hun
blik. Bovenstaande manier van vertellen
is heel eigen aan de Godly Play vertelmethode.
Godly Play is een manier om verhalen
op een speelse en vooral verwonderende
manier tot leven te brengen. In
een kring van aanwezigen ontvouwt
zich een verhaal, een Bijbelverhaal, parabel
of liturgisch verhaal. Deze vertelmethode
is een manier om onze rijke
christelijke traditie opnieuw ingang te
laten vinden in de leefwereld van jong
en oud. Godly Play wil mensen laten
ervaren hoe het is om graag gezien te
worden door God en wat het kan betekenen
om samen met anderen op zoek
te gaan naar de zin van het leven.
In de Godly Play adventscyclus ligt de
focus heel sterk op het aanwezig brengen
van een gevoel van verbondenheid
met de zoekers uit Jezus’ tijd. Ze volgden
de ster naar Betlehem omdat ze
voelden dat er iets ongelooflijks ging
gebeuren. Vandaag gaan we ook op
zoek en volgen we wegwijzers die ons
bij God brengen. Een God die iedere
mens graag ziet, die gelooft in het allerkleinste
en die ons zoekt wie we ook
zijn en waar we ook vandaan komen.
Zoals we het in het verhaal zeggen een
God die als een kleine baby de armen
openhoudt om je te omhelzen en die
aan het kruis de hele wereld, alle mensen
omhelst en graag ziet. Godly Play
wil net dit aan kinderen meegeven,
jij bent groots in je kleinheid en God
ziet je graag en gaat vandaag en morgen
met jou op stap. Is er een mooiere
kerstwens?
An Mollemans,
CCV-Vlaams-Brabant
en Mechelen
Wil je meer weten over Godly
Play, neem eens een kijkje op
www.godlyplay.be.
KERSTBOEKEN
ACTIEBOEK:
HET FEEST VAN KERST
(BETHAN JAMES)
Wat vieren christenen met
Kerstmis? Hoe is Jezus’ geboorte
verlopen? In dit kleurrijke
prentenboek wordt het
kerstverhaal uitgelegd aan
jonge kinderen.
Prijs: 7,50 euro (i.p.v. 8,95 euro).
RONDJEWERELD
KERSTVERHALEN
(HARTMAN EN NAGY)
De kersttijd is dé tijd van het
jaar voor een verhaal. Overal
worden kerstverhalen voorgelezen
en verteld. In dit boek
staan veertig verhalen: om te
beginnen het verhaal van de
‘eerste kerst’. Vervolgens verhalen
over de oorsprong van
kersttradities van over de hele
wereld. En ten slotte een verzameling
kerstverhalen en
-legendes. De verhalen zijn
geschikt om samen met kinderen
van zes jaar en ouder
van te genieten. Achterin staan
suggesties om kinderen met
eenvoudige middelen extra te
betrekken bij de verhalen.
Prijs: 16,50 euro.
Deze boeken zijn verkrijgbaar
bij de liturgische boekhandels.
Meer informatie
vindt u op pagina 25.

10
pastoralia
De moeders van Jezus
Vijf vrouwen in de stamboom
Matteüs begint zijn evangelie met de
stamboom van Jezus. Van Abraham
tot Jezus telt de lijst drie maal
veertien generaties. Tweeënveertig
keer wordt Jezus van vader op
zoon verbonden met de voorgaande
geslachten. In deze mannelijke
opsomming weerklinken ook
de namen van enkele vrouwen:
Tamar, Rachab, Ruth, Batseba en
Maria. Uit Maria wordt uiteindelijk
Jezus verwekt.
Vier van deze vrouwen komen uit
de joodse Bijbel. Je kan je afvragen
waarom alleen deze vrouwen
genoemd worden en geen andere,
zoals Sara en Rebekka of Lea en
Rachel? Grote namen die de status
van afstamming van Jezus alleen
maar zouden verhogen. En wat is de
verbinding van deze vrouwen met
Maria? Matteüs geeft hierover geen
uitleg. Voor wie niet zo vertrouwd is
met de joodse traditie (wij dus), zit er
niets anders op dan het verhaal van
deze vrouwen erop na te lezen in het
Oude Testament.
Overzicht van de afstamming van
Jezus Christus, zoon van David,
zoon van Abraham.
Abraham verwekte Isaak, Isaak verwekte
Jakob, Jakob verwekte Juda
en zijn broers, Juda verwekte Peres
en Zerach bij Tamar, Peres verwekte
Chesron, Chesron verwekte
Aram, Aram verwekte Amminadab,
Amminadab verwekte Nachson,
Nachson verwekte Salmon,
Salmon verwekte Boaz bij Rachab,
Boaz verwekte Obed bij Ruth,
Obed verwekte Isaï, Isaï verwekte
David, de koning.
David verwekte Salomo bij de
vrouw van Uria, Salomo verwekte
Rechabeam, Rechabeam verwekte
Abia, Abia verwekte Asaf, Asaf verwekte
Josafat, Josafat verwekte Joram,
Joram verwekte Uzzia, Uzzia
verwekte Jotam, Jotam verwekte
Achaz, Achaz verwekte Hizkia,
Hizkia verwekte Manasse, Manasse
verwekte Amos, Amos verwekte
Josia, Josia verwekte Jechonja en
zijn broers ten tijde van de Babylonische
ballingschap.
Na de Babylonische ballingschap
verwekte Jechonja Sealtiël, Sealtiël
verwekte Zerubbabel, Zerubbabel
verwekte Abiud, Abiud verwekte
Eljakim, Eljakim verwekte Azor,
Azor verwekte Sadok, Sadok verwekte
Achim, Achim verwekte Eliud,
Eliud verwekte Eleazar, Eleazar
verwekte Mattan, Mattan verwekte
Jakob, Jakob verwekte Jozef, de
man van Maria. Bij haar werd Jezus
verwekt, die Christus genoemd
wordt.
(Mt 1, 1-16)
WEDUWE
Tamar is een vrouw die tot twee keer
toe weduwe wordt van twee broers.
Hun vader Juda probeert zijn derde
zoon te onttrekken aan de zwagersplicht
(een broer moet trouwen met de
vrouw van zijn overleden broer als die
geen mannelijke nakomelingen heeft)
uit angst dat deze ook zal sterven. Ten
einde raad verkleedt Tamar zich als een
hoer en verleidt zo haar schoonvader.
Tamar wordt zwanger van Juda. Het
wordt zelfs een tweeling: Peres en Zerach.
Door list verkrijgt Tamar de kinderen
die haar ten onrechte werden onthouden.
Het is Peres die de lijst van de
afstamming van Jezus zal verder zetten.
HOER
Rachab is hoer in de stad Jericho. Zij
biedt onderdak aan de spionnen van
Israël die gekomen waren om het gebied
aan de overkant van de Jordaan te
verkennen. Rachab helpt hen te ontsnappen
aan de koning van Jericho
door de spionnen langs een touw door
het venster van haar raam in de stadsmuur
naar beneden te laten zakken.
Echter niet zonder de belofte dat zijzelf,
haar vader en moeder, haar broers
en zusters en hun kinderen gespaard
zullen blijven bij de inname van de
stad. De spionnen houden woord en
Rachab en haar familie krijgen na de
inname van Jericho een onderkomen
bij de Israëlieten. Rachab is klaar om
een voormoeder van Jezus te worden.

pastoralia 11
VREEMDELINGE
Ruth is een Moabitische vrouw die
weduwe wordt van een joodse man. Samen
met haar schoonmoeder verlaat
ze Moab en trekt naar Betlehem in Juda.
Als vreemdelinge en weduwe zonder
kinderen valt ze buiten de joodse
samenleving. Op aansturen van haar
schoonmoeder verwerft ze de gunsten
van een naaste verwante van haar, een
zekere Boaz (de zoon van Rachab!).
List en lust doen hun werk en Boaz
huwt met Ruth. Uit haar wordt de
grootvader van David geboren.
maar een bescheiden plaats in – ze zijn
tenslotte maar met zijn vieren – , toch
is het duidelijk dat zonder hen de geschiedenis
(en de stamboom van Jezus)
er helemaal anders had uitgezien. Wie
leidt de dans? Wij geloven dat God de
geschiedenis stuurt. Toch lijkt het er
op dat Hij voor de afstamming van zijn
eigen zoon zich heeft laten (ver)leiden
door deze vier vrouwen. Mooi toch?
En Maria? Het is merkwaardig dat
Matteüs niet vermeldt wie de eigenlijk
verwekker van Jezus is. Dat wordt pas
verderop in het verhaal duidelijk (lees
Mt 1, 18-25). In die zin kleurt Maria,
zoals ook de vier andere vrouwen, buiten
de mannelijke lijntjes. Maar als Jozef
niet de vader is van Jezus, wie dan
wel? Hoewel Matteüs hier nog niet duidelijk
stelt dat God de oorzaak is van deze
zwangerschap, krijgt het kind Jezus
een dubbele naam: Jezus Christus. Dit
gebeurt alleen hier. In de rest van het
evangelie gaat het (145 keer) enkel over
Jezus. Zo blijkt van in het begin van het
evangelie dat de eigenlijke afstamming
van Jezus Christus in de hemel ligt.
Luc Devisscher,
educatief medewerker CCV –
verantwoordelijk voor Bijbelpastoraal
OVERSPELIG
(TEGEN WIL EN DANK)
De vrouw van Uria, Batseba (2 Sam
11-12) komt door het dubbelzinnige
gedrag van koning David in een lastig
parket. Terwijl haar wettige man
aan het front is, maakt de koning haar
zwanger. Nadat de koning de echtgenoot
van Batseba op lafhartige wijze
om het leven heeft laten brengen,
wordt de zwangere Batseba tegen wil
en dank de geliefde van de koning. Als
moeder zal zij het onderste uit de kan
halen en ervoor zorgen dat haar zoon
Salomo de troonopvolger wordt. In de
stamboom van Jezus wordt Batseba
heel uitdrukkelijk aangeduid als de
vrouw van Uria. Niet haar eigen naam
wordt vermeld maar deze van haar
vermoorde geliefde, die geen enkele
bloedband heeft met de latere Jezus.
Wil Matteüs zo voor alle komende generaties
de schanddaad van David in
herinnering brengen?
BUITEN DE MANNELIJKE LIJNEN
De rode draad die doorheen deze oudtestamentische
verhalen loopt, is dat
de vier vrouwen elk op hun manier in
verzet komen tegen het hen aangedane
onrecht. Ze relativeren de gangbare idee
dat de geschiedenis alleen door mannen
wordt bepaald. Ook al nemen ze in de
opsomming van mannelijke geslachten
Marc Chagall: Tamar, schoondochter van Juda
Leestip voor de advent en Kerstmis: lees week na week het aparte verhaal
van de vier voormoeders van Jezus: Tamar (Genesis 38), Rachab (Jozua 2),
Ruth (Ruth 3) en Batseba (2 Samuël 11-12).

