09-05-17, Jesaja 43:1-7, Joh.15:9-17, vic.C.Ehring - Willem de ...

preek – 17 mei 2009, Willem de Zwijgerkerk
Voorganger: vic. Christina Ehring
Lezing: Jesaja 43:1-7
Beste gemeente!
Er was een vrouw. En het was op een gewone dag:
Zonder grote verwachtingen had ze in haar brievenbus gekeken. – En nu hield zij plotseling
deze brief in handen. Het handschrift kwam haar bekend voor. Haar hart begon hard te kloppen.
Ze draaide de envelop om en keek naar de afzender, haastig trok ze de envelop open en
begon te lezen.
Zonder adem te halen, verslond ze regel voor regel. Daarbij werd ze afwisselend diep ontroerd
en duizelig. – Deze brief was een liefdesbrief! Te weten de mooiste brief, die zij ooit in
haar leven had gezien.
Ze pakte nog een keer de envelop. – Ja wel, deze brief was inderdaad aan haar geadresseerd.
En hij was vol van de mooiste zinnen die je maar kunt bedenken.
De afzender was iemand, met wie ze lange tijd een bijzondere band had gehad. Zij hadden
veel met elkaar gedeeld, veel samen beleefd. – Maar toen had de ander zich langzamerhand
uit haar leven teruggetrokken – zo leek het tenminste vanuit haar perspectief – en de contact
was verwaterd.
En nu hield zij deze liefdesbrief in handen en las: “Jij bent in mijn ogen geweldig en waardevol
en het kostbaarste in de wereld – ik houd van je.”
Deze zin raakte haar diep in het hart, want ze vond zichzelf en haar leven niet echt waardevol
en ook niet geweldig. Haar leven sleepte zich gewoon voort, grote verwachtingen had ze niet
meer. Je zou kunnen zeggen, ze had zich er in geschikt. En daarbij had ze langzamerhand ook
verleerd om nog hoop te hebben of wensen. – En nu deze liefdesbrief...!
Precies zoals met deze vrouw was het vele eeuwen geleden ook met anderen gegaan: met de
Israëlieten in de Babylonische gevangenschap. Velen van hen vonden zichzelf en hun leven
niet bijzonder waardevol en ook zij hadden verleerd om nog hoop te hebben. – Totdat ze ineens
totaal werden verrast…..
De Israëlieten in de Babylonische gevangenschap hadden alles verloren toen ze naar Babylon
weggevoerd waren. Hun tempel in Jeruzalem was door de Babyloniërs vernietigd, hun thuis
hadden zij moeten achterlaten en tegelijkertijd ook hun zelfbewustzijn en hun hoop. Als verliezers
leefden zij nu te midden van hun winnaars. En de trotse Babyloniërs zorgden er wel
voor dat zij hun zwakheid bij elke gelegenheid weer onder de neus gewreven kregen. Zij spotten
met alles: over hun uiterlijk, over hun taal en ook over hun god. Hun god, die blijkbaar te
zwak was geweest om hen te helpen. Of had hij hun misschien in de steek gelaten en er gewoon
geen zin in gehad om hen tegen de Babyloniërs te helpen? Israelitische kinderen die in
Babylon opgroeiden, werd duidelijk gemaakt: “Je leven is waardeloos en je moet niet denken
dat je er nog iets van kunt maken.”
1

In deze situatie kwam er iemand en bracht een brief – een liefdesbrief! De afzender van de
brief was iemand, met wie de mensen lange tijd een hechte band hadden gehad, iemand met
wie ze veel samen hadden beleefd, iemand die hen heel goed kende. Maar toen had hij zich
plotseling van hen afgewend – zo leek het tenminste vanuit hun perspectief – en de meeste
van hen hadden inmiddels geen contact meer met hem.
U weet het zeker al: Het gaat om God. God was de afzender van de brief die de Israëlieten
toen geheel onverwacht ontvingen. Overgebracht werd die brief door de woorden van een
profeet, die zich, net zoals een van zijn beroemde voorgangers, “Jesaja” noemde: “God is redding”
of “God heeft gered” betekent die naam.
Helemaal onverwacht was de brief vooral omdat weinigen van het volk Israël meer aan God
dachten. Na de nederlaag waren de meesten teleurgesteld en hadden zich van hem afgewend.
– Waar was hij dan geweest toen zij hem zo nodig hadden? Hoe had hij de nederlaag tegen
Babylon en de daarop volgende ramp zomaar kunnen laten gebeuren?
