HET DAGBLADZEGEL VERDWEEN

JUNI 1944
MAANDBLAD VOOR H
OFFICIEEL ORGAAN VAN HET PERS
2e JAARGANG NUMMER 9
US
NDSCHE PERSWEZEN
NEDERLANDSCHE KULTUURKAMER
REDACTEUR: J. LEARBUCH, BEZUIDENHOUTSCHEWEG 75, DEN HAAG, TEL. 720070—723151
ADMINISTRATIE EN ADVERTENTIES: HEKELVELD 15, AMSTERDAM — TEL. 38811
HET DAGBLADZEGEL VERDWEEN
Op 1 Juli 1869 verdwenen op de Nederlandsche
kranten de „vuile vingers van den fiscus". Anders
gezegd: Met ingang van den eersten Juli anno
1869 verviel het dag'ila Izegel, nadat het bijna
twee eeuwen lang zk I aar of onzichtbaar de
dagbladbedrijven had gedrukt. Dit feit staat nu
eenmaal te boek als de grootste en belangrijkste
mijlpaal in' de historie van het Nederlandsche
dagbladwezen. Alken al hierom is er aanleiding
om thans, nu dit gedenkwaardige
feit juist driekwart eeuw achter ons
ligt en zelfs onze oudste levende
generaties nog maar weinig uit eigen
herinnering over het dagbladzegel
van weleer weten te verhalen, even
stil te staan bij den zin van het
nieuwtje van 1 Juli 1869: het eerste
dagblad zonder vingerafdruk van
r
v.
den fiscus onder aan de pagina. En er is hiertoe
des te meer aanleiding, omdat een beschouwing
over het vervallen van- het dagbladzegel ons
dwingt, ons nader te verdiepen in het wezen van
de journalistiek.
In 1674, dus ongeveer zestig jaren na de periode,
waarin de eerste Nederlandsche kranten ontstaan
moeten zijn — welke ook gerekend mogen
worden tot de eerste, kranten ter wereld — verscheen
een ordonnantie, „nae de welcke in den
Lande van Hollandt ende West-Vrieslandt, soude
werden geheven den impost op eenige gedruckte
soo Inlandtsche als Uytlandtsche Papieren, Geheven
t' zedert den Jare 1674, ende vervolgens".
In het eerste lid van deze ordonnantie werd
gezegd: „der Courante, Gazette, Post ofte Nieuwe-tydinge,
diet verbode blaeuwe Boeckxkens,
ende diergelyke, in Hollandt gedruckt, het zy in
de Nederlandtsche ofte Uytheemsche Tale, maer
een half Vel aen beyde zyden op de ordinaris
wyse vol, ofte oock minder gedruckt zynde, of
grooter zynde, meer nae advenant, alsmede van
alle Staets Resolutiën.... sal worden betaelt vier
penningen door den Drucker die de selve uyt-
NIEUW LICHT OP
OUDE MIJLPALEN (IV)
1869
levert; ende van die van buy ten, omme te venten
ofte voor geldt of geldtswaerde uyt te geven,
souden mogen worden ingebracht, acht penningen
door den Inbrenger ofte Verveyler op poene
van honderd guldens yder Courante...." Ook
boekverkoopers in andere provincies zouden deze
belasting moeten betalen, indien zij „omme te
venten ofte voor geldt of geldtswaerde uyt te
geven" couranten of vlugschriften in Holland
en West-Vriesland mochten willen
— N brengen. De ordonnantie zonderde
particulieren uitdrukkelijk uit. Deze
behoefden bij verzending van
nieuwspapieren geen belasting te
betalen, mits zoo'n zending maar
beperkt bleef tot twee nieuwsbladen
van „yeder soorte".
Ziehier het formeele begin van de
zegelbelasting. De idee was vooralsnog gebrekkig
uitgevoerd. Waarschijnlijk was de toepassing der
nieuwe bepaling aanvankelijk ook hoogst gebrekkig.
Belangrijk was dit: men had een middel gevonden
om zonder oogenschijnlijke beperking van
individueele vrijheden of van de vrije meeningsuiting
het vastleggen van bepaalde gedachten in
gedrukte geschriften te beperken, en zulks liefst
met eenige financieele voordeden voor den staat.
We behoeven er niet aan te twijfelen, dat het
spekken van de staatskas inderdaad één der beweegredenen,
zoo niet de directe aanleiding, is
geweest tot het instellen van de zegelbelasting.
Het staat trouwens opzichtig te lezen in een
„Waerschouwinge", die in 1691 verscheen en de
zegelbelasting en passant aanmerkelijk verzwaarde,
te weten „wegens de zware lasten, die bij den
jegenswoordigen oorlogh gedragen' moeten worden"
en met het doel „des Gemeene Lands Finantien
zoo veel mogelyck te styven". Weshalve
men overging tot het „Introduceeren van eenen
Impost op Coffy, Thee, Chocolate en andere
Drancken, en het verdubbelen van den
op de gedruckte Papieren".
Impost
1

Men moet bij dit alles in het oog houden, dat
de nieuwe zegelbelasting, zoo zij althans tevens
ten doel had eenige practische beperkingen op te
leggen aan de meeningsuiting via gedrukte geschriften,
niet alleen afgestemd was op de nieuwstijdinghen,
meer zeer in het algemeen op al die
gedrukte stukken, die wegens hun inhoud voor
de uitgevers lucratief konden zijn. En wat was in
die dagen winstgevender, de uitgave van sensationeele
verhalen èn politieke pamfletten, of het
drukken van courante nouvellen, welk gebruik
althans omstreeks 1674 alleen in de groote steden
van Holland nog maar eenig burgerrecht verkregen
had? Hoe het zij, de nieuwe bepaling had
zoowel economische als geestelijke facetten en
we weten, dat de autoriteiten, we kunnen wel
zeggen in de eerste eeuw van het bestaan van
gedrukte nieuwspapieren, weinig favorabel gestaan
hebben tegenover de actueele producten
van de boekdrukkers. Stelde men het drukken
niet vaak afhankelijk van allerlei privileges, juist
onder de voorwaarde slechts bepaalde „Noviteyten,
die den Staat betreffen" op te nemen en
andere berichten niet. En dat nog wel in de gouden
eeuw, die toch waarlijk niet gekenmerkt was
door conservatisme!
Bladeren we intusschen nog even verder in de
belastingwetten der Republiek, dan blijkt ons, dat
men pas ruim driekwart eeuw na het instellen
van de zegelbelasting op papier de noodzaak ging
inzien om een speciale regeling voor de kranten
te maken — de nieuwstijdinghen van voorheen
waren trouwens intusschen uitgegroeid tot wezenlijke
kranten. Den 14den Maart 1750 n.1. werd
een ordonnantie wereldkundig gemaakt, „na dewelke
by collecte zal geheven worden den Impost
op de zoo inlandsche als uitheemsche daarbij gemelde
gedruckte Papieren", waarna in artikel 1
o.a. gezegd wordt: „aan den Gaarder of Collecteur
zal van ieder Courante enz., mitsgaders van
alle Blaadjes en Boekjes, die het zy maandelyks
of weekelyks, of ook op eenige daagen in de
week of by wat voor verdeeling van tyd het ook
weezen mocht, voortaan het zy in de nederlandsche
of uitheemsche Taaien zullen uitkomen, voor
zooverre het drukken in de Commercie daarvan
niet is verbooden, betaald moeten worden, te
weeten, van de geene die in deeze Provincie zijn
gedruckt van elk half vel, het zy vol of alleen
voor een gedeelte gedrukt, een penning "
We krijgen den indruk, dat de zegelbelasting
een sleur werd. Het krantenwezen ontwikkelde
zich trouwens ook niet zoo dynamisch, dat er
aanleiding kon bestaan om plotseling de eenmaal
drukkende lasten als een knevel van de uitgevers
te beschouwen. Stellig werd in den patriottentijd
en de periode van de Bataafsche revolutie veel
gedrukt, dat ook bij den middenstand, om een
modern woord te gebruiken, meer belangstelling
voor de kranten kon gaan wekken — in feite
heeft de politieke warwinkel aan het eind van de
achttiende eeuw zelfs het aanzijn geschonken aan
een nieuw soort journalistiek: de politieke pennestrijd
in het volle licht der openbaarheid —, maar
ook deze periode overleefde het zegelrecht glansrijk.
Zelfs werd in de jaren daarna uit Frankrijk
— waar de fiscus zich pas na de revolutie met de
gazettes was gaan bemoeien (daar sneed stellig
het mes aan twee kanten!) — het gebruik geïmporteerd
om de bemoeiingen van den fiscus dag
in dag uit zichtbaar te doen zijn. Het belastingmerk
werd op het papier aangebracht; de vingerafdruk
van den fiscus ontstond, en werd opnieuw
gelegaliseerd door de Koninklijke besluiten van
15 Januari 1814, van 26 Februari 1825, de wet van
16 Juni 1832 en tenslotte door de Wet op het
Zegel van 1843. In dien tijd echter had de journalistiek
een grooten sprong gemaakt.
Had de patriottentijd de krant nader tot de
burgerij, tot het volk in het algemeen gebracht,
en een frisschen, strijdlustigen geest in het krantenwereldje
van toen geblazen, de periode van
de Fransche overheersching was voor de instandhouding
van zulk een geest niet bevorderlijk geweest.
Zelfs in de eerste decennia van het Koninkrijk
bleef de krant een vrij karakterloos
drukwerk, dat in al zijn matheid de reactie weerspiegelde
van de bewogen jaren van vóór dien.
Pas de politieke en geestelijke ontwikkeling,
die in de jaren van dertig inzette, — foen begon
men eindelijk waarlijk te profiteeren van de in
1814 in de Grondwet vastgelegde drukpersvrijheid
_ voegde een nieuw kenmerk aan het krantenwezen
toe. De Belgische kwestie lokte felle
commentaren uit, maar, wat belangrijker was
voor de Nederlandsche journalistiek, jonge kranten
als het Algemeen Handelsblad en de Arnhemsche
Courant gingen ijveren voor Thorbecke's
grondwetsherziening en andere binnenlandsche
belangen. De Nieuwe Rotterdamsche Courant
kwam zich scharen in het liberale front. De kranten
werden als actieve, richtinggevende factoren
ingeschakeld bij de bewerkstelliging van de
uiterst geleidelijke staatkundige revolutie: anders
dan in den patriottentijd, toen zij weinig meer
waren dan spreektrompetten van allerlei groepen
en groepjes. Het bestaan van het zegelrecht en
van een waarlijk niet malsche advertentiebelasting
bovendien (sedert 1796) kon de journalistiek
blijkbaar niet meer van haar ontbolstering weerhouden.
En de ontwikkeling zette gestaag door,
ook toen de fascus in 1843 nog eens een nieuwe
zegelwet ontwierp, die het zegelrecht voor gedrukte
stukken andermaal verzwaarde en de per
advertentie verschuldigde belastingpenningen bepaalde
op 25 cents per advententie.
Een opsomming van de kranten, die in de hier
besproken periode werden opgericht is als het
ware een grafische voorstelling van het ontluiken
en de ontwikkeling van het politieke leven in de
vorige eeuw. Zoo gezegd, Het Algemeen Handelsblad
dateert uit 1828 (zoo men wil uit 1831),
de Nieuwe Rotterdamsche Courant ontstond in
1844. Het Handelsblad verscheen met ingang van
1830 als dagblad, de N.R.C, met ingang van 23
April 1844. In 1846 werd De Tijd opgericht. In
1847 ging de Oprechte Haarlemsche Courant dagelijks
verschijnen. De Tijd werd in 1848 dagblad.
In de daarop volgende jaren besloten ook de directies
van de Utrechtsche Provinciale en Stads-
2