12
pastoralia
Een stralend kind
voor de mensheid
Keith Haring over het leven van Christus
In de kerk van Saint-Eustache,
in hartje Parijs, hangt een
ongewone triptiek over het leven
van Christus. Ze werd gemaakt
door de befaamde kunstenaar
Keith Haring en kan worden
beschouwd als zijn spiritueel
testament.
Keith Haring tekent een wereld die
gonst van geweld en agressie. We kennen
hem vooral als de turbulente, levenslustige
kunstenaar, bekend om zijn
on-academische kunst, de tekenaar van
Mickey Mouses, de kunstenaar van de
pop shops, de impulsieve artiest van het
moment. In zijn dagboek noteerde hij
eens: ‘In painting, words are present in
the form of images. I paint differently
every day, every hour, every minute, every
instant. My paintings are a record
of given space in time.’ En te midden
van al deze drukte en impulsiviteit
plaatst hij graag een stralend kind (‘the
radiant child’) in het centrum van zijn
doeken. Eens zijn eigen leven door aids
bedreigd werd, werd zijn waardeschaal
aangescherpt tot nog meer solidariteit,
vriendschap en tederheid. The radiant
child, als symbool van dit alles, wordt nu
het hoofdthema in zijn oeuvre en is ook
prominent aanwezig in de triptiek over
het leven van Christus.
ONGEWONE TRIPTIEK
Op 16 februari 1990 stierf Keith Haring
aan de gevolgen van aids. Hij was
amper 31 jaar oud. Enkele maanden
voordien had hij zijn triptiek ‘Het leven
van Christus’ voltooid. Het kan
dus worden beschouwd als zijn geestelijk
testament. Het is misschien verwonderlijk
dat een kunstwerk van zijn
hand in een kerk staat. We verwachten
hem misschien veeleer in een metrostation
of grootwarenhuis. En toch
hoort de triptiek over het leven van
Christus ten volle thuis in een sacrale
ruimte. Dit kunstwerk, in brons gegoten
en bedekt met een patina van wit
goud, stelt geen afzonderlijke taferelen
voor zoals je vaak in een triptiek kan
zien. De drie luiken vormen één geheel.
Bij een eerste aanblik kan je denken
aan een laatste oordeel: een wemeling
van levende en dode, uitverkoren en
verdoemde mensen.

pastoralia 13
Maar wat zien we in feite? De Vader,
gesymboliseerd door het hart boven
het kind, schenkt met brede gebaren
een stralend kind, ‘the radiant child’, aan
de mensen. Dit wordt gesymboliseerd
door een veelvoud van armen. Het hart
is het bindteken dat Vader en Zoon in
de Geest samenbindt. Engelen jubelen
rondom. Het koor in Händels Messiah
bezingt het kind: ‘For unto us a child is
born, unto us a son is given.’ ‘Want een
kind is ons geboren, een zoon wordt
ons gegeven. De heerschappij rust op
zijn schouders; men noemt hem: Wonder
van beleid, Sterke God, Vader voor
eeuwig, Vredevorst’ (Js 9,5).
Door uiterste stilering lijken de personages
aan elkaar verwant. Hiermee
raakt Keith Haring aan het Bijbelse
woord: de mens gemaakt naar Gods
beeld en gelijkenis. Ook elke verwijzing
naar tijd ontbreekt. De liefde van
Vader, Zoon en Geest is immers van
alle tijden. Dit kind straalt van verwondering
en vreugde. Het houdt de
armpjes wijd geopend. Het straalt van
zacht mededogen boven een menigte
gebalde kleine vuisten. Het kind verbeeldt
de kracht van onschuld, de vuisten
drukken de onmacht van de slachtoffers
uit, die ten prooi vallen aan ziekte
en aan de zo gevreesde kwaal aids.
HOOP VOOR SLACHTOFFERS
Deze triptiek is een vrucht van Keith
Harings spirituele zoektocht bij het
einde van zijn korte leven. Hij voelde
zich immers helemaal lotsverbonden
met de vele aidslijders in de wereld.
Van het kunstwerk ‘Het leven van
Christus’ bestaan negen exemplaren,
die over de hele wereld verspreid
zijn. Zo staat het onder meer in het
Museum van hedendaagse kunst
in Hiroshima, in de kathedraal van
Saint-Francis in Californië en in de
kathedraal van Saint-John the Divine
in New York. Keith Haring had bij
testament bepaald dat één exemplaar
aan de stad Parijs moest geschonken
worden. De stad gaf het met Kerstmis
1997 in bruikleen aan de kerk van
Saint-Eustache, niet alleen omdat deze
kerk in het hartje van de stad reeds
herhaaldelijk initiatieven nam rond
hedendaagse kunst, maar vooral in
dankbaarheid om haar steun aan de
aidspatiënten. Deze parochie is sinds
decennia voor velen onder hen een toeverlaat.
Mark Delrue
KEITH HARING (1958-1990)
Hij werd geboren in Reading in
Pennsylvanië, de streek van Andy
Warhol. Als kind al was hij belust
op tekenen. Als rusteloze pelgrim
– overal wonend, nergens thuis
– was hij werkzaam in vele grote
steden, onder meer in Berlijn,
Rome en Parijs. Vlug beroemd,
kon hij tentoonstellen in de grootste
Amerikaanse galerieën. Toch
was hij een rasechte idealist. Hij
werkte graag als vrijwilliger voor
het goede doel, vooral dan in de
strijd tegen aids en rassendiscriminatie.
Zijn kunst is vaak een aanklacht
tegen geweld, fundamentalistische
uitwassen van religie, de
heerschappij van het geld en de
media waar ‘schijn’ triomfeert.
Geconfronteerd met rassendiscriminatie,
geweld, angst en
dood, vindt Haring inspiratie in
religieuze symboliek, zoals in
‘Mozes and the Burning Bush’ uit
1985. Keith Haring wou – tegenover
een wereld gedomineerd
door reclame, commercie en
consumptie – op speelse, kinderlijke
wijze kunst creëren als
protest en subversieve daad. De
kunst van Keith Haring is dan ook
een teken van subliem verzet
tegen een maatschappij die te
weinig aandacht heeft voor het
weerloze en het nutteloze.
Kunsthistorici hebben soms de
neiging om het spirituele in de
kunst van Keith Haring over het
hoofd te zien. Wat op het eerste
gezicht seculiere kunst lijkt, kun je
religieus duiden. Haring had een
geesteshouding waarmee hij de
tastbare, materiële werkelijkheid
ontsteeg. Hij heeft religie op zijn
totaal eigen manier op het doek
geverfd.

14
pastoralia
Richtlijnen van de Vlaamse
bisschoppen voor het gebruik
van de parochiekerken
In aansluiting bij de vraag van de
Vlaamse regering zullen zowel
kerkbesturen als parochies in
gesprek gaan met de gemeentelijke
overheid over het gebruik van de
parochiekerken. Om dit gesprek
langs gelijke wegen te laten verlopen
vaardigen de Vlaamse bisschoppen,
op basis van enkele definities,
volgende richtlijnen uit.
ENKELE DEFINITIES
Parochiekerk: De parochiekerk is
het huis van een plaatselijke geloofsgemeenschap
die deel uitmaakt van
de katholieke Kerk. De parochiekerk
staat ter beschikking van deze plaatselijke
geloofsgemeenschap, op de eerste
plaats voor gebed, bezinning, liturgie
en sacramentele vieringen. De plaatselijke
geloofsgemeenschap kan de parochiekerk
ook gebruiken voor andere
pastorale activiteiten, bijvoorbeeld op
het terrein van de catechese of de diaconie.
Valorisatie: Onder valorisatie verstaan
we initiatieven die, met respect
voor het normale gebruik van de parochiekerk,
de betekenis van het kerkgebouw
in al zijn aspecten kunnen
versterken en bevorderen (religieus en
cultureel, historisch en kunsthistorisch,
architecturaal en landschappelijk).
We denken bijvoorbeeld aan een
occasioneel en passend gebruik van
het kerkgebouw voor kunsthistorische
rondleidingen, concerten, voordrachten,
conferenties of tijdelijke tentoonstellingen.
Medegebruik: Hiermee bedoelen
we de terbeschikkingstelling van het
kerkgebouw voor religieuze activiteiten
van andere katholieke of christelijke
geloofsgemeenschappen.
Nevenbestemming: Wanneer een
parochiekerk nog wel voor religieuze
activiteiten gebruikt wordt, maar te
groot is voor de plaatselijke geloofsgemeenschap,
kan men een nevenbestemming
overwegen. Men maakt een
onderscheid tussen een multifunctioneel
gebruik en een gedeeld gebruik.
Multifunctioneel gebruik: is een nevenbestemming
in de tijd. Hiermee bedoelen
wij dat het kerkgebouw occasioneel,
buiten de uren van de religieuze activiteiten,
voor andere doeleinden of door
andere instanties gebruikt wordt.
Gedeeld gebruik: is een nevenbestemming
in de ruimte. Hiermee bedoelen
we dat het kerkgebouw architecturaal
zodanig wordt heringericht dat er een
nieuwe en kleinere liturgische ruimte
ontstaat, met daarnaast ruimte voor
één of meerdere lokalen die, op een
permanente basis, een andere bestemming
kunnen krijgen. Een gedeeld
gebruik veronderstelt dus dat de liturgische
ruimte en de andere ruimten
bouwkundig volledig van elkaar
gescheiden zijn, zodat een gedeeld gebruik
mogelijk wordt, zonder dat de
afzonderlijke activiteiten elkaar hinderen
of doorkruisen.
Herbestemming: Wanneer een parochiekerk
niet meer voor religieuze activiteiten
in aanmerking komt, kan zij
definitief aan de eredienst onttrokken
worden en een nieuwe functie krijgen.
Daarvoor moet de voorgeschreven
kerkrechtelijke procedure gevolgd
worden. Alleen de bisschop kan beslissen
om een parochiekerk definitief aan
de eredienst te onttrekken.
RICHTLIJNEN
1. Omdat gebed, bezinning, liturgie
en sacramentele vieringen tot de
kernactiviteiten van een plaatselijke
geloofsgemeenschap behoren, heeft
zij nood aan en recht op een passend
daartoe ingerichte ruimte (cfr.
CIC, can. 1214). De eerste plaats die
daarvoor in aanmerking komt, is de
plaatselijke parochiekerk.
2. Parochies uit eenzelfde federatie
of pastorale eenheid kunnen
onderling afspreken welke liturgische
diensten het best in welke
parochiekerk doorgaan, rekening
houdend met de aard van zowel
het gebouw, de viering als de aanwezige
gemeenschap (bijvoorbeeld
voor doopsel, huwelijk, uitvaart,
weekdagdienst).
3. In bepaalde gevallen kan een parochiekerk
voor medegebruik in
aanmerking komen. Andere katholieke
of christelijke geloofsgemeenschappen
kunnen een kerkgebouw
gebruiken voor hun liturgische
of pastorale activiteiten.
4. Katholieke gemeenschappen van
een oosterse kerk ‘sui iuris’ of katholieke
gemeenschappen van
buitenlandse oorsprong die niet
over een eigen liturgische ruimte
beschikken, komen als eersten

