28.10.2013 Views

CEOV, Aanbevelingen voor terminologie - Taalunieversum

CEOV, Aanbevelingen voor terminologie - Taalunieversum

CEOV, Aanbevelingen voor terminologie - Taalunieversum

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

<strong>CEOV</strong><br />

<strong>CEOV</strong><br />

<strong>Aanbevelingen</strong><br />

<strong>voor</strong> <strong>terminologie</strong>


Diese „Empfehlungen“ sind bisher ebenfalls in Englisch, Französisch<br />

und Italienisch erschienen:<br />

COTSOES, Recommendations for Terminology Work, Berne, 2003<br />

Order Number 104.001 e<br />

ISBN 3-907871-07-3<br />

CST, Recommandations relatives à la <strong>terminologie</strong>, Berne, 2003<br />

Numéro de commande 104.001 f<br />

ISBN 3-907871-06-5<br />

CST, Raccomandazioni per l’attività terminologica, Berna, 2003<br />

Numero di ordinazione 104.001 i<br />

ISBN 3-907871-01-4<br />

2e, bew. en uitgebr. druk<br />

Uitgegeven door:<br />

Conferentie von Europese Overheidsvertaaldiensten<br />

Werkgroep Terminologie en Documentatie<br />

Vertaling:<br />

Lessius Hogeschool Antwerpen<br />

www.lessius.eu<br />

Vormgeving en druk:<br />

BBL<br />

MediaCenter Bund<br />

CH-3003 Bern<br />

Te verkrijgen bij:<br />

BBL<br />

Vertrieb Publikationen<br />

CH-3003 Bern<br />

www.bundespublikationen.ch<br />

Copyright © 2002<br />

Schweizerische Bundeskanzlei<br />

Sektion Terminologie<br />

CH-3003 Bern<br />

termdat@bk.admin.ch<br />

Bestellnummer 104.001 d<br />

ISBN 3-907871-00-6


Voorwoord<br />

Inhoud<br />

1 Waarom <strong>terminologie</strong>?<br />

1.1 Terminologie: de fundamenten van vaktalen<br />

1.2 Wetgeving en internationale samenwerking<br />

1.3 Terminologie: een economische factor<br />

1.4 Terminologie in dienst van de bedrijven<br />

1.5 Terminologie en vertaling<br />

1.6 Terminologie en automatische vertaling<br />

2 Wat is <strong>terminologie</strong>?<br />

2.1 Terminolgiewerk<br />

2.2 Wat is een vaktaal?<br />

2.2.1 De term<br />

2.2.2 Woordvorming in vaktalen<br />

2.2.3 Woordenschat en syntaxis van vaktalen<br />

2.2.4 Structuur van vaktalen<br />

2.2.5 Vaktaal en algemene taal<br />

3 Samenwerken in <strong>terminologie</strong><br />

3.1 Economie<br />

3.2 Kwaliteit<br />

3.3 Terminologieën op elkaar afstemmen<br />

3.4 De praktijk<br />

3.4.1 Zoek naar een samenwerking op lange termijn<br />

3.4.2 Informeer en communiceer, gebruik internet<br />

3.4.3 Samenwerken is een wisselwerking van “geven en nemen”<br />

3.4.4 Flexibiteit is een must<br />

3.4.5 Spreek de samenwerkingsregels af met uw partners<br />

3.4.6 Een transparante samenwerking<br />

4 Het <strong>terminologie</strong>fiche<br />

4.1 Terminologische gegevens<br />

4.1.2 Bronnen<br />

4.1.3 Vakgebied<br />

4.1.4 Definities<br />

4.1.5 Synoniemen<br />

4.1.6 Afgekorte vormen<br />

4.1.7 Opmerkingen<br />

4.1.8 Graad van gelijkwaardigheid<br />

4.1.9 Graad van synonymie<br />

4.1.10 Context<br />

4.1.11 Fraseologie<br />

4.1.12 Grafische weergaven<br />

4.1.13 Spellingvarianten<br />

3


4<br />

4.1.14 Transliteratie<br />

4.2 Gegevens <strong>voor</strong> het management<br />

4.2.1 Identificatienummer<br />

4.2.2 Taalcode<br />

4.2.3 Datum eerste invoering en datum van wijziging<br />

4.2.4 Uitgevende instantie, auteur<br />

4.2.5 Identificatiecode van deelbestanden<br />

4.3 Terminologiewerk in stappen<br />

5 Werkmethode in <strong>terminologie</strong><br />

5.1 Informatiebronnen<br />

5.1.1 Specialisten en auteurs van vakteksten<br />

5.1.2 Bibliotheken en documentatiecentra<br />

5.1.3 Vertalingen<br />

5.1.4 Gezaghebbende bronnen<br />

5.2 Terminologisch onderzoek<br />

5.2.1 Ad hoc onderzoek<br />

5.2.2. Terminologische verkenning van een tekst<br />

5.2.3 Systematisch onderzoek<br />

5.2.4 Organisatie van <strong>terminologie</strong>werk<br />

5.3 Begrippenschema’s<br />

5.3.1 Begripsvelden<br />

5.3.2 Boomdiagrammen<br />

5.3.3 Begrippenstelsels<br />

5.4 Meertalig <strong>terminologie</strong>werk<br />

5.4.1 Terminologievergelijking<br />

5.4.2 Moedertaal in <strong>terminologie</strong><br />

5.5 Gespecialiseerde fraseologie<br />

5.5.1 Technische uitdrukkingen<br />

5.5.2 Technische woordengroepen<br />

5.5.3 Standaarduitdrukkingen<br />

5.5.4 Fraseologie verzamelen<br />

5.5.5 Behandeling van fraseologie<br />

5.6 Terminologie van een nieuw vakgebied verzamelen<br />

5.6.1 Verzamel documentatie<br />

5.6.2 Spreek specialisten aan<br />

5.6.3 Begin met een eentalige <strong>terminologie</strong>verzameling<br />

5.6.4 Laat de <strong>terminologie</strong> controleren door specialisten


5.6.5 Voeg equivalenten toe<br />

5.6.6 Maak de <strong>terminologie</strong> toegankelijk<br />

5.6.7 Verzeker kwaliteit<br />

5.7 Management van gegevens en van <strong>terminologie</strong>verzamelingen<br />

5.7.1 Updaten<br />

5.7.2 Praktische tips<br />

5.8 Computerondersteunde <strong>terminologie</strong><br />

5.8.1 Een ruim aanbod aan producten<br />

5.8.2 Optimaal gebruik van hulpmiddelen<br />

5.8.3 De keuze van een hulpprogramma <strong>voor</strong> <strong>terminologie</strong>werk<br />

5.8.4 Wat af te wegen <strong>voor</strong> een programma aan te kopen<br />

5.8.5 Wat te doen na uw aankoop<br />

5.8.6 Nieuwe ontwikkelingen<br />

6 Classificatie<br />

6.1 Taak van classificatie <strong>voor</strong> <strong>terminologie</strong><br />

6.2 Classificatiesystemen<br />

6.3 Praktische problemen<br />

I Bijlage: Terminologische basisbegrippen<br />

II Bijlage: Bibliografie<br />

II.1 Verdiepende literatuur<br />

II.2 Tijdschriften<br />

II.3 Normen<br />

III Bijlage: Nuttige internetadressen<br />

III.1 Terminologie-organisaties<br />

III.2 Netwerken<br />

III.3 Databanken<br />

III.4 Normalisatie-organisaties<br />

5


Voorword<br />

De <strong>CEOV</strong> (conferentie van Europese Overheidsvertaaldiensten) wil met deze<br />

“<strong>Aanbevelingen</strong>” de fundamenten leggen <strong>voor</strong> een internationale samenwerking<br />

op het vlak van <strong>terminologie</strong>. Een dergelijke samenwerking is tegenwoordig<br />

noodzakelijk door de exponentiële stijging van gespecialiseerde<br />

woordenschat. De “<strong>Aanbevelingen</strong>” zijn kort samengevat het resultaat van<br />

jarenlange ervaring van verschillende overheidsdiensten. We reiken in deze<br />

“<strong>Aanbevelingen</strong>” enkele terminologische principes aan en geven een model<br />

van een <strong>terminologie</strong>fiche. Als deze principes en model in acht worden<br />

genomen, is de kwaliteit van elke tekst in welke dienst dan ook gewaarborgd.<br />

De eerste editie van de “<strong>Aanbevelingen</strong>” (1990) is erg in de smaak gevallen,<br />

niet alleen vanwege hun praktische nut maar ook vanwege hun theoretische<br />

nut. We kunnen prat gaan op de duidelijkheid, beknoptheid en praktijkgerichtheid<br />

van de editie. Doordat de eerste editie in het Duits, Engels, Frans,<br />

Italiaans, Nederlands en Spaans is verschenen, werd ze wijd verspreid bij<br />

de overheidsdiensten, in de privésector en in de universiteiten. Overal kon<br />

ze op veel bijval rekenen. De laatste jaren hebben de “<strong>Aanbevelingen</strong>” een<br />

grote invloed uitgeoefend op de overheden en de privésector. Beide sectoren<br />

zijn er zich van bewust geworden dat <strong>terminologie</strong> een sleutelrol speelt<br />

in gespecialiseerde communicatie. Ze hebben ook ontdekt dat <strong>terminologie</strong><br />

belangrijk is <strong>voor</strong> de opbouw van een nieuwe lidstatengemeenschap. Op<br />

die manier hebben wij mee het startschot gegeven van veel klein- of grootschalig<br />

<strong>terminologie</strong>werk, van een stijging van opleidingen die veelzijdiger<br />

zijn geworden, van de ontwikkeling van waardevolle <strong>terminologie</strong>hulpmiddelen<br />

en van vruchtbare groepswerken. Het <strong>voor</strong>opgestelde doel, namelijk<br />

een nauwe en vlotte samenwerking tussen de overheidsdiensten onderling<br />

maar ook tussen diezelfde diensten, de universiteiten en de privésector, is<br />

ondanks alles nog maar ten dele gelukt.<br />

Daarom wijden wij als werkgroep “Terminologie en documentatie” 1 van<br />

de <strong>CEOV</strong>, die aan de basis ligt van deze nieuwe editie van de “<strong>Aanbevelingen</strong>”,<br />

een volledig hoofdstuk aan samenwerking in de <strong>terminologie</strong>leer.<br />

Daarnaast hebben we nog drie belangrijke hoofdstukken aan deze grondig<br />

herziene uigave toegevoegd. Een hoofdstuk over de fraseologie van vaktalen,<br />

een tweede over gegevensmanagement en het management van <strong>terminologie</strong>fondsen<br />

en als laatste een hoofdstuk over computerondersteunde<br />

<strong>terminologie</strong>.<br />

In de inleiding bespreken we de impact van de <strong>terminologie</strong> op de economie,<br />

wetenschap en administratie.<br />

1 De diensten die lid zijn uit de volgende landen hebben aan de werkgroep deelgenomen: Duitsland,<br />

Oostenrijk, Spanje, Frankrijk, IJsland, Noorwegen, Nederland en Zweden.<br />

7


8<br />

Sinds de publicatie van de eerste editie is de manier van communiceren<br />

sterk geëvolueerd door de mondiale groei van het internet. Met die evolutie<br />

in gedachten, hebben we besloten om de bijlagen waarvan de inhoud van<br />

nature snel achterhaald is, te verwijderen (bv.: de lijst met <strong>terminologie</strong>banken<br />

met de naam van hun managers of de <strong>voor</strong>tgezette <strong>terminologie</strong>opleidingen).<br />

Al die informatie zal in de toekomst beschikbaar zijn op de site van<br />

de <strong>CEOV</strong> (http://www.cotsoes.org).<br />

De werkgroep bedankt de Heren Reiner Artz (Hildesheim), Felix Mayer<br />

(München), en Klaus-Dirk Schmitz (Keulen) <strong>voor</strong> de gewaardeerde opmerkingen<br />

en steun. Ook de federale Zwitserse Kanselarij verdient een dankwoord<br />

dank omdat deze “<strong>Aanbevelingen</strong>” zonder haar waarschijnlijk niet<br />

zouden bestaan.<br />

De nieuwe editie van de “<strong>Aanbevelingen</strong>” wil er<strong>voor</strong> zorgen dat er nieuwe<br />

intensieve, efficiënte en kwaliteitsvolle projecten worden opgestart in de<br />

terminologische wereld. Daarnaast zien we graag dat er dankzij onze “<strong>Aanbevelingen</strong>”<br />

goed zal worden samengewerkt op nationaal en op internationaal<br />

vlak.<br />

In naam van de werkgroep,<br />

De <strong>voor</strong>zitter:<br />

Werner Hauck.


Waarom <strong>terminologie</strong>?<br />

Wetenschap, onderzoek en techniek, en vele andere gespecialiseerde domeinen<br />

zoals politiek, cultuur, economie en verkoop zijn de laatste decennia<br />

sterk geëvolueerd. Wetenschap en producten zijn de laatste tijd immers in<br />

een snel tempo vernieuwd en vervangen. De wetenschap wordt breder en<br />

de communicatie in bepaalde vakgebieden (= uitwisseling van wetenschappelijke<br />

en technische informatie) is sterk gegroeid. Door de groeiende internationalisering<br />

en globalisering gebeurt dat niet alleen binnen de lands- of<br />

taalgrenzen maar ook op internationaal vlak en over de geopolitieke grenzen<br />

heen. Vier vijfde van alle uitwisselingen, die steeds meer via nieuwe communicatienetwerken<br />

gebeuren, is gespecialiseerde communicatie.<br />

Vakspecialisten gebruiken veel <strong>terminologie</strong> wanneer ze informatie uitwisselen.<br />

Er is nood aan een kwalitatief hoogstaande communicatie want vakinhoud<br />

en kennis in het algemeen worden steeds complexer, de verschillende<br />

domeinen raken steeds meer met elkaar verbonden en overlappen elkaar<br />

meer en meer. En net daar speelt de <strong>terminologie</strong>, als vak- en onderzoeksgebied,<br />

een essentiële rol. Ze draagt namelijk bij tot een makkelijkere en<br />

vlottere communicatie. De kwaliteit van de communicatie wordt gewaarborgd<br />

door eentalige of meertalige woordenlijsten die via communicatienetwerken<br />

wijd verspreid worden naar de gebruikers.<br />

De duizelingwekkende ontwikkeling van wetenschap en techniek beïnvloedt<br />

ook de activiteiten van overheidsinstellingen. De domeinen die aan reglementen<br />

moeten voldoen, worden talrijker en complexer (vb: telecommunicatie,<br />

genetische engineering, xenotransplantatie, controle op kartelvorming,<br />

enz.). Doordat verschillende vakgebieden steeds meer met elkaar in contact<br />

komen, worden wetsontwerpen niet meer door een kleine groep specialisten<br />

gemaakt maar door hele ploegen specialisten.<br />

Wanneer een wetgevende akte wordt <strong>voor</strong>bereid, zal het toepassingsgebied<br />

eenvoudiger in begrippen te gieten zijn als er <strong>voor</strong>af <strong>terminologie</strong>werk is<br />

verricht. Specialisten en de betrokken partijen kunnen op die manier beter<br />

communiceren en betere resultaten behalen. Terminologie zorgt overigens<br />

<strong>voor</strong> samenhang van een wet waardoor die wet eenvoudiger toe te passen is<br />

en krachtiger en overtuigender wordt.<br />

Op talrijke vlakken kunnen de lidstaten niet meer om een internationale<br />

samenwerking heen. Bovendien ontwikkelt het juridische stelsel zich tegelijkertijd<br />

en analoog in verschillende lidstaten. De betreffende autoriteiten<br />

1.1<br />

Terminologie:<br />

de fundamenten<br />

van<br />

vaktalen<br />

1.2<br />

Wetgeving en<br />

internationale<br />

samenwerking<br />

9<br />

1


1<br />

Waarom<br />

<strong>terminologie</strong>?<br />

1.3<br />

Terminologie:<br />

een economische<br />

factor<br />

10<br />

moeten daarom door middel van de juiste <strong>terminologie</strong> met elkaar communiceren.<br />

Deze <strong>terminologie</strong> moet dan wel ten dienste staan van een constructieve<br />

dialoog. Vroegtijdig <strong>terminologie</strong>werk zorgt er<strong>voor</strong> dat er in de nieuwe<br />

sectoren van het rechtssysteem meertalige gespecialiseerde woordenlijsten<br />

samengesteld worden die op elkaar afgestemd zijn. Ook in andere vakgebieden<br />

zorgt vroegtijdig <strong>terminologie</strong>werk er<strong>voor</strong> dat er duidelijkere begrippen<br />

gevormd kunnen worden, wat onmisbaar is <strong>voor</strong> de uitwisseling van<br />

ideeën.<br />

De overheidsdiensten van de Europese lidstaten moeten het communautaire<br />

recht integreren in hun nationale rechtssysteem en moeten het ook toepassen.<br />

Dat is <strong>voor</strong> de lidstaten een bijzondere uitdaging, ook op het vlak<br />

van <strong>terminologie</strong>. Niet alleen de lidstaten van de Europese Unie onderling<br />

hebben daarmee te kampen maar ook de landen die hun wetgeving moeten<br />

aanpassen aan Europese richtlijnen.<br />

Internationaal <strong>terminologie</strong>werk maakt dus dat de wetgeving van verschillende<br />

landen eenvoudiger op elkaar kan worden afgestemd en vergemakkelijkt<br />

internationale samenwerking. Maar dat is alleen mogelijk wanneer elke<br />

staat terminologische diensten opricht die het <strong>terminologie</strong>werk van een hele<br />

administratie kan coördineren, de <strong>terminologie</strong>fondsen kan beheren en die<br />

dan ook in een aangepaste vorm kan verspreiden.<br />

Commerciële informatie en documentatie, zoals de aangifte van producten,<br />

prijsoffertes in de taal van de cliënt, meertalige informatie en management<br />

van de stock <strong>voor</strong> multinationals, etc moeten aan nieuwe eisen voldoen.<br />

Terminologie speelt bijgevolg een belangrijke rol in de productie, economie<br />

en verkoop. Ze zorgt <strong>voor</strong> veiligheid, kwaliteit en rentabiliteit. KMO’s zijn<br />

erg aan die ontwikkeling blootgesteld, zoals KMO’s die wetenschappelijke en<br />

technische uitvindingen industrieel en economisch ontwikkelen.<br />

Voor grote ondernemingen, <strong>voor</strong>al multinationals, en <strong>voor</strong> de grote overheidsdiensten<br />

heeft <strong>terminologie</strong> met haar vele toepassingen (het schrijven van<br />

technische teksten, vertaling, documentatie, stockmanagement, enz.) een<br />

belangrijke plaats ingenomen. Kleine of jonge ondernemingen hebben daarentegen<br />

met hoge kosten <strong>voor</strong> terminologisch werk af te rekenen. Maar<br />

als ondernemingen willen concurreren op zowel nationaal als internationaal<br />

vlak, zouden ze er toch over moeten waken dat ze kwaliteitsvolle <strong>terminologie</strong><br />

gebruiken in hun informatie en documentatie.


Verschillende gespecialiseerde organisaties hebben, zeker in de economische<br />

sector, de situatie ter harte genomen en verbinden zich ertoe de <strong>terminologie</strong><br />

van hun vakgebied op elkaar af te stemmen en te normaliseren. Zo<br />

willen ze de kwaliteit van de communicatie in specifieke vakgebieden en van<br />

hun producten veilig stellen. De geleverde inspanningen hangen wel af van<br />

het vakgebied, het economische vermogen en de belangen die op het spel<br />

staan. Bovendien hebben we vastgesteld dat bepaalde vakgebieden zoals<br />

de informatica, communicatie of de beurssector en hun <strong>terminologie</strong> <strong>terminologie</strong>ën,<br />

zich zo snel ontwikkelen dat de <strong>terminologie</strong> nauwelijks goed kan<br />

worden genormaliseerd.<br />

Dienstverlenende staten moeten steeds meer en meer gespecialiseerdere<br />

taken uitvoeren waardoor het bestuur van dergelijke staten uit elkaar kan<br />

vallen. Dat blijft niet zonder gevolgen en schaadt uiteindelijk de doeltreffendheid<br />

ondanks goede communicatiestructuren. Die ontwikkeling moet<br />

in een tijd dat vakgebieden intensiever gaan samen werken met de grootste<br />

aandacht worden opgevolgd.<br />

Terminologiewerk dat goed wordt gemanaged, gecoördineerd en ontzuild<br />

heeft positieve gevolgen. Verschillende vakgebieden kunnen op die manier<br />

beter informatie uitwisselen en de samenwerking en het groepsgevoel<br />

tussen verschillende diensten worden bevorderd.<br />

Die bedenkingen gelden niet alleen <strong>voor</strong> de overheid maar gelden natuurlijk<br />

ook <strong>voor</strong> middelgrote en grote ondernemingen.<br />

Vertalers zijn onmiddellijk betrokken bij <strong>terminologie</strong> want <strong>terminologie</strong>werk<br />

zorgt er<strong>voor</strong> dat resultaten van dikwijls lang onderzoek kunnen worden<br />

bewaard en dat die ter beschikking kunnen worden gesteld van een vrij<br />

groot aantal collega’s of geïnteresseerden. Zo vermijden vertalers dubbel<br />

werk, tijdsverlies en stress.<br />

Terminologie is daarenboven een uitstekend middel om met een bepaald<br />

vakgebied vertrouwd te raken. Vertalers die zich op <strong>terminologie</strong> toeleggen<br />

en die daar<strong>voor</strong> in dialoog treden met specialisten worden al snel door hen<br />

als echte partners beschouwd. Talrijke problemen zoals gebrek aan documentatie<br />

en personeel, onderschatting van deadlines enz zullen makkelijker<br />

kunnen worden opgelost als vertalers meer gaan samenwerken.<br />

Vertalers die een belangrijke bijdrage geleverd hebben tijdens een terminologische<br />

samenwerking met specialisten halen daar bovendien ook op<br />

1.4<br />

Terminologie<br />

in dienst van<br />

de bedrijven<br />

1.5<br />

Terminologie<br />

en vertaling<br />

11<br />

Waarom<br />

<strong>terminologie</strong>?<br />

1


1<br />

Waarom<br />

<strong>terminologie</strong>?<br />

1.6<br />

Terminologie<br />

en automatische<br />

vertaling<br />

12<br />

een andere manier <strong>voor</strong>deel uit. Schrijvers van gespecialiseerde teksten<br />

nodigen dergelijke vertalers graag uit om mee te werken. Zo hebben ze de<br />

kans om de originele tekst te vervolledigen en te verbeteren en nadien zelfs<br />

hun eigen werkomstandigheden te verbeteren.<br />

Het onderzoek naar automatische vertaling is al meerdere jaren aan de<br />

gang en vraagt relatief grote investeringen. Dat is niet verwonderlijk want<br />

internationale organisaties en de privésector geven astronomische bedragen<br />

uit aan vertalingen. De resultaten van het onderzoek zijn zeker indrukwekkend<br />

maar in verhouding tot de behoeftes nog ontoereikend. Automatische<br />

vertalingen kunnen immers nog geen aanvaardbare kwaliteit leveren.<br />

Daarom spitsen meer en meer vertaaldiensten zich toe op informaticatechnologie<br />

die teksten archiveert, teksten samen met hun vertaling opslaat en<br />

concordantielijsten opstelt. Hoewel deze technologie nog geen automatische<br />

vertaling toelaat, is zij ongetwijfeld van onschatbare waarde <strong>voor</strong> de<br />

vertalers. Ze houdt de <strong>terminologie</strong> bij elkaar, maakt het nieuwe vertalers<br />

makkelijker om zich in een vakgebied in te werken en maakt de investeringen<br />

rendabel, <strong>voor</strong>al wanneer het om technische en steeds terugkerende<br />

vertalingen gaat.<br />

De economische <strong>voor</strong>delen van een goed presterend vertaalsysteem zijn zo<br />

groot dat onderzoek op dat gebied nog een mooie toekomst heeft. De problemen<br />

die opgelost moeten worden zijn dikwijls zo complex en zo boeiend<br />

dat onderzoekers en hun sponsoren echter makkelijk de <strong>terminologie</strong> uit het<br />

oog verliezen. Dat is een gevaarlijke houding want zelfs het beste automatische<br />

vertaalsysteem werkt niet echt wanneer het niet op een uitgebreide<br />

en kwaliteitsvolle <strong>terminologie</strong>bank kan steunen.


Wat is <strong>terminologie</strong>?<br />

De term <strong>terminologie</strong> 1 betekent in de eerste plaats de woordenschat van<br />

vaktalen (vakwoordenlijsten) ; in de tweede plaats verwijst de term <strong>terminologie</strong><br />

enerzijds naar de wetenschap van begrippen en hun aanduidingen<br />

(en termen) binnen vakwoordenlijsten (theoretische studie) en anderzijds<br />

naar de methodes van het <strong>terminologie</strong>werk..<br />

Terminologen verzamelen en onderzoeken de <strong>terminologie</strong> van een bepaald<br />

domein in één of meestal meerdere talen (vertaalgericht <strong>terminologie</strong>werk).<br />

Ze stellen de vakwoordenlijsten samen, kiezen indien nodig de juiste<br />

termen, (termselectie) of creëren er nieuwe en leggen alles vast in <strong>terminologie</strong>verzamelingen.<br />

De resultaten, zeker de resultaten van systematisch<br />

<strong>terminologie</strong>werk, kan u in de vorm van termenlijsten, glossaria of vakwoordenboeken<br />

(terminologische lexicografie, terminografie) aan de gebruikers<br />

ter beschikking stellen. De resultaten kan u bovendien ook in een <strong>terminologie</strong>bank<br />

opnemen.<br />

Normalisatie is een belangrijk onderdeel van <strong>terminologie</strong>werk. Naast nationale<br />

en internationale normalisatie-instituten (vb AFNOR,DIN,ON,ISO)<br />

leggen steeds meer wetenschappelijke en technische instituten (vb IEC:<br />

Internationale Elektrotechnische Commissie, UIC: Internationale Spoorwegunie<br />

of Union Internationale des Chemins de Fer) de <strong>terminologie</strong> van hun<br />

vakgebied vast (terminologische normalisatie). Ze presenteren die <strong>terminologie</strong><br />

in begrippenstelsels of in nomenclaturen. Bepaalde normalisatieinstituten<br />

hebben de procedures <strong>voor</strong> dat onderdeel van <strong>terminologie</strong>werk<br />

vastgelegd (normalisatie van de <strong>terminologie</strong>beginselen; cf. bijlage II.3)<br />

Terminologiewerk is gebaseerd op regels en methodes uit de algemene <strong>terminologie</strong>leer<br />

en uit de specifieke toepassingen van <strong>terminologie</strong>leer. Terminologie<br />

(als wetenschap van vakwoordenlijsten) is nauw verbonden met<br />

linguïstiek op het vlak van onderwerp en methodes. Maar ze verschilt er<br />

ook van want ze bestudeert enkel de actuele vakwoordenschat (synchronische<br />

benadering) en laat de historische aspecten (diachronische benadering)<br />

<strong>voor</strong> een groot stuk buiten beschouwing. Daarenboven beïnvloedt<br />

<strong>terminologie</strong>, in tegenstelling tot de meeste linguïstische vakgebieden, de<br />

evolutie van vaktalen. Ze zorgt er<strong>voor</strong> dat vaktalen op elkaar afgestemd<br />

worden door ze te normaliseren(terminologische normalisatie). Terminologie<br />

omvat in vergelijking met linguïstiek nog meer vakgebieden: buiten de<br />

elementen die haar aan de linguïstiek verbinden, is ze nauw verbonden aan<br />

de logica, informatica en <strong>voor</strong>al aan de toegepaste wetenschappen. Binnen<br />

de <strong>terminologie</strong>leer vullen linguïstiek en toegepaste wetenschappen elkaar<br />

aan en beïnvloeden elkaar.<br />

1 De basisbegrippen van <strong>terminologie</strong> worden in bijlage I uitgelegd..<br />

2 Het Belgische normalisatie-instituut is het BIN, dat van Nederland is het NEN<br />

2.1<br />

Terminolgiewerk<br />

13<br />

2


2<br />

Wat is<br />

<strong>terminologie</strong>?<br />

2.2<br />

Wat is een<br />

vaktaal?<br />

2.2.1<br />

De term<br />

14<br />

Specialisten van een vakgebied gebruiken linguïstische (lexicale, morfologische,<br />

syntactische) middelen om met elkaar te communiceren. Die linguistische<br />

middelen zijn kenmerkend <strong>voor</strong> het vakgebied in kwestie en geven<br />

de vaktaal mee vorm.<br />

We raden aan om die linguïstische middelen, die meestal uit de algemene<br />

taal komen, zodanig te kiezen dat ze <strong>voor</strong> een optimaal begrip wordt bepaald<br />

door de vereisten om elkaar op technisch niveau zo goed mogelijk te begrijpen.<br />

De criteria zijn: nauwkeurigheid, duidelijkheid en beknoptheid en de<br />

mogelijkheid om complexe termen te vormen.<br />

Termen zijn, in algemene zin, gespecialiseerde aanduidingen die eenduidig<br />

definieerbare concrete of abstracte begrippen aanduiden of weergeven(vb:<br />

nokkenas, strafzaak) 3 .<br />

In het terminologische termmodel, worden object, begrip en aanduiding van<br />

elkaar onderscheiden. De verbanden tussen object, begrip en aanduiding 4<br />

kunnen als volgt worden <strong>voor</strong>gesteld:<br />

OBJECT (concreet of abstract object)<br />

BEGRIP AANDUIDING<br />

Begrippen omvatten de, al dan niet specifieke, kenmerken van duidelijk<br />

omlijnde objecten (individuele begrippen: Eurostar) of van hele objectklassen<br />

(bovenbegrippen: Hoge Snelheidstrein). Die kenmerken spelen een<br />

belangrijke rol bij <strong>terminologie</strong>werk, ze dienen namelijk om een begrip te<br />

definiëren en te begrenzen (cf. 4.1.4: Definitie) en bepalen de plaats van<br />

het begrip in een begrippenstelsel (cf 5.3.3). De kenmerken kunnen in<br />

verschillende klassen worden onderverdeeld (typekenmerken):<br />

3) Filipec, J.: Zur Spezifik des spezialsprachlichen Wortschatzes gegenüber dem allgemeinen Wortschatz.<br />

In: Bausch, K.H., Schewe W.H.U., Spiegel, H.-R. (Hrsg.): Fachsprachen. Terminologie, Struktur, Normung.<br />

Köln 1976, S. 55<br />

4) Andere termenmodellen maken geen onderscheid tussen ‘term’ en ‘aanduiding’. De Engelse <strong>terminologie</strong>leer<br />

bij<strong>voor</strong>beeld gebruikt alleen ‘term’. Cf. Norm ISO/1078 “Terminology work- Vocabulary” en PICHT, H. &<br />

DRASKAU, J. 1985. Terminology: An introduction. Guildford. 93.