courant, van het Dagblad van Zuid-Holland en
van het Leidsche Dagblad tot een dagelijksche
uitgave over te gaan. Vervolgens ontstonden in
1868 de Maasbode (voorloopig, n.1. tot 1872, als
weekblad), in 1869, enkele maanden voor de afschaffing
van het dagbladzegel (!) Het Vaderland,
in 1870 Het Nieuws van den Dag, in 1871 De
Gooi en Eemlander, in 1872 De Standaard, omstreeks
1875 De Gelderlander en De Limburger
Koerier, in 1883 de Haagsche Courant en het
Haarlems Dagblad, in 1884 Het Centrum, het
Utrechtsch Nieuwsblad in 1885, in 1887 De Volkskrant,
in 1890 De Telegraaf en in 1894 De Residentiebode.
Als we deze geheele reeks opschrijven, vergeten
we zoowaar, dat één van de hier genoteerde
jaren als kenteringsjaar in de historie van het
Nederlandsche dagbladwezen te boek staat! En
dit is nu juist de reden, waarom dit artikel geschreven
werd: de veranderingen, die ongetwijfeld
zijn ingetreden door de afschaffing van het
dagbladzegel hielden geenszins een revolutie in
de journalistiek van binnen uit in! Het was een
soort faciliteit, die het dagbladwezen van buitenaf
ontving en pas in den loop der jaren de journalistiek
een nieuwe gedaante kón geven. Men
kan zelfs zeggen: de oorspronkelijke functie van
de belasting op mercantiel drukwerk had al lang
uitgediend. Er was geen sprake meer van, dat het
dagbladzegel nog een rem vormde voor de politieke
meeningsuiting, en beschouwen we den toestand
van 's Rijks kas in dien tijd, dan blijkt, dat
de inkomsten, uit het dagbladzegel en de advertentiebelasting
door de geweldige uitbreiding van
het maatschappelijke leven nog maar nauwelijks
een post vormden, die 's Rijks financieelen toestand
kon beïnvloeden.
Het is dus stellig veel te simplistisch geredeneerd,
als men zegt — het staat overigens zoo in
bijna alle beschouwingen over de afschaffing van
het dagbladzegel —, dat op dien Isten Juli 1869
„het hek van den dam was" en de stoot gegeven
werd voor een snelle revolutie en evolutie van
het Nederlandsche dagbladwezen. Zeker, nog in
1869 voegden zich vijf nieuwe kranten naast de
negen reeds bestaande — de nieuwe producten
waren overigens van weinig beteekenis —, twintig
jaar later waren er 54 kranten in Nederland
en in 1894 zelfs 62. Maar men vergeet bij het
lanceeren van deze „meetkundige reeks" meestal
ook, haar verloop vóór 1869 te vermelden. Onze
opsomming hierboven was reeds een poging in
die richting, maar sprekender nog zijn de volgende
cijfers, die iets leeren omtrent den groei van
de Nederlandsche journalistiek, ook wat haar
wezen befreft in de jaren vóór 1869.
Werden in 1850 hier te lande ten behoeve van
dag- en weekbladen 8.348.834 vellen papier gezegeld,
in 1866 waren het er al 13.121.146, hetgeen
neerkomt pp een progressie van gemiddeld
300.000 vellen per jaar. Deze cijfers zeggen nog
iets meer als men ze plaatst naast enkele cijfers
uit Engeland, dat in die jaren geld als het land
met de ruimste publiciteit ter wereld. Daar werden
jaarlijks bijna 30.000.000 vellen papier gezegeld,
hetgeen daarop neerkwam, dat in Engeland
per jaar per ziel juist ongeveer een vel druks
gezegeld werd. In Nederland, waarvan de taal
toch allerminst een wereldtaal. was, zoodat men
kan aannemen, dat het meerendeel van de Nederlandsche
kranten — anders dan de Engelsche
nieuwsproducten — voor uitsluitend binnenlandsch
gebruik bestemd waren, kon men rekenen
op meer dan 3 vel druks per jaar per ziel!
Dit had de zegelwet dan toch niet kunnen verhinderen,
al belastte zij het krantenlezende publiek
in Nederland zoo veel zwaarder -dan den Britschen
krantenlezer.
Trouwens, als men de toeneming van het aantal
abonné's in de jaren 1850 tot 1866 beschouwt,
valt eenzelfde verschijnsel op. In Noord-Holland,
waar verreweg de meeste krantenlezers woonden,
steeg in die periode het aantal abonné's met niet
minder dan bijna 7000, of ongeveer 30 percent.
Ook in Zuid-Holland kwam er een dergelijk aantal
abonné's bij, hetgeen voor deze provincie
neerkwam op een toeneming van 50 percent. In
Gelderland verdubbelde het aantal abonné's, in
Noord-Brabant verviervoudigde het en in Limburg
werd het zelfs negen maal zoo groot. Gemiddeld
over het geheele land nam in de twee
decennia, die aan de afschaffing van het dagbladzegel
voorafgingen, het aantal abonné's op dagbladen
met ongeveer 70 percent toe!
Een soortgelijke statistiek leert ons iets omtrent
het advertentiewezen. Uit de officieele cijfers
van de regeering blijkt, dat in 1850 voor een
totaal bedrag van ruim 45 duizend gulden aan
zegelbelasting betaald werd. Dit bedrag is zeer
geleidelijk, zelfs zonder een enkelen teruggang
gestegen tot ruim 100 duizend gulden in 1866.
Werden in 1850 in het totaal 131.694 advertenties
geplaatst — de belasting bedroeg per advertentie,
onverschillig van welken omvang en van welk
soort, een kwartje —, in 1866 moesten de kranten
al ruimte maken voor 292.880 advertenties, iets
wat ongetwijfeld een aardige illustratie is van de
ontwikkeling van het zakenleven in die jaren.
Legde men een Handelsblad, een Nieuwe Rotterdammer
of een Haarlemsche Courant uit die dagen
naast een willekeurige Engelsche of Fransche
krant, een enkele blik was voldoende om te constateeren,
dat de Nederlandsche kranten minstens
twee of drie maal zooveel advertenties vertoonden
als de buitenlandsche bladen.
Deze advertentiestatistiek is intusschen een
zachte wenk, dat we wellicht ook den gro'ei van
het dagbladwezen even moeten zien tegen een
zuiver economischen achtergrond, welke natuurlijk
organisch verband houdt met de politieke lijnen,
die wij hierboven reeds in het algemeen aanstipten.
Dan blijkt, dat zich sedert ongeveer 1850
een economische ontwikkeling voltrokken heeft,
die niet anders kan zijn dan één van de bases
van het moderne dagbladwezen. Dan blijkt ook,
dat zich om den datum, dien wij thans bespreken,
den mijlpaal van 1 Juli 1869, een aantal niet onbelangrijke
economische gebeurtenissen groepeeren,
hetgeen aanstonds tot de conclusie leidt, dat
de afschaffing van het dagbladzegel niet zoozeer