pastoralia 15
voor een medegebruik van de
parochiekerk in aanmerking. Zij
behoren volledig tot de katholieke
geloofsgemeenschap.
5. Andere christelijke kerken of kerkelijke
gemeenschappen komen
voor een medegebruik van de parochiekerk
in aanmerking, onder
de voorwaarden vastgelegd in §§
137-142 van het Oecumenisch Directorium
van de Pauselijke Raad voor
de Bevordering van de Eenheid van
de Christenen. In de praktijk gaat
het over kerken of kerkelijke gemeenschappen
aangesloten bij de
Wereldraad van Kerken. Hiervoor
is de voorafgaande schriftelijke
toelating van de bisschop vereist.
6. Parochiekerken worden niet ter
beschikking gesteld voor nietchristelijke
rituelen of vieringen
(zoals burgerlijke uitvaart, burgerlijk
huwelijk of riten van een nietchristelijke
godsdienst). Omwille
van buitengewone omstandigheden
kan in afzonderlijke gevallen
een uitzondering worden toegestaan;
hiervoor is de voorafgaande
schriftelijke toelating van de bisschop
vereist.
7. Een multifunctioneel gebruik kan
overwogen worden. Deze activiteiten
moeten verzoenbaar zijn met
de eigenheid van een christelijke
gebedsruimte. Dat betekent dat ze
niet op privébelangen, commerciële
activiteiten of partijpolitieke manifestaties
gericht zijn, maar op maatschappelijke
doelstellingen die niet
ingaan tegen het christelijk geloof
of tegen de kerk (bijvoorbeeld:
tentoonstelling, sociaal dienstbetoon,
leslokaal). Het multifunctioneel
gebruik moet beperkt blijven
in de tijd. Wanneer het een permanent
karakter krijgt, is een gedeeld
gebruik aangewezen, met herinrichting
van de parochiekerk.
8. Een gedeeld gebruik veronderstelt
een herinrichting van de parochiekerk
in diverse ruimten en
daarom een bouwkundige ingreep.
De realisatie hiervan vereist voorafgaandelijk
overleg met vele instanties.
Voor zulk een ingreep in de parochiekerk
heeft het kerkbestuur
de voorafgaande schriftelijke goedkeuring
van de bisschop nodig.
9. In geval van medegebruik, multifunctioneel
gebruik of gedeeld
gebruik van de parochiekerk moet
het kerkbestuur met de gebruikers
een gebruiksovereenkomst voor
een bepaalde duur sluiten, waarin
onder meer dient vastgelegd: (1)
omschrijving van de ruimte die
voor medegebruik of een nevenbestemming
ter beschikking wordt
gesteld; (2) afspraken in verband
met gebruik van de ruimte, meubilair,
schoonmaak, veiligheid,
uren van gebruik; (3) afspraken
om de rust en de stilte tijdens de
liturgische diensten te verzekeren;
(4) regeling voor deelname in de
kosten van het kerkgebouw; (5)
regeling van aansprakelijkheid in
geval van schade en de verzekering;
(6) aanduiding van de instantie
die bemiddelt of beslist in geval
van betwisting. Om geldig te zijn,
behoeft deze overeenkomst bovendien
de handtekening van de pastoor
en van de bisschop (cfr. CIC,
can. 1257).
10. In principe wordt er niets gewijzigd
aan de inrichting van de centrale
liturgische ruimte (onder
meer plaats van altaar, doopvont,
lezenaar, zetel van de voorganger).
Een vraag tot uitzonderlijke wijziging
wordt met de pastoor en het
kerkbestuur besproken en in de
gebruiksovereenkomst opgenomen.
Bij initiatieven die het moeilijk
maken om het H. Sacrament
op een gepaste wijze te begroeten,
wordt het H. Sacrament tijdelijk
naar een kapel of naar de sacristie
overgebracht.
11. In geval van medegebruik, multifunctioneel
gebruik of gedeeld gebruik
blijven de kerkrechtelijke en
burgerrechtelijke bevoegdheden
van de pastoor over de parochiekerk
gelden, met inachtneming
van wat in de gebruiksovereenkomst
hierover is bepaald.
12. Voor de herbestemming van een
parochiekerk is de ontheffing aan
de eredienst nodig. Daarvoor dienen
de burgerrechtelijke normen
en de kerkrechtelijke procedure
gevolgd te worden (cfr. CIC, canon
1222 §1 en §2). Van kerkelijke
zijde is de schriftelijke goedkeuring
van de bisschop vereist. De
bisschop kan zijn goedkeuring
tot herbestemming maar verlenen
wanneer er een duidelijk en
aanvaardbaar plan voor de herbestemming
van de kerk voorhanden
is. De herbestemming van het
kerkgebouw moet op voldoende
juridische garanties voor een consequente
toepassing in de toekomst
kunnen steunen.
13. Ons kerkelijke erfgoed heeft een
bijzondere waarde. Daarom moedigen
wij een veelzijdige valorisatie
aan van het kerkgebouw in al
zijn facetten. We zijn allen erkentelijk
die de historische, artistieke
en culturele waarde onze parochiekerken
helpen ontsluiten.
Deze richtlijnen gelden voor alle
parochiekerken, kapelanijen en erkende
annexe kerken. Ze gaan in op
8 november 2012.
De Vlaamse Bisschoppen

50 jaar
Vaticanum II
Op 21 oktober vierde het aartsbisdom
de vijftigste verjaardag van de opening
van het Tweede Vaticaans Concilie met
een eucharistie in de Sint-Michiels- en
Sint-Goedelekathedraal in Brussel.

18
pastoralia
Herman
Cosijns
kapelaan
van Zijne
Heiligheid
Kanunnik Herman Cosijns, secretaris-generaal
van de bisschoppenconferentie,
ontvangt de eretitel
van ‘kapelaan van Zijne Heiligheid’.
Op de bisschoppenconferentie van
8 november heeft monseigneur
Léonard als voorzitter van de bisschoppenconferentie
de brief voorgelezen
waarin apostolisch nuntius
monseigneur Giacinto Berloco de
toekenning van de titel door het
staatssecretariaat in Rome officieel
meedeelt. De Belgische bisschoppen
hebben monseigneur Herman Cosijns
hartelijk gelukgewenst.
Gevraagd naar een eerste reactie toont
monseigneur Cosijns zich blij en erkentelijk:
‘Ik beschouw de eretitel
vooral als een deugddoende waardering
voor mijn inzet voor de Kerk.
Maar het is en blijft natuurlijk een titel.
Die verandert in wezen niets aan
mijn innerlijke motivatie, noch aan
mijn geloof.’
Herman Cosijns (68) is priester van
het aartsbisdom. Hij is rector van
de Nationale basiliek van het Heilig
Hart in Koekelberg, directeur-generaal
van het Interdiocesaan Centrum
in de Guimardstraat en gedelegeerd
bestuurder van de uitgeverij Licap.
Tot 31 augustus 2011 was hij
werkzaam op het vicariaat Brussel.
Hij was ook jarenlang lid van
de redactie van Pastoralia.
Gebed en
opleiding
in Ermeton
Op 20 en 21 oktober trokken de kandidaat-pastoraal
werk(st)ers en kandidaat-diakens
van het aartsbisdom
naar de abdij van Ermeton-sur-Biert.
Samen met de begeleiders van de opleiding
deelden ze daar in de stilte en het
gebed van de benedictinessen. Gastspreker
was pater Marc Vanhoutte
sdb, geestelijk directeur van het Johannes
XXIII-seminarie, die de deelnemers
inleidde in het getijdengebed.
Dit werkjaar beginnen in het Nederlandstalige
deel van het aartsbisdom
negen nieuwe kandidaten aan de opleiding
tot pastoraal werk(st)er of permanent
diaken. Daarmee komt het totaal
aantal kandidaten op 26. Twee van
hen, Oscar Kinnaer en Marc Michiels,
zullen op 7 april 2013 door aartsbisschop
Léonard tot permanent diaken
worden gewijd.