Voorbeelden: - intrinsieke kenmerken. (vb: aard)<br />

Vorm: rond, rechthoekig<br />

Omvang: lang, hoog<br />

Materie: hout, lucht<br />

Kleur: azuurblauw<br />

- extrinsieke kenmerken<br />

Oorsprong:<br />

- plaats: Delfts aardewerk<br />

- tijd: Gothische kathedraal<br />

- fabrikant: kaart van De Rouck<br />

Gebruik: schroevendraaier<br />

Positie: achtervleugel<br />

Begrippen staan niet los van elkaar maar zijn onderling verbonden. In de<br />

<strong>terminologie</strong>leer worden de onderlinge relaties in systematische begrippenschema’s<br />

weergegeven (begrippenstelsels, begripsvelden; cf. 5.3.3). De<br />

<strong>terminologie</strong>leer gebruikt ook <strong>voor</strong>al een hiërarchische structuur (bovenbegrip,<br />

onderbegrip, nevenbegrip) zoals de vakgebieden, die meestal ook<br />

hiërarchisch opgebouwd zijn.<br />

Voorbeelden:<br />

afstammingsverband (<strong>voor</strong>beeld: verband geslacht-soort)<br />

bovenbegrip: paard<br />

(afstambegrip)<br />

onderbegrippen: zwart wit rood bruin<br />

(specifieke begrippen)<br />

(kenmerk: kleur)<br />

Bovenbegrip: paard<br />

(Afstambegrip)<br />

onderbegrippen: IJslands Arabisch Andalusisch Lippizaner<br />

(Specifieke begrippen)<br />

(kenmerk: ras)<br />

Deelverband:<br />

bovenbegrip: Motor<br />

(raambegrip)<br />

onderbegrippen: carburator rotor cilinder<br />

(deelbegrippen)<br />

15<br />

Wat is<br />

<strong>terminologie</strong>?<br />

2


2<br />

Wat is<br />

<strong>terminologie</strong>?<br />

2.2.2<br />

Woordvorming<br />

in<br />

vaktalen.<br />

16<br />

Aanduidingen is de weergave van een begrip met taalkundige of niet-taalkundige<br />

tekens. Een aanduiding kan bestaan uit een woord maar ook uit<br />

een woordgroep, een combinatie van woorden (samenstelling) of een uitdrukking<br />

(technische uitdrukking).<br />

Voorbeelden: douane<br />

gevoelige sector, invoerrechten<br />

invoerrechten op goederen heffen<br />

Naast aanduidingen zijn er nog een aantal andere tekens die technische<br />

begrippen weergeven:<br />

Voorbeelden: wiskundige symbolen: x = vermenigvuldiging<br />

chemische formules: CO = koolstofmonoxyde<br />

cijfercodes: 337=UDC-code <strong>voor</strong> douanebeleid<br />

Wanneer de hoeveelheid aan kennis binnen een vakgebied groeit, moeten<br />

de termen en dus ook de woordenschat van dat gebied gelijkaardig groeien.<br />

Er moeten nieuwe, eenduidige en nauwkeurige aanduidingen komen <strong>voor</strong><br />

nieuwe gegevens, omstandigheden of objecten. Die aanduidingen moeten<br />

bovendien duidelijk en systematisch zijn. Soms kan alleen maar aan die<br />

<strong>voor</strong>waarden voldaan worden door een nieuwe aanduiding <strong>voor</strong> een begrip<br />

te bedenken.<br />

Voorbeelden:<br />

Systematische aanduingen: as, wiel-as, spie-as, meervoudige spie-as<br />

Duidelijke aanduidingen: tandrad<br />

In vaktalen worden heel dikwijls dezelfde woordvormingregels gebruikt<br />

als in de algemene taal. Neologismen in vaktalen zijn zeldzaam, dikwijls<br />

worden er immers bestaande woorden opgenomen d.m.v. terminologiseringen,<br />

afleidingen, leenwoorden, afkortingen, samenstellingen of syntagmatische<br />

samenstellingen. Samenstellingen worden veel in Germaanse talen<br />

gebruikt terwijl syntagmatische samenstellingen typisch <strong>voor</strong> Romaanse<br />

talen zijn.<br />

Voorbeelden: a. Terminologisering<br />

Bij terminologisering krijgt een woord uit de alge<br />

mene taal een nieuwe betekenis en wordt op die<br />

anier een term. De betekenis wordt breder<br />

maar de vorm blijft onveranderd.


„Geheugen“<br />

Algemene taal:<br />

a) herinnering<br />

b) het vermogen om <strong>voor</strong>stellingen uit het verleden<br />

te bewaren en in herinnering te brengen.<br />

Technisch:<br />

Het vermogen van een computer, chip of<br />

opslagmedium om gegevens op te slaan en te<br />

bewaren <strong>voor</strong> programma’s , of om later op te<br />

halen en te gebruiken 1<br />

b. Afleiding<br />

Aankomst, afzetting, leesbaarheid, dineetje,<br />

naïviteit, controleerbaar.<br />

c. Leenwoorden<br />

Derby, spot, Ersatz, Krach, rage, aggiornamento,<br />

pronunciamiento<br />

d. Letterwoorden, verkortingen<br />

CAO (Collectieve Arbeidsovereenkomst)<br />

ASO (in Belg. Algemeen Secundair Onderwijs)<br />

HAVO (in Nedl. Hoger algemeen <strong>voor</strong>tgezet onderwijs)<br />

e-mail (electronic mail)<br />

auto<br />

e. Samenstellingen<br />

Geheugensteuntje, autoweg, spatbord, postzegel,<br />

gezinsplanning<br />

Termen zijn de belangrijkste wetenschappelijke en technische elementen<br />

van een vaktaal . Daarom is vakwoordenschat (<strong>terminologie</strong>), alle termen<br />

en uitdrukkingen van een vaktaal, uiterst belangrijk <strong>voor</strong> een vaktaal. (zie<br />

ook 5.5: fraseologie van vaktalen)<br />

De graad van specialisatie zorgt <strong>voor</strong> een onderscheid tussen algemeen<br />

technische- <strong>terminologie</strong> en de specifiek-technische <strong>terminologie</strong>. De<br />

eerste soort is de woordenschat die in verschillende vaktalen <strong>voor</strong>komt en<br />

de tweede soort is de specifieke <strong>terminologie</strong> van een vakgebied.<br />

1 Prof. Dr. GEERTS, Guido, red. 1999. Van Dale. Groot woordenboek der Nederlandse taal. Utrecht /<br />

Antwerpen: Van Dale Lexicografie.<br />

2.2.3<br />

Woordenschat<br />

en<br />

syntaxis van<br />

vaktalen<br />

17<br />

Wat is<br />

<strong>terminologie</strong>?<br />

2


2<br />

Wat is<br />

<strong>terminologie</strong>?<br />

2.2.4<br />

Structuur van<br />

vaktalen<br />

18<br />

Terminologie kan ook volgens communicatiesector opgedeeld worden:<br />

• Wetenschap en onderzoek<br />

(wetenschappelijke taal)<br />

• Productie en verwerkende industrie<br />

(echte vaktaal)<br />

• verkoop en marketing<br />

(verwatering, vulgarisatie van vaktaal)<br />

• Consumptie<br />

(vaktaal valt samen met algemene taal<br />

Het zou fout zijn om vaktaal gelijk te stellen aan vakwoordenschat (<strong>terminologie</strong>)<br />

omdat een vaktaal naast de <strong>terminologie</strong> ook nog soms gemarkeerde<br />

syntactische uitzonderingen bevat. Vaktalen zouden in de eerste plaats<br />

geen „talen“ zijn zonder syntaxis en het is juist dankzij die syntactische<br />

uitzonderingen dat een vaktaal een eigen stijl krijgt. Zo is het frequente<br />

gebruik van functionele werkwoorden, deelwoordconstructies en passiefconstructies<br />

een syntactisch kenmerk van de syntaxis van de dikwijls verguisde<br />

ambtelijke taal.<br />

Vaktalen hebben een horizontale en een verticale ordening.<br />

De verdeling van alle kennis over de specifieke sectoren of gebieden wordt<br />

horizontaal geordend. De steeds maar nauwer wordende band tussen verschillende<br />

domeinen zorgt daarbij <strong>voor</strong> meer en meer overlappingen waaruit<br />

altijd nieuwe subdisciplines ontstaan die moeilijk te begrenzen zijn.<br />

De verticale ordening verandert van vaktaal tot vaktaal en soms ook binnen<br />

een vaktaal zelf. De verticale ordening is afhankelijk van volgende classificatiecriteria:<br />

specialisatiegraad, deelnemers aan de informatie-uitwisselingen,<br />

gebruiksveld, communicatiekanaal (schriftelijk, mondeling). Volgens<br />

L. Hoffmann impliceert deze ordening dat er <strong>voor</strong> technisch taalgebruik vijf<br />

niveaus bestaan die niet alleen in woordenschat verschillen maar ook in<br />

syntaxis, tekststructuur of stijl.


A<br />

B<br />

C<br />

D<br />

E<br />

ABSTRAKTI-<br />

ONSGRAD<br />

HÖCHST<br />

SEHR HOCH<br />

HOCH<br />

NIEDRIG<br />

SEHR NIEDRIG<br />

NATÜRLICHE SPRACHE<br />

SEHR HOHER<br />

ANTEIL<br />

FACHTERMINI<br />

STRENG<br />

DETERMINIST.<br />

SYNTAX<br />

NATÜRLICHE SPRACHE<br />

HOHER ANTEIL<br />

FACHTERMINI<br />

SPRACHFORM<br />

KÜNSTLICHE SYMBOLE<br />

FÜR ELEMENTE UND<br />

RELATIONEN<br />

KÜNSTLICHE SYMBOLE<br />

FÜR ELEMENTE<br />

NATÜRLICHE SPRACHE<br />

FÜR RELATIONEN<br />

RELATIV<br />

UNGEBUNDENE<br />

SYNTAX<br />

NATÜRLICHE SPRACHE<br />

EINIGE UNGEBUNDENE<br />

FACHTERMINI SYNTAX<br />

MILIEU KOMMUNIKATIONSTRÄGER<br />

THEORETISCHE<br />

GRUNDLAGEN-<br />

WISSENSCHAFTEN<br />

EXPERIMENTELLE<br />

WISSENSCHAFT<br />

ANGEWANDTE<br />

WISSENSCHAFT<br />

UND TECHNIK<br />

MATERIELLE<br />

PRODUKTION<br />

KONSUMPTION<br />

WISSENSCHAFTLER<br />

WISSENSCHAFTLER<br />

WISSENSCHAFTLER<br />

(TECHNIKER)<br />

WISSENSCHAFTLER<br />

(TECHNIKER)<br />

WISS. UND TECHN.<br />

LEITER DER PRODUKTION<br />

VERTRETER DER<br />

PRODUKTION<br />

Naar HAHN, W.v. (ed.) 1983. Fachkommunikation: Entwicklung – Linguistische Konzepte – Betriebliche<br />

Beispiele. Berlijn. 74<br />

Vaktaal en algemene taal verschillen niet zo erg van elkaar. Er zijn<br />

namelijk heel wat verbanden die hen aan elkaar linken. In de eerste<br />

plaats is het zo dat de meeste vaktalen gebaseerd zijn op de algemene<br />

taal. Elke vaktaal gebruikt verschillende zegswijzen die uit de algemene<br />

taal komen. En vaktalen beïnvloeden op hun beurt de algemene taal.<br />

Zo worden in de algemene taal al heel lang uitdrukkingen gebruikt die<br />

uit vaktalen komen en waarvan de betekenis aangepast is (vb: “een plan<br />

smeden”, “iets met de el uitmeten”). Die invloed is vandaag nog groter doordat<br />

wetenschap en techniek meer en meer een belangrijke plaats innemen<br />

in het dagelijkse leven. Dat heeft te maken met het gebruik van technische<br />

apparaten (videocamera’s, pc’s) en de verspreiding van wetenschappelijke<br />

en technische kennis. De invloed van vaktalen op de algemene taal is niet<br />

alleen merkbaar op het vlak van woordenschat maar ook op het vlak van de<br />

syntaxis, vandaar het veelvuldige gebruik van naamwoorden (naamwoordstijl).<br />

K. Baldinger legt het verband tussen vaktalen en algemene taal (superpositie)<br />

uit a.d.v. drie concentrische cirkels waartussen een permanent verband<br />

bestaat:<br />

WISSENSCHAFTLER<br />

(TECHNIKER)<br />

WISS.-TECHN.<br />

HILFSPERSONAL<br />

WISS. UND TECHN.<br />

LEITER DER PRODUKTION<br />

FACHARBEITER<br />

MEISTER<br />

VERTRETER DES<br />

HANDELS<br />

KONSUMENTEN<br />

2.2.5<br />

Vaktaal en<br />

algemene<br />

taal<br />

19<br />

Wat is<br />

<strong>terminologie</strong>?<br />

2


2<br />

Wat is<br />

<strong>terminologie</strong>?<br />

20<br />

Taalkunde<br />

Gespecialiseerde <strong>terminologie</strong> ontleend aan de algemene taal<br />

Gespecialiseerde <strong>terminologie</strong> overgenomen in de algemene taal<br />

Taalkunde<br />

Sport<br />

Algemene<br />

woordenschat<br />

Sport<br />

Verkeer<br />

Der Bereich “Fachsprache” lässt sich horizontal und vertikal gliedern.<br />

Geneeskunde<br />

Verkeer<br />

Geneeskunde<br />

Die horizontale Gliederung spiegelt die Unterteilung des gesamten Fachwis-<br />

Baldinger K.: Über die Gestaltung des wissenschaftlichen Wörterbuchs.<br />

In: Rom. Jahrb. V, 1952, S. 90


Samenwerken in <strong>terminologie</strong><br />

Elk kwaliteitsvol <strong>terminologie</strong>werk, een- of meertalig en in welk vakgebied<br />

dan ook, vraagt een grote investering in tijd en geld. Die investering<br />

is alleen maar te rechtvaardigen als het resultaat nuttig kan zijn <strong>voor</strong> een<br />

groot aantal gebruikers. De arbeidslast van <strong>terminologie</strong>werk zou in dat<br />

geval zo veel mogelijk moeten worden verminderd. Geen enkele gegevensbank,<br />

hoe groot die ook is, kan daarenboven aan alle eisen van de<br />

gebruikers voldoen. Dan zouden de lacunes moeten worden opgevuld. Een<br />

samenwerking (gegevensuitwisseling, collectieve terminologische projecten,<br />

gemeenschappelijke gegevensbanken) biedt mogelijkheden en middelen op<br />

dat gebied die hun nut al bewezen hebben.<br />

Samenwerken in het kader van <strong>terminologie</strong> heeft in de eerste plaats kwantitatieve<br />

<strong>voor</strong>delen. Economisch gezien en rekening houdend met de deadlines<br />

waaraan vertaaldiensten zich moeten houden, zijn die <strong>voor</strong>delen van<br />

kapitaal belang. Door het werk te verdelen (onder verschillende partijen) en<br />

de <strong>terminologie</strong>fondsen gemeenschappelijk te ontginnen, daalt de arbeidslast<br />

<strong>voor</strong> elke betrokken partij en verhoogt de bruikbaarheid van het geleverde<br />

werk. De vruchten daarvan zullen bijgevolg winst opleveren <strong>voor</strong><br />

alle geïnteresseerden. Een goed gemanagede en efficiënte samenwerking<br />

vermijdt daarenboven dat hetzelfde terminologisch project verschillende<br />

keren gedaan wordt, d.w.z. nog meer overbodig werk. Dat gebeurt nog te<br />

dikwijls.<br />

Samenwerking in <strong>terminologie</strong> verhoogt ook de kwaliteit van het werk dat<br />

door de verschillende partijen is uitgevoerd. Niet elke partij beschikt immers<br />

over de nodige kennis van zaken in alle vakgebieden waarin ze actief zijn<br />

om kwaliteitsvol <strong>terminologie</strong>werk te garanderen. Dat komt doordat ze niet<br />

altijd over dezelfde middelen beschikken (vb: documentatie of financiële<br />

middelen) of doordat specialisten met de noodzakelijke kennis niet overal<br />

even beschikbaar zijn. Door samen te werken kan elke deelnemer zich<br />

focussen op de vakgebieden waarin hij kwaliteitsvol werk kan afleveren,<br />

zonder te kort te schieten aan de kwantiteit.<br />

Terminologieën kan u eenvoudiger op elkaar afstemmen, gelijk maken en<br />

normaliseren door samen te werken (collectieve projecten opstarten, gegevens<br />

uitwisselen, <strong>terminologie</strong>fondsen ter beschikking stellen in gemeenschappelijke<br />

gegevensbanken,…). U kan immers de terminologische<br />

verschillen binnen een taal, tussen regio’s en landen beter ontdekken en<br />

herkennen door samen te werken. Zo zorgt samenwerking <strong>voor</strong> een snelle<br />

en probleemloze communicatie tussen specialisten, wat eigenlijk een van<br />

de opdrachten van <strong>terminologie</strong> is.<br />

3.1<br />

Economie<br />

3.2<br />

Kwaliteit<br />

3.3<br />

Terminologieën<br />

op elkaar<br />

afstemmen<br />

21<br />

3


3<br />

Samenwerken in<br />

<strong>terminologie</strong><br />

3.4<br />

De praktijk<br />

22<br />

De huidige hooggeïnformatiseerde werkmiddelen in de vertaal- en <strong>terminologie</strong>wereld<br />

(computerprogramma’s <strong>voor</strong> <strong>terminologie</strong>management, intranet,<br />

extranet, internet…) zijn een goede technologische basis <strong>voor</strong> netwerken in<br />

alle vormen: tussen filialen van grote instellingen en overheidsdiensten, in<br />

de openbare sector en privésector. Bij<strong>voor</strong>beeld de samenwerking binnen<br />

de <strong>CEOV</strong> en andere internationale netwerken. (Réseau international francophone<br />

d’aménagement linguistique, Rat für Deutschsprachige Terminologie,<br />

Union latine, Infoterm/TermNet,…; cf bijlage III)<br />

Om goed te kunnen samenwerken, zou u dezelfde methodes en kwaliteitsnormen<br />

moeten gebruiken als de andere deelnemers. Maar dat betekent<br />

niet dat er geen rekening kan worden gehouden met specifieke eisen en<br />

behoeftes van een vertaaldienst of gegevensbank in verband met de inhoud,<br />

vorm en structuur. Nochtans kunt u pas vlot <strong>terminologie</strong> uitwisselen wanneer<br />

de werkmethodes zoveel mogelijk op elkaar zijn afgestemd Op die<br />

manier kunnen overbodig werk en overbodige <strong>voor</strong>bereidingen worden vermeden.<br />

Daarnaast zorgen op elkaar afgestemde werkmethodes er<strong>voor</strong> dat<br />

collectieve projecten makkelijker kunnen worden opgestart en dat gemeenschappelijke<br />

gegevensbanken makkelijker kunnen worden gemanaged.<br />

Het succes van een samenwerking wordt niet alleen bepaald door de <strong>voor</strong>gaande<br />

elementen maar hangt ook af van een reeks punten die in de volgende<br />

aanbevelingen worden samengevat.<br />

3.4.1 Zoek naar een samenwerking op lange termijn<br />

Neem het initiatief, kaart het onderwerp aan bij collega’s en moedig hen<br />

aan om te gaan samenwerken.<br />

Als de omstandigheden het toelaten, streef dan naar een samenwerking op<br />

lange termijn. Spontane en ad-hoccontacten komen veel <strong>voor</strong> in de vertaalwereld<br />

en kunnen wel een aantal problemen oplossen. Toch zorgen ze <strong>voor</strong><br />

extra werkdruk wanneer ze een extra diepgaand onderzoek vragen.<br />

Een samenwerking op lange termijn biedt wel degelijk grotere <strong>voor</strong>delen,<br />

wat de oplossing <strong>voor</strong> de problemen ook is:<br />

• een takenverdeling van het <strong>terminologie</strong>werk<br />

• een geregelde gegevensuitwisseling<br />

• het deelnemen aan één gegevensbank die gevoed en gebruikt wordt<br />

door alle deelnemers. Dat is zeker de meest uitgebreide maar ook de<br />

meest bevredigende vorm van een samenwerking


3.4.2 Informeer en communiceer, gebruik internet<br />

Zonder informatie is er geen terminologische samenwerking mogelijk! U<br />

kan alleen samenwerken wanneer u samen met de andere deelnemers<br />

informatie deelt over niet alleen uw werk, uw <strong>terminologie</strong>verzamelingen en<br />

hun gegevens maar ook uw projecten en uw behoeftes in het vakgebied.<br />

Organisaties die in <strong>terminologie</strong> gespecialiseerd zijn, kan u makkelijk via<br />

het internet opsporen. Ze geven in hun publicaties en hun communicatienetwerken<br />

de ruimte aan publieke of private <strong>terminologie</strong>diensten om informatie<br />

over hun projecten te geven. Daarenboven kunt u op internetforums<br />

van uw vakgebied potentiële partners ontmoeten. De werkgroep “Terminologie<br />

en documentatie” van de <strong>CEOV</strong> heeft zo’n forum op de website www.<br />

cotsoes.org<br />

3.4.3 Samenwerken is een wisselwerking van “geven en nemen”<br />

Een goed evenwicht tussen ‘geven’ en ‘nemen’ is altijd een essentiële <strong>voor</strong>waarde<br />

om goed te kunnen samenwerken en dat geldt zeker ook in de<br />

<strong>terminologie</strong>wereld.<br />

Wanneer u een kwaliteitsvol <strong>voor</strong>stel doet dat een antwoord is op een reële<br />

vraag, zal u goed kunnen samenwerken en gegevens kunnen uitwisselen.<br />

Op die manier kunt u immers eigen <strong>terminologie</strong>fondsen uitwisselen <strong>voor</strong><br />

verschillende andere verzamelingen van dezelfde kwaliteit. Vanuit dat<br />

standpunt is het aanbevolen om indien mogelijk geen geld maar kwaliteitsvolle<br />

<strong>terminologie</strong> als ruilmiddel te gebruiken <strong>voor</strong> de uitwisseling van gegevens.<br />

Zo kunt u immers niet alleen uw eigen werk meer laten opbrengen<br />

maar ook uw <strong>terminologie</strong>fondsen uitbreiden wat onmiddellijk effect op uw<br />

vertaal- of <strong>terminologie</strong>diensten zal hebben.<br />

Wanneer er al een afgewerkt product is, kunt u ook daaruit <strong>voor</strong>deel halen<br />

door samen te werken en uw eigen werk als ruilmiddel te gebruiken. Op<br />

die manier kan u immers informatie raadplegen die u misschien nooit zelf<br />

had kunnen verzamelen, vb wanneer u informatie nodig heeft uit een taal<br />

waarin u niet werkt. Als laatste kunnen de verschillende deelnemers hun<br />

terminologische kennis uitbreiden door hun ideeën en ervaringen uit te wisselen,<br />

wat inherent is aan elke terminologische samenwerking. Zo ontdekken<br />

ze andere werkmethodes en processen die niet alleen de <strong>terminologie</strong><br />

an sich betreffen maar ook de context, zoals de structuur en integratie van<br />

<strong>terminologie</strong> in vertaaldiensten.<br />

Samenwerken in<br />

<strong>terminologie</strong> 3<br />

23


3<br />

Samenwerken in<br />

<strong>terminologie</strong><br />

Wanneer u in het kader van <strong>terminologie</strong> samen-<br />

24<br />

3.4.4 Flexibiteit is een must<br />

werkt, is het niet altijd makkelijk, zelfs niet altijd<br />

In een terminologische samenwerking<br />

mogelijk om aan alle behoeftes en eisen van de is er niet alleen sprake van “geven en<br />

partijen te voldoen. De ervaring waarop deze<br />

aanbevelingen gebaseerd zijn, leert ons toch dat<br />

nemen” maar ook van “aanvaarden<br />

en toegeven”. Een echte samenwerking<br />

zal er immers niet komen wan-<br />

de <strong>voor</strong>delen van samenwerking veel groter zijn neer de deelnemers geen water bij<br />

dan de nadelen ervan.<br />

de wijn kunnen of willen doen. Ze<br />

moeten de waarde van hun partners,<br />

hun werkmethodes en de technische<br />

verantwoording van hun eisen en behoeftes erkennen.<br />

Flexibel zijn betekent “aanvaarden en toegeven” en is een van de essentiële<br />

<strong>voor</strong>waarden <strong>voor</strong> een goede samenwerking. Door flexibel te zijn kunnen<br />

problemen die normaal gezien aan het licht komen, vermeden worden. U<br />

kunt <strong>voor</strong>deel uit de collectieve werkmethodes halen zonder tekort te schieten<br />

aan uw eigen eisen en de bijzondere eisen van de klanten zowel op het<br />

vlak van de inhoud als de vorm.<br />

3.4.5 Spreek de samenwerkingsregels af met uw partners<br />

Elke vorm van samenwerking vereist van de deelnemers dat ze samen<br />

overleggen over hun rechten en plichten. Wanneer <strong>terminologie</strong>fondsen<br />

aangekocht worden of op de markt gebracht worden, lijkt het aangewezen<br />

om een overeenkomst 1 te ondertekenen. U kunt zo problemen vermijden<br />

rond intellectuele eigendom en exploitatie van gegevens, in gedrukt of<br />

elektronisch formaat, en eventueel nog rond tot andere problemen.<br />

Wanneer u op lange termijn wilt samenwerken, zou u “regels <strong>voor</strong> een goede<br />

samenwerking” moeten vastleggen. Een uitgebreide en gedetailleerde regelgeving<br />

is zeker niet nodig maar elke samenwerking kan ongetwijfeld worden<br />

vergemakkelijkt en onaangename verrassingen en misverstanden kunnen<br />

worden vermeden wanneer iedereen vanaf het begin eensgezind is over de<br />

volgende elementen:<br />

• werkmethodes;<br />

• kwaliteitseisen en kwaliteitswaarborg<br />

• procedures, bv: <strong>voor</strong> de gegevensuitwisseling: drager, formaat van de<br />

gegevens en andere modaliteiten,<br />

1 Infoterm heeft een gids <strong>voor</strong> zulke overeenkomsten gepubliceerd: GALISNKY, C. & GOEBEL, J. 1996.<br />

Leitfaden für Terminologievereinbarungen. Wenen : Termnet.