En nu deze liefdesbrief – “Je bent waardevol in mijn ogen” stond er. En: “Ik houd zo veel van
je.” “Ik wil er altijd zijn voor je, maakt niet uit wat er gebeurt. Wees niet bang.” (vgl. Jes
43:4a.5a)
„Je bent in mijn ogen het kostbaarste en waardevolste dat er is.” – Zo’n zin doet goed. Dat
geldt in het bijzonder voor situaties waarin je het nu eigenlijk net niet kunt geloven dat het
waar is. Om wat voor reden dan ook. – Omdat je je eenzaam voelt – al lang of net vandaag;
omdat je ruzie hebt gehad, omdat iets belangrijks mislukt is of omdat je denkt dat je nooit iets
lukt.
In zo’n situatie zou het dan niet heerlijk zijn om een liefdesbrief te ontvangen? Een liefdesbrief
waarin iemand je schrijft dat hij of zij van je houdt en dat je waardevol bent. Een brief
waarin iemand je schrijft dat hij of zij er is voor jou. – Zou dat niet het hart sneller laten kloppen?
Ook voor de vernederde en moedeloze Israëlieten in Babylon betekende de liefdesbrief van
hun god, dat zij weer nieuwe hoop en kracht kregen, kracht om uit hun troosteloze situatie op
te staan, om eruit te trekken.
Politiek gezien was de situatie al veranderd toen de profeet de woorden van de brief verkondigde.
De Perzen hadden de trotse Babyloniërs overwonnen en de weggevoerde volken mochten
weer terug naar hun geboortelanden gaan. Maar dat was een grote stap: Ook al was de
situatie in Babylon ondragelijk – naar het inmiddels vreemd geworden geboorteland te vertrekken,
konden zich velen toch niet voorstellen. Want voor zo’n stap heb je moed nodig en
vertrouwen: zelfvertrouwen in je eigen wil en je eigen kracht, maar ook het vertrouwen dat er
iemand is die mee gaat, zodat je er niet alleen voor staat.
Juist deze twee dingen beloofde god in zijn liefdesbrief aan de Israëlieten: “Je bent kostbaar
en waardevol in mijn ogen” – Dat betekent: Je kunt ook jezelf waardevol vinden en vertrouwen
in jezelf hebben. En: “Ik ben bij je. Ik heb je bij je naam geroepen.” – Dat betekent: Ik
ken je echt, niet een beeld van jou waaraan je eigenlijk niet voldoet, maar ik ken jou en ik zie
jou, zoals je bent (Ps 139:1). – Dat is toch precies wat een liefdesverklaring geloofwaardig
maakt, dat de ander ook voor de donkere kanten en de slechte tijden niet terugschrikt.
En inderdaad heeft de liefdesbrief van God aan de Israëlieten in de Babylonische gevangenschap
zijn effect niet gemist. De meesten van hen keerden terug, ze begonnen nog een keer
2

opnieuw, zij bouwden een nieuwe tempel en begonnen hun leven en hun samenleving te ordenen.
Natuurlijk kwamen ze daarbij ook problemen en hindernissen tegen. Maar dat had God hun
ook niet beloofd, dat ze in hun leven geen problemen meer zouden tegenkomen. Zijn belofte
was geen schale troost, geen “Alles wordt goed.”
Gods belofte was en is nog steeds de toezegging om mee te gaan. “Moet je door het water
gaan – ik ben bij je. [...] Moet je door het vuur gaan – het zal je niet verteren.” Water en vuur
– de gevaren blijven er, dat ontkent ook Gods liefdesbrief niet.
Wat God belooft, is vooral dat de angst verdwijnt. De angst ineens alleen te zijn als het water
je tot de lippen staat. God belooft zijn liefde en begeleiding.
Helaas is het vaak niet zo makkelijk met liefdesbrieven. Ze worden onder de druk van grote
gevoelens geschreven en gelezen, en soms doen ze er ook nog eens een schepje bovenop.
“Niets is voor mij belangrijker dan jij. Alles zou ik voor jou willen prijsgeven.” – Dat zijn
formuleringen die – als ze al worden gebruikt – alleen in een liefdesbrief geaccepteerd kunnen
worden.
In het bijzonder als het over de relatie tussen God en mensen gaat, zijn deze formuleringen
nogal problematisch. “Voor jou geef ik Egypte als losgeld, Ethiopië en Seba ruil ik in tegen
jou.” lezen wij in Gods liefdesbrief aan Israël (Jes 43:3). – Misschien moeten wij deze zinnen
inderdaad als een vorm van typische liefdesbrief-taal begrijpen, waarmee de verliefde tracht
de geliefde voor zich te winnen. Waarbij hij voor een moment alleen de geliefde voor ogen
heeft en daarbij soms ook een beetje eenzijdig wordt.