pastoralia 19
Nieuwe structuur
Vicariaat Onderwijs
Sedert september 2011 is het
organigram van het Vicariaat
Onderwijs van het Aartsbisdom
Mechelen-Brussel gewijzigd.
Onder leiding van de bisschoppelijk
afgevaardigde voor het onderwijs,
Fons Uytterhoeven, functioneren
nu drie diensten: de dienst
Inspectie en begeleiding Rooms-
Katholieke godsdienst, de Diocesane
Pedagogische Begeleidingsdienst
(DPB) en de Dienst Katholiek
Onderwijs.
dienst katholiek onderwijs
Coördinator Guido François
- Schoolbesturen
- Raamcontracten
- Conflictbemiddeling
- Scholengemeenschappen
- Preventieadviseur
- Aanbestedingen
- Comité inrichtende machten
* Advies- en verwijsfunctie
bisschoppelijk afgevaardigde
Fons Uytterhoeven
- Identiteit
* schoolpastoraal
- Vak r.-k. godsdienst
diocesane pedagogische
begeleidingsdienst
Voor de eerste dienst blijft Fons Uytterhoeven
zelf hoofdverantwoordelijke,
zoals hij ook instaat voor schoolpastoraal
en de identiteit van het katholiek
onderwijs.
Jos Van Rompay is medeverantwoordelijke
voor de inspectie-begeleiding
rooms-katholieke godsdienst.
Guido Vandevenne is directeur van de
DPB, daarin bijgestaan door de hoofdbegeleiders
voor het buitengewoon
onderwijs (Wilfried Neutjens), basisonderwijs
(Jo Coppens) en secundair onderwijs
(Rudi Stiens), en door nascholingscoördinator
Marina Slegtinck.
Directeur Guido Vandevenne
- Hoofdbegeleider BaO:
Jo Coppens
- Hoofdbegeleider BuO:
Wilfried Neutjens
- Hoofdbegeleider SO:
Rudi Stiens
- DPB-OND: Marina Slegtinck
* Kwaliteitsdecreet 2009
vicariale raad
secretariaat
- Sonja Baert
- Kristel Gysemans
- Krista Voet
inspectie begeleiding
r.-k. godsdienst
- BaO
1 insp. adv. coördinator
2 1/ 2 insp. adviseurs
- SO:
1 1/ 2 insp. adviseurs
* Decreet op inspectiebegeleiding
levensbeschouwelijke
vakken 1994
Van links naar rechts: Jos Van Rompay, Krista Voet, Sonja Baert, Fons Uytterhoeven,
Kristel Gysemans, Wilfried Neutjens, Rudi Stiens, Jo Coppens, Guido Vandevenne,
Guido François
Voor de coördinatie van de Dienst Katholiek
Onderwijs, die totaal nieuw is,
trok het vicariaat Guido François aan,
die tot eind augustus 2011 directeur
was van vzw Katholieke Opvoeding en
Cultuur Brussel (KOCB), een coördinerende
en dienstverlenende vereniging
ten behoeve van de katholieke scholen
in Brussel.
De Dienst katholiek onderwijs werd opgericht
om in te spelen op de noden van
alle katholieke scholen in het aartsbisdom
op administratief-juridisch vlak
en ter ondersteuning van de schoolbesturen.
Zo is de coördinator mee verantwoordelijk
voor hulp bij overheidsopdrachten,
raamovereenkomsten,
preventie en de welzijnswetgeving. Hij
is ook moderator voor de diocesane
planningscommissies (DPCC) basis- en
secundair onderwijs en voor het Diocesaan
Comité van Inrichtende Machten
(DCIM), dat nieuw is samengesteld.
Ook de problematiek van infrastructuur
en capaciteitsuitbreiding behoort
tot zijn takenpakket.
Al die diensten kunnen een beroep doen
op het gemeenschappelijke secretariaat,
‘bevrouwd’ door Sonja Baert, Kristel Gysemans
en Krista Voet.
Op termijn komt er naast de bisschoppelijk
afgevaardigde ook een nieuw
samengestelde Vicariale Raad, die ook
afgevaardigden zal tellen uit de vakbonden,
de ouderverenigingen en het Vicariaat
Vlaams-Brabant.
De hele reorganisatie moet ertoe bijdragen
dat de dienstverlening vanuit
het Vicariaat Onderwijs alle terreinen
beslaat waar schoolbesturen en directeurs
mee te maken krijgen, zowel het
pedagogisch-didactische, als het terrein
van de identiteit en de schoolpastoraal
en alle andere verplichtingen van nietpedagogische
aard die op scholen afkomen
vanuit administratief-juridische en
welzijnshoek.

20
pastoralia
Een waardige vriend
Honderdste verjaardag
monseigneur Vanden Berghe
Op 1 december vierde monseigneur
Bernard Vanden Berghe zijn
honderdste verjaardag. Raymond
Van Schoubroeck brengt hulde aan
deze grote figuur van de Brusselse
pastoraal.
Monseigneur Vanden Berghe bij zijn afscheid als deken van Brussel (1992)
Meer dan zestig jaar lang hebben de
pastorale verantwoordelijkheden van
monseigneur Vanden Berghe en diegene
die mij werden toevertrouwd, elkaar
aangevuld en versterkt. En dat schept
natuurlijk een band. Het was zelfs het
begin van een hechte vriendschap.
We hebben inderdaad heel veel samen
mogen beleven. Waar is de tijd
dat je zorg uitging naar de Nationale
basiliek van het Heilig Hart in
Koekelberg? Je was dan wel niet de
pastoor-bouwheer, maar toch diegene
die waakte over de vooruitgang van de
werken en diegene die zorg droeg voor
de eerste uitstraling van de nieuwe basiliek.
Reeds toen was je actief aanwezig in
tal van pastorale werkgroepen en commissies.
We mochten er elkaar telkens
weer ontmoeten. Daar ook vernam ik
dat je directeur-stichter was van het
tweetalige College van het Heilig Hart
in Ganshoren.

pastoralia 21
Daarna brak de tijd aan van het Vicariaat-Generaal
voor Brussel. Een tijd van
gedeelde verantwoordelijkheid, echte
medeverantwoordelijkheid, met onze
vicaris-generaal monseigneur Gaston
Huynen en met Yvonne Odaert. Het
werd een mooie en broederlijk gedragen
ervaring.
Net vijftig jaar geleden brak de tijd aan
van het concilie, van de hoop die het
uitstraalde. Er werd gewerkt aan plaatsen
en verbanden van uitwisseling. Een
nieuwe kracht werd ervaren, gevoed
door enthousiasme en stille wijsheid.
Het concilie werd voor velen een bron
en een kracht van hoop, ook voor monseigneur
Vanden Berghe. Waar je maar
kon, heb je geprobeerd die hoop werkelijkheid
te laten worden.
Bernard, (en neen, na zovele jaren is
het niet meer misplaatst monseigneur
bij de voornaam te noemen) het was
vooral als pastoor van de kathedraal en
deken van Brussel-Centrum dat je enthousiasme
aanstekelijk werkte voor
heel de Brusselse pastoraal. Je was een
drijvende kracht vol dynamisme, een
vernieuwer en bezieler voor de pastoraal.
Het aanvoelen van stadspastoraal
en van Kerk-zijn in de grote stad zat
diep in je hart en je wezen.
Een museum, een getuige van het voltooide
verleden, mag de Kerk daarom
voor jou niet zijn. De Kerk in de stad
moet getuige en teken zijn van de tegenwoordigheid,
ook nu vandaag, van
het mysterie van het Godsrijk. Daarvan
doordrongen sta je aan de basis
van vele initiatieven van stadspastoraal
binnen onze Kerk in het centrum
van onze stad.
Je was de bemoedigende herder van
nieuwe initiatieven. Je geloofde in en
werkte aan oecumene. Je was een bezielde
liturgist en vele jaren voorzitter
van de Interdiocesane Liturgische Studiedagen.
Je gelooft in je priester-zijn,
houdt van een mooie liturgie, hebt
nooit geweigerd om het woord te nemen
in de homilie, preekte vol overgave.
Je gelooft ook in de leken, je geeft hen
vertrouwen (en niet alleen met woorden)
en ook de mogelijkheden om te
verwezenlijken wat ze nodig achten.
Ieder zal akkoord zijn als ik zeg dat je
een bezielende deken van Brussel bent
geweest, een mens waar men niet omheen
kan kijken... en dat ondanks een
kathedraal in eeuwige restauratie.
Op vicariaal niveau, voor het geheel
van Brussel, was je de perfect tweetalige
pastoor met aandacht voor de
culturele achtergronden van zowel de
Nederlandstalige als de Franstalige
pastoraal. Een herder dus op maat van
Brussel, een herder die in het hart gedragen
werd door velen en in het bijzonder
door je bisschoppen.
Je soms strenge uiterlijke, dat mensen
ontzag inboezemde, verborg een man
met een groot hart, een man die genoot
van het goede van het leven, een
man die hield van goed tafelen en lekkere
wijn.
Je hebt je stempel gedrukt op de Brusselse
Kerk. Samen met mij zijn er velen
die je daarvoor willen danken,
die je daarvoor bewonderen. Op de
respectabele leeftijd die je nu hebt,
hoef je niet verlegen te worden bij de
dankbaarheid die ik je toedraag. Laten
we gewoon gelukkig zijn om wat
we mochten doen, om het goede dat
we mochten bemoedigen. Om zoveel
hoop, om zoveel vriendschap, ...: laten
we de Heer danken.
Raymond Van Schoubroeck

22
pastoralia
De initiatiesacramenten
in dienst van de initiatie
Liturgisch congres 2012
Op 29 en 30 oktober vond naar
jaarlijkse gewoonte het liturgisch
congres plaats. Het congres in
Blankenberge was reeds aan de
57ste editie toe. Thema dit jaar was
‘Doopsel - vormsel - eucharistie.
De initiatiesacramenten in dienst
van de initiatie’. De centrale
vraag was in welke mate deze
sacramenten werkelijk een initiatie
in het geloofsleven vormen. Hoe
helpen deze liturgische momenten
om kinderen en volwassenen te
initiëren in het geloof? En tot op
welke hoogte is het liturgisch vieren
ervan zelf reeds initiatie? Een
kleine driehonderd mensen waren
aanwezig, waarbij het opviel dat een
negentigtal hiervan voor het eerst
aan het congres deelnam.
GEEN MODEVERSCHIJNSEL
Het congres werd ingezet met een referaat
van Peter Malfliet, voorzitter van
CCV en verantwoordelijke voor catechese,
jeugd- en gezinspastoraal in het
bisdom Gent. Hij stelde dat initiatie in
de Kerk hoegenaamd geen modewoord
is zoals in de rest van de samenleving,
maar veeleer een sleutelterm. Initiatie is
de oorspronkelijke pedagogie van het
geloof. Geloof is op de eerste plaats relatie
en ontmoeting, en in een relatie
word je binnengeleid en thuisgebracht.
Het proces van initiatie wil die ontmoeting
die leidt tot nieuw leven mogelijk
maken. Initiatie is dan ook niet weg te
denken uit ons geloof dat zich vandaag
situeert in een postmoderne samenleving.
Meer dan ooit komt het erop aan
dat mensen het geloof allereerst kunnen
proeven alvorens het intellectueel uitgedrukt
wordt.
Vervolgens verduidelijkte Joris Polfliet,
algemeen secretaris van de Interdiocesane
Commissie voor Liturgische Zielzorg
(ICLZ), de onderlinge samenhang van
de initiatiesacramenten. Hij benadrukte
de onlosmakelijke band tussen de drie
sacramenten: in hun samenhang brengen
ze de gelovige tot de ‘volheid van
Christus’. Doorheen de kerkgeschiedenis
kwamen de drie initiatiesacramenten
echter alsmaar meer uit elkaar te liggen.
Het is een grote verdienste van het
Tweede Vaticaans Concilie dat het weer
de eenheid en samenhang van de drie
beklemtoonde. In de pastoraal komt die
eenheid duidelijk tot uitdrukking bij de
initiatie van volwassenen. Bij kinderen,
bij wie doop, vormsel en eucharistie uit
elkaar liggen, is dat anders. Op de koop
toe wordt bij kinderen de volgorde ook
omgegooid. De eerste communie komt
er voor het vormsel, wat vreemd is. Vandaar
dat op sommige plaatsen wordt gepleit
om de juiste volgorde van de initiatiesacramenten
bij kinderen opnieuw in
ere te herstellen.
HEFBOMEN VOOR INITIATIE
De namiddag van de eerste dag lag volledig
in handen van Stijn Van den Bossche,
algemeen secretaris van de Interdiocesane
Commissie voor Catechese
(ICC). Hij ging op zoek naar een missionair
perspectief voor de initiatiesacramenten.
Hij plaatste de huidige crisis
van de initiatie binnen een verandering
van het denken over de Kerk. Van
een christenheid, waar iedereen christen
was, zijn we aanbeland in een tijd
waarin geloof een persoonlijke keuze
wordt en mensen geïnitieerd moeten
worden in het christelijke geloof. De
spreker ging op zoek naar mogelijke
wegen om doopsel, vormsel en eerste
communie, nog meer dan nu het geval
is, aan te grijpen als belangrijke hefbomen
om mensen (dus ook de ouders
van de kinderen) te initiëren in het
gelovig en kerkelijk leven. We moeten
komen tot een globaal initiërend perspectief
voor de organisatie van doop,
vormsel en eerste communie. Hiervoor
bood Van den Bossche tal van praktische
pastorale en liturgische aanzetten.
Interessant hierbij waren zijn
voorstellen om de veralgemeende eerste
communie op 7 of 8 jaar niet langer
als een evidentie te beschouwen.
De tweede dag van het congres begon
dan met een praktijkgetuigenis
door Karel Van de Voorde,