• coördinatie van het <strong>terminologie</strong>werk,<br />

• rechten en plichten van de deelnemers, bv: het recht om wijzigingen of<br />

correcties in de fiches van partners aan te brengen, om fiches en hele<br />

bestanden bij elkaar te voegen maar ook de plicht om elkaar te informeren<br />

en externe informatie te identificeren enz.<br />

3.4.6 Een transparante samenwerking<br />

Als <strong>terminologie</strong> het resultaat is van een samenwerking of als verschillende<br />

<strong>terminologie</strong>fondsen in een gemeenschappelijk fonds samengebracht zijn,<br />

zou u de terminologische gegevens moeten kunnen identificeren. De herkomst<br />

kunt u niet <strong>voor</strong> elk veld weergeven maar u kunt zonder te grote werkdruk<br />

wel systematisch de medewerker van een <strong>terminologie</strong> opnemen (bv<br />

door een veld “Auteur” of een werkbeschrijving aan de gegevensbank toe te<br />

voegen). Bronvermelding is in ieder geval een essentiële en onvermijdelijke<br />

regel van de <strong>terminologie</strong>leer (cf 4.1.2).<br />

Een transparante samenwerking waarvan de resultaten openbaar kunnen<br />

worden gemaakt, versterkt de voldoening en de motivatie van de deelnemers.<br />

Zeker wanneer de resultaten wijd verspreid zijn. U heeft verschillende<br />

mogelijkheden om samen te werken, gebruik ze dan ook. In colloquia<br />

en vakpers kunt u verslag uitbrengen van een geslaagde samenwerking,<br />

collectief <strong>terminologie</strong>werk, nieuwe methodes om gegevens uit te wisselen<br />

of nieuwe manieren om het werk te structureren.<br />

Samenwerken in<br />

<strong>terminologie</strong> 3<br />

25


4<br />

Het termino-<br />

logiefiche<br />

4.1<br />

Terminologischegegevens<br />

4.1.1<br />

Aanduiding<br />

26<br />

Het <strong>terminologie</strong>fiche<br />

Het <strong>terminologie</strong>fiche bevat enerzijds enkele terminologische gegevens over<br />

een concept en zijn aanduidingen en anderzijds aanvullende gegevens <strong>voor</strong><br />

het management en onderhoud van de fiches.<br />

De aard en de hoeveelheid van de informatie die in de <strong>terminologie</strong>fiches<br />

staat, zouden in de eerste plaats moeten voldoen aan de reële behoeftes<br />

van de gebruikers. Die gebruikers zijn <strong>voor</strong>al linguïsten, vertalers en tolken.<br />

Grammaticale gegevens zijn bij<strong>voor</strong>beeld zeer belangrijk <strong>voor</strong> leerkrachten<br />

en studenten terwijl ze eerder overbodig zijn <strong>voor</strong> specialisten, vertalers of<br />

tolken. Zij kennen die gegevens immers al bijgevolg is het niet altijd nuttig<br />

om ze in een <strong>terminologie</strong>fiche op te nemen.<br />

Zelfs een eenvoudige fiche met alleen een term, zijn equivalenten in andere<br />

talen en een bron kan al waardevol zijn. Maar meestal heeft de gebruiker<br />

meer (en rijkere) informatie nodig, <strong>voor</strong>al over het vakgebied en de betrouwbaarheid<br />

van het <strong>terminologie</strong>fiche. (cf. 4.3)<br />

Hoe meer informatie een <strong>terminologie</strong>fiche bevat, hoe rijker en nuttiger die<br />

fiche wordt. Maar hoe meer categorieën er in een fiche staan, hoe complexer<br />

die fiche wordt en hoe moeilijker het management daarvan wordt.<br />

Wanneer de gegevens niet op elkaar afgestemd zijn, kan dat het onderzoek<br />

logger maken en het management en de <strong>voor</strong>bereiding van de <strong>terminologie</strong>fiches<br />

bemoeilijken. U zou dus een juiste balans moeten vinden zoals we<br />

in de volgende paragraaf beschrijven.<br />

De volgende gegevens geven een minimum beschrijving van de termen en<br />

hun gebruik.<br />

4.1.1 Aanduiding 4.1.8 Equivalentiegraad<br />

4.1.2 Bronnen 4.1.9 Graad van synonymie<br />

4.1.3 Vakgebied 4.1.10 Context<br />

4.1.4 Definities 4.1.11 Fraseologie<br />

4.1.5 Synoniemen 4.1.12 Grafische weergaven<br />

4.1.6 Afgekorte vormen 4.1.13 Spellingsvarianten<br />

4.1.7 Opmerkingen 4.1.14 Translitteratie<br />

Aanduidingen zouden in hun basisvorm moeten worden opgenomen (substantief<br />

in het enkelvoud, werkwoord in de infinitief). Complexe termen en<br />

uitdrukkingen neemt u in de normale woordvolgorde op.<br />

Voorbeeld: “ elektrische lamp”, “ gouden knop”<br />

En niet: “lamp, elektrische”, “knop, gouden”<br />

In het Engels is het aanbevolen om een werkwoord met “to”<br />

of een “v” aan te duiden.


Het is erg belangrijk dat u de bron, of referentie, van de term, synoniemen,<br />

afgekorte vormen, definities en opmerkingen vermeldt. Zo kunnen de<br />

terminologische gegevens later eventueel gepreciseerd worden. Een bron<br />

geeft daarenboven ook informatie over de kwaliteit van de documentatie en<br />

de betrouwbaarheid.<br />

Vaak zijn er verschillende bronnen te vinden <strong>voor</strong> dezelfde informatie. In<br />

dat geval kiest u de meest betrouwbare(cf 5.1).<br />

De weergave van de referenties moet wel voldoen aan internationale regels<br />

en normen (cf ISO-norm 960). Eenzelfde bron moet altijd op dezelfde<br />

manier worden <strong>voor</strong>gesteld. Het is daarom nuttig om in een werkplan te<br />

beschrijven welke vorm de bronvermelding moet krijgen (titel voluit of verkort<br />

of een code).<br />

De datum van uitvoering of de datum van uitgave zijn belangrijke informatie<br />

omdat de gebruiker daaruit kan afleiden hoe actueel de bron is. Wanneer de<br />

bron oud is, dan moet de gebruiker er <strong>voor</strong>zichtig mee omspringen omdat<br />

het gebruik van een term in een vakgebied met de tijd kan evolueren.<br />

Als u de bronnen met behulp van codes weergeeft, houd dan wel rekening<br />

met een aantal nadelen. Codes zijn namelijk niet transparant, leveren<br />

weinig informatie, zijn moeilijker te beheren (dubbel gebruik <strong>voor</strong>komen,<br />

op juistheid controleren en codes op elkaar afstemmen) en verhogen het<br />

risico op fouten.<br />

Verkorte titels zijn makkelijker in gebruik dan codes. Als u een bron regelmatig<br />

gebruikt, kan een sleutelwoord volstaan. Een externe gebruiker heeft<br />

in dit geval meer informatie nodig.<br />

Voorbeeld: 1) code: BulCN87/I/128<br />

2a) afgekorte titel: Bulletin.CN.1987/I,128<br />

2b) afgekorte titel: Bulletin du Conseil national 1987/<br />

I, p.128<br />

3) volledige titel: Bulletin officiel de l’Assemblée<br />

féderale. Conseil national. 1987<br />

(Session de printemps), p. 128<br />

4.1.2<br />

Bronnen<br />

27<br />

Het <strong>terminologie</strong>fiche4


4<br />

Het termino-<br />

logiefiche<br />

4.1.3<br />

Vakgebied<br />

28<br />

Door een vermelding van het vakgebied kunt u het begrip gemakkelijker<br />

situeren en begrijpen en kunt u een term makkelijker te vinden (cf 6.1).<br />

Het vakgebied is bovendien vaak een essentieel selectiecriterium <strong>voor</strong> de<br />

samenstelling van lexica of woordenlijsten.<br />

Het vakgebied moet conform het classificatiesysteem van een <strong>terminologie</strong>verzameling<br />

(cf 6) worden vermeld. In meertalige <strong>terminologie</strong>banken<br />

geniet een universele afgekorte vorm de <strong>voor</strong>keur op de voluit geschreven<br />

vorm als dat mogelijk is. Die afgekorte vorm moet dan wel duidelijk genoeg<br />

zijn. De gebruikte code zou samen met de <strong>terminologie</strong>bank en het classificatiesysteem<br />

moeten kunnen evolueren en zou ook toegankelijk moeten<br />

zijn en makkelijk te onthouden zijn (mnemonische code). Daarenboven is<br />

het belangrijk dat de classificatie gebruiksvriendelijk is, d.w.z. zonder dat u<br />

de hulp van een documentalist moet inroepen.<br />

Voordat u een keuze maakt om een vakgebied aan een term toe te kennen,<br />

zou u daarover goed moeten nadenken. Een ondoordachte keuze kan hinderlijke<br />

gevolgen hebben. Het is vaak zelfs nodig om verschillende vakgebieden<br />

op een fiche aan te geven (cf 6.3).<br />

Voorbeelden: “katalysator”<br />

Omdat dit auto-onderdeel belangrijk <strong>voor</strong> het milieu is,<br />

moet de term zowel onder “autotechniek” als onder<br />

“milieu” worden geclassificeerd.<br />

“tandsteen”<br />

Als u deze term in een landbouwtijdschrift vindt (in<br />

verband met fruit eten en tandhygiëne), mag u de term<br />

onder “landbouw” of “groenten en fruit” classificeren.<br />

Wanneer u verschillende vakgebiedcodes gebruikt, zal u makkelijker<br />

kunnen zoeken in een <strong>terminologie</strong>bank.<br />

Voorbeeld: KBM = krediet/betaalmiddelen<br />

PTV = post - en telecommunicatieverkeer<br />

Als u een lijst van de girale betaalmiddelen wilt<br />

opzoeken, hoeft u alleen de termen met code KBM<br />

en PTV selecteren. Termen met code KBM of PTV<br />

zullen automatisch niet in aanmerking komen.<br />

Het vakgebied kent u fiche per fiche toe. Maar wanneer er <strong>terminologie</strong>fondsen<br />

worden uitgewisseld, gebeurt het soms dat een totale verzameling<br />

een enkele code krijgt <strong>voor</strong>dat die verzameling in een <strong>terminologie</strong>bank


wordt geïntegreerd. Een dergelijke situatie leidt tot fouten.<br />

Voorbeeld: In een <strong>terminologie</strong>verzameling over de douanetarieven,<br />

mag het fiche “raket” niet dezelfde code krijgen als<br />

“thermometer”!<br />

Een definitie beschrijft een begrip en onderscheidt het van andere begrippen.<br />

Zonder definitie is het onmogelijk om aanduiding en begrip te verbinden.<br />

Een definitie vorm de basis van elk betrouwbaar <strong>terminologie</strong>werk.<br />

4.1.4.1 Soorten definities<br />

4.1.4.1.1 Inhoudsdefinitie 1<br />

Een inhoudsdefinitie moet het meest nabijgelegen afstambegrip aangeven<br />

dat onmiddellijk gevolgd door de begrenzende kenmerken, die het begrip<br />

onderscheiden van andere nevenbegrippen. (begrippen van hetzelfde<br />

niveau cf 2.2.1)<br />

Voorbeeld: ““Fluorescentielamp”:<br />

“Elektrische lamp die licht geeft door het oplichten van<br />

een fluorescerende laag, opgewekt door de ontlading van<br />

kwikdamp onder hoge druk.””<br />

Bovenbegrip: Elektrische lamp<br />

Begrenzende kenmerken: - Opwekking van licht door<br />

ontlading<br />

- Kwikdamp onder hoge druk<br />

- Fluorescerende laag<br />

Nevenbegrip: Booglamp<br />

4.1.4.1.2 Omvangsdefinitie 2<br />

Een omvangsdefinitie bestaat uit een lijst van specifieke begrippen die overeenkomen<br />

met objecten die de omvang van het begrip volgen. Vb. een<br />

object door middel van de som van zijn onderdelen.<br />

Voorbeeld: 1. definitie door middel van opsomming van<br />

onderbegrippen:<br />

“Zonnecollectoren”<br />

1 Zie NEN ISO 704 6.2.1<br />

2 Zie NEN ISO 704 6.2.2<br />

4.1.4<br />

Definities<br />

29<br />

Het <strong>terminologie</strong>fiche4


4<br />

Het termino-<br />

logiefiche<br />

30<br />

“Zonnecollectoren kunnen volgens verschillende criteria<br />

worden geclassificeerd, … zo zijn er collectoren die:<br />

- met lichtinval werken (spiegels, lenzen, optische vezels)<br />

- met temperatuur werken (vlakkeplaatcollectoren, concentrators)<br />

- met elektriciteit werken (panelen met zonnecellen, thermo-elektrische<br />

zonnecellen)<br />

- met (bio)chemische stoffen werken (bladeren)<br />

- enz.”<br />

2. 2. definitie door middel van onderdelen:<br />

“Wiel” (van fiets)<br />

“Het wiel bestaat uit spaken, naaf, buitenband en bin<br />

nenband..”<br />

4.1.4.2 Criteria van een goede definitie<br />

Wanneer er al een bestaande definitie beschikbaar is, dan gebruikt u die<br />

definitie tijdens de samenstelling van uw fiches en er geen andere schrijven.<br />

Maar u zou zich er wel van moeten vergewissen dat die definitie van<br />

een betrouwbare bron komt (cf 5.1). Definities die door een terminoloog<br />

worden geschreven of veranderd, moeten door specialisten worden nagekeken..<br />

Elke definitie moet aan de volgende eisen voldoen:<br />

4.1.4.2.1 Bondigheid<br />

Een definitie moet bondig zijn en mag alleen de essentiële en begrenzende<br />

kenmerken bevatten (cf 2.2.1). Wanneer u een definitie eenvoudiger maakt<br />

om ze leesbaarder te maken, zou u er<strong>voor</strong> moeten opletten dat er geen<br />

fouten in de definitie sluipen. Bij elke wijziging, doet u er goed aan om met<br />

de behoeften van de gebruikers rekening te houden.<br />

Voorbeeld: Oorspronkelijke definitie:<br />

„Durcissement résiduel – Dans les alliages ferreux, effet<br />

obtenu par la formation complémentaire de martensite, à<br />

la suite de la décomposition de l’aust énite résiduelle, se<br />

produisant au cours du refroidissement consécutif à un<br />

revenu.“<br />

Foute manier van vereenvoudigen:<br />

„Durcissement résiduel – Effet obtenu dans les alliages par


la formation de martensite.“<br />

Goede manier van vereenvoudigen<br />

„Durcissement résiduel – Effet obtenu dans les alliages<br />

ferreux au cours du refroidissement consécutif à un<br />

revenu.”<br />

Indien nodig, kunt u meerdere definities opnemen: een verkorte<br />

definitie en een meer gedetailleerde en specifieke definitie <strong>voor</strong><br />

specialisten.<br />

4.1.4.2.2 Verwijzing naar het begrippenstelsel<br />

De definitie moet de plaats van een begrip binnen een begrippenstelsel<br />

duidelijk weergeven.<br />

Daar<strong>voor</strong> moet de definitie eerst het bovenbegrip aangeven en daarna het<br />

begrip van de andere verwante afbakenen door de begrenzende kenmerken<br />

op te noemen.<br />

Voorbeeld: “paard” (begrippenstelsel: “eenhoevigen”)<br />

“Gedomesticeerd zoogdier uit de familie der eenhoevigen<br />

dat als huisdieren wordt als rij-, trek- en lastdier.”<br />

In een begrippenstelsel van deelverbanden moet de definitie aangeven van<br />

welk geheel een begrip deel uitmaakt en wat de plaats van dat begrip t.o.v.<br />

andere begrippen is.<br />

Voorbeeld: “naaf” (begrippenstelsel: “fiets”)<br />

“ middelste deel van het wiel dat door spaken aan de velg<br />

is verbonden”<br />

4.1.4.2.3 Verwijzing naar het vakgebied<br />

Alle begrippen binnen een bepaald stelsel zou u volgens dezelfde begripslogica<br />

moeten definiëren. Zo zal binnen het begrippenstelsel “hoefdieren”<br />

een paard niet als een “trekdier” (criterium: gebruik) of een koe als “evenhoevige”<br />

(criterium: zoölogisch classificatiesysteem).<br />

In de definitie houdt u beter ook rekening met de specifieke eigenschappen<br />

van het vakgebied. Zo wordt “water” bij<strong>voor</strong>beeld in de fysica en de chemie<br />

niet op dezelfde manier gedefinieerd.<br />

31<br />

Het <strong>terminologie</strong>fiche4


4<br />

Het termino-<br />

logiefiche<br />

32<br />

Voorbeeld: “water” (chemie):<br />

“Vloeibare verbinding waarvan de moleculen uit een atoom<br />

zuurstof en twee atomen waterstof bestaan.”<br />

“water” (fysica)):<br />

“Vloeistof die bevriest bij 0°C en kookt bij 100°C bij een<br />

druk van 1 atmosfeer.”<br />

4.1.4.2.4 Gebruik van reeds gedefinieerde termen<br />

Alleen termen die al gedefinieerd zijn of die als algemeen gekend beschouwd<br />

worden, mag u in een definitie gebruiken. Als er een ongekende of niet<br />

gedefinieerde term in de definitie <strong>voor</strong>komt dan zou u die term ook in de<br />

<strong>terminologie</strong>bank moeten opnemen.<br />

Voorbeeld: “fisettholz”<br />

Slechte definitie: “ gele kleurstof bevattend hout van de<br />

Cotinus coggygria.”<br />

Goede definitie: “gele kleurstof bevattend hout van de pruikenboom<br />

(Cotinus coggygria).”<br />

4.1.4.2.5 Aanduiding van het toepassingsgebied van de definitie<br />

Soms krijgen begrippen in bepaalde wetteksten of technische normen een<br />

andere definitie dan de gebruikelijke definitie in het oorspronkelijke vakgebied<br />

om aan de behoeftes te beantwoorden (zie het <strong>voor</strong>beeld van “water”<br />

hierboven). Die juridische of technische definities zijn dus ook alleen maar<br />

geldig in de context waarin ze worden gebruikt. Bij de vertaling van dergelijke<br />

teksten is het belangrijk om de bijzondere betekenis van de termen te<br />

kennen. U mag een dergelijke definitie opnemen op <strong>voor</strong>waarde dat u het<br />

specifieke toepassingsgebied van de definitie ook vermeld (vb.: vermelding<br />

van het vakgebied of eventueel een definitie van het vakgebied).<br />

Voorbeeld: “In dit <strong>voor</strong>schrift betekent “telecommunicatieapparaat”<br />

elk apparaat dat dient om signalen, boodschappen of<br />

geluiden uit te zenden.”<br />

“Bij een aanbesteding van een bouwopdracht beschrijft de<br />

“prijscategorie” welke prijs er <strong>voor</strong> elk artikel of elke prestatie<br />

gekozen moet worden.”<br />

Juridische definities verschillen heel vaak van het normale, dagelijkse<br />

gebruik en bevatten soms elementen die vreemd aan het normale vakgebied<br />

zijn.


Voorbeeld: “reproductief menselijk kloneren: het <strong>voor</strong>tbrengen van één<br />

of meerdere menselijke individuen wier genen identiek zijn<br />

met die van het organisme van waaruit het kloneren werd<br />

gerealiseerd.“ (Belgische wetgeving, wetgeving betreffende<br />

het onderzoek op embryo’s in vitro, dossiernummer<br />

2003-05-11/31)<br />

Daarom zou er op het fiche een algemene definitie <strong>voor</strong> de juridische definitie<br />

moeten komen behalve wanneer het om een zuiver juridische term<br />

gaat, namelijk termen die uit de juridische wereld komen. (vb.: contract,<br />

delict, enz.)<br />

Voorbeeld: “water”<br />

Algemene definitie: “Vloeistof waarvan de moleculen uit<br />

een atoom zuurstof en twee atomen<br />

waterstof bestaan en die bevriest bij<br />

0°C en kookt bij 100°C.<br />

Federale wetgeving<br />

waterbeleid: “Alle soorten water: waterlopen,<br />

stilstaand water, oppervlaktewater of<br />

grondwater.”<br />

4.1.4.2.6 Cirkeldefinities vermijden<br />

Een begrip mag zichzelf nooit definiëren.<br />

Voorbeeld: “Textiel”<br />

Slechte definitie: “Product van de textielindustrie.””<br />

Goede definitie: “Stof die uit met de hand of<br />

machinaal gebreide vezels bestaat.<br />

4.1.4.2.7 Definities in ontkennende vorm vermijden<br />

Een definitie in ontkennende vorm kan na verloop van tijd fout blijken<br />

omdat het negatieve kenmerk ook op andere begrippen van toepassing<br />

kan zijn. Hierdoor ontbreekt dus een begrenzend kenmerk om het begrip<br />

van andere begrippen te onderscheiden.<br />

Voorbeeld: “aanhangwagen”<br />

Slechte definitie: “Voertuig zonder motor.”<br />

Goede definitie: “Voertuig zonder motor die door een<br />

ander voertuig <strong>voor</strong>t getrokken<br />

moet worden.”<br />

33<br />

Het <strong>terminologie</strong>fiche4


4<br />

Het termino-<br />

logiefiche<br />

4.1.5<br />

Synoniemen<br />

34<br />

U mag alleen negatieve kenmerken gebruiken in de definitie als het begrip<br />

zelf ook negatief is.<br />

Voorbeeld:<br />

“onveranderlijk woord” = “Woord dat niet verbogen kan worden.<br />

4.1.4.3 Omschrijving<br />

In sommige domeinen wordt dikwijls teruggegrepen naar omschrijvingen<br />

die niet noodzakelijk aan de criteria van een goede definitie voldoen (vb:<br />

inhoudsdefinitie: bovenbegrip + begrenzende kenmerken). Zulke omschrijvingen<br />

vervangen echter de definities omdat ze de belangrijkste kenmerken<br />

opnemen zoals een inhoudsdefinitie.<br />

Voorbeeld: beroep “schoorsteenveger”<br />

“Een schoorsteenveger reinigt, onderhoudt en controleert<br />

de verwarmingssystemen met respect <strong>voor</strong> de normen<br />

wat veiligheid, hygiëne, energieverbruik en milieu betreft.”<br />

“Een schoorsteenveger reinigt, onderhoudt en controleert de verwarmings-<br />

systemen met respect <strong>voor</strong> de normen wat veiligheid, hygiëne, energieverbruik<br />

en milieu betreft.”<br />

Een goede omschrijving van een begrip vermeldt de essentiële kenmerken<br />

van dat begrip zonder dat de opsomming volledig hoeft te zijn.<br />

Voorbeeld: “Drijfriem” “aandrijvingsysteem <strong>voor</strong> een beweging”<br />

U kunt synoniemen gebruiken om een term verder aan te vullen.<br />

Echte synoniemen zijn echt duiden hetzelfde begrip aan, ze zijn in elke context<br />

onderling verwisselbaar. Quasi-synoniemen staan altijd op een aparte<br />

fiche<br />

Voorbeeld:<br />

Synoniemen: “railverbinding” / “spoorverbinding”<br />

“machinepistool” / “mitraillette”<br />

Quasi-synomienen: “motorvoertuig” > “auto”<br />

“Professor” < “lid van het onderwijzend personeel”<br />

Het is aan te raden om synoniemen samen met de term in hetzelfde veld<br />

van het <strong>terminologie</strong>fiche op te nemen om de volgende redenen:


• Zo ziet u in een oogopslag alle verschillende termen die <strong>voor</strong> hetzelfde<br />

begrip gebruikt worden.<br />

• Het is niet verplicht om een <strong>voor</strong>keursterm te bepalen. Op die manier<br />

kunnen eindeloze discussies over nationale of regionale <strong>voor</strong>keuren<br />

vermeden worden!<br />

De hierboven beschreven methode heeft echter ook gebreken:<br />

• Wanneer u een <strong>voor</strong>keursterm aanduidt, zou u <strong>voor</strong> extra informatie<br />

moeten zorgen. Een dergelijke <strong>voor</strong>keursterm is niet zonder meer duidelijk.<br />

• De uitwisseling van <strong>terminologie</strong> met gegevensbanken die een eigen<br />

veld <strong>voor</strong> synoniemen gebruiken, wordt bemoeilijkt.<br />

Er worden dikwijls afgekorte vormen aan de hand van de termen gecreëerd.<br />

Die afgekorte vormen moeten in het <strong>terminologie</strong>fiche worden opgenomen.<br />

Vertalers kunnen baat hebben bij een apart bestand met alle afgekorte<br />

vormen uit de algemene taal.<br />

In het geval van meertalige gegevensbanken zorgt een dergelijk apart<br />

bestand er ook <strong>voor</strong> dat u afgekorte vormen kan opzoeken zonder rekening<br />

te houden met de brontaal. Die is immers dikwijls niet gekend of het is<br />

dikwijls onzeker uit welke brontaal de afgekorte vorm afkomstig is.<br />

4.1.6.1 Afkortingen<br />

Afkortingen worden gemaakt door delen van woorden die een term vormen,<br />

weg te laten. 3<br />

Voorbeelden: Voluit Afkorting<br />

meester mr.<br />

met andere woorden m.a.w.<br />

Artikel art.<br />

3 Zie NEN ISO 704 A.2.3<br />

4.1.6<br />

Afgekorte<br />

vormen<br />

35<br />

Het <strong>terminologie</strong>fiche4


4<br />

Het termino-<br />

logiefiche<br />

4.1.7<br />

Opmerkingen<br />

36<br />

4.1.6.2 Beginletterwoorden en acroniemen<br />

Beginletterwoorden zijn afgekorte vormen die worden gemaakt door de<br />

eerste letter te gebruiken van ieder element of enkele elementen van een<br />

samenstelling of eigennaam. Beginletterwoorden worden altijd letter <strong>voor</strong><br />

letter uitgesproken (<strong>voor</strong>beelden 2). Acroniemen zijn afgekorte vormen die<br />

worden gemaakt door de eerste letter of lettergreep van ieder element of<br />

enkele elementen van de volledige vorm te combineren. De nieuwe aanduiding<br />

wordt als een woord uitgesproken (<strong>voor</strong>beeld 1). 4<br />

Voorbeelden:<br />

Laser = Light amplification by stimulated emission of<br />

radiation<br />

CAO = Collectieve Arbeidsovereenkomst<br />

KLM = Koninklijke Luchtvaartmaatschappij<br />

4.1.6.3 Verkorte termen<br />

Verkorte termen worden gevormd door het eerste, middelste of laatste deel<br />

van een enkelvoudige term te verwijderen. Ook kunnen het eerste en het<br />

laatste deel worden verwijderd. 5<br />

Voorbeelden:<br />

Transfo = transformator<br />

Interpol = Internationale organisatie van politiediensten ter<br />

bestrijding van de criminaliteit.<br />

In dit veld kan u informatie over het gebruik van een term aangeven, zoals<br />

informatie in verband met regionalismen, uitzonderingen in het gebruik of<br />

opmerkingen over de status van de term. Die vermeldingen zou u in het<br />

fiche moeten opnemen..<br />

4.1.7.1 Regionalismen<br />

De geografische bijzonderheden zou u in het fiche moeten opnemen.<br />

Voorbeelden: term: Uitstalraam (1); Etalage (2)<br />

Opmerking: (1) BE, (2) NL<br />

Term: Elevator (1); lift (2)<br />

Opmerking: (1) US, (2) GB<br />

De landscodes moeten conform de internationale ISO-norm 3166 (“Codes<br />

4 Zie ISO NEN 704 A.2.3<br />

5 Zie ISO NEN 704 A.2.3


<strong>voor</strong> de weergave van landnamen en hun onderverdelingen”) zijn.<br />

4.1.7.2 Status<br />

De gebruiker wil dikwijls graag de status van een term kennen.<br />

Voorbeelden: - genormeerde term - niet genormeerde term<br />

- officiële term - niet-officiële term<br />

- verouderde term - nieuwe term / neologisme<br />

- te ontraden term - toegelaten / ter verkiezen<br />

- bevestigde term - niet bevestigd term / <strong>voor</strong>stel<br />

De gebruiker moet weten in welke mate de termen in de doeltaal gelijkwaardig<br />

zijn aan de termen in de brontaal. De eventuele verschillen kan u<br />

in een noot vermelden.<br />

De volgende eenvoudige tekens kunnen worden gebruikt om een de graad van<br />

gelijkwaardigheid aan te duiden.<br />

= dezelfde inhoud *<br />

~ ongeveer dezelfde inhoud<br />

> beperktere inhoud<br />

< ruimere inhoud<br />

*) Hoe ruimer de begripsinhoud (verzameling kenmerken die als één<br />

geheel het begrip vormt), hoe beperkter de begripsomvang (aantal<br />

onderbegrippen, cf 2.2.1)<br />

Voorbeeld: nl: logistiek en: logistics (mil.)<br />

Nl = en GB < en US<br />

- vaststelling van het beleid en de uitvoering daarvan <strong>voor</strong><br />

het verkrijgen, de<br />

- terbeschikkingstelling en instandhouding van de materiële<br />

middelen en<br />

- instandhouding van de materiële middelen en diensten<br />

die de eenheden<br />

- behoeven om hun taak uit te voeren - deze <strong>voor</strong>ziening<br />

zelf.<br />

- beheersingsproces van goederen – en informatiebewegingen<br />

- US<br />

- verwijdering van verouderd materiaal.<br />

6 Prof. Dr. GEERTS, Guido, red. 1999. Van Dale. Groot woordenboek der Nederlandse taal. Utrecht /<br />

Antwerpen: Van Dale Lexicografie.<br />

4.1.8<br />

Graad van<br />

gelijkwaardigheid<br />

37<br />

Het <strong>terminologie</strong>fiche4


4<br />

Het termino-<br />

logiefiche<br />

4.1.9<br />

Graad van<br />

synonymie<br />

4.1.10<br />

Context<br />

38<br />

Hoewel het niet aan te raden is, worden naast de synoniemen vaak ook<br />

quasi-synoniemen opgenomen. In dat geval is het nuttig om de graad van<br />

synonymie aan te duiden en daar<strong>voor</strong> kunnen opnieuw vergelijkingstekens<br />

gebruikt worden: =, ~, >,


Voorbeeld: term: “carnet TIR”<br />

Volledige context: “Het vervoer van de goederen die<br />

beschreven staan<br />

onder artikels 2 en 3 geschiedt onder<br />

dekking van het<br />

carnet TIR.”<br />

Ingekorte context “Het vervoer van de goederen […]<br />

geschiedt onder dekking van het<br />

carnet TIR.”<br />

Vaktalen hebben heel wat uitdrukkingen die eigen zijn aan hun vakgebied.<br />

Bij internationale overeenkomsten worden bij<strong>voor</strong>beeld veel vaste formules<br />

(uitdrukkingen, woordgroepen, zinsconstructies) gebruikt om duidelijkheid<br />

en juridische coherentie te scheppen. De vertaling van die vaste formules<br />

staat meestal ook vast.<br />

Elk fiche wint aan betrouwbaarheid wanneer u geijkte uitdrukkingen als<br />

geheel in het <strong>terminologie</strong>fiche opneemt te maken, zou u de hele uitdrukking<br />

in het fiche moeten opnemen en niet alleen de verschillende woorden<br />

van de uitdrukking.<br />

Voorbeeld: (laatste conferentie van de Conferentie van Helsinki)<br />

laws and regulations, including those relating to foreign<br />

exchange<br />

Gesetze und Vorschriften, einschliesslich der Bestimmungen<br />

über den Devisenverkehr<br />

les lois et règlements, et notamment la réglementation des<br />

changes<br />

wetten en reglementeringen, en ook die betreffende de<br />

geldwissel<br />

Andere opmerkingen over de manier waarop fraseologie moet worden<br />

behandeld in <strong>terminologie</strong>, vindt u onder punt 5.5.<br />

Het is dikwijls moeilijk om een exacte en bondige definitie van de verschillende<br />

onderdelen van een <strong>voor</strong>werp te geven. U kunt een grafische<br />

weergave (tekeningen, schema’s grafieken) gebruiken als aanvulling op de<br />

definitie, zonder deze te vervangen.<br />

4.1.11<br />

Fraseologie<br />

4.1.12<br />

Grafische<br />

weergaven<br />

39<br />

Het <strong>terminologie</strong>fiche4


4<br />

Het termino-<br />

logiefiche<br />

4.1.13<br />

Spellingvarianten<br />

4.1.14<br />

Transliteratie<br />

40<br />

Voorbeeld:<br />

Wüster, Eugen<br />

The Machine Tool – An Interlingual Dictionary of Basic<br />

Concepts. Dictionnaire multilingue de la Machine – Outil<br />

– Notions fondamentales. Londres: Technical Press, 19 8.<br />

Indien er een afwijkende spelling van een term bestaat, is het een pluspunt<br />

dat u die varianten opneemt. Om plaats te besparen kunt u die varianten<br />

als synoniemen opnemen.<br />

Voorbeelden: - haagdoorn, haagdoren<br />

bakpoeder, bakpoeier<br />

honig, honing<br />

Transliteratie is de oplossing wanneer u karakters wilt invoeren die niet<br />

<strong>voor</strong>komen in het alfabet van de <strong>terminologie</strong>bank. In dat geval moet u<br />

de standaardtranslitteratie gebruiken en mag u er geen nieuwe uitvinden,<br />

behalve wanneer daar bijzondere technische redenen <strong>voor</strong> zijn.