te zien is als het ontsluiten van een politieken
boei dan als een verschijnsel, dat de economische
ontwikkeling van de vorige eeuw kan illustreeren.
Steeds meer werd de krant trouwens ook in het
economische leven ingeschakeld.
'
Welke waren al deze feiten? De scheepvaartwetten
van Van Bosse hadden bewezen, dat Nederland
bereid was Engeland te volgen bij de
verwezenlijking van de vrijhandelidealen. Het
duurde echter nog tot 1862 voor de algemeene
tarief wet werd aangenomen, die Nederland voor
een halve eeuw den zoo vurig verlangden vrijhandel
zou schenken. Voor dien had men echter
reeds gevoeld, dat een mercantiel systeem als het
verlangde niet zou kunnen functionneeren zonder
een technische vervolmaking op velerlei gebied.
Toen België reeds over een modern spoorwegnet
beschikte, bezat Nederland nog niet meer
dan de „lus" Utrecht—Amsterdam—Den Haag—
Rotterdam—Utrecht—Arnhem. In 1860 wist minister
Van Hall echter een spoorwegwet aangenomen
te krijgen, die voorzag in den snellen aanleg
van verscheidene lijnen. Deze spoorwegwet
was ongetwijfeld'een der uitingen van de verhoogde
energie, die zich in die dagen kenbaarmaakte.
Ook gingen, om een voorbeeld van geheel
anderen aard te nemen, de Twentsche fabrikanten
meer activiteit toonen. Zij zonden hun
zonen naar het buitenland om zich daar op de
hoogte te stellen van de nieuwste technische snufjes
in de textielindustrie. Toen door den Amerikaanschen
burgeroorlog de aanvoer van katoen
gestremd werd, buitten zij de periode van noodge
dwongen werkloosheid uit door hun bedrijven te
verbeteren. De stoommachine vond steeds meer
toepassing. De groote brand van Enschede in
1862 schonk nieuwe gelegenheid voor opbouw in
modernen' trant. Toen kwam in 1863 een wet tot
stand, die beoogde Rotterdam en Amsterdam
betere verbinding met de zee te geven.
De jaren 1860—1870 vormden voor Nederland
een tijdperk van overgang van vroeg- tot modern
kapitalisme. Het had er van als begon ons economische
leven zijn agrarische karakter te verliezen.
Handel, industrie en scheepvaart begonnen
zich sneller te ontwikkelen dan de landbouw
en de veeteelt. Nederland kon bovendien profiteeren
van de verhooging van het welvaartspeil
in Europa en Amerika. Het had zelfs zijn centrale
ligging voor. Rotterdam werd in die jaren
een wereldhaven, Amsterdam groeide uit tot een
centrum van beurshandel, de snelle groei van
onze scheepvaart, de toenemende winsten op
onze koloniale exportartikelen, de formidabele
Hoe geschiedt de paplerdistrihuüe
* Een overzicht van
de organisatie
Het is wel voor de hand liggend,
dat de uitgevers zich zullen
interesseeren voor de wijze waarop
de Afdeeling Papierdistributie
van het Persgilde haar organisatie
heeft ingericht en hoe in groote
trekken de werkzaamheden
verloopen.
De taak van de afdeeling Papierdistributie
is in algemeenen
zin een zoo juist mogelijke verdeeling
te bewerkstelligen van de ter
beschikking gestelde contingenten
CQurantenpapier. Hierbij komt
dan de controle op het verbruik
en de verbruiksadministratie.
Hoewel bij deze controle, waar
zulks noodig is, de roede zeker
niet gespaard wordt, is de opzet
ervan toch in de eerste plaats
het garandeeren van een zoo vlot
mogelijk verloop der zaken en
het helpen van de uitgevers bij
voorkomende moeilijkheden. Om
deze reden mogen de papiercontroleurs
een ingesteld onderzoek
pas als geëindigd beschouwen op
het moment, dat de papieradministratie
tot aan den dag van hun
onderzoek is bijgewerkt en in
orde bevonden.
Zooals* uit het afgebeelde organisatie-schema
blijkt, zijn er bij
de distributieregeling vier samenwerkende
groepen, nl:
1. de Nieuwsbladen, de verbruikers;
2. de afdeeling Papierdistributie
van het Persgilde, die de
distributie verzorgt;
3. de papiergroothandel, de leverancier;
4. de groothandel in oud papier,
die den overblijvenden
afval opneemt.
Deze vier groepen hebben in
de organisatie ieder een eigen
functie en vormen samen een gesloten
geheel. Ontstaat door een
fout of vergissing bij een der samenwerkende
groepen of door
het wegvallen van één der onderlinge
verbindingen een organisatorische
kortsluiting, dan blijkt
dit vrijwel onmiddellijk bij het
controleerend apparaat van het
Persgilde.
I. De Nieuwsbladen.
De uitgevers der nieuwsbladen
en van die tijdschriften die door
uitgevers en drukkers van nieuwsbladen
worden vervaardigd op
couranten-rotatiepapier, zenden
maandelijks voor den tienden afschriften
van oplage- en papierboek
naar het Persgilde. Het
nauwkeurig en regelmatig bijhouden
van oplage- en papierboek is
wel de voornaamste taak, welke
den uitgevers in de distributieregeling
is opgelegd en dat deze
taak zeker een belangrijke is,
blijkt wel uit de velerlei moeilijkheden,
die ontstaan als de daaraan
verbonden werkzaamheden
niet voor de volle honderd procent
goed worden gedaan.
Verder hebben de uitgevers de
verplichting den onbedrukten afval
van het rotatiepapier te verkoopen
aan de daarvoor aangewezen
groothandelaren in oudpapier,
waarvoor ze een bewijs
van inlevering ontvangen.
Tenslotte hebben de uitgevers
er voor te zorgen, dat de hun
toegezonden aankoopvergunningen
binnen tien dagen worden
doorgezonden naar den papiergroothandel
en dit zal wel nimmer
worden vergeten.
II. De afdeeling Papierdistributie.
m
Zpodra de afschriften van op-

afzet van onze land- en tuinbouwproducten, dit
alles kon slechts verband houden met de ons omringende
wereldhuishouding. Omstreeks 1870
werden de belangrijkste trajecten van ons spoorwegnet
voltooid. Juist in dien tijd ging men van
de zeilboot over tot de stoomvaart. Door de
opening van het Suezkanaal in 1869 was Nederland
dichter bij Indië komen te liggen (in 1870
moest het cultuurstelsel daar plaats maken voor
de vrije cultures: waarlijk geen toeval, dat jaartal!).
De Nederlandsche industrie ging over van
het kleine bedrijf naar het groot-bedrijf. Zoo
werd het moderne arbeidersprobleem actueel,
met alle politieke uitwassen van dien, de eerste
vakvereenigingen ontstonden, met het beroemde
„kinderwetje" van Van Houten werd de reeks
van sociale wetgevingen geopend, die een getrouwe
afspiegeling zou zijn van de dynamiek
'vaia het maatschappelijke leven.
Was het een wonder, dat de krant bij zulk een
ontwikkeling óók haar ontwikkeling beleefde?
Doch leggen wij de ganzenpen van den historicus
thans naast ons neer en schuiven wij de tabellen
der economen opzij om nog even als journalist
stil te staan bij de veranderingen, die dooide
afschaffing van het dagbladzegel intraden. De
tijd voor een nieuwe journalistiek was aangebroken.
Ontwikkelden de politieke kolommen van
de krant zich geheel geleidelijk, het beschikken
over meer ruimte maakte de Nederlandsche journalistiek
ontvankelijk voor voorbeelden van overzee.
Reportage en verslaggeverij vonden ingang.
Nu men papier had voor ochtend- en avondedities
en de meer kapitalistische inslag van de dagbladbedrijven
de directies en redacties tot concurrentiestrijd
aanzette, werd de hoogste actualiteit
eerste gebod. Hoe welkom was de draadlooze
telegrafie, waaraan het Handelsblad zoovele
primeurs te danken heeft gehad! Voor pakkende
reportages werd overvloedig geld ter beschikking
gesteld. Men moest zich trouwe.ns
meer gaan instellen op het publiek. De krant was
goedkooper gewoiden — de N.R.C, bijvoorbeeld
verlaagde in 1870 den abonnementsprijs van ƒ 33
op ƒ20. De krant werd populair. De laatste resten
van de ambtelijke berichtenschrijverij moesten
worden opgeruimd. Aan de dynamiek van
de geestelijke belangstelling van het volk kreeg
de krant zich aan te passen. Zoo werd zij volksgoed.
Zoo veroverde zij voor eeuwig haar positie
in de maatschappij. Als journalist kunnen wij niet
anders doen dan op 1 Juli 1944 een krans deponeeren
aan den voet van den mijlpaal, welke de
afschaffing van het dagbladzegel voor de Nederlandsche
journalistiek beteekend heeft.
lage- en papierboeken zijn ontvan,
beginnen de werkzaamheden
van het distributie-apparaat.
Controle oplagetabellen en papierboek.
De controle geschiedt in de
courantenbedrijven door den accountant
en de papiercontroleurs,
terwijl ten kantore van het Persgilde
de verstrekte gegevens worden
nagegaan. De werkzaamheden
van deze onderafdeeling bestaan
in hoofdzaak uit het volgende:
1. de controle op het binnenkomen
der tabellen. Worden
de tabellen niet op tijd
ontvangen, dan wordt een
waarschuwing gezonden en
bij herhaalde nalatigheid
wordt de betreffende zaak
doorgegeven naar den tuchtrechter.
2. Het nagaan of de invulling
volledig en op de juiste
wijze is geschied.
3. Het vergelijken van de gegevens
in de kolommen 16
en 17 van de oplagetabel
met het papierboek.
4. Het controleeren van de invulling
van kolom 15 (aantal
pagina's) in samenwerking
met de afdeeling Lectoraat.
5. Het berekenen van de gemiddelde
bruto-oplage,
waarbij blijkt, of het bij beschikking
toegestane maximum
aantal al dan niet is
overschreden.
Bij gebleken overschrijding
wordt op dezelfde wijze
gehandeld als onder 1 is
aangegeven.
6. het vragen van inlichtingen
en het geven van voorlichting,
waarbij in vele gevallen
uitgewerkte voorbeelden
van invulling worden verstrekt.
De hierboven aangegeven werkzaamheden
kunnen ten aanzien
van de verbruiksberekening Jei-.
den tot een drietal conclusies:
A. de tabellen zijn in orde en
kunnen worden doorgegeven
voor de verbruiksberekening.
B. de verstrekte gegevens zijn
onvolledig of niet geheel
juist, doch het wordt toch
mogelijk geacht te komen
tot een voorloopige berekening
van het papierverbruik
om zoodoende de afhandeling
der betreffende zaak
niet onnoodig op te houden.
C. de tabellen zijn in zoodanige
mate onvolledig of onjuist,
dat het niet mogelijk
is hierop de verbruiksberekening
te baseeren.
Het behoeft wel geen betoog,
da't de onder B. en C. genoemde
gevallen oorzaak zijn van veel
extra werk. Een voorloopige verbruiksberekening
dient van een
uiteenzetting te worden voorzien
en in veel gevallen, nadat door
den uitgever nadere gegevens zijn
verstrekt, moet herziening plaats
vinden, hetgeen wil zeggen, dat
een geheel nieuwe berekening
moet worden gemaakt. Kan zelfs
geen voorloonige berekening worden
samengesteld, dan blijft de
aangelegenheid liegen, zeer ten
ongerieve van de betrokken partiien.
Het betreffende blad ziet
zijn bevoorrading öestaöneerd en
de Afdeeling Papierdistributie
moet met haar totale verbruiksberekening
wachten tot ook de
zaken der nakomers in orde zijn
gebracht.
Berekening Papierverbruik.
Het werkelijke verbruik wordt
berekend aan de hand van de
op de oplagetabel verstrekte gegevens.
De verbruiksformule
wordt gevormd door drie factoren,
te weten: het bruto aantal
vervaardigde pagina's, het formaat
en het papiergewicht.