pastoralia 23
van mooie en doorleefde liturgie een
sterke indruk op jongeren maakt.
parochie-assistent in Eeklo en CCVvormingswerker
in het bisdom Gent.
Hij pleitte voor een met zorg gevierde
liturgie die uit zichzelf initieert en catechiseert,
zonder zelf catechese te
worden. Ook hij toonde zich voorstander
van een meer permanente catechese
voor iedereen in plaats van een loutere
sacramentencatechese voor kinderen.
Volgens hem biedt vooral de zondagsliturgie
hiervoor tal van kansen
en mogelijkheden. En hij vertelde hoe
men in het dekenaat Eeklo van start is
gegaan met catechese op zondag. Het
was een eerlijke getuigenis, waarbij
zowel de kansen als de problemen ter
sprake kwamen.
Hilde Pex, coördinator van de Interdiocesane
Dienst voor Gezinspastoraal
(IDGP), vertelde hoe ouders bijgestaan
kunnen worden in de geloofsopvoeding.
Volgens haar heeft de Kerk hier
een belangrijke opdracht. Het is niet
altijd eenvoudig voor ouders om het
geloof in het gezin ter sprake te brengen
en door te geven. Ouders samenbrengen
en ondersteunen moet dan
ook een blijvend aandachtspunt zijn
voor ieder die zich pastoraal inzet. Ria
Thaens, diensthoofd parochiecatechese
en gezinspastoraal van het bisdom
Hasselt, getuigde hoe men in het bisdom
Hasselt een harmonische samenwerking
nastreeft tussen het gezin, de
school en de parochie voor de eerste
communie en het vormsel.
In de namiddag waren er nog drie getuigenissen.
Luc en Annemie Vermeulen-De
Sutter, beiden medewerkers in
de pastoraal in Sint-Niklaas, behandelden
de praktijk van de viering van
de initiatiesacramenten op schoolleeftijd,
waarbij het duidelijk is dat ook
daar het catechumenaat een inspiratiebron
kan zijn voor een initiërend
traject. Inge Cordemans vertelde over
‘de catechese van de weg’, een project
rond vernieuwde vormselcatechese
in het bisdom Brugge. Hilde Ingels,
lector aan de Arteveldehogeschool in
Gent en medeauteur van het recent
verschenen boek De Madridgeneratie,
vertelde vanuit haar onderzoek hoe
een fenomeen als de Wereldjongerendagen
initiërend werkt. Ze onderstreepte
onder meer dat het beleven
Het slotreferaat van het congres werd
dit jaar toevertrouwd aan monseigneur
Lemmens. Bevlogen en enthousiasmerend
sprak hij over het belang van
evangelisatie. We mogen niet nalaten
om in de wereld van vandaag het evangelie
in zijn volheid te laten weerklinken.
Daarom moeten we werk maken
van voldoende levende gemeenschappen
waar dit evangelie in viering, verkondiging
en dienstbaarheid op een
authentieke en doorleefde wijze beleefd
wordt.
Het was in ieder geval een heel degelijk
en wellicht vooral visionair congres,
dat thematieken aanraakte die de komende
jaren hoog zullen staan op de
kerkelijke agenda.
Gino Mattheeuws,
CCV-vicariaat Brussel
Wie alle referaten nog eens
wil nalezen, kan hiervoor
intekenen op het themanummer
van Tijdschrift voor
Liturgie, dat begin 2013 zal
verschijnen en zal dienst
doen als verslagboek van het
congres. Bestellen kan via
abdij.affligem@skynet.be.

24
pastoralia
Nieuwe uitgaven
kijk naar de zon (phil bosmans)
Dit boek wil bovenal een blijvend eerbetoon zijn aan ‘mensenvriend’ Phil Bosmans.
Hoewel hij zichzelf een ‘kleine, dwaze ezel’ noemde, was en blijft Phil voor
miljoenen mensen over de ganse wereld een grote vriend, een groot priester, een
groot schrijver en een groot mens. Zijn diepmenselijke én goddelijke boodschap
draait volledig rond ‘de cultuur en de revolutie van het hart’, de ‘toegepaste’
liefde. Dit boek is een caleidoscoop van mijmeringen, statements, citaten en uitspraken,
gedichten en gebeden. Het bevat vele onuitgegeven teksten en tekstjes
uit de rijke ‘ideeënmijn’ van Phil Bosmans: een blije spiritualiteit, tegelijk heel
nuchter en concreet. Tevens brengen in dit boek zeven prominente ‘getuigen’
een exclusieve hommage aan Phil. Zo schrijft Minister van Staat Mark Eyskens:
‘Het is niet banaal te stellen dat Phil Bosmans een moderne heilige was.’
Prijs: 16,95 euro
WAT BEZIELT DE DOKTER (MYRJAM DE KEYSER)
Zorgverleners zijn elke dag begaan met mensen. Zij worden niet alleen met hun
medische noden geconfronteerd, maar evenzeer met hun spirituele vragen.
Zorgverleners – nl. dokters, verpleegkundigen, thuisverzorgers, ... – worstelen
echter vaak zelf met hun eigen zinvragen. In dit boek gaat dokter Myrjam De
Keyser na hoe artsen en andere zorgkundigen gedragen kunnen worden door
spiritualiteit. Zij laat zich daarbij inspireren door de karmelitaanse spiritualiteit
en met name het denken van kerklerares Teresa van Avila.
Prijs: 18,50 euro.
DAT ONVERWOESTBARE IN MIJ (ETTY HILLESUM)
In haar dagboeken en brieven, geschreven tussen maart 1941 en september 1943,
heeft Etty Hillesum de barbaarse tijd waarin ze leefde het hoofd geboden, en ging
zij niet ten onder aan wanhoop of haat. Haar stem klinkt zoveel jaar later nog altijd
ongebroken en hoopgevend, en heeft over de hele wereld inmiddels honderdduizenden
geïnspireerd en ontroerd.
Prijs: 6,95 euro.
Ter gelegenheid van het 25-jarig jubileum van uitgeverij Balans verscheen deze
bloemlezing in cadeauboekformaat uit de dagboeken van de joodse Etty Hillesum.
Etty, geboren in Middelburg in 1914, opgegroeid in Deventer en later wonend in
Amsterdam, hield een dagboek bij dat opvalt door passie, levenslust, wijsheid en
een grote liefde voor de mens. In 1943 vind Etty de dood in Auschwitz. Het dagboek
verscheen voor het eerst in 1981 onder de titel ‘Het verstoorde leven’.

pastoralia 25
AUGUSTINUS VAN HIPPO (CHADWICK HENRY)
Augustinus van Hippo (354-430) wordt beschouwd als één van de grootste
‘kerkvaders’ van de Late Oudheid. Hij was één van de eerste systematische
denkers van het christendom en bleef eeuwenlang zijn stempel drukken op
het christelijke denken. Zijn geschriften, en vooral de vraag hoe ze moeten
geïnterpreteerd worden, zorgen regelmatig voor hevige discussies. Thema’s
die hij behandelde – zoals de vraag naar geluk en waarheid, naar de grenzen
van de menselijke autonomie, naar de verhouding tussen religie en de seculiere
wereld – zijn nog altijd brandend actueel.
Prijs: 19,50 euro.
In zijn kenmerkende kritische en boeiende stijl, schetst Chadwick Augustinus’ meeslepend levensverhaal
van schooljongen tot bisschop en boegbeeld van het christendom, in een tijd van ingrijpende politieke
omwentelingen. Tegen deze achtergrond beschrijft hij op heldere wijze ook de intellectuele ontwikkelingen
van Augustinus. Dit boek is een uitstekende inleiding op leven en werk van Augustinus. De
belangrijkste lijnen van zijn denken in hun samenhang met zijn persoonlijke geschiedenis worden op
verhelderende wijze inzichtelijk gemaakt.
gebedskalender 2013
Prijs: 15 euro.
Deze originele en handige scheurkalender reikt u voor elke dag van 2013
een bijzonder gebed aan. Een verscheidenheid aan gebeden, geput uit de
rijke christelijke traditie.
Bovenstaande werken zijn onder meer verkrijgbaar in de boekhandels De Peerle (Mechelen) en Guimard 1 (Brussel).
Liturgisch centrum De Peerle is gelegen in het Diocesaan
Pastoraal Centrum, Varkensstraat 6, 2800 Mechelen. U
kan ons telefonisch bereiken tijdens de openingsuren op
015 29 84 62 of per e-mail depeerle@telenet.be. Neem gerust
een kijkje in onze webwinkel op www.depeerle.be.
De Peerle is open van maandag tot vrijdag, van 10.00 tot
12.00 uur en van 13.00 tot 17.00 uur en op zaterdag van
10.00 tot 12.00 uur. Gesloten op zondag en feestdagen.
Tijdens de maand december vindt u in De Peerle een groot
aanbod adventskalenders, adventsboeken en boeken met
het kerstverhaal voor kinderen van alle leeftijden. Daarnaast
is er een ruim assortiment kerstkaarten.
Guimard 1 is gelegen in de Guimardstraat 1, 1040
Brussel. De winkel is elke weekdag open van 8.30 tot
16.30 uur. We zijn telefonisch te bereiken op 02 509 96
72 of via e-mail info@licap.be.