Om een <strong>terminologie</strong>bank te kunnen beheren en onderhouden moeten de<br />

volgende gegevens op het <strong>terminologie</strong>fiche staan:<br />

4.2.1 Identificatienummer<br />

4.2.2 Taalaanduiding<br />

4.2.3 Datum eerste invoering en datum van wijziging<br />

4.2.4 Uitgever, auteur<br />

4.2.5 dentificatiecode van de verzameling bestanden<br />

Afhankelijk van de structuur van de <strong>terminologie</strong>bank, heeft een identificatienummer<br />

verschillende functies. Eerst en <strong>voor</strong>al kan het gaan om een<br />

eenvoudige code om de fiches makkelijker terug te vinden in een <strong>terminologie</strong>bank.<br />

Daarnaast kunt u met een identificatienummer informatie geven over de<br />

oorsprong van fiches of fiches makkelijker ordenen. U kunt de fiches ordenen<br />

volgens de verbanden tussen de begrippen die ze behandelen (afstambegrip,<br />

specifiek begrip) of volgens de linguïstische verschillen tussen de<br />

termen (woordsoort, morfologische type).<br />

Voorbeeld: boomdiagram van het vakgebied “Parlement”<br />

Parlement<br />

1. Organisatie<br />

2. Activiteiten<br />

1.1 Kamer en Senaat<br />

1.2 Organen<br />

1.3 Commissies<br />

1.4 Rechtspositie van de leden<br />

1.5 Parlementaire procedure<br />

2.1 Basis<br />

2.2 Procedures<br />

2.3 Documenten<br />

2.11 grondwet<br />

2.12 vergaderingen<br />

2.21 Tussenkomsten<br />

2.22 Stemmingen<br />

2.23 Verkiezingen<br />

2.31 Rapporten<br />

2.32 Wetteksten<br />

De hiërarchische nummering die in dit boomdiagram (cf. 5.3.2)<br />

gebruikt wordt, kan opnieuw gebruikt worden als identificatienummer.<br />

De <strong>terminologie</strong> kan zo volgens bovenstaande structuur worden weergegeven<br />

(systematische ordening).<br />

4.2<br />

Gegevens<br />

<strong>voor</strong> het<br />

management<br />

4.2.1<br />

Identificatienummer<br />

41<br />

Het <strong>terminologie</strong>fiche4


4<br />

Het termino-<br />

logiefiche<br />

4.2.2<br />

Taalcode<br />

4.2.3<br />

Datum eerste<br />

invoering en<br />

datum van<br />

wijziging<br />

4.2.4<br />

Uitgevende<br />

instantie,<br />

auteur<br />

4.2.5<br />

Identificatiecode<br />

van<br />

deelbestanden<br />

42<br />

Een taalcode zorgt er<strong>voor</strong> dat de taal van oorsprong bekend wordt en is een<br />

selectiecriterium. De taalcodes moeten conform de internationale norm NEN-<br />

ISO 639 “Code <strong>voor</strong> het weergeven van namen van talen” zijn.<br />

Voorbeeld: en “key” = de “Schlüssel” = fr “clé” = nl “sleutel”<br />

De datum van de eerste invoering en de datum van de laatste wijziging<br />

geven een goed beeld over hoe actueel het fiche is.<br />

Die gegevens moeten naar het <strong>voor</strong>beeld van de informatica worden weergegeven<br />

(JJMMDD).<br />

Voorbeeld: 13 februari 2002 = 020213<br />

De oorsprong van het fiche (de uitgevende instantie) kan belangrijke informatie<br />

zijn wanneer u een fiche raadpleegt. Deze informatie kan met een<br />

code worden weergegeven.<br />

Voor gegevensmanagement, bv. kwaliteitscontrole, is het nuttig om te weten<br />

wie het fiche gemaakt of gewijzigd heeft. Deze informatie hoeft echter niet<br />

systematisch worden opgenomen.<br />

Terminologiefondsen moeten worden geüpdatet (cf 5.7) aangezien vaktalen<br />

altijd blijven evolueren. Die opdracht kunt u eenvoudig volbrengen door<br />

een deelbestand als één geheel op te roepen (vb. alle termen die aan een<br />

begrip zijn verbonden, die dezelfde bron hebben of tot hetzelfde vakgebied<br />

behoren). Dit vereist echter dat u aan elk deelstand een specifieke code<br />

toekent.<br />

Voorbeeld: Wanneer de wetgeving over gegevensbescherming herzien<br />

wordt, zou u alle <strong>terminologie</strong> over gegevensbescherming<br />

moeten oproepen uit de nationale wetgeving over gegevensbescherming.<br />

Het selecteren van de belangrijkste fiches<br />

zal alleen kunnen gebeuren wanneer ze (bij invoering) een<br />

onderscheidende code hebben gekregen. Maar wanneer er<br />

geen dergelijke code is en alleen maar een algemene code<br />

<strong>voor</strong> het vakgebied aanwezig is, zullen alle fiches die in dat<br />

domein zitten worden geselecteerd..


Bij vertaaldiensten moeten <strong>terminologie</strong>problemen meestal op een snelle<br />

manier worden opgelost. Het is daar niet altijd mogelijk om alle informatie<br />

te verzamelen die nodig is om een fiche samen te stellen. Dat geldt ook<br />

<strong>voor</strong> <strong>terminologie</strong>diensten, die dikwijls dringende opdrachten moeten uitvoeren<br />

en die niet altijd een diepgaand onderzoek kunnen verrichten.<br />

In zulke situaties gaat u best pragmatisch te werk: verzamel eerst alleen<br />

maar essentiële informatie en vul pas later en stap <strong>voor</strong> stap de onvolledige<br />

fiches verder aan. Dat kunt u doen door de fiches systematisch uit te<br />

werken of door de fiches aan een <strong>terminologie</strong>dienst toe te vertrouwen die<br />

ze dan verder zal aanvullen als onderdeel van een terminologisch project.<br />

Zelfs bij systematisch onderzoek (cf 5.2.2) kan het interessant zijn om<br />

onvolledige fiches op te nemen die wel al voldoende betrouwbare informatie<br />

aanbrengen die <strong>voor</strong> bepaalde gebruikers nuttig kan zijn.<br />

Maar u zou er wel rekening mee moeten houden dat er, buiten de termen<br />

zelf en de noodzakelijke managementsgegevens, bepaalde informatie wel<br />

onmiddellijk beschikbaar moet zijn, zoals de bron. Wanneer er geen bronvermelding<br />

is, kan de kwaliteit van een fiche onmogelijk worden gecontroleerd<br />

of kan een fiche onmogelijk worden aangevuld. In zo’n geval moet<br />

u de bron bijgevolg opnieuw gaan opzoeken. Dat zal veel meer energie<br />

vergen dan wanneer de bron van bij het begin vermeld was, wanneer die<br />

informatie onmiddellijk beschikbaar was.<br />

Vermelding van het vakgebied (cf 4.1.3) is ook onontbeerlijk. Wanneer u<br />

als auteur van een fiche wilt dat er daadwerkelijk met uw fiches zal worden<br />

gewerkt, moet u de gebruikers informeren over het toepassingsgebied van<br />

de fiches. Dit kunt u doen m.b.v. een opmerking (4.1.7) of een betrouwbaarheidscode,<br />

of zelfs indien mogelijk met een cijfer. Met dergelijke informatie<br />

kunt u de kwaliteit van uw fiches verhogen en er<strong>voor</strong> zorgen dat uw<br />

<strong>terminologie</strong>bank nuttig wordt. Die informatie draagt ertoe bij dat gebruikers<br />

kritisch met de <strong>terminologie</strong>bank kunnen omspringen.<br />

4.3<br />

Terminologiewerk<br />

in<br />

stappen<br />

43<br />

Het <strong>terminologie</strong>fiche4


5<br />

5.1<br />

Informatiebronnen<br />

44<br />

Werkmethode in <strong>terminologie</strong><br />

De werkmethodes van vertaaldiensten i.v.m. <strong>terminologie</strong> worden bepaald<br />

door hun taken, hun behoeftes aan <strong>terminologie</strong> en hun werkomstandigheden.<br />

Terminologiewerk is in de eerste plaats op de vertaalwereld georienteerd.<br />

Sommige vertaaldiensten zijn gespecialiseerd in één bepaald vakgebied<br />

hoewel ze soms de opdracht krijgen om teksten te vertalen uit andere<br />

vakgebieden. Ze moeten bijgevolg over uitgebreide <strong>terminologie</strong> over hun<br />

vakgebied beschikken. Ze hebben nood aan vaste informatiebronnen die<br />

kwaliteitsvolle documentatie aanleveren zoals bv. een abonnement op een<br />

vaktijdschrift of duurzame contacten met specialisten.<br />

Andere vertaaldiensten zijn meer polyvalent hoewel ook zij soms <strong>voor</strong> een<br />

langere tijd teksten uit één enkel vakgebied vertalen. Zij hebben een bredere<br />

<strong>terminologie</strong> nodig die een heel gamma aan vakgebieden dekt. De<br />

behoefte aan <strong>terminologie</strong>, en bijgevolg ook het <strong>terminologie</strong>werk, evolueren<br />

in functie van de vakgebieden van hun opdrachten.<br />

In landen met maar één officiële landstaal zijn vertaaldiensten in de eerste<br />

plaats gericht op communicatie met het buitenland. Voor deze landen<br />

is een nauwkeurige en uniforme <strong>terminologie</strong> in verschillende, eventueel<br />

meerdere doeltalen erg belangrijk. In landen met verschillende officiële<br />

talen moeten vertaaldiensten dan weer in de eerste plaats beschikken over<br />

officiële <strong>terminologie</strong> in de landstalen, waarvan elke taal zowel bron - als<br />

doeltaal is. Deze vertaaldiensten moeten nauw samenwerken met juristen<br />

en andere specialisten, <strong>voor</strong>al wanneer ze wetteksten vertalen omdat die in<br />

alle talen rechtsgeldig moeten zijn. Dat geldt ook <strong>voor</strong> vertaaldiensten die<br />

internationale akkoorden of verdragen vertalen. Elke versie in welke taal<br />

dan ook moet rechtsgeldig zijn.<br />

Iedereen die <strong>terminologie</strong>werk verricht, moet zich van de betrouwbaarheid<br />

van zijn bronnen vergewissen. Wetenschappelijke en technische woordenlijsten<br />

en teksten van dezelfde auteur bevatten soms <strong>terminologie</strong> die<br />

duidelijk is beïnvloed door de kennis en de interesses van die auteur. Die<br />

<strong>terminologie</strong> is weinig verspreid en moet <strong>voor</strong>zichtig worden behandeld.<br />

Woordenboeken die zijn geschreven door een groep specialisten of een vakorganisatie<br />

steunen echter gebaseerd op het werk van een groep specialisten.<br />

Terminologienormen (genormaliseerde woordenlijsten: cf bijlage II.3)<br />

zijn de meest betrouwbare bronnen.


Specialisten en auteurs van vakteksten worden dikwijls beschouwd als de<br />

belangrijkste bron van <strong>terminologie</strong>. Ze kunnen raad over documentatie<br />

geven, begrippen van hun vakgebied definiëren en die definities nakijken,<br />

de kwaliteit van fiches evalueren, <strong>terminologie</strong>werk en fraseologie nakijken,<br />

<strong>voor</strong>al dan in hun moedertaal.<br />

Maar dat wil niet zeggen dat u niet meer hoeft na te kijken of de <strong>terminologie</strong><br />

die de specialist aanraadt de gangbare <strong>terminologie</strong> is. Het kan zijn dat deze<br />

<strong>terminologie</strong> enkel wordt gebruikt door het bedrijf van de specialist of door de<br />

specialist zelf. U moet de verkregen informatie met andere woorden kritisch<br />

onderzoeken. Hou daarbij wel rekening met het feit dat <strong>terminologie</strong>fiches<br />

in regel moeten verwijzen naar officiële technische documenten. Slechts bij<br />

afwezigheid van dergelijke informatie, kunt u een specialist als bron opgeven<br />

op het <strong>terminologie</strong>fiche.<br />

Terminologen hebben er belang bij om zo veel mogelijk samen te werken<br />

met specialisten en hen fiches <strong>voor</strong> te leggen, zelfs wanneer er zich schijnbaar<br />

geen grote problemen stellen. Door te overleggen kunt u dubbelzinnigheden<br />

en tegenstellingen vermijden. Grote <strong>terminologie</strong>verzamelingen (bv.<br />

bij de vertaling van lange teksten of de samenstelling van een woordenboek)<br />

vragen een extra inspanning. In dat geval moet u verschillende experts<br />

aanspreken en zelfs een werkgroep samenstellen om alle subvakgebieden<br />

en behandelde talen te kunnen dekken. De leden van de wekgroep moeten<br />

zowel de nodige technische als taalkundige bagage hebben.<br />

Om met specialisten te kunnen samenwerken, wat <strong>voor</strong> een betere beschrijving<br />

van de begrippen kan zorgen, moet de terminoloog zich goed <strong>voor</strong>bereiden.<br />

In de eerste plaats moet hij een minutieuze planning opstellen.<br />

Daarnaast moet de terminoloog zijn vragen per thema ordenen om het werk<br />

<strong>voor</strong> de specialisten te beperken en om efficiënt te kunnen overleggen. Een<br />

goede <strong>voor</strong>bereiding van een project zorgt er daarenboven ook <strong>voor</strong> dat de<br />

<strong>terminologie</strong>lijst goed coherent is, zowel wat inhoud als vorm betreft. Dit<br />

resultaat kan zelfs worden bereikt wanneer verschillende partijen het werk<br />

verdelen. Daarom is het dus belangrijk om meteen niet alleen de spelregels<br />

van de samenwerking af te spreken maar ook om de informatie.<br />

Bibliotheken en gespecialiseerde documentatiecentra zijn kostbare informatiebronnen<br />

<strong>voor</strong> terminologen. Terminologen moeten wel de volgende criteria<br />

gebruiken om de goede bronnen uit betrouwbare documenten te halen:<br />

• een wetenschappelijke en technische uitgave is meestal betrouwbaarder<br />

dan een algemene uitgave;<br />

Werkmethode in<br />

<strong>terminologie</strong> 5<br />

5.1.1<br />

Specialisten<br />

en auteurs<br />

van vakteksten<br />

5.1.2<br />

Bibliotheken<br />

en documentatiecentra<br />

45


5<br />

Werkmethode in<br />

<strong>terminologie</strong><br />

5.1.3<br />

Vertalingen<br />

46<br />

• een wetenschappelijke en technische uitgave is betrouwbaarder in de<br />

brontaal dan in vertaling;<br />

• een bericht in een vakblad is meestal betrouwbaarder dan een artikel<br />

over hetzelfde onderwerp in een dag – of maandblad;<br />

• een normatieve officiële tekst is betrouwbaarder en meer bindend dan<br />

een niet normatieve officiële tekst;<br />

• een wetenschappelijke en technische uitgave dat alleen maar op het<br />

vakgebied van de te behandelen termen en begrippen is gericht, is<br />

betrouwbaarder dan een vergelijkbare uitgave die dat vakgebied enkel<br />

oppervlakkig aanraakt;<br />

• de auteurs van vakteksten zijn meer geloofwaardig wanneer ze zich in<br />

hun hoofdtaal uitdrukken;<br />

• informatie die door verschillende en onafhankelijke bronnen wordt<br />

bevestigd, biedt meer zekerheid.<br />

Het is dikwijls interessant om de vertalingen van dezelfde vertaaldienst op<br />

<strong>terminologie</strong> te controleren. Op die manier wordt een beeld verkregen van<br />

de taal die binnen die vertaaldienst wordt gebruikt en kan de <strong>terminologie</strong> tot<br />

op een bepaald niveau worden geüniformeerd.<br />

Terminologisch onderzoek is echter alleen maar interessant wanneer de vertaling<br />

in goede omstandigheden is gemaakt en nagekeken. Vertalers hebben<br />

immers dikwijls weinig tijd om hun bronnen en andere terminologische gegevens<br />

nauwkeurig op te schrijven. Het verifiëren van de equivalenten uit de<br />

vertaling vraagt zo een diepgaand onderzoek. De kwaliteit van de <strong>terminologie</strong><br />

wordt daarenboven sterk beïnvloed door het<br />

Het is meestal niet aanbevolen om doel van de vertaling. Zo zal de <strong>terminologie</strong> in<br />

een vertaling van een gebruiksaanwijzing van een<br />

de <strong>terminologie</strong> uit een vertaling<br />

heel kostbare machine of in een vertaling van een<br />

over te nemen zonder enige con- contract veel betrouwbaarder zijn dan een eentrole.voudig<br />

informatieve tekst.<br />

De situatie is wel anders <strong>voor</strong> meertalige landen of instanties. Het spreekt<br />

<strong>voor</strong> zich dat officiële documenten in de verschillende landstalen betrouwbaarder<br />

zijn dan vergelijkbare teksten die enkel een informatieve functie<br />

hebben in een eentalig land. In een meertalige gemeenschap zijn er overigens<br />

veel mensen die de verschillende landstalen voldoende beheersen om<br />

regelmatig de kwaliteit van de <strong>terminologie</strong> te controleren.


Terminologische normen, genormeerde woordenlijsten (cf bijlage II.3) en terminologische<br />

“aanbevelingen” van professionele organisaties zijn de meest<br />

betrouwbare bronnen. Alle bevoegde instanties van een bepaald vakgebied<br />

(nationale of internationale normerings-instituten, beroepsverenigingen,<br />

vakbonden, enz…) nemen immers deel aan het normeringsproces.<br />

Hetzelfde geldt ook <strong>voor</strong> wetteksten die niet alleen door de bevoegde<br />

instanties worden bewerkt maar ook door de betrokken organisaties zoals<br />

beroepsverenigingen en vakbonden. Dergelijke instanties en organisaties<br />

werken bovendien stapsgewijs en controleren de kwaliteit van teksten en<br />

hun vertalingen. Maar aangezien er ook hier fouten in de teksten kunnen<br />

sluipen door gebrek aan tijd is het niet aan te bevelen wetteksten als <strong>terminologie</strong>-bronnen<br />

te gebruiken.<br />

Meertalige wettelijke normen en wetteksten worden als betrouwbare terminologische<br />

bronnen beschouwd in de werktalen of de talen die zijn gebruikt<br />

tijdens het schrijfproces. Dit geldt echter alleen in het geografische of wettelijke<br />

toepassingsgebied van de wetteksten. Dat zijn de plaatsen waar de<br />

verschillende versies van een wettekst dezelfde realiteit dekken (dus enkel<br />

in het betrokken land of de betrokken organisatie).<br />

De werkmethode en het type product dat uit het <strong>terminologie</strong>werk moet<br />

komen, moet u bepalen in functie van de taken en beschikbare bronnen.<br />

U zult een keuze moeten maken tussen ad hoc en thematisch onderzoek.<br />

Ad hoc onderzoek is van toepassing wanneer er een probleem snel moet<br />

worden opgelost tijdens de vertaling. Thematisch onderzoek geniet dan<br />

weer de <strong>voor</strong>keur wanneer alle <strong>terminologie</strong> van een vakgebied moet worden<br />

opgesteld. Terminologische verkenning van een tekst situeert zich tussen<br />

beiden.<br />

Elke vertaaldienst moet elke dag opnieuw zo snel mogelijk terminologische<br />

problemen oplossen. Het gaat meestal over termen, neologismen, technische<br />

uitdrukkingen, officiële benamingen die nog niet gegevensbanken of<br />

woordenboeken staan. Er kunnen ook problemen opduiken wanneer de<br />

equivalenten in een gegevensbank of woordenboek niet betrouwbaar zijn.<br />

Bij ad hoc onderzoek is het belangrijk dat u geen tijd verliest. De volgende<br />

procedure geeft een goede aanzet:<br />

Werkmethode in<br />

<strong>terminologie</strong> 5<br />

5.1.4<br />

Gezaghebbendebronnen<br />

5.2<br />

Terminologischonderzoek<br />

5.2.1<br />

Ad hoc onderzoek<br />

47


5<br />

Werkmethode in<br />

<strong>terminologie</strong><br />

5.2.2<br />

Terminologischeverkenning<br />

van een<br />

tekst<br />

48<br />

• Omkader het probleem duidelijk (herkomst van de brontekst, ontvanger<br />

van de vertaling, teksttype, vakgebied en deel van het vakgebied) om<br />

een ad hoc onderzoek te kunnen voeren.<br />

• Maak zo veel mogelijk gebruik van de wetenschappelijke en technische<br />

documenten die ter plaatse beschikbaar zijn.<br />

• Als u geen goede documentatie vindt, raadpleeg een gespecialiseerde<br />

dienst die uw vragen zal beantwoorden, documentatie of de juiste specialist<br />

zal aanreiken.<br />

• Twijfel niet om de medewerking van een vertaalbureau te vragen dat in<br />

het vakgebied is gespecialiseerd<br />

Ad hoc onderzoek leidt niet altijd tot bevredigende resultaten. Allereerst<br />

vraagt onderzoek naar één enkele term dikwijls een erg grote investering die<br />

niet in verhouding staat met het resultaat. U moet de context namelijk goed<br />

omlijnen en eventueel ook naar meer diepgaande informatie zoeken. U loopt<br />

daarbij het risico dat u de randbegrippen die <strong>voor</strong> een betere definitie zorgen<br />

niet kunt bespreken door tijdsgebrek. Op de tweede plaats is de kans op<br />

fouten relatief hoog omdat het behandelde begrip niet voldoende afgelijnd<br />

en gedefinieerd is ten opzichte van zijn randbegrippen. Aanduidingen van<br />

juridische instanties kunt u bij<strong>voor</strong>beeld niet op een afdoende manier vertalen<br />

zonder dat u het juridische systeem in de brontaal en in de doeltaal<br />

bestudeert. (cf 5.4.1)<br />

Om <strong>voor</strong>gaande redenen kunt u dus de resultaten van ad hoc onderzoek niet<br />

zonder een grondige controle in een gegevensbank opnemen. Toch kunnen<br />

ze nuttig zijn <strong>voor</strong> een later thematisch onderzoek op <strong>voor</strong>waarde dat u de<br />

belangrijkste gegevens van het ad hoc onderzoek vastlegt. Het kan eventueel<br />

nuttig zijn om daar<strong>voor</strong> een speciale, intermediaire gegevensbank op te<br />

richten. (zie ook 4.1 en 4.3).<br />

Bij de vertaling van lange vakteksten kunt u zich toeleggen op uitgebreider<br />

<strong>terminologie</strong>werk. U hebt daar wel voldoende tijd <strong>voor</strong> nodig en de vaktekst<br />

moet over een duidelijk afgelijnd vakgebied gaan. Meer algemene teksten die<br />

verschillende vakgebieden behandelen lenen zich minder tot een uitgebreid<br />

terminologisch onderzoek. Het resultaat daarvan zal vergelijkbaar zijn met<br />

het resultaat van een reeks aan elkaar geschakelde ad hoc onderzoeken.<br />

Als een tekst van enkele tientallen pagina’s de financiële problemen van de<br />

derde wereld behandelt en daarbij nog enkele aanverwante thema’s aanraakt<br />

(grondstofprijzen <strong>voor</strong> export, prijzen van afgewerkte producten bij import,


gevolgen van de olieprijzen op de geïndustrialiseerde landen enz.), zal u die<br />

aanverwante thema’s maar op een oppervlakkige manier kunnen analyseren.<br />

De onderzoeksresultaten van zo’n tekst zullen misschien ook minder<br />

goed zijn dan die van een tekst van dezelfde lengte maar die zich enkel<br />

toespitst op bv. de verschillende soorten leningen van ontwikkelingslanden.<br />

In dat geval zullen de resultaten betrouwbaarder en meer volledig zijn omdat<br />

de tekst hoogst waarschijnlijk heel de basis<strong>terminologie</strong> van dat vakgebied<br />

bevat en omdat het <strong>terminologie</strong>werk ook naar de randbegrippen kan worden<br />

uitgebreid. Zo kunt een <strong>terminologie</strong> opgestellen rond een duidelijk afgelijnd<br />

thema die vergelijkbaar is met het resultaat van thematisch onderzoek.<br />

Terminologische verkenning van een uitgesponnen tekst lijkt erg op zuiver<br />

thematisch onderzoek. De volgende raadgevingen verdienen daarbij speciale<br />

aandacht:<br />

• Verzamel gedetailleerde documentatie die representatief is en later nog<br />

kan worden gebruikt;<br />

• Neem onmiddellijk contact op met bekwame specialisten en stel een<br />

werkgroep samen.<br />

Systematisch of thematisch onderzoek 1 geeft de meest bevredigende resultaten<br />

omdat volgens deze methode de <strong>terminologie</strong> van een heel vakgebied<br />

of subvakgebied kan worden behandeld. De verbanden tussen de begrippen<br />

van het vakgebied worden daarbij duidelijk gemaakt (begrippenschema’s cf<br />

5.3). In vergelijking met ad hoc onderzoek is systematisch of thematisch<br />

onderzoek van betere kwaliteit zonder dat het meer werk vraagt:<br />

• Wanneer u een begrip bepaalt en behandelt, doet u automatisch hetzelfde<br />

<strong>voor</strong> andere begrippen (cf 5.3.2).<br />

• U hoeft zich maar één keer <strong>voor</strong> te bereiden en in te werken in het<br />

vakgebied.<br />

• U verkent de documentatie op een doordachte manier.<br />

• U kunt optimaal gebruik maken van de kennis van specialisten <strong>voor</strong> het<br />

maken en het verifiëren van termen.;<br />

1) De termen ‘systematische <strong>terminologie</strong>’ en ‘thematische <strong>terminologie</strong>’ worden gebruikt om een onderzoek<br />

te typeren dat een heel vakgebied of een deel daarvan dekt. ‘Systematische <strong>terminologie</strong>’ is gebaseerd op<br />

een begrippenstelsel naar het model van Wüster (cf 5.3.3) en ‘thematische <strong>terminologie</strong>’ is gebaseerd op<br />

een classificatiesysteem van de termen in begripsvelden of boomdiagrammen (cf 5.3.1).<br />

Werkmethode in<br />

<strong>terminologie</strong> 5<br />

5.2.3<br />

Systematisch<br />

onderzoek<br />

49


5<br />

Werkmethode in<br />

<strong>terminologie</strong><br />

5.2.4<br />

Organisatie<br />

van <strong>terminologie</strong>werk<br />

50<br />

• U kunt het resultaat (een volledige <strong>terminologie</strong>) ter beschikking stellen<br />

<strong>voor</strong> een groot aantal gebruikers in een gegevensbank of in papieren<br />

versie.<br />

Wanneer het aantal vertaalopdrachten in een vakgebied sterk groeit of wanneer<br />

dat te <strong>voor</strong>spellen is, biedt thematisch onderzoek de beste oplossing.<br />

Thematisch onderzoek kan ook worden gebruikt bij de <strong>voor</strong>bereidingen van<br />

een wettekst, een pact of een akkoord. Door op die manier aan onderzoek te<br />

doen, kan een betrouwbare terminologische basis worden opgesteld. Deze<br />

basis kan worden aangewend bij het schrijven en later bij de vertaling van<br />

teksten. De <strong>terminologie</strong> van het vakgebied wordt op die manier in haar<br />

meest actuele vorm <strong>voor</strong>gesteld. Onnauwkeurigheden, incoherenties en<br />

uitweidingen zoals begripsoverlappingen, varianten en synoniemen, worden<br />

herkend en verminderd. Daarnaast kunnen de lacunes in de <strong>terminologie</strong><br />

meteen worden opgevuld.<br />

Duidelijke en goed gedefinieerde begrippen vergemakkelijken en versnellen<br />

technische gesprekken en vermijden overbodige misverstanden. Dergelijke<br />

misverstanden zorgen <strong>voor</strong> vertraging en kunnen achteraf slechts moeilijk<br />

worden verwijderd.<br />

Terminologie is bovenal een intellectuele aangelegenheid en niet eenvoudigweg<br />

woorden overschrijven. Een vertaaldienst moet daarom <strong>voor</strong> permanent<br />

en dagelijks aan <strong>terminologie</strong>werk doen, als het goede resultaten<br />

moet opleveren. Te lange onderbrekingen zijn nefast. Ze zorgen er<strong>voor</strong> dat<br />

de samenhang en de verbanden tussen de verschillende elementen verloren<br />

gaan. Financieel gezien zijn ze ook niet interessant omdat medewerkers<br />

zich telkens opnieuw in de materie moeten inwerken of met nieuwe technische<br />

aspecten of methodes moeten leren werken.<br />

5.2.4.1 De verschillende stappen van <strong>terminologie</strong>werk<br />

Enkel uit <strong>terminologie</strong>werk dat op een perfect aangepaste procedure steunt,<br />

komen kwaliteitsvolle en betrouwbare resultaten. Een efficiënte <strong>voor</strong>bereiding<br />

op <strong>terminologie</strong>werk houdt in dat:<br />

• u zich in het vakgebied inwerkt door inleidende teksten te lezen;<br />

• u het vakgebied goed definieert, afgelijnd en gestructureerd, in samenwerking<br />

met specialisten, zodat het onderzoek niet te ver kan afwijken;