N I E U W S B L A D E N
I
A
SI*
CONTROLE
OPLAQBTABZLLEN
PAPIESBOBK
OPLAÖ£Cy£GS
I
_li_
JL
STATISTIEK
—w
Sis!
GQOaTHANDGt.
JN Ot/D &AP/S/3
SIS
M
±
BEREKENING
x—T
PAP/£BVEI?BPtJ/K
jzr
PAP/EPVEPORUIK
I
*lo
X
I?
51*
"I
J_
BEVOORRADING
i.
i 1
Si
Q.1
AFDEELING PAPIERD/STRIBUTIE VAN HET PERSGILDE JT
±
PAP/£13G0OOTHAMDEL
J2C
Daarna wordt dit verbruik, Deze voorloopige afschrijving Deze afleveringsvergunning
vermeerderd met de per bon wordt, in geval het berekende komt, nadat de levering is geschied,
terug bij de afdeeling,
verantwoorde hoeveelheid afval, verbruik minder is dan het verbruik
volgens het papierboek, be­
waar dan het werkelijke aantal
vergeleken met het aantal kilogrammen,
dat volgens het papierboek
aan rollen is afgeboekt. veelheid en in de overige geval­
voorraad rekening-courant van
rekend naar deze kleinere hoe­
afgeleverde kilogrammen in de
Deze vergelijking kan de volgende
uitkomsten'geven:
len wordt de in het papierboek den uitgever wordt bij geboekt.
afgeschreven hoeveelheid, verminderd
met het gewicht van de kan de afdeeling Papierdistribu­
Door deze wijze van werken
a. het berekende verbruik
laatste rol, in de voorraadrekening-courant
afgeschreven. gen en wordt tevens voorkomen,
tie de bevoorrading geheel vol­
klopt met de in het papierboek
afgeschreven rollen,
d.w.z. ligt onder het afgeschreven
gewicht aan rollen,
Van dezen gang van zaken krijgen
de betreffende uitgevers bij gen plaats vinden met alle moge­
dat theoretische voorraadboekin­
het toezenden van het „Bericht lijkheden van vergissingen, die
doch met een kleiner verschil
dan het gewicht der
van Afschrijving" mededeeling. daaraan verbonden zijn.
Zij dienen dan de verbeterde gegevens
alsnog te verstrekken,
laatst afgeschreven rol.
III. De Papiergroothandel.
b. het berekende verbruik is
De groothandel mag pas papier
waarna rectificatie kan plaats
grooter dan het gewicht der
afleveren, zoodra de bij elkaar
vinden. Dit is van het grootste
afgeschreven rollen of het
behoorende aankoop- en afleveringsvergunningen
in zijn bezit
belang, niet alleen voor een kloppende
voorraad-administratie,
is, rekening houdende met
de laatste restant rol, kleiner.
In deze gevallen is bij­
dan wordt de afleveringsvergun­
zijn. Is de aflevering geschied,
doch tevens omdat in het andere
geval van overtreding der beschikking
ten aanzien van het pana
altijd onnauwkeurigheid
ning, voorzien van den datum
bij de invulling van kolom
van aflevering en een gespecificeerde
opgave van het afgeleverpierverbruik
sprake kan zijn.
17 der oplagetabel (het gewicht
in m 2 ) oorzaak der Statistiek.
de papier aan de Afdeeling Papierdistributie
van het Persgilde
verschillen.
De oplagegegevens en het papierverbruik
worden statistisch gezonden, terwijl de aankoopver­
Deze onnauwkeurigheid is niet
geordend, waarover later meer. gunning door den groothandelaar
alleen voor de afdeeling Papierdistributie
een bron van meer en Bevoorrading.
wordt bewaard.
onnoodig werk, doch ditzelfde Blijkt na afschrijving van het IV. Groothandel in Oud-Papier.
geldt in nog erger mate voor de verbruik, dat bevoorrading noodzakelijk
is, dan wordt een aan­
onbedrukten afval van het rota­
Deze neemt, zooals gezegd, den
betreffende bladen, daar er nu
ook weer een voorloopige afschrijving
met de daaraan verver
en een gelijkluidende afleve­
aan den uitgever een bewijs van
koopvergunning voor den uitgetiepapier
op, verstrekt hiervoor
bonden moeilijkheden plaats ringsvergunning voor den papiergroothandel
uitgeschreven. schrift aan het Persgilde.
inlevering en zendt hiervan af­
vindt
A. G. Hm.

theek met een exacte studie uit
Wanneer verscheen
van Karoly Maté („Az Elsö Magyarorszaagi
Hirlap Kérdése" —
de eerste krant ? „De Vraag van de eerste Krant
in Hongarije"), waarin deze
in Hongarije
•
vraag nog eens helder wordt gesteld
en op ondubbelzinnige
Ziehier een vraag, welke in krant in Hongarije de „Ephemerides
Latinae" hebben uitge­
wijze wordt beantwoord. Op de
Hongarije in den laatsten tijd
eerste plaats wijst Maté er op,
nogal eens tot meeningsverschillen
geleid heeft, hetgeen trou­
De Hongaarsche Perswetengeven.
dat de „Ephemerides" voor het
eerst genoemd worden in het in
wens niet vreemd is, daar overeenkomstige
vragen in andere thans in aflevering 3 van haar
schappelijke Vereeniging komt
1711 in Frankfurt en Leipzig verschenen
werk van Czvittinger
landen, zooals Duitschland en Perswetenschappelijke Biblio­
„Specimen Hungariae Literatae"
Nederland, eveneens vaak twistpunten
hebben gevormd. Terwijl
o.a. „Vliegende Bladen", „Nieuwe
Tijdingen" en „Briefcouran-
MERKENBESCHERMING
ten" reeds in de 16de eeuw in voor namen van periodieken
Hongarije onweerlegbaar kunnen
worden aangewezen, bestonden In nummer 5 van den loopenden
jaargang is op blz. 8 een be­
Assan heeft in 1920 voor periodiezin.
De firma W. van Gorcum te
er ten aanzien van het ontstaan
van de gedrukte periodieke Hongaarsche
pers in Hongarije tot beschermen van namen van als merk gedeponeerd. De firma
schouwing opgenomen over „Het ken let woord „De Klein veeteelt"
nu toe twee meeningen:
nieuwsbladen en tijdschriften". De Vlijt te Arnhem heeft daarvan
toen de nietigverklaring ver­
Voor het eerst werd door Daarin wordt geadviseerd, die
Koloman Thaly in 1883 de „Mercurius
Hungaricus" (later de ven bij het Merkenbureau, Laakbank,
omdat zij dit merk reeds als
namen als merk te laten inschrijzocht
aan de Haagsehe Recht­
„Mercurius Veridicus ex Hungaria")
met als jaar van verschijal
wanneer een periodiek tijdelijk
kade 80, te 's-Gravenhage, voor­
titel voor een tijdschrift gebruikte.
Bij beschikking van 11 November
1920 heeft de Rechtbank
ning 1705 als de eerste „echte" niet kan verschijnen.
dit verzoek toegewezen en het
courant in Hongarije geïdentificeerd.
Deze stelling werd later naam van een tijdschrift of couklaard-
Deze beschikking is ge­
Er is inderdaad alles voor, den merk van Van Gorcum nietig ver­
door verschillende litterair-historici
als bijv. Jozef Ferenczy in Eenerzij ds wordt daardoor voor­
Eigendom" 1921, blz. 5 ('s-Grarant
als merk te deponeeren. publiceerd in „De Industriéele
1887 en in den jongsten tijd komen, dat men een naam kiest, venhage, 1 Januari 1920).
speciaal door Béla Dezsényi gesteund.
De „Mercurius Hungari­
want het Merkenbureau onder­
Niet anders oordeelt men in de
dien iedereen mag gebruiken;
cus" werd ten tijde van de zoekt of de naam onderscheidende
kracht heeft, d.w.z. of hij vol­
Prof. Mr. W. H. Drucker,
litteratuur:
troonsbestijging van den Zevenburgschen
vorst Franz Rakóczy doende eigenaardig is om een bepaald
blad van andere couranten 1931, blz. 262;
Titels, Rechtsgeleerd Magazijn
II in diens opdracht door Generaal
Graaf Anton Esterhazy op­
te onderscheiden. Anderzijds bereikt
men daardoor, dat het Mer­
Het collectieve merk en de mer-
Mej. Dr. B. J. Bellaar Spruyt,
gericht, als uitgesproken strijd- reikt men daardoor, dai nei mer- , ~ , . rt . M P rWl