26
pastoralia
De geloofssprong
Op de hoge
Liep augustus op zijn einde,
sloot de badmeester de hokjes af,
fietste neuriënd september in.
Niemand was er dan ook bij
dat ik de plank betrad. Ik was
geblinddoekt als een deserteur.
Dit zijn de stappen bang bang bang.
In het Bosbad op de hoge
zweet men het peentje bangverlang.
De zon stond even laag als ik en stond
op punt van zakken in de grond.
Wie mij naar boven had gebracht?
Ach mijn lief. En ik wist: morgen
word ik wakker maar ontkomen
kan ik niet. Uit de schoonspringdroom
ontwaakt men met de schoonspringdroom.
Ik wist: ik maak ze nu dan dus.
De aanstalten. Ik sta precies
zo hoog als nodig om bevreesd te zijn.
Dit is de toegedachte afstand tot
het lussenwevend water doopselzacht.
Het heeft me altijd opgewacht –
maar waarom vrees ik dan ineens het bad
alsof het heel snel leeggelopen is?
Dat zo ik sprong – ik wil, ik wil –
ik vallen zou en niets mij ving?
Willem Jan Otten, Op de Hoge,
Uitgeverij G.A. Van Oorschot, 2003.
Laat ons, kort, de situatie van de dichter
even schetsen. Willem Jan Otten
staat op een springplank. Want dat
is wat ‘de hoge’ betekent, een springplank.
Hij overweegt een duik in het
water van het openluchtzwembad het
Bosbad. In het Bosbad op de hoge. Het is
bovendien al wat laat op de avond. Het
is namelijk eind augustus en de zon
staat op het punt onder te gaan. Willem
Jan Otten is alleen ‘op de hoge’.
Niemand was erbij toen hij de plank betrad.
De kleedhokjes zijn afgesloten
en de badmeester die overdag toezicht
houdt en, in nood, redt wie verdrinkt,
is al naar huis vertrokken. De zomervakantie
loopt op haar einde en hij staat
er alleen voor. Otten vertelt over wat
hij voelt terwijl hij daar, hoog en alleen,
naar het water kijkt. Hij is bang,
heel bang. Waarvoor? Voor de hoogte
natuurlijk. De afstand tot het water
is groot. Zo hoog als nodig om bevreesd te
zijn. Maar ook bang voor een gekke gedachte:
dat terwijl hij springt het bad
leegloopt en hij met een doodssmak
neerkomt. Hij, de voormalige film- en
toneelrecensent voor Vrij Nederland,
weet heel goed dat alleen een fictieve
figuur zo’n doodssprong overleeft.
Toch geen mens!

pastoralia 27
LUSSENWEVEND WATER
DOOPSELZACHT
Maar voor welke sprong staat Willem
Jan Otten nu echt? Welke ervaring wil
de dichter hier oproepen? De zon staat
op het punt onder te gaan, schrijft hij.
Waarin? In de grond. Op punt van zakken
in de grond. En de dichter zelf? Waarin
gaat hij onder? In het water natuurlijk.
Dat spreekt voor zich als je springt. In
het doopwater welteverstaan. Want het
lussenwevend water dat wacht in de diepte
is doopselzacht. Willem Jan Otten staat
klaar om de geloofssprong te wagen.
Hij staat op het punt in te gaan tot het
water van de doop. ‘Wie ingaat tot dit
water, gaat in tot wie het water schiep:
de liefde van de Vader is als het water
diep.’ (ZJ 606). Het gedicht ‘Op de hoge’
is geschreven tussen 1998 en 2003, de
periode waarin Otten zich tot God en
de kerk bekende (1999).
HET AFSCHEID
VAN HET OUDE LEVEN
Wie heeft Willem Jan Otten zover gekregen?
Wie heeft hem het geloof leren
kennen? Wie mij naar boven had gebracht?
Het is onduidelijk. Is het zijn vrouw –
ach mijn lief – Vonne van der Meer met
wie hij huwde in 1978 en die de sprong
eerder waagde? Of is het een sluimerend
verlangen, nu pas echt gewekt? In
elk geval, het water van de doop, het heeft
hem altijd opgewacht. Maar zal hij nu dan
springen en zich tot God bekennen? Zal
hij de blinddoek van de onpartijdigheid
afleggen en zich uitspreken voor de Ene
en tegen de anderen? Maar wat zullen
de anderen – denk aan de vroegere collega’s,
de strijdmakkers van de krant
NRC en van het tijdschrift Tirade – zeggen?
Ze zullen denken dat hij zijn verstand
heeft verloren! Die arme Willem
Jan Otten. Hij voelt zich als een deserteur.
Staat hij immers niet op het punt
te deserteren uit het vileine leger van
weldenkende opiniemakers en meninghebbers?
Minstens één zal later in de
krant uitroepen: ‘Willem Jan, kom terug!’
Maar hij wil zo graag – ik wil, ik wil.
STEL DAT NIETS JE REDT
Er is nog iets anders dat hem doet aarzelen.
Iets veel fundamenteler dan de
mening van het schrijversgild. Ineens
is daar die vrees. Waarvoor? Stel dat
niets je redt. Niet God maar het ‘niets’
wacht je op. Stel dat je valt in de leegte.
Stel dat je alleen maar valt en nooit
opgevangen wordt. Wie heeft nooit
die angstwekkende ervaring beleefd
in een droom? Vallen en wakker worden
net voor je te pletter valt. Badend
in het zweet word je wakker, blij dat
het maar een droom was. Uit de schoonspringdroom
ontwaakt men met de schoonspringdroom.
En toch is Willem Jan Otten
gesprongen. In 1999, op 48-jarige
leeftijd, bekent hij zich tot God en zijn
Kerk. Wellicht met een bang hart. De
dichter is ingegaan tot het water van
de vloed, van de Nijl en van de Jordaan.
Hij weet nu ‘van nee en ja, van ondergang
en gloria’ (ZJ 603).
BADEN IN GODS GENADE
Wat heeft Willem Jan Otten uiteindelijk
doen springen? Waar heeft hij
de moed vandaan gehaald zich tot
God te bekennen en de kritiek van de
goegemeente te trotseren? Ik weet het
niet. Maar misschien ligt de sleutel
wel in het woord de aanstalten. Ik wist: ik
maak ze nu dan dus. De aanstalten. Aanstalten
maken, is laten merken dat je
iets van plan bent. Tonen dat je wil.
Welnu, als je aanstalten maakt om te
springen, ga je even door de knieën. Je
laat God merken dat je wil, ook al wil
jouw wil nog niet helemaal. Maar voor
God is het al lang voldoende. Hij is je
al tegemoetgekomen. God heeft voor
jou de afstand overbrugd. Je baadt al in
Gods genade. Er is geen hoge meer die
je moet vrezen. Hij is net heel nabij.
Misschien heeft Willem Jan Otten
wel niet moeten springen. Misschien
was het water op het laatste moment
wel naar hem toe gestegen, tot ‘op de
hoge’. Misschien was ‘de hoge’ zelf ondergegaan
in het water en was ze voor
de dichter een steun in plaats van een
hindernis geworden. Eens je baadt in
Gods genade wordt het water van de
doop een teken van de hoop (ZJ 609).
Piet Raes
Dit artikel verscheen eerder
in Kerkplein, het tijdschrift
van het bisdom Gent.

28
pastoralia
vanuit de vicariaten
BRUSSEL
PRIESTERRAAD
Op 10 oktober hield de priesterraad
haar eerste bijeenkomst van dit nieuwe
werkjaar. De vergadering begon met
een korte nabespreking van de ontmoeting
in mei met de priesterraad
van Vlaams-Brabant en Mechelen (zie
Pastoralia, september 2011, pagina’s
17 en 31). Er werd overeengekomen
de parochies die aan Vlaams-Brabant
grenzen vanuit hun respectieve dekenaten
te stimuleren om snel contact te
zoeken met naburige parochies in dat
vicariaat.
Het grootste deel van de vergadering
werd besteed aan een uitwisseling over
de vraag wat het Tweede Vaticaanse
Concilie (1962-1965) in het leven van
de leden heeft betekend. Opvallend
was dat de meeste leden weinig of geen
herinnering hadden aan het functioneren
als priester in de preconciliaire
tijd. Ze zijn immers praktisch allemaal
na afloop van het concilie tot priester
gewijd. In het gesprek kwamen wel een
aantal belangrijke inzichten en vernieuwingen
die er uit voortvloeiden ter
sprake, maar niemand kon echt zeggen
dat het concilie bepaalde veranderingen
in zijn persoonlijk leven had
teweeggebracht. De vijftig jaren na de
opening van het concilie dekken immers
praktisch het hele priesterleven
van degenen die nu de leeftijd van vijfenzeventig
hebben bereikt.
DIACONIE
Op haar maandelijkse vergadering over
fundamentele kwesties had de vicariale
raad het op 18 oktober opnieuw over
de diaconie in de Kerk. Zowel aan Nederlandstalige
als aan Franstalige zijde
werden in de voorbije jaren twee sessies
voor verantwoordelijken van pastorale
eenheden aan dit onderwerp gewijd. Op
de eerste, respectievelijk in Kortenberg
en Rixensart, werd een inventaris gemaakt
van de punten waarover het bij
diaconie moet gaan. Het resultaat van
die eerste verkenning werd op de volgende
sessie – voor de Nederlandstaligen
in Drongen – verder besproken.
Al dat denkwerk resulteert nu in een
blauwdruk die binnenkort publiek zal
worden gemaakt. Die wil de pastorale
eenheden helpen bij de uitbouw van de
diaconie op lokaal vlak.
Op dezelfde vergadering kwam het
vroegtijdige overlijden ter sprake van
priester Luk Van den Broeck. Het heeft
velen sterk beroerd omwille van zijn
jonge leeftijd. Hij was pas 49 jaar (zie ‘In
memoriam’, Pastoralia, november 2012,
pagina 29). Los van de menselijke tragiek
confronteert dit overlijden het vicariaat
ook acuut met de schaarste aan
beschikbare mensen in de pastoraal.
BOEKHOUDING KERKFABRIEKEN
Donderdagavond 18 oktober konden
de penningmeesters en voorzitters van
de Brusselse kerkfabrieken op het vicariaat
kennismaken met het nieuwe
boekhoudkundig programma Fabrisoft.
Zoals bekend zijn kerkfabrieken
instellingen van publiek recht en
moeten ze rekenschap afleggen zowel
aan de burgerlijke als aan de kerkelijke
overheid, dus aan de gemeente en het
bisdom. Wettelijk zijn ze verplicht een
boekhouding bij te houden volgens
een structuur uit de tijd van Napoléon,
waaraan niets gewijzigd mag worden.
Om aan eigentijdse behoeften en specifieke
vragen van sommige gemeentebesturen
tegemoet te komen, hebben
een aantal kerkfabrieken hun eigen
boekhouding gepersonaliseerd. Daarbij
zijn ze ook de weg van de informatisering
opgegaan. Stilaan bleek het
noodzakelijk om de boekhoudkundige
verwerking te harmoniseren. Aan de
totstandkoming van het programma
Fabrisoft werd anderhalf jaar gewerkt
door een extern softwarebedrijf in samenwerking
met de dienst voor het beheer
van het tijdelijke van het vicariaat
en onder de stuwende leiding van Martine
Verscoore, medewerkster bij het
Vicariaal Beheerskantoor.
Het programma heeft proefgedraaid
bij een twintigtal van de 107 kerkfabrieken
in Brussel. Het is volledig
tweetalig en heeft een dubbel voordeel.
Het voorziet in de mogelijkheid om de
wettelijk vereiste documenten af te leveren
maar ook om meer gedetailleerde
overzichten te produceren van de
financiële situatie van de kerkfabriek
over meerdere boekjaren.
Hierbij past een woord van lof, niet alleen
voor de ontwikkelaars van het programma,
maar ook voor de penningmeesters
die zich vaak op vrijwillige basis
van hun taak kwijten. Medewerkers
van kerkfabrieken zowel als van vzw’s
Vereniging van Parochiale Werken
kunnen voor vragen in verband met het
beheer van het tijdelijke altijd terecht
bij de intendant van hun dekenaat.
Tony Frison/ Th. C. Madder
ONDERWIJS
SPOEDTELLING SEPTEMBER 2012
De spoedtellingsgegevens die het VS-
KO in november 2012 publiceerde in
het tijdschrift Forum wijzen voor alle
bisdommen andermaal op een stijgend
aantal kleuters en lagere schoolkinderen
(behalve in bisdom Brugge). Voor
het secundair onderwijs dalen de cijfers
overal behalve in het aartsbisdom
Mechelen-Brussel, waar ze licht stijgen.
In het buitengewoon onderwijs zijn er
afwijkende tendensen.
Dat er een nieuwe babyboom op komst
is, blijkt ook weer duidelijk, niet alleen