• u genoeg documentatie verzamelt (door informatie aan specialisten te<br />

vragen) omdat de kwaliteit van de <strong>terminologie</strong> ervan afhangt;<br />

• u onderzoekt of er al een <strong>terminologie</strong> bestaat in een vakgebied bv. bij<br />

andere vertaal– en <strong>terminologie</strong>diensten of vakorganisaties; (Dubbel<br />

werk moet u te allen tijde vermijden!)<br />

• u op korte termijn een werkgroep samenstelt van linguïsten en vakspecialisten.<br />

Alleen op die manier kunt u begrippen bepalen en stap <strong>voor</strong> stap aan <strong>terminologie</strong>werk<br />

beginnen, volgens deze algemene procedure (cf 4 en 5.4):<br />

• evaluatie van de bronteksten (eerst in één enkele taal; zie ook 5.4);<br />

• afwerking van de macrostructuur van een taal en selectie van de begrippen<br />

die moeten worden gedefinieerd;<br />

• samenstelling van de fiches <strong>voor</strong> alle werktalen (met de belangrijkste<br />

gegevens, cf 4.1, 4.3 en 5.4). Wanneer elektronische werkbestanden<br />

worden samengesteld, is het aan te raden dat verschillende versies van<br />

de fiches met alle aanvullende gegevens worden bewaard <strong>voor</strong> gebruik<br />

in een later stadium;<br />

• opstellen van de definities en de contexten;<br />

• behandeling van de andere terminologische gegevens en de algemene<br />

gegevens; (cf 4.1 – 4.3)<br />

• controle van de fiches door specialisten;<br />

• laatste veranderingen en inladen van de fiches in de gegevensbank.<br />

5.2.4.2 Een doordachte organisatie<br />

Een stapsgewijze organisatie van <strong>terminologie</strong>werk is <strong>voor</strong>delig omdat elke<br />

stap controleerbare en werkbare resultaten moet opleveren. Tijdens de<br />

bepaling en de behandeling van <strong>terminologie</strong> moeten de fiches reeds van<br />

goede kwaliteit zijn. Zo kunt u kunt deze <strong>voor</strong>lopige versies al verspreiden,<br />

al was het maar <strong>voor</strong> een gewaarschuwd publiek. De verschillende vertalingen<br />

net als de aanvullende gegevens (definitie, context, <strong>voor</strong>beelden<br />

en andere opmerkingen) kunt u stap <strong>voor</strong> stap toevoegen. Op die manier<br />

kunnen uw grote investeringen in tijd en geld winst opleveren op korte<br />

termijn. Testgebruikers kunnen ook de evolutie van uw verzameling verder<br />

bepalen door hun kritiek en <strong>voor</strong>stellen te uiten. Het lijkt ons ook nuttig<br />

Werkmethode in<br />

<strong>terminologie</strong> 5<br />

51


5<br />

Werkmethode in<br />

<strong>terminologie</strong><br />

5.3<br />

Begrippenschema’s<br />

52<br />

om de verschillende versies van de fiches te bewaren om de ongebruikte<br />

informatie later te verwerken.<br />

Een terminologisch project, <strong>voor</strong>al wanneer het om thematisch onderzoek<br />

gaat, moet u in verschillende, duidelijke afgelijnde delen onderverdelen die<br />

makkelijker en minder zwaar te behandelen zijn 2.<br />

Elk deel moet binnen een redelijk tijdsbestek worden behandeld en moet<br />

een concreet resultaat opleveren, namelijk een wekbaar terminologisch product.<br />

De verschillende delen kunt u dan achteraf een <strong>voor</strong> een bij elkaar<br />

voegen om zo een geheel te vormen. Het gevaar bij <strong>terminologie</strong>werk van<br />

een te grote omvang is dat het tot een ‘eindeloos’ werk kan leiden, wat dan<br />

weer demotiverend werkt <strong>voor</strong> de medewerkers en het werk afremt.<br />

De <strong>terminologie</strong> van een vakgebied moet u op een gestructureerde manier<br />

<strong>voor</strong>stellen zodat de verbanden duidelijk worden tussen de verschillende<br />

begrippen uit dat vakgebied. Zo kunt u de <strong>terminologie</strong> op een meer coherente<br />

manier ontwikkelen, de kwaliteit van de <strong>terminologie</strong> garanderen in<br />

de technische vakteksten en het gebruik bevorderen van de correcte <strong>terminologie</strong><br />

tijdens kennisoverdracht (opstellen van thesauri). Een alfabetische<br />

woordenlijst, zelfs een vakwoordenlijst, helpt hoogstens bij vertalingen maar<br />

geeft nooit een volledig overzicht van de begrippen van een vakgebied.<br />

Verbanden tussen begrippen kunnen makkelijk grafisch worden <strong>voor</strong>gesteld<br />

(begrippenschema’s) 3 op <strong>voor</strong>waarde dat de grafische <strong>voor</strong>stelling duidelijk<br />

en begrijpbaar is. Aangezien verbanden tussen begrippen van nature<br />

kunnen verschillen, is het niet eenvoudig om ze in een samenhangende<br />

structuur te gieten. Om die reden worden er <strong>voor</strong> <strong>terminologie</strong> verschillende<br />

soorten schema’s gebruikt: begripsvelden, boomdiagrammen en begrippenstelsels.<br />

De eerste twee geven veel vrijheid om de begrippen te schikken,<br />

begrippenstelsels zijn dan weer volgens een rigoureuze en logische hiërarchie<br />

opgebouwd.<br />

Het doel van het <strong>terminologie</strong>werk en het latere gebruik ervan, bepalen of<br />

een begrippenschema nodig zal zijn of niet. Het vraagt immers veel tijd om<br />

2 Bij<strong>voor</strong>beeld <strong>terminologie</strong>werk rond het privaatrecht en de verschillende takken daarvan (handelsrecht,<br />

auteursrechten, verzekeringsrecht,enz.) of onderzoek rond de bouw van onderzeeërs (de romp, de motors,<br />

de duikmechanismen, wapens, enz.).<br />

3 Cf. CABRE, M.T. La <strong>terminologie</strong>. 1998. Ottawa. p.147.


een schema op te stellen. Een dergelijke inspanning is helemaal gerechtvaardigd<br />

wanneer u de woordenschat van een vakgebied duidelijk wilt <strong>voor</strong>stellen<br />

om daarmee een technisch document op te stellen, <strong>terminologie</strong>ën<br />

te vergelijken of op elkaar af te stemmen. Een begrippenschema kunt u<br />

bovendien in een <strong>terminologie</strong>bank bewaren waardoor u altijd woordenlijsten<br />

of lexica zult kunnen uitprinten die volgens dat schema zijn gestructureerd.<br />

Begrippenstelsels zijn erg interessant wanneer u <strong>terminologie</strong> <strong>voor</strong> vertaling<br />

nodig hebt. Door begripsvelden, boomdiagrammen of begrippenstelsels te<br />

vergelijken komen de lacunes van een <strong>terminologie</strong> in een bepaalde taal<br />

aan de oppervlakte en kunt u die opvullen (cf 5.4.1). Wanneer u begrippen<br />

met elkaar vergelijkt, volstaat het om een begrippenstelsel op te stellen<br />

van een groep termen. Op die manier kunt u synoniemen binnen een taal<br />

of equivalenten tussen verschillende talen duidelijk maken (cf. 5.3.3 en<br />

5.4.1).<br />

Begrippenschema’s, meer in het bijzonder begripsvelden en boomdiagrammen,<br />

geven een duidelijk en samenhangend beeld van een vakgebied. Een<br />

dergelijk systeem is te vergelijken met een opbergkast <strong>voor</strong> vaatwerk waarin<br />

de borden en de tassen goed zijn geordend volgens functie (vaatwerk <strong>voor</strong><br />

elke dag, vaatwerk <strong>voor</strong> speciale gelegenheden; glazen: wijnglazen, waterglazen;<br />

tassen enz.). Ook termen worden volgens vergelijkbare criteria<br />

gegroepeerd (cf. 5.3.2: boomdiagram ‘Parlement’: organen; procedures:<br />

tussenkomsten, stemmingen). Buiten hun structurerende functie, helpen<br />

de begrippenschema’s ook om het werk te verdelen (taakverdeling, werkverloop,<br />

samenstelling van het corpus, keuze van specialisten; cf. 5.1.1<br />

en 5.2.4.1) en om definities op te stellen. De “aanduidingen” van groepen<br />

termen uit die schema’s zijn dikwijls afstambegrippen.<br />

Verbanden tussen begrippen van verschillende categorieën kunt u eenvoudiger<br />

en duidelijker met begripsvelden <strong>voor</strong>stellen dan met begrippenstelsels omdat<br />

u er flexibeler mee kunt omspringen. Vakgebieden met een grote diversiteit<br />

objecten (abstracte en concrete) die aan elkaar zijn verbonden met verschillende<br />

soorten verbanden (functie, chronologie, aard van object, enz.) kunt u<br />

niet in een hiërarchische structuur <strong>voor</strong>stellen (cf. 5.3.3). Het is beter om de<br />

verschillende semantische verbanden m.b.v. begripsvelden <strong>voor</strong> te stellen.<br />

Bv. de begrippen in een begripsveld van het vakgebied “onderwijs” kunt u<br />

groeperen per categorie of per thema. Niet alleen per onderwijssysteem,<br />

onderwijsniveau, diploma of titel maar ook volgens de verschillende soorten<br />

Werkmethode in<br />

<strong>terminologie</strong> 5<br />

5.3.1<br />

Begripsvelden<br />

53


5<br />

Werkmethode in<br />

<strong>terminologie</strong><br />

54<br />

vakken, de leer- en hulpmiddelen, de stof die wordt onderwezen en het<br />

onderwijzend personeel. Er is een hoog aantal categorieën waarin u de<br />

begrippen kunt indelen daarom geniet de flexibele structuur van begripsvelden<br />

de <strong>voor</strong>keur op een begrippenstelsel. U kunt <strong>terminologie</strong> structuren<br />

met begripsvelden zolang u geen eentalige <strong>terminologie</strong> hoeft te normeren<br />

of hoeft te vergelijken met een andere <strong>terminologie</strong>. Voor dergelijk <strong>terminologie</strong>werk<br />

moeten de begrippen immers heel nauwkeurig worden gestructureerd.<br />

Voorbeeld van een structuur met begripsvelden van het Vlaamse<br />

onderwijssysteem 1 .<br />

Onderwijs<br />

CyCLI Onderwijsinstellingen<br />

Basisonderwijs Kleuterschool<br />

Kleuterschool <strong>voor</strong> BKO<br />

Lagere school<br />

Lagere school <strong>voor</strong> BLO<br />

Basisschool (kleuterschool en lagere<br />

school)<br />

Basisschool <strong>voor</strong> BBO<br />

Secundair onderwijs I, II, III Middelbare school <strong>voor</strong> ASO / KSO /<br />

TSO / BSO<br />

Atheneum<br />

College<br />

Middelbare school <strong>voor</strong> BuSO<br />

Secundair IV Middelbare school <strong>voor</strong> ASBO<br />

Hoger Onderwijs Hogeschool<br />

Universiteit<br />

1 bron : http://www.ond.vlaanderen.be/publicaties/2005/onderwijsinvlaanderennotendop.pdf<br />

http://taalunieversum.org/onderwijs/termen/<br />

Afkortingen: BKO: Buitengewoon Kleuteronderwijs<br />

BLO: Buitengewoon Lager Onderwijs<br />

BBO: Buitengewoon Basisonderwijs<br />

ASO: Algemeen Secundair Onderwijs<br />

KSO: Kunstsecundair Onderwijs<br />

TSO: Technisch Secundair Onderwijs<br />

BSO: Beroepssecundair Onderwijs<br />

BuSO: Buitengewoon Secundair Onderwijs<br />

ASBO: Aanvullend Secundair Beroepsonderwijs


De <strong>voor</strong>stelling van een vakgebied in een boomstructuur, het boomdiagram,<br />

is vergelijkbaar met begripsvelden. In boomdiagrammen kunt u begrippen<br />

van een vakgebied ordenen per onderwerp en objectsoort die u ontdekt<br />

wanneer u zich in een vakgebied inwerkt of een brontekst evalueert. De<br />

structuur van een vakdomein wordt immers langzaam duidelijk, naarmate u<br />

de begrippen (concrete of abstracte objecten) ontdekt die achter de termen<br />

van de tekst zitten (ze zijn het antwoord op de vraag: WAT IS DAT?). De<br />

structuur van een boomdiagram wordt bepaald door de verbanden, de concrete<br />

verbindingen tussen de onderwerpen en objectsoorten. De begrippen<br />

van het vakgebied worden op die manier in de vorm van een boomstructuur<br />

<strong>voor</strong>gesteld. Objecten van dezelfde soort (concreet – abstract) staan per<br />

onderwerp en per categorie gegroepeerd (cf boomdiagram van het parlement).<br />

Deze onderdelen zijn begripsvelden die dan weer als basis <strong>voor</strong><br />

minibegrippenstelsels kunnen dienen..<br />

Voorbeeld: boomdiagram <strong>voor</strong> het vakgebied “Federaal Parlement”<br />

Parlement<br />

1. Organisatie<br />

2. Activiteiten<br />

1.1 Kamer en Senaat<br />

1.2 Organen<br />

1.3 Commissies<br />

1.4 Rechtspositie van de leden<br />

1.5 Parlementaire procedure<br />

2.1 Basis<br />

2.2 Procedures<br />

2.3 Documenten<br />

2.11 grondwet<br />

2.12 vergaderingen<br />

2.21 Tussenkomsten<br />

2.22 Stemmingen<br />

2.23 Verkiezingen<br />

2.31 Rapporten<br />

2.32 Wetteksten<br />

Een begrippenstelsel geeft de bestaande verbanden tussen begrippen weer<br />

en heeft verschillende functies:<br />

• het vergelijkt begrippen en hun aanduidingen van een bepaalde taal<br />

(verschillen tussen synoniemen) of van verschillende talen (verschillen<br />

tussen equivalenten);<br />

• het legt de basis <strong>voor</strong> harmonisering en normering van <strong>terminologie</strong>;<br />

• het structureert kennis.<br />

Werkmethode in<br />

<strong>terminologie</strong> 5<br />

5.3.2<br />

Boomdiagrammen<br />

5.3.3<br />

Begrippenstelsels<br />

55


5<br />

Werkmethode in<br />

<strong>terminologie</strong><br />

56<br />

De hiërarchie tussen begrippen is erg belangrijk <strong>voor</strong> <strong>terminologie</strong>. Er<br />

bestaan bv. abstracte verbanden tussen begrippen. Deze verbanden zorgen<br />

<strong>voor</strong> een onderscheid tussen verschillende soorten begrippen: bovenbegrippen<br />

(BB), onderbegrippen (OB) en nevenbegrippen (NB) (begrippen die<br />

samen met andere begrippen op hetzelfde niveau staan). Deelverbanden<br />

(geheel en deel) zorgen dan weer <strong>voor</strong> raam – en deelbegrippen 2 .<br />

De plaats van een begrip in een begrippenstelsel wordt door twee parameters<br />

bepaald: omvang en inhoud. Hoe groter de inhoud van een begrip is<br />

(dus hoe meer begrenzende kenmerken), hoe beperkter de omvang van<br />

dat begrip zal zijn (in de zin dat er minder onderbegrippen zullen zijn). Elk<br />

bovenbegrip kan bovendien een onderbegrip zijn van een begrip dat op een<br />

hoger niveau staat.<br />

Definities vormen de basis van begrippenstelsels omdat ze begrippen<br />

begrenzen en bepalen in vergelijking met andere begrippen. Daar<strong>voor</strong><br />

worden begrenzende kenmerken gebruikt die tijdens de evaluatie van bronteksten<br />

worden bepaald (cf. 2.2.1 en 4.1.4).Dit tonen we aan met het<br />

volgende <strong>voor</strong>beeld uit het vakgebied van de arbeidsgegevens 3 :<br />

Beroepsbevolking (BB)<br />

Personen met een Werklozen (personen zonder<br />

betrekking (OB / NB) betrekking) (OB/ NB)<br />

Werkloze<br />

Tot de werklozen behoren alle<br />

personen boven de leeftijd van<br />

15 jaar, die gedurende de referentieperiode:<br />

- zonder werk waren;<br />

- direct beschikbaar waren<br />

<strong>voor</strong> werk in loondienst of als<br />

zelfstandige;<br />

Dit begrip staat los van een<br />

inschrijving in een openbaar<br />

plaatsingsbureau.<br />

Geregistreerde vrij ingeschreven<br />

werklozen (OB/ NB)<br />

Ingeschreven werkloze<br />

Werkloze die zich ingeschreven<br />

heeft in een openbaar plaatsingsbureau.<br />

2 cf. 2.2.1 en Bijlage 1<br />

3 Aangepast van ARMTZ, P., PICHT, H., MAYER F. Enführung in die Terminologiearbeid (inleiding tot het<br />

praktische <strong>terminologie</strong>werk), Hildesheim 4/2002. 157


De twee definities 3 tonen aan dat het zowel in het geval van ‘werklozen’ als<br />

‘ingeschreven werklozen’ gaat over personen zonder betrekking die op zoek<br />

zijn naar werk. Het begrip ingeschreven werkloze bevat wel het bijkomende<br />

begrenzende kenmerk dat de persoon als werkzoekende is ingeschreven<br />

in een openbaar plaatsingsbureau. ‘Werkloze’ is dus het bovenbegrip en<br />

‘ingeschreven werkloze’ het onderbegrip.<br />

Terminologiewerk vereist kennis van vreemde talen en talen in het algemeen.<br />

De problemen van meertalig <strong>terminologie</strong>werk <strong>voor</strong> vertaling variëren<br />

naar gelang u in een eentalig of meertalig land werkt. In een meertalig<br />

land moeten de teksten van de ene officiële taal naar de andere worden<br />

vertaald. In het andere geval wordt er van en naar vreemde talen vertaald<br />

(cf. ook 5 en 5.13).<br />

De eerste stap van betrouwbaar <strong>terminologie</strong>werk bestaat erin de begrippen<br />

van een taal, de ‘brontaal’ 4 , te definiëren. Thematisch onderzoek is<br />

daar<strong>voor</strong> erg bruikbaar (cf 5.2.3). Vervolgens kunt u equivalenten zoeken<br />

in de andere talen, de ‘doeltalen’ door zich te baseren op documenten in<br />

die talen.<br />

Begrippen en begrippenstelsels van de bron- en doeltalen vergelijken is een<br />

goed middel om de juiste equivalenten <strong>voor</strong> termen te vinden. Aanvullende<br />

informatie en dan <strong>voor</strong>al definities zijn daar<strong>voor</strong> de basis. Een begrip in een<br />

taal heeft echter niet altijd een equivalent in een andere taal. Het concept<br />

dat door het begrip wordt beschreven, bestaat soms niet in een ander taalgebied.<br />

In dat geval kunt u een nieuwe vertaling verstellen en deze zo in<br />

het <strong>terminologie</strong>fiche opnemen.<br />

Voorbeeld:<br />

≠<br />

(Justice pénale extraordinaire:<br />

Procès contre des personnes qui<br />

au cours de la Seconde Guerre<br />

mondiale se sont rendues<br />

coupables de faits punisables en<br />

vertu du Décret en matière de<br />

justice pénale extraordinaire ou<br />

d’autres actes de collaboration<br />

avec l’ennemi.)<br />

“Bijzondere rechtspleging”<br />

(Proces tegen personen die zich<br />

tijdens de Tweede Wereldoorlog<br />

schuldig hebben gemaakt aan<br />

strafbare feiten op grond van<br />

het decreet inzake de bijzondere<br />

rechtspleging of andere daden<br />

van collaboratie met de vijand)<br />

3 Bron definitie: FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie<br />

4 Bij meertalig <strong>terminologie</strong>werk is de ‚brontaal‘ de eerste taal die behandeld wordt. Elke taal die behandeld<br />

wordt zou bron - en doeltaal moeten zijn. Die ideale situatie kan echter slechts onder bepaalde<br />

<strong>voor</strong>waarden gerealiseerd worden (Cf. opmerking over <strong>terminologie</strong>werk in meertalige landen en organisaties<br />

punt 5. en 5.1.3).<br />

Werkmethode in<br />

<strong>terminologie</strong> 5<br />

5.4<br />

Terminologievergelijking<br />

5.4.1<br />

Terminologievergeliijking<br />

57


5<br />

Werkmethode in<br />

<strong>terminologie</strong><br />

58<br />

Prise en charge<br />

(Formalité administrative par<br />

laquelle un organisme accepte<br />

d’avance la charge de certaines<br />

prestations (p.e. hospitalisation)<br />

pour une durée de temps déterminée<br />

à l’avance, renouvelable<br />

ou non.)<br />

(Bron: Woordenlijst op het gebied<br />

van de Sociale Zekerheid. (Voorlopige<br />

uitgave) Europese Economische<br />

Gemeenschap)<br />

≠<br />

(Het <strong>voor</strong> zijn rekening nemen. In<br />

Frankrijk:<br />

formele administratieve handeling<br />

waarbij een uitvoeringsorgaan<br />

<strong>voor</strong>af de kosten aanvaardt<br />

<strong>voor</strong> bepaalde verstrekkingen<br />

(vb. ziekenhuis opname), <strong>voor</strong><br />

een <strong>voor</strong>af vastgelegde termijn<br />

die al dan niet verlengd kan<br />

worden.)<br />

(Bron: idem)<br />

Deze termen uit de juridische wereld zijn goede <strong>voor</strong>beelden <strong>voor</strong> de problemen<br />

die opspelen tijdens de vertaling van juridische <strong>terminologie</strong>. De<br />

vertaler zal met lacunes te maken krijgen wanneer het land van de doeltaal<br />

een ander rechtssysteem heeft dan dat van brontaal. Hij zal die<br />

niet kunnen opvullen door de <strong>terminologie</strong> van de brontaal eenvoudigweg<br />

met die van de doeltaal te vergelijken. Ondanks vele gelijkenissen tussen<br />

rechtssystemen van verschillende landen en de tendens dat rechtssystemen<br />

van verschillende landen steeds meer op elkaar gaan lijken, blijven<br />

er grote verschillen bestaan. Dat geldt <strong>voor</strong> vakgebieden die in bepaalde<br />

regio’s erg zijn ontwikkeld, of die door andere redenen zoals traditie erg<br />

regionaal of nationaal getint zijn (ambachten, oude beroepen, leger, enz.).<br />

De vertaler heeft de keuze om zich te baseren op gelijkenissen tussen de<br />

verschillende talen en quasi-equivalenten te zoeken in de doeltaal of om<br />

nieuwe termen <strong>voor</strong> te stellen die gebaseerd zijn op die van de brontaal.<br />

In het onderstaand <strong>voor</strong>beeld staan enkele benamingen van Nederlandse<br />

rechtsinstanties met hun vertalingen volgens de auteurs van “Elsevier’s<br />

Legal Dictionnary English / German / French / Dutch / Spanish” 5 :<br />

Nederlands (NL)<br />

Arrondissementsrechtbank<br />

Hoge Raad<br />

Raad van de Arbeid<br />

Frans<br />

Tribunal d’instance<br />

Cour de Cassation<br />

Cour de Prud’hommes<br />

Dit <strong>voor</strong>beeld illustreert duidelijk de problemen op het vlak van de aanduidingen.<br />

Dat wordt eens te meer in de verf gezet wanneer we de Nederlandse<br />

en Franse benamingen vergelijken met de Belgische benamingen.<br />

De ‘Arrondissementsrechtbank’ wordt ‘Tribunal de Première Instance’ in het<br />

5 Aus: Europa-Glossar der Rechts- und Verwaltungssprache. Bd. 4: Allgemeines Verwaltungsrecht und -<br />

streitverfahren - Droit administratif et procédures contentieuses. Deutsch/ Französisch. Berlin, Paris 1969,<br />

S. 53 f.


Frans en ‘Rechtbank van Eerste Aanleg’ in het Nederlands. De ‘Hoge Raad’<br />

heet ‘Cour de Cassation’ in Wallonië, net als in Frankrijk maar in het Nederlands<br />

wordt dat dan ‘Hof van Cassatie’. De ‘Raad van de Arbeid’ ten slotte<br />

heet ‘Tribunal de Travail’ of ‘Arbeidsrechtbank’.<br />

De nieuwe aanduidingen die u maakt om de lacunes in de doeltaal op te<br />

vullen, moeten conform de regels van het vakgebied en van de doeltaal zijn.<br />

Neologismen moet u zeker aan vakspecialisten <strong>voor</strong>leggen.<br />

Wetenschappelijke en technische teksten zijn de grondstoffen van<br />

<strong>terminologie</strong>werk. Wie moet nu best zulke teksten gaan evalueren? De<br />

meningen daarover verschillen. Iemand die de taal van de originele tekst<br />

als moedertaal heeft of iemand die vanuit die (vreemde) taal vertaalt?<br />

De actuele tendens is dat terminologisch onderzoek van een tekst wordt<br />

toevertrouwd aan iemand die taal van de originele tekst als moedertaal<br />

heeft. Zo iemand kent de taal immers perfect en kan daardoor het verschil<br />

maken tussen algemene taal en vaktaal. Daarnaast kan hij moeilijkheden<br />

ontdekken die misschien niet door een anderstalige zouden<br />

worden opgemerkt (bv. idiomatische verbindingen of termen waarvan de<br />

betekenis niet of niet meer duidelijk is).<br />

Voorbeelden:<br />

“Groene long”<br />

Natuurgebied dat grote hoeveelheden zuurstof produceert.<br />

“Goedkope vlag”<br />

Vlag van een land dat lage normen kent <strong>voor</strong> de sociale<br />

<strong>voor</strong>zieningen van het personeel en de veiligheid van het<br />

schip en personeel en aan reders belastingsfaciliteiten geeft. 7<br />

“Generiek (NL)/ generisch(BE) geneesmiddel”<br />

Werkzaam geneesmiddel dat niet meer door een octrooi is<br />

gedekt en dat anderen mogen namaken.<br />

Wanneer u teksten in uw moedertaal analyseert, dan heeft u het <strong>voor</strong>deel dat<br />

u de taal perfect beheerst. Maar u moet er wel <strong>voor</strong> opletten dat u termen<br />

of uitdrukkingen die alledaags of eenvoudig te vertalen lijken niet negeert.<br />

Tijdens de analyse moet u altijd rekening houden met de behoeften en de<br />

moeilijkheden van anderstaligen.<br />

6 Prof. Dr. GEERTS, Guido, red. 1999. Van Dale. Groot woordenboek der Nederlandse taal. Utrecht /<br />

Antwerpen: Van Dale Lexicografie.<br />

7 Prof. Dr. GEERTS, Guido, red. 1999. Van Dale. Groot woordenboek der Nederlandse taal. Utrecht /<br />

Antwerpen: Van Dale Lexicografie.<br />

Werkmethode in<br />

<strong>terminologie</strong> 5<br />

5.4.2<br />

Moedertaal in<br />

<strong>terminologie</strong><br />

59


5<br />

Werkmethode in<br />

<strong>terminologie</strong><br />

Wanneer er<strong>voor</strong> gekozen wordt om iemand een tekst te laten analyseren die de taal<br />

van de originele tekst als moedertaal heeft, moet er met specifieke problemen worden<br />

afgerekend. Elke vertaaldienst of elk vertaalbureau kan niet <strong>voor</strong> al hun brontalen<br />

iemand aanstellen die de taal perfect beheerst. Verschillende vertaaldiensten van een<br />

onderneming, van een groep, zelfs verschillende gemeenschappen en organisaties of<br />

technische diensten en vertaaldiensten kunnen in dat geval gaan samenwerken of een<br />

groepswerk opstarten. Dergelijke projecten bieden dikwijls goede oplossingen om een<br />

betrouwbare <strong>terminologie</strong> in de brontalen te kunnen bereiken. Deze mogelijkheden<br />

zouden meer moeten worden aangewend.<br />

5.5<br />

Gespecialiseerde<br />

fraseologie<br />

5.5.1<br />

Technische<br />

uitdrukkingen<br />

5.5.2<br />

Technische<br />

woordengroepen<br />

60<br />

De vaktaal die specialisten gebruiken, bevat niet alleen veel gespecialiseerde<br />

woorden, enkelvoudige of meervoudige termen. Er bestaan ook combinaties<br />

van termen onderling of met woorden uit de algemene taal: technische<br />

uitdrukkingen, technische woordengroepen en standaarduitdrukkingen.<br />

Wanneer een uitdrukking regelmatig terug komt in een vakgebied of zelfs<br />

alleen maar in dat vakgebied <strong>voor</strong>komt, dan is ze typisch <strong>voor</strong> dat vakgebied.<br />

Al die typische uitdrukkingen vormen samen de fraseologie.<br />

Technische uitdrukkingen zijn, volgens onze opvatting, verbindingen van<br />

een werkwoord met een substantief en/of een adjectief. Het werkwoord en<br />

eventueel ook het substantief en het adjectief zijn op zich geen term maar<br />

de combinatie ervan wel.<br />

Voorbeelden:<br />

Een schroef aandraaien<br />

Aandelen uitgeven<br />

Een getuige beïnvloeden<br />

Een gerechtelijke procedure openen<br />

Geld witwassen<br />

Een schacht uitdiepen<br />

De motor afkoelen<br />

Een redevoering houden<br />

Hier gaat het ook om bijna vaste combinaties van verschillende elementen<br />

(werkwoorden, substantieven, adjectieven en <strong>voor</strong>zetsels) en kunnen uit drie<br />

tot zes woorden bestaan. Technische woordengroepen zijn delen van zinnen<br />

die door het gebruik vaste combinaties zijn geworden. Ze komen dikwijls<br />

<strong>voor</strong> in teksten van één bepaald vakgebied.