en hij toont met duidelijke voorbeelden
"aan, hoe het mogelijk is
geweest, dat de opvatting, als
zouden de „Ephemerides" het
karakter van courant hebben gedragen,
een soort van sleur is geweest,
welke vaak zonder eenige
kritiek van den eenen auteur
door den anderen werd overgenomen.
Hij haalt daarbij o.a. het
voorbeeld aan van een anonymen
schrijver in een kerstuitgave van
de toenmalige Vereeniging van
Hongaarsche uitgevers en boekhandelaren,
die verbazingwekkende
mededeelingen over de
„Ephemerides" als krant wist te
zeggen.
De samensteller van bovenbedoelde
studie is echter tot de
bronnen teruggegaan en heeft ondubbelzinnig
vastgesteld, dat de
„Ephemerides" weliswaar voorkomen
in het groote verzamelwerk
van Martinus Szentivanyi
„Curiosoria et Selectoria Variarum
Scientiarum Miscallanea, I—
III. Tyrnaviae 1689—1709", evenals
in vele jaargangen van denzelfden
tijd van de „Calendarium
Tyrnaviense", doch dat zij in
geen enkele betrekking tot het
couranten-wezen staan. De „Dagbladen"
of „Dagelijksche Notities"
van M. Szentivanyi zijn
veeleer in den vorm van een dag 1
boek van dag tot dag bijgehouden
overzichten van wetenwaardigheden
op de meest verschillende
gebieden. Zelf heeft hij
zich over het karakter van zijn
„Ephemerides" als volgt uitgelaten:
„Ephemeris Graecis est
idem, quod Latinis Diarium, hoc
est Codex, in quo per dios singulos
res gestae scribuntur ét
adriotantur. Sunt autem multiplices
ac variae Ephemerides, prout
diverse generis res scriptas continent".
De betiteling „Baanbreker
van de Hongaarsche Journalistiek"
ten aanzien van Szentivanyi
is dus misplaatst.
Na aldus de beteekenis van de
„Ephemerides" tot haar ware
proporties te hebben teruggebracht,
kan bij den huidigen
stand van het couranten-onder-
" zoek in Hongarije de „Mercurius
Hungaricus" van het jaar 1705
als de eerste echte Hongaarsche
krant beschouwd worden.
(Dr. Roder, Boedapest, in
Zeitungswissenschaft)
De Pers in Zwitserland.
In de „Schweitzer Mittelpresse"
van 6 Maart werd de ontwik-
' keling /van de Zwitsersche Pers
aan de hand van officieele cijfers
in het licht gesteld. Uit deze
cijfers bleek, dat'de vraag naar
kranten gedurende den oorlog gestegen
is. Voor een gedeelte kon
aan deze verhoogde vraag door
oplageverhoogingen worden tegemoet
gekomen. Door bemidde-
- ling van de Posterijen werden in
1942 meer dan 405 millioen kranten
in het land zelf bezorgd.
Daarbij moeten dan geteld wor-
den de exemplaren, welke door
krantenbezorgsters rechtstreeks
bij de abonné's worden afgeleverd
en welker aantal met „vele
dozijnen millioenen" wordt aangeduid.
Alleen reeds de verzending
per post van periodieke
drukwerken naar adressen in
Zwitserland nam in vergelijking
met 1939 met 5 millioen exemplaren
toe.
De internationale uitwisseling
van couranten liep daarentegen
terug. Door de Posterijen werden
nog slechts 1.1 millioen Zwitsersche
kranten en tijdschriften naar
het buitenland besteld, hetgeen
slechts een vijfde gedeelte is van
het aantal in vredestijd. Tegenover
23 millioen exemplaren in
1938 werden in 1942 nog slechts
6.3 millioen exemplaren van buitenlandsche
bladen in Zwitserland
ingevoerd, hetgeen toch nog
altijd ongeveer zesmaal zooveel
is als het aantal uitgevoerde
bladen.
VRAGEN EN ANTWOORDEN BETREFFENDE ADVERTENTIES
Mogen onderstaande advertenties Antwoord,
worden geplaatst?
Is de uitdrukking in- een adv.
'„Uw adres voor nu en na den
oorlog" geoorloofd?
Voorlaad-percussiegeweer te
koop gevraagd, bij voorkeur dubbelloops.
Mogen adv. van de Ver. voor
Facult. Lijkverbranding worden
geplaatst?
Adv. van een zeepfabriek,
waarin de zinsnede voorkomt
„een merk dat in de herinnering
leeft".
Neen; tekst wijzigen in „Uw
adres voor nu en later".
Mag geplaatst worden.
In afwijking van het per telexnoot
nummer 2269 bepaalde is
door het Departement van Volksvoorlichting
en Kunsten toestemming
verleend, adv. van deze vereeniging
op te nemen.
Niet plaatsen; volgens telexnoot
1998 is de publicatie van advertenties,
waarin op schaarsche
of in het geheel niet beschikbare
goederen wordt gewezen, verboden.
Ik heb een gevoel, alsof mijn
ooren tintelen van de klappen,
die ik den laatsten tijd op deze
lïchaamsdeelen heb moeten incasseeren.
Ze tintelen en gloeien,
maar ze suizen ook, wat in den
volksmond wil zeggen, dat er
over mij geroddeld wordt, dat er
kwaad van mij wordt gesproken.
Wat kunnen ze toch over mij
zeggen, wat heb ik toch misdaan,
ik, advertentie-chef, die altijd zoo
mijn best heb gedaan om mijn
zaakjes zoo goed mogelijk voor
elkaar te hebben? Ik weet het
wel, ik ben een mensch en maak
heusch wel eens foutjes, maar ik
heb me toch nooit kunnen voorstellen,
dat die zoo ernstig zouden
worden opgenomen. En omdat
ik maar een doodgewoon
mensch ben, heb ik gedacht of
het ook mogelijk nou zijn, dat er
vergissingen worden gemaakt,
dat namelijk de andere, de klappen-uitdeelende
partij het bij het
verkeerde einde heeft. Eerst heb
ik tegen mezelf gezegd: dat kan
niet, dat mag je eigenlijk niet
eens denken. Stel je voor, dat
een Persgilde, een Departement
of Presseabteilung zich zouden
vergissen, waar zouden we dan
blijven, waar moesten we dan
houvast zoeken? Maar juist, omdat
ik in mezelf het klein-menschelijke
ontdekt heb, durfde ik
zulk een gewaagde veronderstelling
maken en deze zelfs aan het
papier toe te vertrouwen. Hopenlijk
wordt het mij niet al te kwalijk
genomen, maar ik meende als
advertentie-chef nu toch werkelijk
aan mijn stand verplicht te
zijn ook eens een geluid van
dezen kant te laten' hooren.
Ik wil dan van wal steken en
beginnen met het artikel van den
heer Kierdorff in het Maart-nummer
van de Pers. Daar lees ik
dan, dat „iedere Nederlander de
wet moet kennen", waarna de
heer Kierdorff dit toepast op de
verordening van den Rijkscommissaris
over de bedrijfssluiting.
Ik protesteer. Zeker, formeel
moge een dergelijke positieve bewering
juist zijn, maar ten eerste
leven we nu toch niet in een tijd
van formeele wetstoepassingen
en ten tweede meen ik in alle bescheidenheid
te mogen ' constateeren,
dat als hiernaar een onderzoek
zou worden ingesteld,
mker honderd procent van alle
Nederlanders de wet niet zou
blijken te kennen. Ik heb eens
eenigen tijd geleden een hoogen
ambtenaar hooren beweren, dat
de Staat eigenlijk zou kunnen
volstaan met de publicatie van
wetten en voorschriften in de
Nederlandsche Staatscourant, omdat
iedere Nederlander de wet
y
DE
DIE DE K
moet kennen en dus maar moet
zien, dat hij die wetskennis. uit
de Staatscourant haalt. Dat er
een journalistieke voorlichting
bestaat, welke het publiek ook
van deze dingen op de hoogte
moet stellen, scheen de brave
man niet te weten. Dezen zelfden,
naar mijn meening onjuisten
gedachtengang, heeft de heer
Kierdorff waarschijnlijk gevolgd.
Het is voor een ieder duidelijk,
dat het, voor wien dan ook, een
onmogelijkheid is de wet volledig
en in al haar toepassingen te kennen.
Zelfs de beste rechtsgeleerde
is daar niet toe in staat. Hoe
kan zoo iets dan van een eenvoudigen
advertentie-chef, die voorheen
nooit iets met wets-bepalingen
en derzelver voetangels en
klemmen te maken heeft gehad,
verlangd worden? Ik lees in het
Advertentie-besluit, dat een advertentie
niet „kennelijk misleidend
of overdreven" mag zijn.
MAN,
APPEN KRIJGT
Waarin zit het misleidende van
de advertentie van den juwelier,
die geen dispensatie heeft om geopend
te blijven en toch rustig
met zijn zaak doorgaat? Ik zou
zeggen: laat den man maar rustig
adverteeren, zooveel te eerder
loopt hij tegen de lamp.
Zou de werkwijze, welke hier
door den heer Kierdorff, dus
door de Presseabteilung, wordt
voorgeschreven, ten aanzien van
alle advertenties worden doorgevoerd,
waar zouden we dan in
's hemelsnaam blijven? Als ik een
advertentie ontvang met een aanbieding
van een tweedehandsch
fiets, behoef ik toch niet te gaan
onderzoeken, of de aanbieder er
wel eerlijk aan is gekomen! Integendeel,
ik meende, dat het
voorschrift, dat de stellers van
dergelijke advertenties hun naam
daarin moeten zetten, juist bedoeld
was om allerlei ongerechtigheden
op het spoor te kunnen
komen.
^_ Zoo kom ik dan vanzelf ook-op
een ander terrein terecht en wel
op dat van de prijsvoorschriften
en al dergelijke soesah, waar een
normaal mensch tenslotte zijn
hoofd bij verliest. Ik mag geen *•
advertentie opnemen waarin een
paar gebruikte schoenen voor
f75.— worden aangeboden. Accoord.
Dat begrijpt ieder weldenkend
mensch. Zooiets spreekt
duidelijk. Maar een bontjas tegen
een in de oogen van mij, armen
loontrekkenden bediende, fenomenaal
bedrag, mag die wel worden
geadverteerd? Kan ik uitmaken
of het ding dien prijs waard
is? Waarom krijg ik dan toch
een veeg uit de pan, als ik in dit
opzicht eens mijn boekje te
buiten ga?
Nu loopt het, eerlijk gezegd,
nogal los met de „vegen uit de
pan"die ik persoonlijk heb gehad,
want heusch, ik pas goed op, al
zeg ik het zelf, maar ik begin het
zoo'n beetje als een kwestie van
„beroepseer" te beschouwen..,Het
is niet prettig om in elk nieuw
nummer van je eigen maandblad
standjes te krijgen. Telkens
tegen den tijd, dat de „Pers" in
de bus verwacht wordt, begin je
een kriebelig gevoel te krijgen,
want je weet bijna zeker: er zal
wel weer iets minder prettigs
voor mij in Staan.
En toch heb ik hierin den laatsten
tijd eenige verandering bemerkt.
Toen ik het Mei-nummer
in handen kreeg, vond ik daarin,
naast een aantal op- en aanmerkingen,
ook de noodige adviezen
en, kijk, die hebben we noodig.
Heusch, mijnheer C. R., wij willen
werkelijk wel goed, maar de
moeilijkheden zijn zoo legio.
Ik heb al meer dan eens een
goed advies van het Lectoraat
van het Persgilde gekregen en als
ik daar ging praten, kon ik best
bemerken, dat die stukjes in De
Pers, eigenlijk gezegd, boozer
schijnen dan ze bedoeld zijn, al
werden me ook gevallen getoond
en feiten voorgelegd, welke alle
reden tot ontstemming gaven.
Maar ik blijf erbij, dat de advertentie-chef
klaarblijkelijk de man
is, die op het oogenblik in een
kwaden hoek zit, al moge hij dat
in veel gevallen aan zichzelf te
wijten hebben. Daarom doe ik
langs dezen weg een beroep op
alle mogelijke instanties, die ons
op de vingers kijken: Weest clement,
ziet wat door de vingers!!
Dan zullen wij van onzen kant,
daar ben ik van overtuigd, alles
doen wat in ons vermogen ligt
om onze kranten van alle ongerechtigheden
vrij te houden. A.
9