pastoralia 29
rubriek
uit de prognoses, want die worden ruim
overschreden door de werkelijke aangroei.
Over alle bisdommen heen was
er in het gewoon kleuteronderwijs een
voorspelde groei van + 1,62 %, terwijl het
in werkelijkheid + 2,15 % is. Het aartsbisdom
kent in het kleuteronderwijs,
in vergelijking met de andere bisdommen,
nog een bescheiden aangroei van
474 kleuters of + 1,67 %. Dat is hoe dan
ook het dubbele van de prognose. Voor
het Brussels Hoofdstedelijk Gewest was
er een prognose berekend van + 3,92 %.
De werkelijke winst is 3,07 %, maar daar
speelt het capaciteitstekort volop een
rol. Er zijn niet genoeg plaatsen om de
demografische boom op te vangen.
Het gewoon lager onderwijs kent globaal
een toename van + 1,17 %. Het
aartsbisdom zit op dat gemiddelde
met + 1,31 %. Voor Brussel lag de prognose
op + 2,97 % maar bleef de aangroei
beperkt tot 102 leerlingen of 1,55
%. Ook hier geldt weer: vol is vol. De algemene
verwachting is dat het gewoon
basisonderwijs ook volgend schooljaar
verder zal aangroeien.
Voor het secundair onderwijs zal het
nog een vijftal jaren duren voor de demografische
evolutie zich ook daar
manifesteert, hoewel de werkelijke
evolutie in gunstige zin afwijkt van de
prognoses. Er werd een globale daling
voorspeld van – 1,35 %, terwijl die beperkt
blijft tot – 0,87 %. In het aartsbisdom
wordt dat zelfs een lichte stijging
met 53 scholieren of + 0,08 %. Van de
15 scholengemeenschappen gaan er 8
achteruit en 7 vooruit.
In het buitengewoon onderwijs is het
niet mogelijk om met prognoses te
werken en vergelijkingen in procenten
geven snel een vertekend beeld omwille
van de kleine aantallen. Er zijn
ook globaal weinig duidelijke evoluties
te noteren. Het aartsbisdom verliest
bijvoorbeeld 9 kleuters (- 4,71 %)
terwijl drie bisdommen erbij winnen.
Voor het lager onderwijs wint het 32
leerlingen bij (+ 1,28 %) terwijl drie andere
bisdommen een verlies noteren.
Dezelfde absolute winst is er ook in
het buitengewoon secundair onderwijs
(BuSO) van het aartsbisdom (+ 32
of + 1,96 %).
Wat de internaten betreft valt het op
dat het aartsbisdom Mechelen-Brussel
het minst internen telt (762). Er zijn er
wel 13 meer dan vorig jaar. Alle bisdommen
samen huisvesten in 96 internaten
8.547 internen; dat zijn er 23 (of +
0,27 %) meer dan in 2011. Het blijkt de
hoogste score te zijn van het afgelopen
decennium.
CAPACITEITSPROBLEMATIEK
Als de jaarlijkse publicatie van de
spoedtellingsgegevens samen gelezen
wordt met de prognose van het Federaal
Planbureau zouden beleidsmakers
duidelijk moeten weten welke maatregelen
ze moeten treffen om ervoor
te zorgen dat ouders de komende jaren
nog een school vinden voor hun
kinderen. We mogen een stijging verwachten
van het aantal kinderen op de
leeftijd van kleuters en leerlingen lager
onderwijs met gemiddeld 16 % over de
periode van 2005 tot 2020. Die stijging
manifesteert zich vooral in de stadskernen,
waar de percentages voorspelde
aangroei dus een stuk hoger liggen. Op
basis van een bevraging in juni 2012
met betrekking tot de capaciteitsinvesteringsbehoeften
voor 2013, werden
er projecten ingediend voor Brussel,
Mechelen, Leuven, Vilvoorde, Grimbergen,
Asse en Halle. Daarmee is de kous
niet af, want er zijn meer noden dan er
middelen zijn. Bij capaciteitsuitbreiding
moet ook de omkadering kunnen
volgen, en als een school eraan denkt
een kleuterklas bij te creëren, moet ze
er tegelijkertijd aan denken dat ze die
inspanning over alle volgende leerjaren
moet kunnen volhouden, om de school
op die manier te verdubbelen in capaciteit.
Dan zal ook blijken dat de speelplaats
te klein is, dat er een extra refter
nodig is enzovoort.
Voor ons net is er bovendien het kostenplaatje:
de eigen inbreng van 30
tot 40 % van de bouwkosten. Niet alle
schoolbesturen kunnen zo’n investering
dragen. Het katholiek onderwijs
blijft in tal van lokale taskforces in een
minder gunstige onderhandelingspositie
zitten tegenover de officiële scholen,
die sneller een afgewerkt dossier
kunnen indienen. Het overleg tussen
scholen van ons net neemt ook meer
tijd in beslag en we hebben het moeilijker
om met één stem te spreken.
Wie bepaalt de prioriteiten? Laten we
dat over aan een Centrale Taskforce
of krijgen de koepels daar inspraak in?
De Dienst Investeringen van het Katholiek
Onderwijs (DIKO) bewaakt in
elk geval de evenredige verdeling van
extra capaciteitsmiddelen over de verschillende
netten. Het vrij gesubsidieerd
onderwijs heeft intussen al recht
op een inhaalbeweging.
Van waar moeten de middelen voor capaciteitsuitbreiding
komen? Het liefst
niet uit de reguliere middelen van AGI-
On, want de wachtlijst voor de gewone
dossiers van renovatie en nieuwbouw
is daar al onnoemelijk lang, omdat de
Vlaamse regering onvoldoende geld
kan vrijmaken, zeker in tijden van besparingen.
En toch zal er extra geld
moeten komen. Het zal ook zinvol
moeten worden ingezet, niet teveel in
tijdelijke prefab-constructies of containerklassen,
maar in duurzame gebouwen.
U merkt het: de uitdagingen zijn immens
en er zal nog veel water door de
Zenne, de Dijle, de Demer enzovoort
lopen alvorens er een consistente toekomstvisie
en -planning op tafel ligt,
samen met de noodzakelijke investeringsmiddelen.