En misschien hebben ook de wensen en de fantasie van de briefontvangers in de loop van het
overleveringsproces er iets aan bijgedragen. Want natuurlijk gaat Gods liefde voor één mens
of één volk nooit ten koste van andere mensen en volken.
Hoe is het uiteindelijk gegaan met het liefdesverhaal tussen God en de Israëlieten? – Hoe het
met een liefdesverhaal is gegaan, kun je meestal ook aflezen aan hoe het met de liefdesbrief is
gegaan. Want zo gaat het toch met liefdesbrieven: Sommigen eindigen op een bepaald ogenblik
bij het oud papier of ze worden stukgeschreurd en verbrand. En anderen worden bewaard,
ook al zijn ze al vergeeld, ze worden keer op keer weer te voorschijn gehaald en gelezen. –
Dat is het teken dat de schrijver heeft voldaan wat de liefdesbrief belooft.
Ook met Gods liefdesbrief aan zijn volk is het op deze manier gegaan: Hij werd bewaard, uit
het hoofd geleerd, van de ene generatie aan de volgende doorgegeven, tot dat hij uiteindelijk
in de Hebreeuwse Bijbel, ons Oude Testament, is beland. Gods liefdesbrief, zoals de tweede
profeet met de naam Jesaja hem heeft verkondigd en opgeschreven, is hier samen met andere
brieven en verhalen en ervaringsberichten van gelovige mensen verzameld en bewaard en
voor ieder van ons toegankelijk.
Maar nog even…. hoe zit het eigenlijk met vreemde liefdesbrieven: mogen wij die überhaupt
wel lezen? – Gelukkig is er in dit opzicht een verschil tussen Gods liefdesbrief en menselijke
liefdesbrieven. Gods liefdesbrief, voor het volk Israël in de Babylonische gevangenschap geschreven,
was toen al aan ieder mens persoonlijk en tegelijkertijd aan het hele volk gericht.
3

Aan het hele volk Israël. – Maar wat moeten wij? Al sinds de scheiding tussen kerk en jodendom
is dit een belangrijke vraag voor Christenen: Mogen wij, die niet tot het volk Israël horen,
ons aangesproken voelen? Of blijven Gods beloftes aan Israël voor ons toch maar een
vreemde liefdesbrief?
Volgens mij mogen wij die brief wel lezen en wij mogen ons ook persoonlijk aangesproken
voelen. Één reden daarvoor is dat Jezus Gods liefde en nabijheid ook voor mensen van buiten
het volk Israël ervaarbaar heeft gemaakt: Door zijn woorden en zijn leven, door de zachte
hand waarmee hij mensen aanraakte die naar genezing verlangden, door zijn barmhartige
zwijgen toen hij verzocht werd om een mens te veroordelen, door zijn liefdevolle blik en zijn
opwekkende woord waardoor hij mensen weer terughaalde naar het samenleven. – In Jezus’
liefdevolle aanwezigheid speurden en herkenden de mensen Gods liefde.
Zo zegt Jezus het ook in het Johannesevangelie: “Ik heb jullie liefgehad, zoals de Vader mij
heeft liefgehad. Blijf in mijn liefde.” (Joh 15:9)
Daarmee geeft Jezus ons de opdracht om ook zelf Gods liefde door te geven aan elkaar. Want
op die manier houden wij God’s liefde aanwezig in ons midden en zorgen wij ervoor dat het
verder gaat met het liefdesverhaal tussen God en de mensen.
„Je bent kostbaar en waardevol in mijn ogen.“ Deze liefdesverklaring van God geldt voor ons
allen: voor het volk Israël, voor de kerk en voor alle volken, voor ieder mensenkind. Want
natuurlijk is de lange weg die Gods liefdesbrief al achter de rug heeft ook bij ons niet tot een
einde gekomen. Ook wij moeten hem doorgeven en met anderen delen. Want zoals de andere
teksten in de bijbel is ook deze brief onze gezamenlijke schat. Een schat, die nooit kleiner
wordt als wij hem met elkaar delen, maar steeds groter en waardevoller – door de hoop en de
gebeden die mensen eraan hechten.
Met recht is daarom ook God’s liefdesbrief uit de Babylonische gevangenschap in de bijbel
terecht gekomen: Om hem na te lezen en met elkaar te delen, zodat het oude liefdesverhaal
ook in de toekomst doorgaat.
Amen.
Christina Ehring
4