Karakter Analyse door graphologisch
onderzoek van het handschrift.
Advies omtrent karakter,
aanleg, natuur en levenshouding
van Uzelf en personen, waarmede
U in relatie staat.
Niet plaatsen. Mogen advertenties, waarin
luidsprekers te koop worden gevraagd
of aangeboden weer in
dag- en nieuwsbladen en tijdschriften
worden opgenomen?
Postzegels te koop aangeboden
door postzegelhandel (volgen
naam en adres); door inzender
wordt de opmerking gemaakt,
dat vergunning is verleend, welke
vergunning al 2 jaar in zijn bezit
is.
Mogen advertenties worden opgenomen,
waarin haargroeimiddelen
te koop worden aangeboden?
„ Woningruil". Zoekt U een andere
woning? Laat U dan inschrijven
bij woningruilbureau
(volgen naam en adres).
Incasseerder gevraagd in vrijkomend
Levensverzekering
Agentschap. Vakkennis vereischt.
Genegen uitbreiding ter hand te
nemen.
10
Tot plaatsing van advertenties
van postzegelhandelaren mag pas
worden overgegaan, indien de
opdrachtgevers een schriftelijk
bewijs van de daartoe bevoegde
instanties kunnen toonen, dat
hun zaken geopend mogen blijven
en daarvoor dus mag worden
geadverteerd; met de mededeeling
„dat vergunning is verleend"
kan dus niet worden volstaan.
Tegen het plaatsen van dergelijke
annonces bestaat geen speciaal
verbod; de meeste dezer
advertentieteksten zijn evenwel
dermate kennelijk misleidend,
dat het opnemen daarvan op
grond van het in art. 4 sub a
van het advertentiebesluit bepaalde
dient te worden geweerd.
Een eenigszins andere
maatstaf dient te worden aangelegd
ten opzichte van advertenties,
waarin producten worden
aangeboden, welke haaruitval,
roosvorming, vet haar enz. zouden
tegengaan. Wanneer deze
teksten zeer neutraal worden gehouden,
kunnen zij niet officieel
worden afgekeurd, hetgeen echter
nog geenszins wil zeggen, dat
het Persgilde de plaatsing van
dergelijke annonces aanmoedigt.
De advertentie-chefs behouden
dus de beslissing, of zij wel of
niet tot plaatsing daarvan willen
overgaan, volkomen in eigen
hand. (Men leze in verband met
het voorgaande het artikel „De
advertentie-kolommen" in „De
Pers" van September 1943.)
Indien de advertentie-chef zich
ervan vergewist heeft, of het betreffende
bureau bona-fide is, bestaat
tegen plaatsing van dergelijke
advertenties geen bezwaar.
Mag worden opgenomen, indien
de passage „genegen uitbreiding
ter hand te nemen" wordt
weggelaten.
Mag met een eierconserveermiddel
worden geadverteerd?
Door part. te koop gevr. complete
en gedeelt. compl. postzegelverzamelingen.
Thans volgen nog enkele bijzondere
gevallen. Zoo vraagt een
schildersvakblad, hetwelk de
overheids-voorschriften trouw
naleeft, niet alleen naar de letter,
maar ook in den geest, of
toestemming kan worden verleend,
een ruil-advertentie op te
nemen, waarin een schilder, die
twee overalls heeft en geen verf,
dit laatste artikel met een collega,
die nog een behoorlijken
voorraad verf heeft, maar wiens
vakkleeding totaal is versleten,
wil ruilen, onder motiveering, dat
beiden dan door kunnen werken.
Hierop is door de betreffende
overheids-instantie geantwoord,
dat er in beginsel geen bezwaren
tegen bestaan, dat in dit vakblad
de gelegenheid wordt geboden,
om schildersmateriaal onder de
vakgenooten onderling uit te wisselen.
Daarbij zal echter in aanmerking
dienen te worden genomen,
dat bij de aanbieding van
ongelijksoortige artikelen als b.v.

Neen; het in telex-noot'nummer
1928 bepaalde is nog steeds
van kracht. Het verbod geldt dus
ook voor luidsprekers, welke
voor radio-distributie te koop
worden gevraagd of aangeboden.
In bepaalde gevallen kan evenwel
door de Presseabteilung ontheffing
worden verleend; het is
daarom noodzakelijk, dat dergelijke
annonces aan deze instantie
ter keuring worden voorgelegd,
hetgeen in 4-voud dient te geschieden.
Neen; nu er vrijwel geen eieren
zijn, is een propagande-actie
voor een dergelijk middel overbodig.
Particulieren is het niet verboden,
postzegels te koop te vragen
of aan te bieden. Men dient
er echter voor te waken, dat
postzegelhandelaren, wien het adverteeren
op grond van de beschikking
van den Rijkscommissarie
verboden is, dit middel te
baat nemen, om bedoeld verbod
te ontduiken. Wanneer derhalve
z.g. particulieren groote partijen
postzegels te koop vragen of aanbieden
of min of meer regelmatig
adverteeren, doet men er goed
aan, deze advertenties te weigeren
of een onderzoek in te stellen.
een overall tegen een verfspuit
rekening wordt gehouden met de
door den Dienst voor den Gemachtigde
voor de prijzen vastgestelde
prijzen voor deze artikelen
als basis voor de ruiltransactie.
Verwezen wordt hiervoor
naar de bekende „Prijzenbeschikking
gebruikte goederen no. 1."
In het algemeen komt de inhoud
hiervan hierop neer, dat bij
de waardeering van de te ruilen
goederen een onderlinge redelijke
verhouding moet blijven bestaan
tot den te waardeeren prijs voor
beide goederen. Zoo zal dus
nauwkeurig dienen te worden afgewogen,
of een bepaalde hoeveelheid
verf één dan wel twee
overalls waard is. Aanbiedingen
van b.v. shag tegen verf of een
Friesche klok tegen loodwit komen
vanzelfsprekend niet in aanmerking
om te worden opgenomen
in ruil-advertenties.
Uit het bovenstaande kan wel
worden opgemaakt, dat een ad-
* vertentie-chef, die zijn taak zeer
serieus opvat en niet alleen naar
de letter van de voorschriften
handelt, de bevoegdheid kan worden
verleend, dergelijke ruil-advertenties,
waarin ongelijksoortige
goederen tegen elkaar worden
aangeboden, op te nemen.
Het bovenstaande geval kan dus
niet als algemeene richtlijn worden
beschouwd, doch is alleen
even gesignaleerd, om te laten
zien, dat het in de practijk weleens
kan voorkomen, dat door de
daartoe bevoegde autoriteiten
toestemming wordt verleend tot
plaatsing van annonces, welke
feitelijk aan de hand van de
voorschriften dienen te worden
geweigerd. Wanneer soortgelijke
gevallen zich voordoen, dan kunnen
deze door de bladen, voorzien
van een uitvoerige omschrijving
van redenen, aan het lectoraat
van het Persgilde worden
voorgelegd.
Eigener beweging mag men dus
nimmer tot plaatsing van dergelijke
ruil-advertenties overgaan.
Het /volgende geval bewijst, dat
men voorzichtig moet zijn met
opname van advertenties, welke
worden aangeboden vergezeld
van de mededeeling, dat „het
Persgilde toestemming tot plaatsing
heeft verleend". Gedoeld
wordt hier op een door een bureau,
hetwelk bemiddeling verleent
bij het zoeken van een correspondentievriend
of -vriendin
aangeboden advertentie. Op een
door dit bureau aan het P.G. gestelde
vraag, of dit bezwaar
heeft, indien voor dit doel van
de advertentie-ruimte van de dagbladen
gebruik wordt gemaakt,
is door het P.G. geantwoord, dat
„er weliswaar geen verbod tot
het opnemen van de bedoelde
annonces bestaat, DOCH DAT
HET ANDERZIJDS NIET OP
DEN WEG VAN HET P.G.
LIGT, DOOR HET AFGEVEN
VAN EEN VERKLARING DE
BLADEN OP EENIGERLEI
WIJZE TE' BEINFLUENCEE-
REN.
Wat doet het bemiddelingsbureau
nu? Het stuurt den bladen
advertenties toe, waarin correspondentievrienden
of -vriendinnen
worden gevraagd, onder mededeeling,
dat „van het P.G. bericht
is ontvangen, dat voor het
plaatsen van deze advertenties
geen verbod bestaat. Over de
hiervoor kapitaal gedrukte passagewordt
vanzelfsprekend met geen
woord gerept, doch de bladen,
in casu de advertentie-chefs, zouden
uit deze korte mededeeling
de gevolgtrekking kunnen maken,
dat het P.G. aan dergelijke annonces
volledig zijn fiat heeft
gegeven, hetgeen toch geenszins
het geval is. Ten aanzien van
deze advertenties geldt precies
hetzelfde, als hiervoor reeds is
medegedeeld met betrekking tot
het opnemen van advertenties
betreffende haargroeimiddelen.
Men houdt de beslissing in eigen
hand of men wil plaatsen of wil
weigeren!
Indien noodig zal deze rubriek
in een volgend nummer worden
vervolgd.
Verbeterde papiersituatie
in Slowakije
De ontwikkeling van de internationale
houtmarkt, welke in
een groot aantal landen, zooals
bijvoorbeeld Zweden, reeds tot
belemmering van den afzet en
tot beperking van de productie
heeft geleid, is ook niet geheel
zonder invloed op den Slowaakschen
houthandel gebleven. De
situatie in Slowakije is steeds zoo
geweest, dat bepaalde moeilijkheden,
welke zich op buitenlandsche"
markten voordeden, ten
slotte tot een verbetering van de
inlandsche markt leidden. Zoo
meldt de „Süd-ostecho", dat bepaalde
beperkingen, welke begin
vorig jaar van hoogerhand werden
opgelegd om voornamelijk
op het gebied van de pers een
papierbesparing door te voeren,
weer konden worden ingetrokken,
waardoor de oorspronkelijke
toestand wederom werd hersteld.
Door dezen maatregel zijn ook
weer verschillende wijzigingen in
de prijsberekeningen aangebracht
moeten worden, daar vele bladen
bij de inkrimping van den omvang
tot verhooging van de
advertentie-prijzen waren overgegaan.
Thans werd voorgeschreven,
dat de advertentie-prijzen
tot het niveau van vóór 1 Mei
1943 moeten worden teruggebracht.
11