Voorbeelden::<br />

Omzet inclusief belasting<br />

Vrij van belastingen en rechten<br />

Franco aan wal<br />

Autoassemblage<br />

Belasten met <strong>voor</strong>waarden en lasten<br />

Te goeder trouw<br />

In deze categorie gaat het om vaste technische uitdrukkingen, technische<br />

woordengroepen, zinnen en zelfs hele teksten. Met standaarduitdrukkingen<br />

kunt u dezelfde inhoud altijd op dezelfde manier uitdrukken. De meest <strong>voor</strong>komende<br />

<strong>voor</strong>beelden zijn de openingszinnen en slotformules van internationale<br />

verdragen, de standaardformuleringen van verkoopscontracten, van<br />

wetteksten en van weerberichten.<br />

Voorbeelden<br />

“Volgt u maar!” // “Opent u de deur, a. u. b. (luchttranport)<br />

“Morgen vrij zonnig maar later wolkenvelden. Buien naar<br />

de avond toe.” (weerbericht)<br />

“zijnde de vier teksten gelijkelijk authentiek”<br />

(internationale verdragen)<br />

Voor gespecialiseerde communicatie is fraseologie even belangrijk als <strong>terminologie</strong>.<br />

Correcte fraseologie onderstreept het wetenschappelijke karakter<br />

van een tekst of een vertaling en wint het vertrouwen van gespecialiseerde<br />

lezers. Als bv. dezelfde fraseologie (technische uitdrukkingen of woordengroepen)<br />

of dezelfde standaarduitdrukkingen in verschillende teksten<br />

<strong>voor</strong>komen, mag de lezer normaal gezien afleiden dat ze dezelfde inhoud<br />

weergeven.<br />

Coherentie van de fraseologie, binnen en tussen verschillende talen, is een<br />

kwaliteits<strong>voor</strong>waarde van gespecialiseerde teksten en hun vertalingen. Vertaling<br />

van fraseologie is nu net een veel <strong>voor</strong>komend heikel punt. De kwaliteit<br />

van een technische vertaling wordt <strong>voor</strong> een groot stuk bepaald door de<br />

manier waarop problemen i.v.m. fraseologie zijn opgelost.<br />

Het is dus raadzaam dat u de fraseologie ook opneemt bij uw <strong>terminologie</strong>werk.<br />

De volgende bedenkingen kunnen daarbij helpen:<br />

Werkmethode in<br />

<strong>terminologie</strong> 5<br />

5.5.3<br />

Standaarduitdrukkingen<br />

5.5.4<br />

Fraseologie<br />

verzamelen<br />

61


5<br />

Werkmethode in<br />

<strong>terminologie</strong><br />

5.5.5<br />

Behandeling<br />

van fraseologie<br />

62<br />

5.5.4.1<br />

De fraseologie vormt <strong>voor</strong> een groot stuk het idioom van vakteksten en dus<br />

ook van hun vertalingen. De mening van specialisten (“ja, dat gebruiken<br />

we”, “nee, dat zeggen we zo niet”) maakt het makkelijker om te bepalen of<br />

een technische uitdrukking of woordgroep tot een vakgebied behoort.<br />

5.5.4.2<br />

Technische uitdrukkingen en woordengroepen verschillen van complexe<br />

termen in de zin dat de relatie tussen hun onderdelen niet in elke context<br />

vast staat. Dat de verschillende elementen bij elkaar worden gebruikt of niet<br />

(bv. aandelen “uitgeven” of “op de markt brengen”) hangt af van de context<br />

en de gebruiks<strong>voor</strong>waarden. De specialisten, doelpubliek, klant (bedrijf of<br />

overheidsdienst) en de vereiste stijl zijn doorslaggevende elementen.<br />

Bij technische uitdrukkingen buiten de zuiver gespecialiseerde context kunt<br />

u het werkwoord vervangen door een synoniem.<br />

Voorbeelden:<br />

Uitdrukking Alternatieve werkwoorden<br />

Een schroef aandraaien vastdraaien,(aanschroeven)<br />

Aandelen uitgeven op de markt brengen<br />

Een gerechtelijke procedure<br />

openen beginnen, aanvangen<br />

5.5.4.3<br />

Het belang en gebruik van technische uitdrukkingen en woordgroepen<br />

hangt af van de technische context. M.a.w. ze komen <strong>voor</strong> in één bepaald<br />

vakgebied en maken deel uit van de verzameling uitdrukkingen van dat<br />

vakgebied (woordenschat in de brede zin van het woord).<br />

De volgende punten zou u in gedachten moeten houden wanneer u de<br />

fraseologie van een <strong>terminologie</strong>verzameling behandelt:


5.5.5.1<br />

Technische uitdrukkingen en woordgroepen moet u in de basisvorm opnemen.<br />

(enkelvoud, infinitief, normale woordvolgorde, cf. vb. 1)<br />

5.5.5.2<br />

We raden u aan om het <strong>terminologie</strong>format zo te ontwerpen dat u:<br />

• zowel de termen als de technische uitdrukkingen en woordgroepen<br />

kunt opnemen (bv.: in het veld context. Cf. vb. 2);<br />

• het verband duidelijk maakt tussen technische uitdrukkingen en<br />

woordgroepen van verschillende talen (cf. vb. 2).<br />

Vanuit deze bedenking raden we u aan om <strong>voor</strong> elke technische uitdrukking<br />

of woordengroep een aparte fiche maakt.<br />

5.5.5.3<br />

Standaarduitdrukkingen kunt u in het veld context of in een afzonderlijke<br />

fiche opnemen (cf. vb 3)<br />

5.5.5.4<br />

Meestal is er een reden waarom een technische uitdrukking of woordengroep<br />

bestaat - de term of het werkwoord kunt u definiëren als dat nodig is<br />

– en hebben daarom geen extra uitleg nodig. Het kan wel interessant zijn<br />

om een context te geven om het gebruik te verduidelijken (cf. vb 4).<br />

5.5.5.5<br />

Volgende criteria zouden standaard moeten zijn <strong>voor</strong> de manier waarop u de<br />

fraseologie van een vakgebied opneemt: duidelijkheid van de <strong>terminologie</strong>,<br />

makkelijke toegang, overzichtelijkheid..<br />

Voorbeeld 1:<br />

Technische uitdrukking motor afstellen<br />

Technische woordgroep uitwisseling van stagiaires en specialisten<br />

Werkmethode in<br />

<strong>terminologie</strong> 5<br />

63


5<br />

Werkmethode in<br />

<strong>terminologie</strong><br />

5.6<br />

Terminologie<br />

van<br />

een nieuw<br />

vakgebied<br />

verzamelen<br />

5.6.1<br />

Verzamel documentatie<br />

5.6.2<br />

Spreek specialisten<br />

aan<br />

64<br />

Voorbeeld 2:<br />

Voorbeeld 3:<br />

Term FR loyer<br />

Context payer le loyer (a); consigner le loyer (b)<br />

Term DE Mietzins<br />

Context den Mietzins entrichten (a); den Mietzins<br />

hinterlegen (b)<br />

Term IT pigione<br />

Context pagare la pigione (a); depositare la pigione (b)<br />

Term NE huur<br />

Context de huur betalen (a); de huur storten (b)<br />

Term Stabiel evenwicht<br />

Technische<br />

woordgroep stabiel en betrouwbaar evenwicht<br />

Standaarduitdrukking<br />

bereiken van een stabiel en betrouwbaar<br />

evenwicht van troepen met conventionele<br />

wapens op laag niveau<br />

De <strong>terminologie</strong> opstellen van een nieuw wetenschappelijk gebied of<br />

onderzoeksgebeid (vb de neuro-architectuur van computers van de vijfde<br />

generatie) is een veeleisende maar interessante opdracht. Dergelijk <strong>terminologie</strong>werk<br />

vraagt veel tijd. Toch is het de moeite waard als er veel vertaalwerk<br />

wordt verwacht in het nieuwe vakgebied.<br />

We geven de volgende aanbevelingen <strong>voor</strong> dergelijk <strong>terminologie</strong>werk<br />

De opdrachtgever is de eerste bron van documentatie en moet nuttige teksten<br />

en andere belangrijke documenten bezorgen. In wetenschappelijke<br />

documenten staan verschillende referenties die referenties u kunt gebruiken<br />

om professionele tijdschriften en verslagen van colloquia op te zoeken.<br />

Daaruit kunt u sleutelwoorden halen die u kunt gebruiken tijdens verder<br />

onderzoek in de gespecialiseerde informatiesystemen en –netwerken.<br />

Door documenten te analyseren, komt u dikwijls organisaties op het spoor<br />

die onderzoek doen in het vakgebied. De leiders van dergelijke projecten<br />

zijn vragende partij van een kwaliteitsvolle <strong>terminologie</strong> en zullen graag<br />

willen meewerken. Hun hulp kan nuttig zijn tijdens de zoektocht naar<br />

documentatie en is onmisbaar om uw werk te reviseren.


In de eerste plaats moet u de kwaliteit van de documentatie evalueren (cf.<br />

5.1.2), eventueel met hulp van specialisten. Daarna kunt overgaan tot<br />

de evaluatie van het corpus (cf. 5.2.4). Elk nieuw vakgebied kan immers<br />

overlappen met een bestaand vakgebied. De <strong>terminologie</strong> van die gemeenschappelijke<br />

delen, die meestal al in ander <strong>terminologie</strong>werk is besproken,<br />

zult u eerst moeten behandelen (in ons <strong>voor</strong>beeld de technische woordenboeken<br />

neuro-architectuur).<br />

Eens u voldoende informatie heeft verzameld (minimale tijdsduur zes<br />

maanden), kunt u de <strong>voor</strong>lopige <strong>terminologie</strong>verzameling aan specialisten<br />

<strong>voor</strong>leggen. Zij kunnen beslissen of de termen juist zijn en kunnen wijzigingen<br />

en aanvullingen aangeven. De ervaring leert ons dat specialisten<br />

termen gebruiken die soms niet voldoen aan de lexicale regels. Specialisten<br />

zijn meestal niet geïnteresseerd in bv. spellingsregels en aanvaarden graag<br />

het advies van een terminoloog.<br />

Eens u een basiswoordenlijst hebt samengesteld (een duizendtal termen<br />

en een jaar werk), gewijzigd en aangevuld op basis van <strong>voor</strong>stellen van<br />

specialisten en op basis van de evaluatie van de documentatie, kunt u de<br />

woordenlijst opnieuw aan specialisten <strong>voor</strong>leggen. Die uitwisseling van<br />

woordenlijsten gebeurt meestal schriftelijk en er moet dikwijls naar een<br />

consensus worden gezocht. Bij een meningsverschil, geniet de mening<br />

van de meerderheid de <strong>voor</strong>keur. De termen die niet worden weerhouden<br />

moeten wel op het fiche blijven staan met een opmerking.<br />

Na verloop van tijd zal het vakgebied niet meer zo nieuw zijn. Er zullen<br />

congressen over het vakgebied zijn geweest en de <strong>terminologie</strong> zal vast<br />

komen te liggen. Op dat moment kunt u met de hulp van specialisten,<br />

verslagen van colloquia of andere teksten anderstalige partners zoeken.<br />

Bv. anderstalige gespecialiseerde diensten, vertaaldiensten, enz. kunnen<br />

de verzameling uitbreiden door equivalenten in andere talen aan te geven<br />

of te controleren.<br />

De “nieuwe” <strong>terminologie</strong> moet u <strong>voor</strong> zoveel mogelijk geïnteresseerden<br />

beschikbaar stellen, op papieren versie, via een gegevensbank of via een<br />

communicatienetwerk.<br />

Werkmethode in<br />

<strong>terminologie</strong> 5<br />

5.6.3<br />

Begin met<br />

een eentalige<br />

<strong>terminologie</strong>verzameling<br />

5.6.4<br />

Laat de<br />

<strong>terminologie</strong><br />

controleren<br />

door specialisten<br />

5.6.5<br />

Voeg equivalenten<br />

toe<br />

5.6.6 Maak<br />

de <strong>terminologie</strong>toegankelijk<br />

65


5<br />

Werkmethode in<br />

<strong>terminologie</strong><br />

5.6.7<br />

Verzeker<br />

kwaliteit<br />

5.7<br />

Management<br />

van gegevens<br />

en van <strong>terminologie</strong>verzamelingen<br />

Management van gegevens<br />

en <strong>terminologie</strong>verzamelingen<br />

is essentieel<br />

om de kwaliteit te garanderen.<br />

66<br />

U kunt kiezen tussen een alfabetische of thematische rangschikking, naar<br />

gelang het doel van uw verzameling. Alfabetische rangschikking en snelle<br />

toegang tot de lemma’s is goed <strong>voor</strong> vertaling. Thematische rangschikking<br />

is dan weer goed <strong>voor</strong> redactiewerk, ontwikkeling of normering van<br />

<strong>terminologie</strong>. Indexen <strong>voor</strong> iedere taal kan de toegang tot <strong>terminologie</strong> ook<br />

versnellen in thematische woordenlijsten.<br />

Kwaliteit is de grootste zorg wanneer u een <strong>terminologie</strong> samenstelt. Minstens<br />

twee terminologen moeten daarmee worden belast wanneer dat mogelijk<br />

is. Daarnaast moet u de verzameling up-to-date houden door ze aan te<br />

passen aan de evoluties in het vakgebied (cf. 5.7)<br />

Terminologieverzamelingen die niet goed worden gemanaged, zijn achterhaald<br />

en bevatten lacunes en fouten. Dit wordt bepaald door de mate<br />

waarin het vakgebied, haar onderdelen (vaktaal, <strong>terminologie</strong>) en zelfs de<br />

bronnen veranderen (bv. revisie van wetteksten). U moet m.a.w. uw <strong>terminologie</strong>verzamelingen<br />

gelijktijdig aanpassen met de evoluties in het vakgebied<br />

en in de vaklitteratuur. Anders verliezen ze langzaam hun kwaliteit<br />

(accuraatheid, betrouwbaarheid) tot ze zelfs onbruikbaar worden.<br />

Soms wordt het management van gegevens en <strong>terminologie</strong>verzamelingen<br />

verwaarloosd. Velen denken dat de tijd die<br />

en het geld dat daaraan moet worden besteed de <strong>terminologie</strong><br />

niet ten goede komen en verloren zijn. Het eigenlijke<br />

verlies aan kwaliteit van de verzameling wordt te vaak genegeerd<br />

en onderschat.<br />

Terminologiemanagement is een permanente bezigheid. U moet daar<strong>voor</strong><br />

niet alleen de inhoud updaten maar ook termen toevoegen, dubbele fiches<br />

verwijderen, onnauwkeurige fiches verbeteren en uitdunnen net als hun<br />

informatie updaten (bv. in functie van nieuwe spellingsregels). De volgende<br />

<strong>voor</strong>waarden zijn essentieel als u de gegevens goed wilt managen<br />

• structureer de verzameling zodat u onderverzamelingen eenvoudig per<br />

onderwerp kunt opzoeken;<br />

• maak een goede planning en zorg <strong>voor</strong> voldoende werkkrachten.


5.7.1.1 Updaten van de inhoud<br />

Verbeter informatie die niet meer accuraat is (definities, opmerkingen i.v.m.<br />

het gebruik, bronnen, enz. cf. 4.1).<br />

Opmerkingen:<br />

Termen zelf “verouderen” niet. Een term kan wel niet meer in gebruik zijn<br />

omdat het begrip erachter niet meer bestaat of omdat de betekenis ervan is<br />

veranderd. Toch blijven die “verouderde” termen bestaan in oude teksten<br />

en moeten ze begrijpbaar en vertaalbaar blijven. U hoeft ze bijgevolg niet<br />

uit de <strong>terminologie</strong>verzameling te halen. U hoeft enkel hun beschrijving<br />

(definitie, <strong>voor</strong>beeld van het gebruik; cf. 4) aan te passen aan de nieuwe<br />

situatie. Hetzelfde moet u doen bij spellingsveranderingen, zoals die in<br />

Frankrijk en Duitsland bv.<br />

Voorbeeld: Term NL: Gemeenschappelijkheid van goederen<br />

Definitie: verdragsrecht waarbij de gehuwden eigen<br />

bezittingen uitkiezen die als gemeenschappelijk<br />

bezit van beide gehuwden zal<br />

worden beschouwd.<br />

Opmerkingen: Vakgebied: huwelijksrecht<br />

Gebruik: vorig rechtssysteem<br />

Cf.: huwelijksgemeenschap van vruchten<br />

en inkomsten, scheiding van goederen<br />

Bronnen: Zwitsers burgerlijk wetboek, (term) titel<br />

zes, hoofdstuk III, titel, (definitie) volgens<br />

art.215 e.v .(BS 2 40) en art. 225 e.v.<br />

(BS 2 42)<br />

(<strong>voor</strong>beeld vertaald uit het Frans)<br />

Alleen onder gunstige omstandigheden (voldoende werkkrachten, verbondenheid<br />

met vakgebied, voldoende technische kennis, samenwerking met<br />

specialisten) kunt u tegelijkertijd de evolutie van een vakgebied (en de vaklitteratuur)<br />

volgen en een <strong>terminologie</strong>verzameling beheren.<br />

Hoe meer vakgebieden u in een gegevensbank behandelt, hoe moeilijker u<br />

het zal krijgen om ze up-to-date te houden. U bent verplicht om <strong>voor</strong> elk<br />

vakgebied samen te werken met specialisten. Gespecialiseerde diensten<br />

kunnen bestaande <strong>terminologie</strong> mee helpen updaten en belangrijke evoluties<br />

in het vakgebied aangeven.<br />

Werkmethode in<br />

<strong>terminologie</strong> 5<br />

67


5<br />

Werkmethode in<br />

<strong>terminologie</strong><br />

68<br />

5.7.1.2 Aanvulling van inhoud<br />

U kunt fiches aanvullen door nieuwe informatie toe te voegen zoals synoniemen,<br />

definities, context of andere talen (het <strong>terminologie</strong>fiche verder<br />

ontwikkelen; cf. 4.3) of door nieuwe fiches op te stellen (<strong>voor</strong> andere<br />

begrippen of nieuwe begrippen).<br />

Opmerkingen:<br />

U kunt de waarde van een <strong>terminologie</strong>verzameling (kwaliteit en betrouwbaarheid)<br />

verhogen door bestaande fiches aan te vullen en nieuwe fiches<br />

toe te voegen. Op die manier kunt u ook meer gebruikers bereiken en <strong>voor</strong><br />

een grotere verspreiding zorgen.<br />

Bijkomstige informatie maakt het gebruikers ook makkelijker om relaties<br />

te zien (synonymie, equivalentie). Andere talen zorgen dan weer <strong>voor</strong> een<br />

grotere verspreiding van de <strong>terminologie</strong>verzameling bij een grotere groep<br />

potentiële gebruikers.<br />

5.7.1.3 Uitdunning: dubbele fiches (duplicaten) verwijderen<br />

U kunt dubbele fiches of duplicaten verwijderen door fiches bij elkaar te<br />

voegen of te verwijderen.<br />

Opmerkingen:<br />

Duplicaten ontstaan wanneer twee of meer fiches hetzelfde concept<br />

beschrijft. Ze zorgen <strong>voor</strong> verwarring en tijdsverlies tijdens de raadpleging<br />

van een <strong>terminologie</strong>verzameling. Dubbele fiches vormen daarom een hinderpaal<br />

<strong>voor</strong> gebruikers en leveren heel dikwijls kritiek op. Ze zorgen ook<br />

<strong>voor</strong> onnodig extra werk tijdens de opstelling van technische woordenboeken.<br />

In de eerste plaats moet u vermijden dat u fiches maakt die hetzelfde<br />

begrip beschrijven, de echte dubbele fiches. Maar als dat niet lukt, moet<br />

u zo snel mogelijk de dubbele fiches verwijderen en maar één juist fiche<br />

bewaren of ze samenvoegen.<br />

5.7.1.3.1 Samenvoegen van dubbele fiches<br />

U zult eerst en <strong>voor</strong>al een onderscheid moeten maken tussen onschadelijke<br />

en schadelijke dubbele fiches. Dubbele fiches of duplicaten zijn hinderlijk<br />

wanneer ze op elk vlak gelijkaardig zijn, wanneer ze dus exact dezelfde<br />

informatie bevatten. Dergelijke fiches zijn erg irriterend want ze wijzen op<br />

een gebrek aan management terwijl ze eenvoudig te verwijderen zijn.


Minder hinderlijk zijn fiches die hetzelfde begrip behandelen met andere en<br />

complementaire informatie of die in andere talen zijn opgesteld. Samenvoegen<br />

is dan de beste oplossing.<br />

Voorbeeld (vertaald van het Frans):<br />

twee fiches samenvoegen<br />

NL Term geheimhoudingsplicht (1); geheim<br />

houdingsbeding, (2) beroepsge<br />

heim (3);geheimhoudingsclausule (4)<br />

Definitie(DF) Verplichting <strong>voor</strong> bestuursleden en hun onder<br />

geschikten, <strong>voor</strong> specialisten en tolken om een<br />

procedure geheim te houden van hun<br />

samenwerking tenzij het om algemeen gekende<br />

feiten gaat.<br />

Bron (1) L 321.1, art. 9, kanttitel; (2) L 1 8.11,<br />

art. 41, al. 2; (3)L 271.1, art.24 , kanttitel;<br />

(4) O 541.111, art.22; DF: volgens bron (1),<br />

art. 9<br />

NL Term geheimhoudingsplicht (1); geheimhoudingsbe<br />

ding (2)<br />

DF Verbod om geheime en gevoelige persoonlijke<br />

gegevens of persoonsbeschrijvingen zonder<br />

meer door te geven tijdens of na een beroep<br />

waarbij dergelijke gegevens moeten worden<br />

gekend.<br />

Bron (1) LF Assurance-Accidents, art. 102 (BS<br />

832.20); (2) LF Protection des données, art.<br />

35 (BS 235.1); (DF) volgens bron (2)9<br />

Resultaat:<br />

FR Term geheimhoudingsplicht (1); geheimhoudingsbe<br />

ding (2);beroepsgeheim (3); geheimhoudings<br />

clausule (4)<br />

DF Verplichting <strong>voor</strong> bestuursleden en hun onder<br />

geschikten en <strong>voor</strong> s specialisten om geen gevo<br />

elige en geheime gegevens zonder meer door te<br />

geven die ze tijdens hun beroep gekregen<br />

hebben.<br />

Bron (1) L 32.1, art. 9, kanttitel, LF Assurance-<br />

accidents, art. 102 (BS 832.20); (2) L 8.11,<br />

art. 41, al. 2, LF protection des données,<br />

art.35 (BS 235.1); (3) L271.1, art. 24 , kant<br />

Werkmethode in<br />

<strong>terminologie</strong> 5<br />

69


5<br />

Werkmethode in<br />

<strong>terminologie</strong><br />

70<br />

titel; (4) O 541.111, art.22<br />

Fiches die hetzelfde begrip omschrijven maar verschillende toepassingsgebieden<br />

(bv. verschillende vakgebieden) aangeven, komen ook veel <strong>voor</strong>.<br />

Zo bestaat er in elk gebied van de administratie en van de wet een andere<br />

toezichthoudende instantie die overal dezelfde taak op zich neemt. Hetzelfde<br />

geldt <strong>voor</strong> andere wettelijke termen die begrippen aanduiden in<br />

verschillende vakgebieden. In die gevallen moet u nagaan of de fiches<br />

bij elkaar kunt voegen en of u het begrip op een hiërarchisch hoger niveau<br />

kunt zetten. Op die manier zijn de verschillende toepassingsgebieden ook<br />

inbegrepen zonder dat ze expliciet moeten worden vermeld, zoals in de<br />

oorspronkelijke definitie. Voordat u de beslissing neemt om duplicaten bij<br />

elkaar te voegen raden we aan dat u zich afvraagt of de fiches die een term<br />

in één bepaald vakgebied plaatsen, geen belangrijke terminologische functie<br />

vervullen (zie het volgende <strong>voor</strong>beeld: “informatieplicht” in de verschillende<br />

gebieden van de wet).<br />

Voorbeeld: definities samenvoegen<br />

Informatieplicht, plicht om informatie te verstrekken<br />

a) Plicht van de beheerder van een gegevensbank om op<br />

vraag van een persoon de persoonlijke gegevens van die<br />

persoon te verstrekken uit de gegevensbank. Daarnaast<br />

moet hij ook informeren over het doel en de juridische<br />

achtergrond van de gegevensbehandeling, over de medewerkers<br />

aan de gegevensbank en over de bestemming van<br />

de gegevens.<br />

b) Plicht van de verhuurder om bij overdracht op vraag van de<br />

nieuwe huurder het proces-verbaal dat tijdens de teruggave<br />

wordt opgesteld <strong>voor</strong> te leggen.<br />

c) Plicht van elke concessiehouder om alle informatie en<br />

documenten te geven wanneer er een klacht moet worden<br />

onderzocht met het oog op een algemeen nazicht of een<br />

nazicht van de verschillende werkzaamheden.<br />

d) Plicht van iedereen om een onderzoeksautoriteit of een<br />

gerecht informatie te geven.<br />

e) e) Plicht van de belastingplichtige om de federale Staat te<br />

informeren over de bijdragen die van belang zijn <strong>voor</strong> de<br />

belastingaangifte, <strong>voor</strong> de -meting en <strong>voor</strong> de -berekening.<br />

Resultaat van de samenvoeging:<br />

Definitie:<br />

Wettelijke plicht van elke autoriteit of rechtspersoon<br />

om aan de bevoegde autoriteiten of personen getrouwe<br />

informatie of toegang tot dossiers te geven over feiten of<br />

omstandigheden die in de wet worden genoemd.