30
pastoralia
personalia
BENOEMINGEN
DIOCESAAN
Mevrouw Anne-Claire BRUSSET
echtg. Gorge, wordt benoemd tot
pastoraal werkster ten dienste van de
groep ‘Croissance’ (vicariaat Franstalig
onderwijs).
VLAAMS-BRABANT EN MECHELEN
De heer Karl ABTS, priester, wordt tevens
benoemd tot aangesteld priester in
de zin van canon 517§2 in Sint-Katelijne-Waver,
Sint-Augustinus, Elzestraat.
De heer Geert AELBRECHT, priester,
wordt tevens benoemd tot aangesteld
priester in de zin van canon 517§2 in Vilvoorde,
Heilig Hart; Vilvoorde, Sint-Antonius,
Houtem en Vilvoorde, Sint-Jozef.
De heer Rudy BORREMANS, priester,
wordt benoemd tot lid van de ploeg in
solidum in Diest, Sint-Trudo, Webbekom;
in Diest, Sint-Sulpitius en Dionysius;
in Diest, Sint-Hubertus, Schaffen;
in Diest, Sint-Engelbertus, Deurne; in
Diest, Sint-Catharina, Begijnhof; in
Diest, Onze-Lieve-Vrouw; in Diest, Heilig
Kind Jezus, Kaggevinne en in Diest,
Heilige Familie, Vleugt. Hij blijft tevens
ziekenhuispastor in Diest, psychiatrische
kliniek Sint-Annendael.
Pater Jef BUSSCHOTS, priester-norbertijn,
wordt benoemd tot lid van de
ploeg in solidum in Diest, Sint-Trudo,
Webbekom; in Diest, Sint-Sulpitius
en Dionysius; in Diest, Sint-Hubertus,
Schaffen; in Diest, Sint-Engelbertus,
Deurne; in Diest, Sint-Catharina, Begijnhof;
in Diest, Onze-Lieve-Vrouw;
in Diest, Heilig Kind Jezus, Kaggevinne
en in Diest, Heilige Familie, Vleugt. Hij
blijft tevens federatiepastoor in Diest.
Pater Michel COPPIN, priester-salesiaan,
wordt benoemd tot meewerkend
priester in de stadspastoraal van Diest.
De heer Jan GOYVAERTS, permanent
diaken, wordt benoemd tot medewerker
in de pastoraal van de federatie Vilvoorde-Machelen.
Mevrouw Mieke MEEUWIS wordt
benoemd tot pastoraal werkster in het
Rust- en Verzorgingstehuis Sint-Bernardus
in Bertem.
De heer Jan NAVELD, priester, wordt
tevens benoemd tot parochieadministrator
in Bonheiden, Sint-Ludwina,
Zellaar en tot aangesteld priester in de
zin van canon 517 §2 in Sint-Katelijne-
Waver, Goede Herder.
De heer Stefaan NOTREDAME, priester,
wordt benoemd tot federatiepastoor
in Zaventem-Steenokkerzeel; pastoor in
Zaventem, Sint-Martinus; in Zaventem,
Sint-Stefaan, Sint-Stevens-Woluwe; in
Zaventem, Sint-Jozef; in Zaventem, Sint-
Lambertus, Nossegem en in Zaventem,
Sint-Pancratius, Sterrebeek.
De heer Tim PEETERS, priester, wordt
benoemd tot aangesteld priester in de
zin van canon 517§2 in Duffel, Sint-
Martinus en in Duffel, Sint-Franciscus
van Sales, Mijlstraat. Hij behoudt zijn
andere functies.
Pater Guy RIGOLE, priester-kruisheer,
wordt benoemd tot meewerkend priester
in de stadspastoraal van Diest. Hij
blijft tevens parochieadministrator in
Diest, Sint-Jozef, Molenstede.
De heer Pierre TROUILLEZ, priester,
wordt benoemd tot meewerkend priester
in de stadspastoraal Diest.
De heer Felix VAN MEERBERGEN,
priester, wordt benoemd tot moderator
van de ploeg in solidum in Diest, Sint-
Trudo, Webbekom; in Diest, Sint-Sulpitius
en Dionysius; in Diest, Sint-Hubertus,
Schaffen; in Diest, Sint-Engelbertus,
Deurne; in Diest, Sint-Catharina Begijnhof;
in Diest, Onze-Lieve-Vrouw; in
Diest, Heilig Kind Jezus, Kaggevinne en
in Diest, Heilige Familie, Vleugt. Hij blijft
tevens deken van het dekenaat Diest en
parochieadministrator in Scherpenheuvel-Zichem,
Sint-Eustachius, Zichem.
BRUSSEL
De heer Marcel CLOET, priester,
wordt benoemd tot medeverantwoor-
delijke voor de pastorale eenheid
Betlehem en behoudt tevens zijn andere
functies.
Pater Jakob DEBRUYNE, priesternorbertijn,
wordt benoemd tot medeverantwoordelijke
voor de pastorale
eenheid Betlehem.
Pater José DE FRUYT, priester-oblaat,
wordt benoemd tot medeverantwoordelijke
voor de pastorale eenheid
Betlehem. Hij blijft tevens aalmoezenier
van de gevangenis in Vorst.
Mevrouw Elke D’HAEYER wordt benoemd
tot aalmoezenier van de gevangenis
van Sint-Gillis, Brussel.
De heer Hans DEMOEN, pastoraal
werker, wordt benoemd tot medeverantwoordelijke
voor de pastorale eenheid
Betlehem.
De heer Hedwig REYNTJENS, priester
van het bisdom Brugge, wordt benoemd
tot medewerker van de aalmoezeniersploeg
Europaziekenhuizen site
Sint-Elisabeth en Sint-Michiel.
WAALS-BRABANT
De heer Dominique CIBANGU
KANYINDA, priester van het bisdom
Mbujimayi (Democratische Republiek
Congo), wordt benoemd tot meewerkend
priester dekenaat Ottignies.
De heer Prosper KANYAMUHAN-
DA MWANGIYIKI, priester van het
bisdom Goma (Democratische Republiek
Congo), wordt benoemd tot
parochieadministrator in Ramillies,
Notre-Dame, Grand-Rosières; in Ramillies,
Saint-André, Mont-Saint-André;
in Ramillies, Saint-Rémy, Geest en
in Ramillies, Saint-Rosaire, Bomal.
De heer Charles KASONGO MUT-
WE MUKULU, priester van het bisdom
Kongolo (Democratische Republiek
Congo), wordt benoemd tot
lid van de ploeg in solidum in Wavre,
Saint-Jean-Baptiste en Saint-Antoine
en deservitor in Wavre, Saint-Antoine.
Hij blijft tevens aalmoezenier van de
Résidence du Bois de la Pierre in Wavre.

pastoralia 31
De heer André KIBANGUKA, priester
van het bisdom Kigali (Rwanda),
wordt benoemd tot parochieadministrator
in Mont-Saint-Guibert, Sainte-
Gertrude, Hévillers.
De heer Jean-Louis LIÉNARD wordt
tevens benoemd tot lid van de vicariale
raad, vicariaat Waals-Brabant.
De heer Télésphore NYANDWI,
priester van het bisdom Kabgayi
(Rwanda), wordt benoemd tot parochieadministrator
in Walhain, Saint-
Martin, Nil-Saint-Vincent en in Walhain,
Saint-Vincent, Nil-Saint-Vincent.
OPLEIDINGEN
De heer Bart DE BAKKER, permanent
diaken, wordt benoemd tot medewerker
stuurgroep vorming permanent
diaconaat en tot medewerker
stuurgroep opleiding pastoraal
werk(st)ers.
Mevrouw Christine MAERTENS,
pastoraal werkster, wordt benoemd
tot medewerkster stuurgroep vorming
permanent diaconaat en tot medewerkster
stuurgroep opleiding pastoraal
werk(st)ers.
ONTSLAG
De aartsbisschop heeft het ontslag
aanvaard van
• de heer Fadi AKIKI, priester van de
Libanese Maronietische Orde, als
meewerkend priester dekenaat Braine-l’Alleud;
• de heer Marcel CLOET, priester, als
verantwoordelijke voor de Nederlandstalige
pastoraal in de pastorale
eenheid Sint-Gillis;
• de heer André DE VRIES, priester,
als parochieadministrator in Vilvoorde,
Sint-Jozef; in Vilvoorde,
Heilig Hart en in Vilvoorde, Sint-Antonius,
Houtem;
• pater Francis GOOSSENS, priester-marist,
als parochieadministrator
in Ramillies, Notre-Dame,
Grand-Rosières; in Ramillies, Saint-
André, Mont-Saint-André; in Ramillies,
Saint-Rémy, Geest en in
Ramillies, Saint-Rosaire, Bomal ; hij
behoudt zijn andere functies;
• de heer Antun GÖRAL, priester van
het bisdom Bagdad, als pastoraal
verantwoordelijke voor de katholieke
Chaldeeuwse gemeenschap, dekenaat
Brussel-Centrum;
• de heer Benoit GOUBAU, priester,
als parochieadministrator in Zaventem,
Sint-Pancratius, Sterrebeek; hij
behoudt zijn andere functies;
• de heer Kodjo Mawuli (Blaise)
KPATIKO, priester van het bisdom
Kpalimé (Togo), als parochievicaris
in Sint-Genesius-Rode, Sint-Genesius
en in Linkebeek, Sint-Sebastiaan;
• de heer Michel LINDER als lid van
de dienst Communicatie, vicariaat
Waals-Brabant; hij blijft wel lid van
de aalmoezeniersploeg van de kliniek
in Braine-l’Alleud en in Tubize;
• de heer Philippe MERTENS, priester,
als parochieadministrator in
Tremelo, Sint-Anna, Baal;
• pater Frans MISTIAEN, priesterjezuïet,
als medeverantwoordelijke
voor de Nederlandstalige pastoraal
in Brussel, Heilige Engelen, Laken
en in Brussel, Onze-Lieve-Vrouw, Laken;
hij behoudt zijn andere functies;
• de heer Tim PEETERS, priester, als
parochievicaris in Mechelen, Sint-
Lambertus, Muizen;
• de heer Czeslaw Antoni POPO-
WICZ, Fraternité Monastique de Jérusalem,
als medeverantwoordelijke
voor de pastorale eenheid Saint-Gilles,
dekenaat Brussel-Zuid;
• de heer Aloïs VERHEYDEN, priester,
als federatiepastoor in Zaventem-Steenokkerzeel;
als pastoor te
Zaventem, Sint-Martinus; als parochieadministrator
in Zaventem,
Sint-Stefaan, Sint-Stevens-Woluwe;
in Zaventem, Sint-Jozef en in Zaventem,
Sint-Lambertus, Nossegem;
• de heer Jos WELLENS, priester, als
federatiepastoor in Haacht; als parochieadministrator
in Boortmeerbeek,
Sint-Antonius; in Boortmeerbeek,
Heilige Familie, Schiplaken; in
Boortmeerbeek, Onze-Lieve-Vrouw,
Hever en als pastoor in Keerbergen,
Sint-Michiel.
S MECHELEN-BRUSSEL
De heer Piet MERENS (geboren in
Zellik op 14/10/1927 en gewijd op
20/7/1952), priester, overleed in Jette
op 17 oktober 2012.
Hij was achtereenvolgens leraar aan
het Sint-Pieterscollege in Jette (1952-
1968), godsdienstleraar aan het Imelda-Instituut
in Sint-Jans-Molenbeek
(1968-1987) en aalmoezenier van
Home Magnolia in Jette (1987-2010).
De heer Karel SWENDEN (geboren
in Rumst op 23/11/1920 en gewijd
op 10/4/1944), priester, overleed in
Rumst op 10 november 2012.
Hij was leraar aan de Normaalschool
in Tienen van 1947 tot 1977.
De heer Marcel MAGNUS (geboren
in Sint-Lambrechts-Woluwe op
13/9/1922 en gewijd op 13/4/1947),
priester, overleed in Jette op 12 november
2012.
Hij was achtereenvolgens leraar aan de
Normaalschool in Antwerpen (1947),
aan het Sint-Jan Berchmanscollege
in Mol (1947-1958) en aan de Katholieke
Normaalschool in Mechelen
(1958-1971), godsdienstleraar aan het
Koninklijk Atheneum in Tervuren
(1971-1972) en aan het Sancta Maria-
Instituut in Aarschot (1971-1985).
ANTWERPEN
De heer Jozef HASENBROEKX (geboren
in Lier op 8/1/1922 en gewijd op
26/5/1945), priester, overleed in Zoersel
op 15 oktober 2012.
De heer Louis VAN DE BERGHE (geboren
in Vilvoorde op 17/9/1916 en
gewijd op 23/7/1939), priester, overleed
in Vilvoorde op 4 november 2012.

Psalm 25
Ik zoek U en vertrouw U, Heer,
Gij brengt mij nooit in schande.
Wijs Gij de weg die ik moet gaan!
Leid Gij mij als een trouwe gids.
Op U houd ik mijn hoop gericht.
Wie willen gaan waar God ze leidt,
geeft Hij de kracht om vol te houden.
Wie dwaalt wijst Hij opnieuw de weg.
En wie zich houdt aan het Verbond
weet dat Hij trouw is aan zijn woord.
Ik weet dat Gij me niet beschaamt,
dat Gij me van mijn angst bevrijdt,
dat Gij me uit gevaren redt
en uit de handen van belagers.
Laat eenvoud en gerechtigheid
mij vergezellen, levenslang.
(Uit: De psalmen. Vertaald en bewerkt door Piet Thomas,
Lannoo, 2004, p.34)