De Bruto oplage
Nu de beschikkingen van den
leider van het Persgilde, waarbij
voor ieder blad vanaf 1 November
1943 een maximum bruto oplage
werd vastgesteld, reeds gedurende
eenige maanden den
abonnementenstop vervangen, is
het van belang eens na te gaan,
welken invloed dit voorschrift
heeft gehad op de samenstelling
van de oplage van verschillende
bladen.
Liet de abonnementenstop geen
enkele mogelijkheid van beteekenis
om binnen de gestelde
grens de inkomsten te vergrooten
door bezuinigingen door te
voeren bij het overige deel der
oplage, ^de bruto-oplage-beschikkingen
openden deze mogelijkheden
in vele gevallen wel.
Hoewel velschillende uitgevers
aanvankelijk eenigszins sceptisch
tegenover dezen maatregel stonden
en van meening waren, dat
het zeer bezwaarlijk zou zijn om
zich, met den soms sterk varieerenden
inschiet en misdruk, aan
de maximum bruto oplage te kunnen
houden, bleek, toen men in
de bedrijven hier scherper op
ging letten, weldra, dat de mogelijkheid
om dezen onvermijdelijken
verliespost te verminderen
inderdaad aanwezig was: zélfs in
gevallen waar het percentage inschiet
en misdruk reeds laag te
noemen was.
Afbeelding 1 geeft een overzicht
van de maandgemiddelden
aan inschiet en misdruk van een
blad, waarvan het percentage inschiet
en misdruk voor 1 November
1943 steeds ongeveer 2 % bedroeg.
Hoewel de aantallen na
De afbeeldingen 2 en 4 toonen
de oplage-gegevens van een dagblad,
dat van Juli t/m October
1943 eveneens een gemiddelden
inschiet en misdruk van ongeveer
2 % had. De lijngrafiek (Afb. 2)
geeft aanleiding tot eenige opmerkelijke
algemeene conclusies.
Tengevolge van den abonnementenstop
liep de lijn der betalende
abonné's tot 1 November 1943
vrijwel horizontaal, terwijl de
12
Afb
dezen datum sterk blijven wisselen,
is het toch duidelijk, dat het
percentage aanmerkelijk is teruggeloopen.
Bedroeg het gemiddelde
over de maanden Juli tot en
met October 1943 1804 exemplaren,
over de maanden November
1943 tot en met Maart 1944 bleken
dit slechts 1075 exemplaren
te zijn, hetgeen een vermindering
met 401 procent beteekent. En
dat wil nu niet alleen zeggen een
kleine bezuiniging op de papierkosten,
zooals dit zou zijn geweest
bij den abonnementenstop,
maar het openen van een gelegenheid
om eenigszins tegemoet te
komen aan den zeer grooten toeloop
van gegadigden voor een
abonnement en een vergrooting
van de inkomsten.
- bruto oplage aan zeer sterke
schommelingen onderhevig was.
De maand October geeft zelfs
een zeer hooge bruto oplage te
zien. In November daalt de
bruto-oplage met gemiddeld 290
exemplaren tot onder den stop,
die op 43500 exemplaren is gesteld.
Het verloop van de lijn der
bruto-oplage geeft in de daarop
volgende maanden aan, dat de
sterke schommelingen zijn opgehouden,
terwijl tevens blijkt, dat
de bedrijfsleiding de aanwezige
mogelijkheden dadelijk op haar
juiste waarde heeft geschat, daar
geen enkele overschrijding van
het gestelde maximum heeft
plaats gevonden en tevens het
aantal betalende abonné's na 1
November vrijwel constant is ge-

•bleven. Verder is dit voorbeeld
een sprekend bewijs van de mogelijkheid
tot het beter benutten
van het toegewezen kwantum
papier, daar de verlaging der
bruto-oplage in November met
290 exemplaren samenging met
een verhooging van het aantal
betalende abonné's met gemiddeld
625.
Het is nu zeker interessant om
aan de hand van afbeelding 4 en
de oplagecijfers eens na te gaan
hoe deze verhooging van het aantal
betalende abonné's tot stand
is gekomen.
De volgende gemiddelde cijfers
over de perioden van 1 Juli tot
en met 31 October 1943 en 1 November
1943 tot en met 31 Maart
1944 zijn hierbij berekend.
1.
2.
3.
4.
5.
•
Bruto Oplage
Betal. abonné's
Reductie gratis
ab. comm. ex.
en losse verk.
Bewijsn., arch,
ex., werk-ex. en
diversen
Insch. en misdr.
Juli,
Oct.
43455
41775
377
414
929
NOV.;
Maart
43454
42338
323
318
474
Bij een onveranderde gemiddelde
bruto-oplage blijkt nu, dat
het aantal betalende abonné's is
gegroeid ten koste van de rubrieken
3, 4 en 5, waarbij het sterke
terugloopen van den inschiet en
misdruk wel zeer opvallend is en
deze nog slechts 1.09 % van de
bruto-oplage bedraagt.
Het ligt voor de hand, dat niet
alle bladen eenzelfde reactie op
de bruto-oplage vertoonen als
hierboven is geschetst. Er zijn
gevallen aan te wijzen, waarbij in
het geheel niet is gereageerd. Anderen
hebben eerst bezuinigingen
ingevoerd en zagen daardoor de
bruto-oplage verminderen. Bleek
dit goed te gaan, dan werd daarna
pas overgegaan tot het aan-
BtTEEKENIS DE» ARCEER ING.
INSCHIET EN MISDRUK.
DEWV3N0-J, ARCHIEF, DIVERSEN.
RED.KNGRAT1S AB., COMM.Ex ,Wte veRK.
BETALENDE ABONNEE .
Afb. 3
nemen van nieuwe abonné's, Dit
-waren wel de zeer voorzichtigen.
Weer anderen meenden een
oogenblik in staat te zijn wel een
courant te kunnen vervaardigen
zonder dat practisch van inschiet
en misdruk sprake zou zijn. Zij
kwamen in moeilijkheden en
voelden zich het lid op den neus
vallen, zooals dat nu eenmaal
gaat met hen, die het onderste
uit dé kan willen hebben.
Tot slot van dit overzicht zij
nog gewezen op de reactie bij een
niet dagelijks verschijnend
nieuwsblad, in afbeelding 5 in
beeld gebracht.
Nadat in November, December
en Januari van eenige reactie
feitelijk geen sprake was geweest,
had men in Februari den smaak
plotseling zoo te pakken gekregen,
dat men te hard van stapel
liep en de maximum bruto-oplage
overschreed, waarop onmiddellijk
een waarschuwing van het Persgilde
volgde en in Maart de
hruto-oplage werd teruggebracht.
Dit is een duidelijk voorbeeld
van een blad, dat den boog te
strak gespannen heeft. Hoewel
het streven om al het papier tot
600.
900
Sao
7°°
601

Vergoedingen aan redactioneele medewerkers
Op 11 Mei j.1. heeft de leider king gegeven, waarvan de inhoud
van het Persgildè der Nederland- hieronder in extenso wordt afsche
Kultuurkamer een beschik- gedrukt:
Beschikking
van den Leider van het Persgildè der Nederlandsche Kultuurkamer.
Op grond van artikel 22 van de Verordening no. 211/1941, van den Rijks»
commissaris voor het bezette Nederlandsche gebied, betreffende de Neder»
landsche Kultuurkamer, (aangevuld bij de verordeningen no. 28/1942 en
34/1942), wordt bepaald:
Artikel 1. (1) De uitgever c.q. ondernemer: (volgt naam)
is verplicht van alle vergoedingen, die hij wegens redactioneele medewer»
king aan niet bij hem in vast dienstverband werkzaam zijnde personen ver»
strekt, aan het Verbond van Nederlandsche Journalisten opgave te doen.
(2) Onder redactioneele medewerking wordt verstaan iedere medewerking
aan of ten behoeve van den redactioneelen inhoud van de door den in artikel 1
genoemden uitgever uitgegeven nieuwsbladen of tijdschriften, alsmede iedere
medewerking aan of ten behoeve van het vergaren of verspreiden van nieuws»
berichten voor de door den'm artikel 1 genoemden ondernemer gedreven pers»
bureaux of persdiensten.
(3) Onder niet in vast dienstverband werkzaam zijnde personen worden
verstaan al diegenen voor wie niet reeds krachtens de beschikking no. 1/1942
van den leider van het Persgildè door den uitgever c.q. ondernemer de aan het
Verbond van Nederlandsche Journalisten verschuldigde lidmaatschapsbijdrage
wordt afgedragen.
Artikel 2. De in artikel 1, eerste lid, bedoelde opgave geschiedt op de wijze
en binnen de termijnen als door den Voorzitter van het Verbond van Neder»
landsche Journalisten wordt bepaald.
Artikel 3. Overtreding van het bepaalde bij artikel 1, eerste lid, wordt
gestraft met een geldboete van ten hoogste duizend gulden.
Artikel 4. Met het toezicht op de naleving dezer verordening en met de
opsporing van bij deze beschikking strafbaar gestelde handelingen, zijn mede
belast de personen, daartoe door' den President der Nederlandsche Kuituur»
kamer of den leider van het Persgildè aangewezen.
Artikel 5. Deze beschikking treedt met terugwerkende kracht vanaf
1 Januari 1944 in werking.
's»Gravenhage, 11 Mei 1944
w.g. J. HUIJTS.
De Gildeleider
De betrokkenen worden dooc
deze beschikking verplicht aan
het Verbond van Nederlandsche
Journalisten opgave te doen van
alle vergoedingen, die zij wegens
redactioneele medewerking aan
niet bij hen in vast dienstverband
werkzaam zijnde personen verstrekken.
De stroom van brieven, die bij
de administratie van het Verbond
is binnengekomen, waarin alle mogelijke
vragen omtrent de uitvoering
van de beschikking worden
gesteld, maakt het noodzakelijk
de beschikking hier aan een
nadere bespreking te onderwerpen.
Wie zijn redactioneele medewerkers?
Een aantal uitgevers blijkt de
meening toegedaan te zijn, dat zij
op grond van het feit, dat aan
hun uitgaven geen redactioneele
medewerking wordt verleend
door beroepsjournalisten, niet
verplicht zijn de in de beschikking
bedoelde aangifte te doen.
Zij beroepen zich daarbij op de
bij de beschikking gegeven
nadere toelichting van het Ver-
-bond (zie alinea 2).
Inderdaad gaat het er het Verbond
in hoofdzaak om, gegevens
te verkrijgen omtrent de journalistieke
inkomsten van de ingeschreven
leden. Dit o.a. ter vaststelling
van de door de leden van
het Verbond verschuldigde lidmaatschapsbijdrage,
die berekend
wordt over het geheele journalistieke
inkomen.
Dit wil echter niet zeggen, dat
de vergoedingen, die aan nietjournalisten
worden uitgekeerd,
ook niet aangegeven behoeven te
worden. Artikel 1 sub Ie bepaalt
toch, dat opgave moet worden
gedaan van alle vergoedingen, die
wegens redactioneele medewerking
aan niet in vast dienstverband
werkzaam zijnde personen
worden verstrekt. Het woord
„personen" dient als zoodanig gelezen
te worden en daaruit mag
niet worden opgemaakt, dat met
dit woord in feite wel „journalisten"
bedoeld zullen zijn. In de
nadere toelichting wordt hierop
bovendien nog extra de nadruk
gelegd (zie alinea 4).
Trouwens, hoe zou het aangeven
van vergoedingen uitsluitend
aan beroepsjpurnalisten in
de practijk moeten worden uitgevoerd?
Hoe zou b.v. een uitgever
van meer dan één tijdschrift,
waaraan in één kwartaal
meer dan 200 personen redactioneele
medewerking hebben verleend,
moeten nagaan wie van
deze medewerkers als journalist
bij het Verbond zijn ingeschreven?
Hij zou daartoe moeten beschikken
over een volledig beroepsregister
van het Verbond.
Dit beroepsregister zou het Verbond
niet alleen aan de plm. 350
uitgevers en persbureaux moeten
toezenden, doch ook alle mutaties
moeten doorgeven die door
de uitgevers moesten worden bijgehouden.
Het is zonder meer
duidelijk, dat dit voor alle betrokken
partijen een schier onbegonnen
taak is. Neen, het aangeven
van de vergoedingen op de
wijze als in de beschikking is
voorgeschreven, is zeker voor de
betrokken uitgevers wel de eenvoudigste
regeling.
Voor welke uitgaven moeten de
vergoedingen worden aangegeven?
Het kwam meermalen voor, dat
uitgevers de hun gezonden aangifte-formulieren
hebben teruggestuurd
met de mededeeling, dat
hun uitgave niet valt onder de
bepalingen van het Journalistenbesluit
en dat zij deswege niet
verplicht zijn tot het doen van
opgave als in de beschikking bedoeld.
Deze opvatting is volkomen
onjuist en het is ook niet geheel
duidelijk waarop de uitgevers die
opvatting baseeren. Immers, de
verplichting tot het doen van de
bij de beschikking bedoelde aangifte
is opgelegd aan alle uitgevers,
die krachtens het bepaalde
van artikel 3 van de eerder genoemde
Verordening no. 211/1941
bij de Nederlandsche Kultuurkamer
zijn. aangesloten. Dit zijn
dus alle uitgevers van nieuwsbladen
en tijdschriften en ondernemers
van persbureaux en persdiensten,
die in de betreffende
vakgroepen van het Persgildè
zijn opgenomen. Uitsluitend aan
deze uitgevers en ondernemers is
14