5.7.1.3.2 Valse duplicaten<br />

Fiches die gelijkvormige termen bespreken maar waarvan de concepten<br />

niet helemaal overlappen zijn valse dubbele fiches. Ze komen veel <strong>voor</strong><br />

in de <strong>terminologie</strong> van de wet en administraties zou vergelijken. Aanduidingen<br />

van autoriteiten zijn daar een goed <strong>voor</strong>beeld van (cf. 5.4.1).<br />

Juridische termen, zoals misdrijven, moet u heel precies beschrijven<br />

(door ze op aparte fiches te zetten). Ze worden in verschillende landen<br />

wel door dezelfde termen aangeduid, toch zullen ze anders worden<br />

veroordeeld en bestraft. U moet dan alle mogelijke informatie op de<br />

<strong>terminologie</strong>fiches opnemen (naast definitie ook regio van oorsprong,<br />

gebruiksveld, verwijzing naar verwante fiches). Op die manier kunt u<br />

er<strong>voor</strong> zorgen dat de termen juist worden gebruikt.<br />

Voorbeeld: Namen van de politieke instanties<br />

Begrip/<br />

Aanduiding<br />

Kamer van<br />

het federaal<br />

parlemen<br />

Duitsland Oostenrijk Zwitserland<br />

Bundesrat<br />

(federale raad)<br />

Regering Bundesregierung<br />

(federale regering)<br />

Stabsstelle der<br />

Regierung<br />

Bundeskanzleramt<br />

Chancellerie fédérale<br />

Federal Chancellery<br />

(Federale Kanselarij)<br />

Echte homoniemen (woorden die dezelfde<br />

schrijfwijze en uitspraak hebben maar<br />

waarvan de uitspraak verschilt) komen niet<br />

in aanmerking omdat ze naar verschillende<br />

begrippen verwijzen. Zij worden volgens<br />

de algemene terminologische regel behandeld:<br />

“een fiche per begrip”.<br />

Bundesrat<br />

(federale raad)<br />

Bundesregierung<br />

(federale regering)<br />

U kunt duplicaten vermijden door de<br />

duplicaten te checken <strong>voor</strong> u nieuwe<br />

fiches maakt of een volledige verzame-<br />

ling invoegt. Een opdracht die de inspan-<br />

ning waard is.<br />

Duplicaten (dubbele fiches) zijn onvermijdelijk<br />

omdat sommige diensten hun eigen <strong>terminologie</strong>verzameling delen<br />

in één databank en daarnaast nog een eigen verzameling hebben. Over-<br />

Ständerat<br />

(raad van de staten)<br />

Bundesrat<br />

(federale raad)<br />

Bundeskanzleramt Bundeskanzlei<br />

Chancellerie fédérale<br />

Federal Chancellery<br />

(Federale Kanselarij)<br />

Werkmethode in<br />

<strong>terminologie</strong> 5<br />

71


5<br />

Werkmethode in<br />

<strong>terminologie</strong><br />

72<br />

lappingen tussen deze twee verzamelingen zullen hoogst waarschijnlijk<br />

duplicaten met zich meebrengen wanneer <strong>terminologie</strong> wordt uitgewisseld.<br />

Hetzelfde gebeurt wanneer een verzameling om tijd te winnen onmiddellijk<br />

wordt overgenomen zonder ze eerst op duplicaten te controleren.<br />

5.7.1.4 Verbetering<br />

• Verbetering van de inhoud van de fiches.<br />

• Verbetering van de spellingsfouten.<br />

Opmerkingen:<br />

Inhoudelijke fouten (foute informatie) kan op elk niveau <strong>voor</strong>komen (term/<br />

synoniem/ equivalent, definitie, opmerkingen i.v.m. het gebruik). Ze komen<br />

de betrouwbaarheid en de kwaliteit van de <strong>terminologie</strong>verzameling of –bank<br />

niet ten goede. U moet ze bijgevolg zo snel mogelijk verwijderen<br />

Spellingsfouten moeten onmiddellijk worden gecorrigeerd.<br />

5.7.1.5 Aanpassing van de vorm<br />

• Breng wijzigingen aan in de vorm van de fiches om te voldoen aan de<br />

nieuwe regels (vb. bronnen<strong>voor</strong>stelling).<br />

• Pas de spelling aan volgens de geldende regels.<br />

Opmerkingen:<br />

Bepaalde vormelijke elementen kunt u automatisch aanpassen maar anderen<br />

vragen meer tijd. Sommige aanpassingen zijn niet groot genoeg om<br />

nazicht van de hele verzameling te rechtvaardigen. In die gevallen kunt<br />

u de vorm beter aan het einde aanpassen wanneer u de inhoud van de<br />

verzameling nakijkt.<br />

Wanneer u de termen aanpast aan de nieuwe spellingsregels, zou u de<br />

oude vormen ook moeten laten staan. In teksten die <strong>voor</strong> de aanpassing<br />

van de spellingsregels zijn geschreven, blijven de achterhaalde vormen<br />

staan en die moeten begrijpbaar blijven. Daarenboven maken ze het eenvoudiger<br />

om de fiches te raadplegen <strong>voor</strong> gebruikers die de nieuwe regels<br />

niet kennen. De correcte vorm moet u dan wel aanduiden.<br />

Voorbeeld: Term NL: on-line (1); online(2))


Opmerkingen: Vakgebied: informatica<br />

Gebruik: (2) nieuwe spelling van 2005<br />

Bronnen: (1).....<br />

(2) auteur<br />

5.7.1.6 De gegevensbank herstructureren<br />

U kunt fiches naar een nieuw vakgebied of een nieuw onderdeel van een<br />

vakgebied verplaatsen om de databank meer coherent te maken.<br />

Opmerking:<br />

Wanneer u de <strong>terminologie</strong> van een omvangrijk vakgebied behandelt zoals<br />

het recht, zou u elke tak van dat vakgebied apart moeten behandelen (privaatrecht,<br />

strafrecht, administratief recht, milieurecht, verkeersrecht en<br />

landbouwrecht). Op die manier kunt u stelselmatig uw <strong>terminologie</strong>verzameling<br />

per thema uitbouwen. Sommige fiches zult u misschien moeten<br />

verplaatsen naar een lager niveau. Ze waren in een eerste stadium misschien<br />

niet nauwkeurig genoeg samengesteld en op een te hoog niveau<br />

waren geplaatst of het vakgebied was misschien nog niet behandeld.<br />

De classificatie van de termen opmaken (cf. 6) is een belangrijke <strong>voor</strong>waarde<br />

om termen coherent en per thema te rangschikken (vb. vakwoordenboeken).<br />

Een goede classificatie zorgt er<strong>voor</strong> dat u een deel van de<br />

verzameling kunt opvragen om te beheren. Die opdracht is echter niet altijd<br />

even eenvoudig. Bij<strong>voor</strong>beeld termen i.v.m. autoriteiten en organisaties<br />

kunnen zowel in hun specifiek vakgebied als in het vakgebied ‘autoriteiten<br />

en organisaties’ worden ondergebracht. In dit geval is het erg <strong>voor</strong>delig <strong>terminologie</strong>formats<br />

op te stellen waarin u een dergelijke dubbele classificatie<br />

kunt toepassen (vakgebied en thema: tolwezen en autoriteiten, fiscaal recht<br />

en autoriteiten).<br />

5.7.2.1<br />

Het management van gegevens en verzamelingen is een dagelijkse bezigheid<br />

en net daarom vraagt het een georganiseerde aanpak. Grote verzamelingen<br />

managen is niet iets wat u zonder <strong>voor</strong>bereiding kunt doen. U moet<br />

het als een volwaardig onderdeel van het <strong>terminologie</strong>werk zien en plannen<br />

(cf. 5.2.4)<br />

Werkmethode in<br />

<strong>terminologie</strong> 5<br />

5.7.2<br />

Praktische<br />

tips<br />

73


5<br />

Werkmethode in<br />

<strong>terminologie</strong><br />

74<br />

5.7.2.2<br />

Het is erg belangrijk dat de van de <strong>terminologie</strong>beheerders een ‘updateplan’<br />

maken. Ze moeten prioriteiten stellen en managementcriteria vastleggen.<br />

Enkele aspecten waarmee u rekening zou moeten houden wanneer u terminologische<br />

gegevens managet<br />

• Belang van de <strong>terminologie</strong> (veel gevraagd, politiek actueel, juridisch<br />

relevant, erg belangrijk <strong>voor</strong> het bedrijf enz.)<br />

• Belang van het vakgebied (draagwijdte/omvang van nieuwe gegevens<br />

in het vakgebied of van de herziening van juridische teksten of normen:<br />

fundamentele, specifieke, algemene herziening enz.)<br />

• Omvang van het <strong>terminologie</strong>werk (vb. lengte van de te evalueren<br />

bronteksten) en de capaciteit van de <strong>terminologie</strong>dienst.<br />

• • Beschikbaarheid van specialisten enz.<br />

5.7.2.3<br />

Door de evoluties binnen de verschillende vakgebieden en de gespecialiseerde<br />

litteratuur nauwgezet op te volgen, zet u een goede basis op <strong>voor</strong><br />

geslaagd gegevensmanagement. De verantwoordelijken van het project<br />

moeten i.s.m. specialisten de evoluties binnen de vakgebieden van hun<br />

<strong>terminologie</strong>verzameling volgen. Alleen op die manier zal de gegevensbank<br />

op tijd kunnen worden geüpdatet. Elk terminologisch project heeft iemand<br />

nodig die <strong>voor</strong> het management instaat, in het beste geval de samensteller<br />

van de verzameling.<br />

5.7.2.4<br />

De inhoud van uw <strong>terminologie</strong>banken kunt u het best uitbreiden door hele<br />

<strong>terminologie</strong>verzamelingen na te kijken. Daarom raden we u aan om thematisch<br />

te werk te gaan (cf. 5.2.4). Het is bovendien een goed om dit te combineren<br />

met een update van al bestaande fiches. Zo vermijdt u dubbel werk.<br />

5.7.2.5<br />

Als een <strong>terminologie</strong>verzameling al in een of meer talen is opgesteld, is het


veel makkelijker om er een bijkomende taal aan toe te voegen. Vooral als<br />

de fiches de noodzakelijke informatie bevatten <strong>voor</strong> een vergelijking van de<br />

concepten (nl. definitie en vakgebied; cf. 5.4.1).<br />

5.7.2.6<br />

Spellingfouten en inhoudelijke fouten moeten tot een minimum worden<br />

beperkt in een kwaliteitsvolle <strong>terminologie</strong>verzameling (de fiches worden<br />

door specialisten gecontroleerd <strong>voor</strong>dat ze in de <strong>terminologie</strong>bank worden<br />

opgenomen). U kunt ze zo onmiddellijk verbeteren zonder dat u hoeft te<br />

wachten tot u de hele verzameling nakijkt.<br />

5.7.2.7<br />

U kunt duplicaten in een <strong>terminologie</strong> het eenvoudigst uit uw <strong>terminologie</strong><br />

verwijderen met alfabetische lijsten per vakgebied van termen uit de<br />

belangrijkste talen (nl. de meest <strong>voor</strong>komende talen). Homografen, termen<br />

met dezelfde schrijfwijze, kunt u op die manier heel snel opsporen. Ook de<br />

meeste echte duplicaten kunt u zo op het spoor komen.<br />

5.7.2.8<br />

De originele versies van <strong>terminologie</strong>verzamelingen of vakwoordenlijsten<br />

(met bronvermelding) zou u moeten bijhouden. Ze zijn een belangrijk<br />

onderdeel van de documentatie van de verzameling en u kunt ze gebruiken<br />

wanneer u de <strong>terminologie</strong> verder wilt uitbreiden. Om geen gegevens te<br />

verliezen is het ook verstandig om een kopie van de te behandelen verzameling<br />

op te slaan.<br />

Elke update of verbetering van de fiches moet u volgens bepaalde regels<br />

uitvoeren. In dergelijke regels is bv. vastgelegd welke informatie u op welke<br />

manier veranderen of hoe u het werk moet opslaan.<br />

5.7.2.9<br />

Bepaalde achtergrondinformatie is bijzonder belangrijk wanneer u de <strong>terminologie</strong><br />

later nog wilt aanpassen. Een aanduiding van het vakgebied,<br />

een definitie en <strong>voor</strong>al een bronvermelding met datum mogen daarom niet<br />

ontbreken.<br />

Elke update moet u op de fiches aanduiden. U kunt dit doen door de datum<br />

Werkmethode in<br />

<strong>terminologie</strong> 5<br />

75


5<br />

Werkmethode in<br />

<strong>terminologie</strong><br />

5.8<br />

Computerondersteunde<br />

<strong>terminologie</strong><br />

76<br />

van update in de fiches op te nemen. Een dergelijke aanduiding van de<br />

datum is niet alleen belangrijk <strong>voor</strong> het management maar kan de interesse<br />

van gebruikers opwekken en de nadruk leggen op de accuraatheid van de<br />

gegevens.<br />

5.7.2.10<br />

De opbouw van een <strong>terminologie</strong>verzameling mag het management bemoeilijken.<br />

Uitgebreide verzamelingen (een duizendtal fiches) kunt u best in<br />

verschillende deelverzamelingen (per vakgebied of onderdeel van een vakgebied)<br />

opdelen die makkelijker te managen zijn. Dat is de enige manier<br />

om gegevens rationeel te managen. U heeft immers een goed overzicht<br />

nodig van de <strong>terminologie</strong>verzameling om uw gegevens te managen en te<br />

grote verzamelingen zijn moeilijk te managen.<br />

We raden ook aan om vakgebied per vakgebied naar duplicaten te zoeken.<br />

Duplicaten duiden hetzelfde begrip aan en behoren bijgevolg tot hetzelfde<br />

vakgebied.<br />

Voordat u zich laat verleiden tot de aankoop van computerprogramma’s<br />

<strong>voor</strong> <strong>terminologie</strong>, zou u een paar zaken op een rijtje moeten zetten. Die<br />

kunnen variëren afhankelijk van uw beroep of organisatie. De problemen<br />

en de eisen waarmee een zelfstandige vertaler te maken krijgt, zijn duidelijk<br />

minder omvangrijk dan de problemen en de eisen waaraan een belangrijke<br />

vertaaldienst is blootgesteld in een overheidsdienst of een multinational.<br />

Voor een zelfstandige vertaler is het niet noodzakelijk om <strong>terminologie</strong> via<br />

het internet te beheren terwijl dat <strong>voor</strong> een grote vertaaldienst juist van<br />

vitaal belang is. Een netwerk is <strong>voor</strong> hen broodnodig om samen te werken<br />

of de krachten te bundelen met hun partners. Als een vertaaldienst een<br />

grote <strong>terminologie</strong>bank of al andere ondersteunende computerprogramma’s<br />

gebruikt, zal dat de keuze van nieuwe programma’s ook beïnvloeden.<br />

In de jaren negentig werkten de meeste vertaaldiensten al met een computer.<br />

Het eerste gevolg daarvan was dat de oude ‘schoenendozen’ met<br />

fiches werden vervangen door twee- of meertalige <strong>terminologie</strong>lijsten die<br />

meestal met een tekstverwerkingssysteem werden uitgewerkt. Deze systemen<br />

hebben maar beperkte mogelijkheden om termen te sorteren of op te<br />

zoeken. Ze zijn dus niet het ideale hulpmiddel om <strong>terminologie</strong>verzamelingen<br />

goed te beheren of te analyseren, zelfs wanneer het om gegevensbanken<br />

met alleen basisgegevens gaat (cf. 4.6). Dergelijke lijsten zijn zelden<br />

voldoende gestructureerd en kunnen geen automatische bewerkingen uitvoeren<br />

zoals conversie <strong>voor</strong> gegevensuitwisseling


Spreadsheets en programma’s <strong>voor</strong> het management van gegevensbanken<br />

waren een gevoelige verbetering <strong>voor</strong> organisaties met lage budgetten.<br />

Beide programmasoorten maken deel uit van de standaarduitrusting van de<br />

huidige PC’s. Daarmee kunt u grotere verzamelingen opstellen, het <strong>terminologie</strong>format<br />

en de gegevensinvoer beter aanpassen aan uw behoeftes en uw<br />

gegevens efficiënter beheren. Daarnaast kunt u met dergelijke programma’s<br />

gegevens op een meer veelzijdige manier invoeren en opzoeken<br />

Tegenwoordig zijn er heel wat PC-programma’s op de markt die speciaal<br />

zijn ontworpen <strong>voor</strong> <strong>terminologie</strong>werk en verwerking van meertalige gegevens.<br />

Bovendien bieden de huidige programma’s een perfecte oplossing<br />

<strong>voor</strong> technische, organisatorische en terminologische problemen die tijdens<br />

het vertalen <strong>voor</strong>komen 1 . Toch heeft het grote aanbod aan hulpprogramma’s<br />

<strong>voor</strong> PC’s ook een nadeel. Deze hulpprogramma’s hebben<br />

elk hun specifieke eigenschappen en opties waardoor ze onderling sterk<br />

verschillen. Dat maakt het moeilijker om digitale gegevens uit te wisselen.<br />

Vooral kleine gegevensbaken zijn minder compatibel geworden. Gebruikers<br />

kunnen immers kiezen uit een grote waaier van <strong>terminologie</strong>formats<br />

van databanken en fiches en sommige vertaalsystemen gebruiken formats<br />

die niet altijd verenigbaar zijn met het formaat van een <strong>terminologie</strong>bank.<br />

De toenemende inspanningen van organisaties zoals ISO, DIN, NEN enz.<br />

om digitale gegevensuitwisseling en samenwerking eenvoudiger te maken,<br />

worden keer op keer gehinderd door de situatie op de markt.<br />

Zorg dat u goed geïnformeerd bent <strong>voor</strong>dat u ondersteunende software aankoopt.<br />

Op die manier kunt u er<strong>voor</strong> zorgen dat uw eerste aankoop meteen<br />

de goede is en dat bespaart u nutteloos werk. Door een goede keuze te<br />

maken, houdt u de tijd binnen de perken om met het programma vertrouwd<br />

te raken en om het aan uw behoeftes aan te passen. Daarnaast vermijdt u<br />

dat u te veel gegevens zou moeten in- of uitvoeren en dat u te veel bestanden<br />

zou moeten converteren. Dat zou geld- en tijdsverspilling zijn.<br />

We waarschuwen u ook om niet zelf een hulpprogramma te maken. Het<br />

marktaanbod is zo groot dat het weinig zin heeft om een eigen hulpprogramma<br />

te gaan schrijven. Een dergelijke investering – de ervaring leert<br />

ons dat die erg groot is en dikwijls wordt onderschat – is enkel te rechtvaardigen<br />

wanneer na een grondig marktonderzoek blijkt dat alle beschikbare<br />

producten niet voldoen. Het marktonderzoek moet dan wel volgens een<br />

aantal criteria verlopen die we hieronder opsommen.<br />

1 Voor een volledige lijst van programma’s verwijzen we naar de site http://www.rifal.org/ onder de rubriek<br />

‘Outils / Inventaire terminotique’<br />

Werkmethode in<br />

<strong>terminologie</strong> 5<br />

5.8.1<br />

Een ruim<br />

aanbod aan<br />

producten<br />

5.8.2<br />

Optimaal<br />

gebruik van<br />

hulpmiddelen<br />

77


5<br />

Werkmethode in<br />

<strong>terminologie</strong><br />

5.8.3<br />

De keuze van<br />

een hulpprogramma<br />

<strong>voor</strong><br />

<strong>terminologie</strong>werk<br />

78<br />

Eerst en <strong>voor</strong>al moet uw computer de eigenschappen hebben die nodig zijn<br />

om een hulpprogramma te kunnen gebruiken (geheugen, processor, harde<br />

schijf, enz.).<br />

Het hulpprogramma moet voldoen aan de volgende criteria 2<br />

• Het moet makkelijk te integreren zijn in uw vertaalbureau. Het programma<br />

moet compatibel zijn met uw tekstverwerkers en andere<br />

ondersteunende programma’s. Zo hoeft u geen dure aanpassingen te<br />

doen.<br />

• Het programma moet op een netwerk kunnen worden gezet, zeker bij<br />

vertaaldiensten.<br />

• Wanneer u in een netwerk werkt, zou u het toegangs- en aanpassingsrecht<br />

moeten kunnen vastleggen en beheren. Niet iedereen heeft immers<br />

dezelfde verantwoordelijkheid. Het moet minstens mogelijk zijn om de<br />

wijzigingen bij te houden en te kunnen bekijken wie het programma heeft<br />

gebruikt.<br />

• Verschillende personen moeten de termenbank tegelijkertijd kunnen<br />

raadplegen. Maar twee of meer personen mogen niet tegelijkertijd<br />

wijzingen kunnen aanbrengen in een fiche.<br />

• Het hulpprogramma moet een ongelimiteerd aantal fiches kunnen verwerken.<br />

• De grootte van de invoervelden mag geen grenzen hebben. Als de<br />

grootte toch beperkt is, moeten de invoervelden groot genoeg zijn om<br />

alle gegevens te kunnen invoeren (term, synoniem, bron).<br />

• Het moet mogelijk zijn om verschillende talen te behandelen en elke<br />

taal moet een eigen plaats krijgen in de gegevensbank. Zelfs wanneer<br />

er maar twee talen in de gegevensbank worden opgenomen, kan het<br />

nuttig zijn om equivalenten in een derde taal op te nemen. Een derde<br />

taal kan de taal van de brondocumenten zijn. Dit komt dikwijls <strong>voor</strong><br />

bij internationale akkoorden, informatica of wetenschappen.<br />

• • Wanneer het programma maar één <strong>terminologie</strong>format <strong>voor</strong>stelt,<br />

moet dat format geschikt zijn om alle belangrijke gegevens in te voeren<br />

(term, synoniem, bron, enz.). U moet ook een basisformat <strong>voor</strong> fiches<br />

kunnen vastleggen opdat de fiches die u samenstelt en bij uw <strong>terminologie</strong>verzameling<br />

voegt alle noodzakelijke gegevens bevatten (cf. 4.3).<br />

2 Zie ook: MAYER, F. & SCHMITZ, K.D. et al. 1996. GTW-Report. Criteria for the Evaluation of Terminol-<br />

ogy Managment Software.


• U moet eenvoudig en snel kunnen zoeken in uw <strong>terminologie</strong>bank.<br />

Maar de zoekopdrachten moeten met verschillende criteria kunnen<br />

gebeuren (per vakgebied, samenstellingen, enz.). U moet ook naar<br />

volledige teksten kunnen zoeken.<br />

• U moet de gegevens op een eenvoudige en gebruiksvriendelijke manier<br />

kunnen behandelen, zoals in een tekstverwerkingsprogramma. Toch<br />

moeten de functies van het hulpprogramma zijn aangepast aan <strong>terminologie</strong>werk<br />

(algemene verbetering, stukken tekst automatisch invoegen).<br />

• Het programma moet de tekensystemen van de werktalen en hyperlinks<br />

kunnen verwerken.<br />

• Om eenvoudig gegevens uit te wisselen, moet u fiches en een hele<br />

verzameling kunnen selecteren en in- en uitvoeren in een standaardformat<br />

• Een automatische controle op duplicaten moet <strong>voor</strong>komen dat een<br />

term meer dan een keer <strong>voor</strong>komt bij het opstellen of invoeren van<br />

gegevens.<br />

• U moet uw volledige verzameling of een onderdeel van uw verzameling<br />

kunnen uitprinten in verschillende formats (lay-out, lettertype)<br />

Ondersteunende programma’s <strong>voor</strong> <strong>terminologie</strong> moeten aan een groot<br />

aantal criteria voldoen. Maar één criterium geldt <strong>voor</strong> alle programma’s.<br />

Ze bij gegevensuitwisseling fiches van verschillende formaten kunnen converteren<br />

en opslaan, zonder al te veel manuele aanpassingen. Toch zijn er<br />

weinig gebruikers die met dit criterium rekening houden zodat het moeilijker<br />

wordt om gegevens uit te wisselen en samen te werken.<br />

Opdat het computerondersteund <strong>terminologie</strong>werk vruchten zou afwerpen,<br />

is het noodzakelijk dat u een modelfiche vastlegt. Een dergelijke modelfiche<br />

moet duidelijk gestructureerd zijn en duidelijk afgelijnde velden hebben<br />

<strong>voor</strong> de verschillende categorieën van gegevens. Op het fiche moeten alle<br />

velden en subvelden staan die nodig zijn om gegevens duidelijk en samenhangend<br />

<strong>voor</strong> te stellen.<br />

We raden u aan om het formaat van de fiches vast te leggen <strong>voor</strong>dat u een<br />

programma aankoopt. Uw formaat mag niet alleen maar de basisgegevens<br />

bevatten en mag niet <strong>voor</strong>tvloeien uit uw huidige behoeftes. U moet<br />

er immers rekening mee moeten houden dat u vroeg of laat ook andere,<br />

Werkmethode in<br />

<strong>terminologie</strong> 5<br />

5.8.4<br />

Wat af te wegen<br />

<strong>voor</strong> een<br />

programma<br />

aan te kopen<br />

79


5<br />

Werkmethode in<br />

<strong>terminologie</strong><br />

80<br />

bijkomstige gegevens nodig zal hebben. Zo zult u gegevens die nodig zijn<br />

<strong>voor</strong> het management van uw <strong>terminologie</strong>bank moeten invoeren zodra uw<br />

<strong>terminologie</strong>verzameling uitbreidt (cf. 4.2). Misschien gebruikt u dergelijke<br />

informatie op dit moment niet dikwijls en slaat u ze tijdelijk op in een veld<br />

dat daar niet <strong>voor</strong> is ontworpen. Het is bijgevolg beter om een programma<br />

te kiezen waarbij het formaat van het fiche kan worden aangepast aan uw<br />

behoeftes<br />

Informeer u in elk geval goed <strong>voor</strong>dat u een beslissing neemt:<br />

• Praat met terminologen over uw plannen. Neem daar<strong>voor</strong> contact op<br />

met een openbaar of privaat <strong>terminologie</strong>centrum.<br />

• Win informatie in bij gebruikers van het programma dat u wilt kopen.<br />

U kunt dat doen door zowel publieke als private vertaaldiensten of<br />

gebruikersgroepen aan te spreken. We raden ook aan om de vakpers<br />

en gespecialiseerde sites te raadplegen (cf. Bijlage 2 en 3)<br />

• Vraag een demoversie van het programma zodat u kunt testen of het<br />

programma gebruiksvriendelijk is, of het programma makkelijk te integreren<br />

is in uw bureau en of het programma goed werkt en betrouwbaar<br />

is<br />

• Vergelijk de prijzen van de programma’s op de markt. Reken daar<br />

wel de bijkomstige kosten bij (installatie, opleiding, conversie van uw<br />

<strong>terminologie</strong>, technische ondersteuning, onderhoud, updaten, enz.).<br />

• Als het programma maar één formaat <strong>voor</strong> de fiches <strong>voor</strong>stelt (vb. maar<br />

een veld <strong>voor</strong> term en synoniemen), ga dan na of dat formaat wel naar<br />

een standaardformaat kan worden geconverteerd om er gegevens mee<br />

te kunnen uitwisselen.<br />

• Geef niet toe aan de verleiding om een <strong>voor</strong>lopige versie aan te kopen.<br />

Ook niet wanneer u werd beloofd dat u later, gratis, de definitieve<br />

versie zult krijgen. Het verlangen om een altijd het laatste nieuwe<br />

materiaal te hebben, ook wanneer het nog niet goed is getest, kan duur<br />

uitvallen!


Om uw product ten volle te kunnen gebruiken, geven we u de volgende<br />

raad:<br />

• Leg het formaat van uw fiches zo vast dat u ze makkelijk kunt verwerken<br />

met de meest <strong>voor</strong>komende fiches. Als geen enkel formaat voldoet<br />

aan uw eisen, bespreek dat dan met ervaren collega’s <strong>voor</strong>dat u zelf<br />

een programma gaat schrijven.<br />

• Weeg zorgvuldig af of uw behoeftes te rijmen vallen met de eisen <strong>voor</strong><br />

een vlotte samenwerking (zijn uw fiches wel compatibel met andere<br />

formaten? Zijn er wel voldoende uitwisselingsmogelijkheden?)<br />

• Voer gegevens (term, opmerkingen, bron, enz.) altijd in het veld in dat<br />

daar<strong>voor</strong> is ontworpen.<br />

• Gebruik de opstelling van uw nieuwe <strong>terminologie</strong>bank om de inhoud<br />

en lay-out van uw bestaande verzamelingen up te daten.<br />

• De overdracht van gegevens uit de bestaande verzameling naar uw<br />

nieuwe gegevensbank kan moeilijker blijken dan u <strong>voor</strong>af dacht.<br />

Aarzel dan niet om hulp te vragen aan uw leverancier (opgepast <strong>voor</strong><br />

hoge kosten!) of roep de hulp in van een goede <strong>terminologie</strong>dienst. Die<br />

laatste zal zeker akkoord gaan om met u samen te werken, u raad te<br />

geven en u te helpen bij de conversie van uw gegevens.<br />

• Samenwerking met een <strong>terminologie</strong>centrum biedt veel <strong>voor</strong>delen (cf.3).<br />

Volgende raad zorgt er<strong>voor</strong> dat u die <strong>voor</strong>delen beter kunt benutten:<br />

- Wijzig de structuur en het formaat van uw fiches niet <strong>voor</strong>dat u uw<br />

behoeftes met een goed <strong>terminologie</strong>centrum besproken hebt. Breng<br />

ook geen wijzigingen aan <strong>voor</strong>dat u hebt getest of uw fiches met<br />

andere fiches compatibel zijn.<br />

- Het formaat van de fiches van een mogelijke partner mag geen rem<br />

op de samenwerking zijn. Niet alle velden moeten worden ingevuld.<br />

U hoeft er alleen <strong>voor</strong> te zorgen dat de belangrijkste velden <strong>voor</strong>zien<br />

zijn (cf.4.1).<br />

- Beschouw het <strong>terminologie</strong>centrum waarmee u samenwerkt als een<br />

partner en niet als een concurrent.<br />

• Begin met het programma te werken onmiddellijk nadat u het hebt<br />

geïnstalleerd. Op die manier loopt u het risico niet dat u alles van uw<br />

opleiding vergeet.<br />

Werkmethode in<br />

<strong>terminologie</strong> 5<br />

5.8.5<br />

Wat te doen<br />

na uw aankoop<br />

81


5<br />

Werkmethode in<br />

<strong>terminologie</strong><br />

5.8.6<br />

Nieuwe ontwikkelingen<br />

82<br />

De laatste jaren hebben we een exponentiële groei gekend van computerprogramma’s<br />

<strong>voor</strong> <strong>terminologie</strong>-extractie. Op dit moment zijn er twee<br />

soorten producten op de markt. Enerzijds zijn er de programma’s die<br />

alleen statistische gegevens gebruiken om kandidaat-termen op te sporen.<br />

En anderzijds is er software die ook specifieke linguïstische criteria laat<br />

meespelen afhankelijk van de taal. Van de laatste soort zijn maar enkele<br />

programma’s die een aanvaardbaar niveau halen. De besten onder hen<br />

herkennen 80 procent van de kandidaat-termen, afhankelijk van de analyse-<br />

en rekenmethode.<br />

Het <strong>voor</strong>deel van dergelijke computerprogramma’s is de hoge snelheid waarmee<br />

ze de <strong>terminologie</strong> uit lange documenten kunnen halen. Dit <strong>voor</strong>deel<br />

wordt afgezwakt door het feit dat sommige termen door de mazen van het<br />

net glippen of ten onrechte term worden genoemd. Het aantal fouten hangt<br />

af van programma tot programma. De resultaten moeten bijgevolg worden<br />

nagekeken en op orde worden gezet en dat is erg tijdrovend. Daarbovenop<br />

komen de tijd om het programma te installeren en de aankoopprijs. Soms<br />

moeten de resultaten van een extractieprogramma ook nog worden geconverteerd<br />

<strong>voor</strong>dat ze in een verzameling kunnen worden opgenomen.<br />

Zullen dergelijke programma’s in de toekomst echt worden gebruikt? Dat<br />

hangt af van de doelstellingen die de betrokken diensten met <strong>terminologie</strong><br />

evaluatie van teksten willen bereiken. Hoe ze het werk zullen organiseren,<br />

over hoeveel personeel en geld ze beschikken en <strong>voor</strong>al hoe lang de teksten<br />

zijn en of die ook digitaal beschikbaar zijn.<br />

Vergeet zeker niet dat computerondersteunde terminolo-<br />

gie enkel een hulpmiddel is, tegenwoordig zelfs een nood-<br />

zakelijk hulpmiddel. Toch zullen dergelijke computer-pro-<br />

gramma’s niet alleen <strong>voor</strong> resultaten zorgen. Het geheim<br />

is en blijft dat u de werkmethodes perfect beheerst.