de beschikking toegezonden.
Het doet er in het geheel niet
toe of een uitgave „niet-journalistiek"
is, daar de beschikking
niet op het journalistenbesluit
steunt en de bepalingen daarvan
ten deze dus van geen enkel belang
zijn.
Moet ook opgave worden gedaan
indien geen vergoedingen verstrekt
worden?
Weer een andere categorie uitgevers
stelt zich op het standpunt,
dat zij niet verplicht zijn
het aangifte-formulier in te zenden,
daar de medewerking aan
hun uitgave belangeloos wordt
verricht of omdat geen medewerking
aan hun uitgave wordt verleend.
Ook dit standpunt is onjuist.
Op het aangifte-formulier is
uitdrukkelijk vermeld, dat indien
in eenig kwartaal geen vergoedingen
worden verstrekt, de aangifte
toch moet worden ingezonden.
Daarop moet dan de vermelding
voorkomen: In dit kwartaal zijn
geen vergoedingen verstrekt.
Ook indien geen redactioneele
medewerking plaats vindt of de
medewerking belangeloos wordt
verricht, moet de aangifte worden
ingezonden.
Slechts is in enkele gevallen
toegestaan de aangifte éénmaal
per jaar in stede van per kwartaal
in te dienen.
Wat zijn niet in vast dienstverband
werkzaam zijnde personen?
Onder niet in vast dienstverband
werkzaam zijnde personen
worden verstaan al diegenen, voor
wie niet reeds krachtens de beschikking
no. 1/1942 van den
leider van het Persgilde door
den uitgever c.q. ondernemer de
aan het Verbond van Nederlandsche
Journalisten verschuldigde
lidmaatschapsbijdrage worden afgedragen.
Zelfs indien een werkgever
maandelijks de contributie voor
bij hem werkzaam zijnde journalisten
aan het Verbond overmaakt,
zonder dat hij daartoe gebruik
maakt van de bij Beschikking
no. 1/1942 voorgeschreven
aangifte-formulieren, ook dan
worden die journalisten beschouwd
als niet in vast dienstverband
werkzaam en dient per
kwartaal opgave van het uitgekeerde
salaris te worden gedaan.
Geen heffing van contributie van
niet-journalisten.
Eenige uitgevers opperden bedenkingen
tegen de gegeven beschikking,
daar het aangeven van
vergoedingen de redactioneele
medewerking ten nadeele zou beïnvloeden.
Met name vreesden
zij, dat van de redactioneele medewerkers
door het Verbond een
lidmaatschapsbijdrage zal worden
verlangd, hetgeen de animo
om verdere medewerking te verleenen
aanmerkelijk zou verminderen.
Het zij hier uitdrukkelijk vermeld,
dat het in het geheel niet
in de bedoeling ligt van personen,
die niet in hoofdberoep de functie
van journalist uitoefenen,
eenige vergoeding te vorderen of
eenige andere verplichting op te
leggen.
De invulling van de aangifte-formulieren.
Het is de bedoeling, dat uit het
aangifte-formulier blijkt, aan welke
uitgave de verschillende personen,
aan wie vergoedingen zijn
verstrekt, medewerking hebben
verleend.
Tot goed begrip van de wijze
waarop de invulling moet geschieden
volgt hieronder een voorbeeld:
De Uitgeverij „Eenvoud" te
Simpelveld geeft drie tijdschriften
uit, te weten „Gemak",
„Zakelijk" en „Snel". Aan eerstgenoemde
uitgave verkenen Jansen
en Pieterse medewerking, aan
de tweede Klaassen en Gerritse
en aan de derde van Straten en
van den Berg.
De invulling van het aangifteformulier
geschiedt nu als volgt:
Naam van den uitgever: Uitgeverij Eenvoud.
te: Simpelveld.
Betreffende de uitgaven: 1. Gemak 2. Zakelijk 3. Snel
No.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Naam en woonpl. v. d. medewerker
A. van den Berg te B.
P. Gerritse te C.
D. Jansen te E.
F. Klaassen te G.
H. Pieterse te J.
K. van Straten te L.
Medewerking
aan no.
Vergoedingen
ƒ 60.-
H 90.-
„ 30.-
„ 45.-
., 15.-
., 27.-
0
i
i
DE
POSTCHEQUE-
EN GIRODIENST r
VERZOEKT DRINGEND
0 A
^ SAMENVOEGING VAN BEDRAGEN ;EN VOOR
^ ^
EENZELFDEN BEGUNSTIGDE SDE
MAANDBETALINGEN TE WIJZIGEN IN
2 OF 3 MAANDELIJKSCHE BETALINGEN iTALINGEN
@
GELIJKMATIGE VERDEELING VAN OP- OP­
DRACHTEN OVER DE GEHEELE E MAAND
g
i
UITERSTE BEPERKING TE BETRACHTEN rRACHTEN
MET NAVRAGEN EN KLACHTEN :HTEN
U REKENDE ALTIJD OP DEN POSTCHEQUE- -EN GIRODIENST
NU REKENT DE POSTCHEQUE- EN GIRODIENST 20DIENST OP U
-
Bij een bekende uitgeverij van tijdschriften vaceert
de betrekking van
Chef der Advertentie-afdeeling
Hiervoor komt in aanmerking een energiek persoon,
gewend om leiding te geven, volledig bekend met
het advertentie- en reclamevak, vooral wat betreft
den binnendienst, met voldoende ervaring om o.a.
den opmaak van de advertentiepagina's technisch
juist en smaakvol te verzorgen.
Voor een harden werker bestaat hier een gelegenheid
zich een mooie levenspositie op te bouwen.
Brieven met voll. inlichtingen en zoo mogelijk
pasfoto onder. Nr. A 7188, bureau van dit blad.
Hekelveld 15, Amsterdam.
15

Bij een belangrijke uitgeverij is plaats voor een
Bedrijfschef
vnl. voor de leiding der afdeelingen abonnementen,
agentenadministratie en expeditie. In aanmerking
komt een oudere kracht met jarenlange ervaring
op dit gebied, goed organisator, en met eigen
ideeën, gewend zelfstandig te werken.
Uitsluitend zij, die hun sporen in de uitgeversbranche
verdiend hebben, gelieven te solliciteeren
onder Nr. A 7187 bur. v. d. blad, Hekelveld 15,
Amsterdam.
ENVEHA
EPEHI
H.V. Maatschappij voor Papierveredelmg
DEN HAAG
Enveloppen
Kantoorboeken
UW
OUD PAPIER
wordt door ons door geheel Nederland verpakt
en afgehaald tegen den maximum prijs.
JAC. VELZEL
Gilles van Ledenberghstraat 24
Amsterdam - Tel. 80129-80696-95061-40616
Heeft U nog wat op te ruimen?
Firma v. d". Eist en Jas
haalt alles gratis af. Oud papier, lompen,
metalen en archieven.
Voor vernietiging wordt zorg gedragen.
Wij betalen de door het Rijksbureau
hoogst toegestane prijzen.
O.Z. Achterburgwal 45, Lange Houtstraat 67
Amsterdam, telefoon 41397—46737
De naam Milo roept associaties op aan klassieke schoonheid;
de Venus van Milo. De letter die Milo heet, mag dan niet
klassiek zijn - haar schoonheid heeft duizenden grafische fijnproevers
en ook het lezend publiek in haar ban gevangen.
SPRINGER&MÖLLER N.V.
AMSTERDAM, Warmoesstraat 2-4-6-8
s
Prijs per nummer f 0.60.