Hoe groter een <strong>terminologie</strong>verzameling is, hoe moeilijker het is om die te<br />

behandelen en te beheren en hoe moeilijker het is om er fiches uit op te<br />

zoeken. Het is niet langer voldoende om de fiches alfabetisch te rangschikken,<br />

zelfs niet <strong>voor</strong> <strong>terminologie</strong>banken die op krachtige computersystemen<br />

draaien. Een aangepaste systematische classificatie met aangepaste codes<br />

(vakgebiedcodes cf. 4.1.3) is een middel om sneller en beter betrouwbare<br />

op te zoeken.<br />

Door fiches systematisch te classificeren, kunt u uw verzameling in verschillende<br />

subcategorieën onderverdelen. Zo kunt u de verzameling eenvoudiger<br />

controleren en managen. U zult niet alleen eenvoudiger en sneller<br />

gegevens kunnen opvragen maar u zult uw gegevens ook beter kunnen<br />

managen en onderhouden, zoals:<br />

• Subverzamelingen updaten en nakijken;<br />

• Verzameling systematisch uitbouwen;<br />

• Vakwoordenlijsten creëren;<br />

• Gegevens van een vakgebied uitwisselen.<br />

Gebruikers kunnen fiches daarenboven beter begrijpen als die zijn geclassificeerd.<br />

Een aanduiding van het vakgebied op het fiche (cf. 4.1.3) maakt<br />

het eenvoudiger om identieke termen (homografen) op te sporen.<br />

Voorbeeld: „Sinus“<br />

Classificatie<br />

Geneeskunde<br />

FR “sinus”<br />

toute cavité développée à l’intérieur d’un organe ou<br />

toute dilatation localisée d’un organe creux<br />

DE „Sinus“<br />

taschenartige Ausbuchtungen von Organen und Körperhöhlen<br />

EN “sinus”<br />

cavity in the substance of a bone of the skull that communicates<br />

with the nostrils and contains air<br />

NL “sinus”<br />

holte met lucht in een schedelbeen in de omgeving van<br />

de neusholte<br />

6.1<br />

Taak van<br />

classificatie<br />

<strong>voor</strong> <strong>terminologie</strong><br />

83


Classificatie<br />

84<br />

Plantkunde<br />

FR „sinus“<br />

découpures plus ou moins profondes du limbe des feuilles<br />

DE „Blattbucht“<br />

mehr oder minder tiefer Einschnitt in die Blattspreite<br />

EN “sinus”<br />

opening between the lobes in the blade of a leaf<br />

NL „insnijding van de bladschijf“<br />

opening tussen de lobben aan de rand van een blad<br />

Meetkunde<br />

FR „sinus“<br />

fonction trigonométrique<br />

DE “Sinus”<br />

Winkelfunktion<br />

EN „sine“<br />

trigonometric function<br />

NL „sinus“<br />

trigonometrische functie<br />

Het is belangrijk dat u een duidelijke structuur van het classificatiesysteem<br />

vastlegt <strong>voor</strong>dat u uw <strong>terminologie</strong>bank samen begint te stellen. Het classificatiesysteem<br />

achteraf veranderen of bestanden achteraf coderen is een<br />

kostbare en tijdrovende onderneming. Een dergelijke manier van werken<br />

houdt bovendien een hoog risico op fouten in als de nodige tijd of het oorspronkelijke<br />

materiaal niet <strong>voor</strong> handen is.<br />

Aan welke eisen moet een classificatiesysteem voldoen? Erg belangrijk <strong>voor</strong><br />

een classificatiesysteem zijn de behoeften van gebruikers (de auteur van de<br />

fiches en de gebruiker van de databank). Gebruikers willen een classificatiesysteem<br />

dat makkelijk in gebruik is en dat zonder bijkomende informatie<br />

of opleiding kan worden gebruikt. Een classificatiesysteem wordt zeker ook<br />

beïnvloed door de organisatie die de <strong>terminologie</strong>bank managet. Dergelijke<br />

organisaties hanteren een specialisatiegraad waarmee ze hun vakgebieden<br />

onderzoeken. Hoe gespecialiseerder de organisatie, hoe gedetailleerder ze<br />

de vakgebieden zal classificeren. De gebruikers van hun kant willen dikwijls<br />

precies weten tot welk subgebied een term behoort.<br />

De ervaring leert ons dat hoe gedetailleerder een classificatiesysteem is,<br />

hoe onduidelijker en moeilijker in gebruik ze wordt. Een systematische<br />

(“logische”) structuur vereenvoudigt het gebruik van vakgebiedcodes en het<br />

ordenen van bestanden. Het “classificatiesysteem” is een gids zowel <strong>voor</strong><br />

auteur als gebruiker van de <strong>terminologie</strong>bank. Het beperkt de vrijheid maar


ook subjectiviteit tijdens het ordenen en helpt bijgevolg fouten uit te sluiten.<br />

Ten slotte zal de gebruiker sneller de weg vinden in een classificatiesysteem<br />

omdat een systematische structuur makkelijker te begrijpen is.<br />

Een classificatiesysteem moet ook alle <strong>terminologie</strong> dekken die wordt<br />

gebruikt door de <strong>terminologie</strong>manager. Maar aangezien <strong>terminologie</strong> evolueert,<br />

moet een classificatiesysteem verder kunnen worden ontwikkeld en<br />

aangepast.<br />

Er bestaan verschillende soorten classificatiesystemen. De bekendste is<br />

de Universele Decimale Classificatie (UDC), dat alle kennisgebieden en<br />

uitingen van menselijke kennis dekt. Toch heeft UDC een nadeel dat veel<br />

andere classificatiesystemen ook hebben. Ze is namelijk te gedetailleerd<br />

om ze <strong>voor</strong> <strong>terminologie</strong> te gebruiken. Het hoge aantal cijfers in de codes<br />

zorgt er<strong>voor</strong> dat het tijdrovend is om gegevens te coderen en op te slaan.<br />

Voor <strong>terminologie</strong> volstaan classificatiesystemen met een eenvoudigere<br />

opdeling.<br />

Wanneer we de classificatiesystemen LENOCH (EURODICAUTOM) en UDC<br />

met elkaar vergelijken, vallen de verschillen in detaillering duidelijk op:<br />

• Classificatie LENOCH<br />

Mengvorm van classificatie en thesaurus.<br />

Toepassing: <strong>terminologie</strong> en documentatie<br />

Vakgebied: Beloning<br />

(Code: TV5)<br />

Lonen en salarissen – andere vergoedingen<br />

– Doorbetaling bij ziekte en ongevallen<br />

– Betalingssysteem – Premies – Loonsoorten:<br />

Akkoordloon, maandloon, tantième,<br />

fooi, enz. – Tweeverdieners – Pensioenen<br />

– Renten<br />

• Universele Decimale Classificatie<br />

Vakgebied: Beloning<br />

(Code: 331.2)<br />

Omschrijving<br />

van het<br />

kennisgebied<br />

(“quasidescriptoren”)<br />

6.2<br />

Classificatiesystemen<br />

85<br />

Classificatie


Classificatie<br />

Het is evenwel vanzelfsprekend dat een<br />

gemeenschappelijk systeem het makkelijker<br />

maakt om samen te werken i.v.m. termino-<br />

logie. Meer bepaald gegevensuitwisseling<br />

vaart er wel bij omdat een gemeenschappe-<br />

lijk systeem de tijdrovende moeilijke conver-<br />

sie neutraliseert van coderingen.<br />

86<br />

331.21 Uitbetaling en loonadministratie<br />

331.22 Loonsoorten Beloningssystemen. Loontoeslaen.<br />

331.23 Loonvormen.<br />

331.24 Winstdeling. Tantièmes.<br />

331.25 Pensioenen. Ouderdomspensioenen.<br />

331.26<br />

331.27 Inkomens vrije beroepen (vb. honoraria dokters,<br />

advocaten,…).<br />

331.28 Beloningsstructuur.<br />

331.221 Beloningsstelsels.Tariefsystemen.Loonschalen.<br />

331.222 Geïndexeerde lonen.<br />

331.223<br />

331.224<br />

331.225 Premiestelsels. Premies. Overige toeslagen.<br />

Bijzondere vergoedingen.<br />

331.226 Gezinstoelagen<br />

331.227<br />

331.228 Vereffeningskas. Vervangende uitkeringen<br />

331.221.1 Loonstelsels.<br />

331.221.2 Loonsverhoging naar aantal dienstjaren.<br />

331.221.3 Loonsverhoging naar prestatie.<br />

331.221.4 Loonderving op grond van prestatie.<br />

331.221.5 Beloning naar opleiding of vaardigheden.<br />

331.221.11 Vergoeding naar hoeveelheid, kwalificatie en<br />

economisch belang.<br />

331.221.12 Tariefstelsels<br />

331.221.121 Kwalificatiecatalogi.<br />

331.221.122 Loonschalen<br />

331.221.123 Loontarieven<br />

De terminologische classificatiesystemen<br />

die tot nu toe worden gebruikt<br />

(TERMIUM/BTUM, EURODICAUTOM/<br />

LENOCH, LEXIS) verschillen van elkaar.<br />

Elk systeem is immers ontworpen naar<br />

de eisen van de <strong>terminologie</strong>bank waaraan<br />

ze is verbonden..<br />

Een dienst die <strong>terminologie</strong>werk uitvoert<br />

heeft er bijgevolg alle baat bij om te


onderzoeken of er geen bestaand classificatiesysteem kan worden overgenomen<br />

dat perfect beantwoord aan de eisen. Bepaalde gangbare thematische<br />

classificatiesystemen zijn zo ontworpen dat ze kunnen worden aangepast<br />

aan nieuwe eisen van een ander vakgebied.<br />

Wanneer verschillende diensten hetzelfde classificatiesysteem gebruiken,<br />

moeten ze hun aanpassingen op elkaar afstemmen. Alleen ten strijde trekken,<br />

kan een diepere ontwikkeling misschien onmogelijk maken of kan de<br />

reeds geboekte resultaten waardeloos maken <strong>voor</strong> andere diensten. Hun<br />

eisen werden dan niet in beschouwing genomen.<br />

Soms krijgen de fiches van grote bestanden allemaal dezelfde vakgebiedcode<br />

omdat ze dezelfde oorsprong hebben. Ze komen uit dezelfde verzameling<br />

of uit dezelfde <strong>terminologie</strong>bank, vb. termen in productomschrijvingen <strong>voor</strong><br />

douanetarieven (“cacaoboter”, “jachtgeweer”, “windjack”, “haver”, enz.).<br />

Vooral wanneer gegevens worden uitgewisseld, komt een dergelijke situatie<br />

<strong>voor</strong>. Voordat u in zo’n geval de gegevens in uw verzameling overlaadt, moet<br />

u ze coderen in functie van uw eigen classificatiesysteem. Achteraf coderen<br />

kan de nodige kosten met zich meebrengen. Als het echter om kleine <strong>terminologie</strong>verzamelingen<br />

gaat, kunt u beter fiche per fiche converteren.<br />

Bij de conversie naar het “eigen” systeem, moet u vermijden dat u zich enkel<br />

focust op het thema of vakgebied dat door het brondocument wordt aangereikt.<br />

Integendeel, u moet er<strong>voor</strong> zorgen dat elk begrip in de reële context<br />

wordt geplaatst. Bv. “tractor” is eerst en <strong>voor</strong>al “een voertuig dat andere<br />

voertuigen kan <strong>voor</strong>ttrekken” en pas in de tweede plaats “een landbouwmachine”.<br />

Let op bij meervoudige codering. Hoe meer vakgebieden u aangeeft, hoe<br />

minder informatiewaarde het classificatiesysteem en de fiches hebben. Het<br />

moet mogelijk zijn om met twee, hooguit drie codes, tot een sluitende classificatie<br />

van een begrip te komen.<br />

Voorbeelden:<br />

Term: “Landbouwtractor“<br />

Vakgebieden: Voertuigen, machines<br />

Landbouw<br />

Recht (wanneer de tractor wordt onderworpen<br />

aan nationale internationale regels)<br />

Als u met een gegeven classificatiesysteem een begrip niet op een bevredigende<br />

manier kunt classificeren (omdat er vb. geen subgebied bestaat in het<br />

systeem) is het voldoende het betreffende hoofdvakgebied te gebruiken.<br />

6.3<br />

Praktische<br />

problemen<br />

87<br />

Classificatie


Classificatie<br />

88<br />

Tijdens de classificatie moet u steeds rekening houden met “homografie”.<br />

Zo heeft de Franse term “céréales” naast de oorspronkelijke betekenis van<br />

“graangewassen”, de betekenis “ontbijtgranen” erbij gekregen.<br />

Metaforen of andere cryptische uitdrukkingen zoals het “oog” van de wervelstorm,<br />

hebben meer dan alleen een vakgebiedcode nodig. De gebruiker<br />

van het fiche heeft in dat geval nood aan een definitie of een opmerking<br />

(cf. 4.1.4).<br />

Door begrippen te classificeren moet u ze ten slotte een juiste plaats kunnen<br />

geven in de menselijke kennis en moet u elke dubbelzinnigheid door homografie<br />

kunnen vermijden (cf. 6.1: “sinus”).<br />

.


Bijlage I:<br />

Terminologische basisbegrippen<br />

Anhang I: Grundbegriffe der Terminologie<br />

De Die toelichtingen Erläuterungen zijn sind op basis auf van der de Grundlage desbetreffende der einschlägigen normen (zie bijlage Normen II.3) (vgl. bewerkt. Anhang<br />

II.3) redigiert worden.<br />

TERMINUS TERME TERMINE TERM<br />

Begriff<br />

Denkeinheit, die diejenigen<br />

Begriffsmerkmale<br />

zusammenfasst, welche<br />

konkrete oder abstrakte<br />

Gegenstände<br />

kennzeichnen und voneinanderunterscheiden.<br />

Kap. 2.2 und 5.3<br />

Begriffsbeziehung<br />

Beziehung zwischen<br />

Begriffen, die auf deren<br />

gemeinsamen Begriffsmerkmalen<br />

beruht.<br />

Kap. 2.2 und 5.3<br />

Begriffsinhalt<br />

Gesamtheit der Begriffsmerkmale,<br />

die einen<br />

Begriff ausmachen.<br />

Kap. 2.2<br />

Begriffsmerkmal<br />

Eigenschaft eines konkreten<br />

oder abstrakten<br />

Gegenstandes, die für<br />

diesen charkteristisch<br />

ist und zusammen mit<br />

anderen Merkmalen<br />

den Begriff von dem<br />

Gegenstand bildet.<br />

Kap. 2.2<br />

notion; concept<br />

Unité de pensée regroupant<br />

les caractères<br />

qui sont propres à un<br />

objet concret ou abstrait<br />

et qui délimitent<br />

celui-ci par rapport à<br />

d'autres objets.<br />

Chap. 2.2 et 5.3<br />

relation entre notions<br />

Relation qu'entretiennent<br />

entre elles des<br />

notions par le biais de<br />

caractères communs.<br />

Chap. 2.2 et 5.3<br />

compréhension<br />

(d'une notion)<br />

Ensemble de caractères<br />

qui constituent une<br />

notion.<br />

Chap. 2.2<br />

caractère<br />

Propriété d'un objet<br />

concret ou abstrait, caractéristique<br />

de cet<br />

objet et qui, unie à<br />

d'autres propriétés,<br />

constitue la notion.<br />

Chap. 2.2<br />

concetto<br />

Unità di pensiero che riassume<br />

le caratteristiche,<br />

proprie e distintive,<br />

di oggetti concreti o<br />

astratti.<br />

Cap. 2.2 e 5.3<br />

relazione concettuale<br />

Relazione tra concetti<br />

basata sulle loro caratteristiche<br />

comuni.<br />

Cap. 2.2 e 5.3<br />

comprensione (concettuale)<br />

Insieme di tutte le caratteristiche<br />

di un concetto.<br />

Cap. 2.2<br />

caratteristica<br />

Qualità peculiare di un<br />

oggetto concreto o<br />

astratto che con altre<br />

proprietà costituisce il<br />

concetto.<br />

Cap. 2.2<br />

concept<br />

Unit of thought that<br />

summarises those<br />

characteristics that typify<br />

physical or abstract<br />

objects, and distinguish<br />

them from one another.<br />

Chap. 2.2 and 5.3<br />

relation between concepts<br />

Relationship between<br />

concepts that is based<br />

on their shared characteristics.<br />

Chap. 2.2 and 5.3<br />

intension (of the concept)<br />

Set of all characteristics<br />

that make up a<br />

concept.<br />

Chap. 2.2<br />

characteristic<br />

Feature of a physical or<br />

abstract object that is<br />

typical of that object<br />

and which, in combination<br />

with other characterstics,<br />

constitutes the<br />

concept for the object.<br />

Chap. 2.2<br />

Terminologische<br />

basisbegrippen<br />

89<br />

I


I<br />

Terminologische<br />

basisbegrippen<br />

Begriffsplan<br />

Grafische Darstellung<br />

der Begriffsordnung eines<br />

Sachgebiets.<br />

Kap. 5.3<br />

Begriffssystem<br />

Grafische Darstellung<br />

der Begriffsordnung eines<br />

Sachgebiets, welche<br />

die hierarchischen<br />

Beziehungen zwischen<br />

den Begriffen zeigt.<br />

Kap. 5.3.3<br />

Begriffsumfang<br />

Gesamtheit der Begriffe,<br />

die in einem übergeordneten<br />

Begriff enthalten<br />

sind.<br />

Kap. 4.1.8, 5.3.3<br />

Benennung; Fachwort;<br />

Terminus<br />

Ein- oder Mehrwortausdruck,<br />

der einen<br />

fachlichen Begriff bezeichnet.<br />

(s. auch Terminus).<br />

Kap. 2.2.1<br />

Bestandesbeziehung;<br />

Ganzes-Teil-<br />

Beziehung<br />

Hierarchische Beziehung<br />

zwischen dem<br />

übergeordneten Verbandsbegriff<br />

(Ganzes)<br />

und seinen untergeordneten<br />

Teilbegriffen<br />

(Teile).<br />

Kap. 2.2.1, 5.3.3<br />

90<br />

schéma notionnel<br />

Représentation graphique<br />

d'un ensemle<br />

structuré des notions<br />

d'un domaine.<br />

Chap. 5.3<br />

système de notions<br />

Représentation graphique<br />

des relations hiérarchiques<br />

existant<br />

entre les notions d'un<br />

domaine.<br />

Chap. 5.3.3<br />

extension ( d'une notion)<br />

Ensemble des notions<br />

incluses dans une notion<br />

superordonnée.<br />

Chap. 4.1.8, 5.3.3<br />

terme; dénomination<br />

Unité linguistique, simple<br />

ou complexe, qui<br />

désigne une notion<br />

spécialisée.<br />

L'utilisatisation de "dénomination"<br />

est peu<br />

courante en français<br />

chap. 2.2.1<br />

relation partitive ;<br />

relation partie-tout<br />

Relation hiérarchique<br />

entre une notion superordonnée<br />

représentant<br />

un tout et des notions<br />

subordonnées constituant<br />

les parties de ce<br />

tout.<br />

Chap. 2.2.1, 5.3.3<br />

schema concettuale<br />

Rappresentazione grafica<br />

dell'ordinamento<br />

concettuale di un dominio.<br />

Cap. 5.3<br />

sistema concettuale<br />

Rappresentazione grafica<br />

dell'ordinamento<br />

concettuale di un dominio<br />

che evidenzia le<br />

relazioni gerarchiche<br />

tra i concetti.<br />

Cap. 5.3.3<br />

estensione (concettuale)<br />

Insieme di tutti i concetti<br />

compresi in un concetto<br />

superordinato.<br />

Chap. 4.1.8, 5.3.3<br />

termine; designazione<br />

Unità linguistica semplice<br />

o complessa che<br />

rappresenta un concetto<br />

speciale.<br />

"Designazione" è meno<br />

usuale.<br />

Cap. 2.2.1<br />

relazione partitiva;<br />

relazione parte-tutto<br />

Relazione gerarchica<br />

tra il concetto comprensivo<br />

superordinato (tutto)<br />

e relativi concetti<br />

partitivi subordinati<br />

(parti).<br />

Cap. 2.2.1 e 5.3.3<br />

concept diagram<br />

Graphical presentation<br />

of the conceptual structure<br />

of a subject area.<br />

Chap. 5.3<br />

system of concepts<br />

Graphical presentation<br />

of the conceptual structure<br />

of a subject area<br />

that shows the hierarchical<br />

relations between<br />

the concepts.<br />

Chap. 5.3.3<br />

extension (of the concept)<br />

Set of all concepts that<br />

are contained within a<br />

generic concept.<br />

Chap. 4.1.8, 5.3.3<br />

term<br />

Single- or multiple-word<br />

expression that denotes<br />

a specialised concept.<br />

Cha. 2.2.1<br />

partitive relation<br />

Hierarchical relationship<br />

between the superior<br />

comprehensive<br />

concept (whole) and its<br />

subordinate partitive<br />

concepts (parts).<br />

Chap. 2.2.1, 5.3.3


Definition;<br />

Begriffsumschreibung<br />

Aussage über den Begriff,<br />

die diesen durch<br />

Nennung seiner Merkmale<br />

(Inhaltsdefinition)<br />

oder seiner Unterbegriffe<br />

bzw. Teile (Umfangsdefiniton)bestimmt<br />

und gegen seine<br />

Nachbarbegriffe abgrenzt.<br />

Kap. 2.2.1, 4.1.4<br />

und 5.3<br />

Fachausdruck;<br />

Mehrwortterminus<br />

Ein Terminus, der aus<br />

zwei oder mehr getrennt<br />

geschriebenen<br />

Wörtern besteht.<br />

Kap. 2.2.1 und 5.5<br />

Fachgebiet;<br />

Sachgebiet<br />

Gesamtheit der konkreten<br />

und abstrakten<br />

Gegenstände, die aufgrund<br />

des besonderen<br />

fachlichen Zwecks, der<br />

die Beschäftigung mit<br />

ihnen bestimmt, zueinander<br />

in einer besonders<br />

engen Beziehung<br />

stehen.<br />

Kap. 2.2.1<br />

Fachsprache<br />

Die typische Sprache<br />

eines Fachgebiets, die<br />

sich vor allem durch ihren<br />

besonderen Wortschatz<br />

und allenfalls<br />

durch Besonderheiten<br />

in Satzbau und Orthographie<br />

auszeichnet.<br />

Kap. 2.2, 5.5<br />

définition<br />

Énoncé qui sert d'une<br />

part à décrire une notion<br />

par ses caractères<br />

(définition par compréhension)<br />

ou par l'énumération<br />

exhaustive de<br />

ses spécifiques ou des<br />

objets qu'elle englobe,<br />

et d'autre part à différencier<br />

celle-ci des notions<br />

voisines.<br />

Chap. 2.2.1, 4.1.4<br />

et 5.3<br />

terme complexe;<br />

pluriterme<br />

Terme constitué de<br />

deux ou plusieurs mots<br />

séparés.<br />

Chap. 2.2.1 et 5.5<br />

domaine;<br />

domaine de spécialité<br />

Ensemble des objets<br />

concrets et abstraits qui<br />

entretiennent entre eux<br />

des liens étroits en raison<br />

de l'utilisation spécialisée<br />

qui en est faite.<br />

Chap. 2.2.1<br />

langue de spécialité<br />

Langue propre à un domaine<br />

de spécialité qui<br />

se distingue avant tout<br />

par son vocabulaire<br />

spécifique et à l'occasion<br />

par des particularités<br />

de syntaxe et<br />

d'orthographe.<br />

Chap. 2.2, 5.5<br />

definizione<br />

Enunciato che descrive<br />

un concetto enumerandone<br />

le caratteristiche<br />

(definizione per comprensione),<br />

i concetti<br />

subordinati o i concetti<br />

partitivi (definizione per<br />

estensione) e lo delimita<br />

rispetto ad altri<br />

concetti vicini.<br />

Cap. 2.2.1, 4.1.4 e<br />

5.3<br />

termine complesso<br />

Termine costituito da<br />

due o più parole.<br />

Cap. 2.2.1 e 5.5<br />

dominio<br />

Insieme di tutti gli oggetti<br />

concreti o astratti<br />

in stretta relazione reciproca<br />

in ragione dell'uso<br />

specialistico che<br />

ne è fatto.<br />

Cap. 2.2.1<br />

linguaggio speciale<br />

Linguaggio tipico di un<br />

dominio caratterizzato<br />

da un vocabolario speciale<br />

e da eventuali<br />

particolarità sintattiche<br />

e ortografiche.<br />

Cap. 2.2, 5.5<br />

definition<br />

Terminologische<br />

basisbegrippen I<br />

Statement that describes<br />

a concept by<br />

naming its characteristics<br />

(intensional definition)<br />

or its specific<br />

concepts or parts (extensional<br />

definition) and<br />

which distinguishes it<br />

from neighbouring concepts.<br />

Chap. 2.2.1, 4.1.4<br />

and 5.3<br />

complex term;<br />

multiple-word term<br />

Term that consists of<br />

two or more separately<br />

written words.<br />

Chap. 2.2.1, 5.5<br />

subject field<br />

Set of all physical and<br />

abstract objects that<br />

are to be found in an<br />

especially close relationship<br />

with each other<br />

due to the special purpose<br />

that determines<br />

their use.<br />

Chap. 2.2.1<br />

language for special<br />

purposes (LSP)<br />

Typical language of a<br />

subject field, characterised<br />

primarily by special<br />

vocabulary and occasionally<br />

by peculiarities<br />

in sentence construction<br />

and spelling.<br />

Chap. 2.2, 5.5<br />

91


Terminologische<br />

I basisbegrippen<br />

Fachwendung;<br />

fachsprachliche<br />

Wendung<br />

Fachausdruck, der aus<br />

mehreren, festgefügten<br />

Worten besteht.<br />

Kap. 2.2.1, 5.5<br />

Kontext<br />

Text, der einen Terminus<br />

in seinem sprachlichen<br />

Umfeld zeigt.<br />

Kap. 4.1.10<br />

Kurzform<br />

Gekürzte Form der Benennung.<br />

Kap. 4.1.6<br />

logische Begriffsbeziehung;<br />

generische Begriffsbeziehung<br />

Begriffsbeziehung, in<br />

der der übergeordnete<br />

(dem Umfang nach<br />

weitere) Begriff den<br />

durch zusätzliche Merkmale<br />

spezifizierten, untergordneten<br />

(engeren)<br />

Begriff einschliesst.<br />

Kap. 2.2.1<br />

Nebenbegriff<br />

Begriff, der in der hierarchischenBegriffsordnung<br />

(Über-, Unter,<br />

Nebenordnung) mit einem<br />

anderen auf der<br />

gleichen Stufe steht.<br />

Kap. 2.2.1, 4.1.4.1<br />

und 5.3.3<br />

92<br />

collocation;<br />

co-occurrence;<br />

locution technique<br />

Expression spécialisée,<br />

généralement figée,<br />

composée de plusieurs<br />

éléments.<br />

Chap. 2.2.1, 5.5<br />

contexte<br />

Texte illustrant un terme<br />

dans son environnement<br />

linguistique.<br />

Chap. 4.1.10<br />

terme abrégé<br />

Forme écourtée d'un<br />

terme.<br />

Chap. 4.1.6<br />

relation générique<br />

Relation qui existe entre<br />

deux notions lorsque<br />

l'une, à compréhension<br />

plus large (le<br />

générique), englobe<br />

l'autre (le spécifique),<br />

plus restreinte et dotée<br />

de caractères propres.<br />

Chap. 2.2.1<br />

notion coordonnée<br />

Notion qui dans un système<br />

hiérarchique (niveaux<br />

superordonné,<br />

subordonné, coordonné)<br />

se situe au même<br />

niveau qu'une autre.<br />

Chap. 2.2.1,<br />

4.1.4.1 et 5.3.3<br />

collocazione;<br />

locuzione tecnica<br />

Espressione specialistica<br />

consacrata, composta<br />

da vari elementi.<br />

Cap. 2.2.1, 5.5<br />

contesto<br />

Testo che illustra un<br />

termine nel proprio intorno<br />

linguistico.<br />

Cap. 4.1.10<br />

termine abbreviato<br />

Forma abbreviata di un<br />

termine.<br />

Cap. 4.1.6<br />

relazione generica;<br />

relazione generespecie<br />

Relazione nella quale il<br />

concetto superordinato<br />

(con un'estensione più<br />

ampia) racchiude il<br />

concetto subordinato<br />

avente ulteriori caratteristiche<br />

(concetto<br />

specifico).<br />

Cap. 2.2.1<br />

concetto coordinato<br />

Concetto che nell'ambito<br />

di un ordinamento<br />

concettuale gerarchico<br />

(livello superordinato,<br />

subordinato, coordinato),<br />

si situa allo stesso<br />

livello di un altro.<br />

Cap. 2.2.1, 4.1.4.1<br />

e 5.3.3<br />

technical expression<br />

Specialised expression,<br />

normally fixed, that<br />

consists of a number of<br />

words.<br />

Chap. 2.2.1, 5.5<br />

context<br />

Text that shows a term<br />

in its linguistic environment.<br />

Chap. 4.1.10<br />

short form;<br />

abbreviated term<br />

Shortened form of a<br />

term.<br />

Chap. 4.1.6<br />

generic relation<br />

Relation between concepts<br />

in which the concept<br />

on the higher hierarchical<br />

(generic) level<br />

incorporates the subordinate<br />

(specific) concept,<br />

which is defined<br />

by additional specific<br />

characteristics.<br />

Chap. 2.2.1<br />

co-ordinate concept<br />

Concept that is on the<br />

same level in the hierarchical<br />

concept order<br />

(superordinate, subordinate<br />

and co-ordinate<br />

levels) as another concept.<br />

Chap. 2.2.1,<br />

4.1.4.1 and 5.3.3


Oberbegriff<br />

Begriff, der in der logischen<br />

(generischen)<br />

Begriffsbeziehung einem<br />

anderen unmittelbar<br />

übergeordnet ist<br />

und diesen eischliesst.<br />

Kap. 2.2.1, 4.1.4.1<br />

und 5.3.3<br />

Sachgebietsbaum<br />

Grafische Darstellung<br />

in Baumstruktur, welche<br />

die Gruppierung<br />

der Begriffe nach sachlichenZusammenhängen<br />

zeigt.<br />

Kap. 5.3.2<br />

Synonym<br />

Benennung, die denselben<br />

Begriff bezeichnet<br />

wie eine andere Benennung.<br />

Kap. 4.1.5<br />

Teilbegriff<br />

Untergeordneter Begriff<br />

in einer Bestandesbeziehung.<br />

Kap. 2.2.1, 5.3.3<br />

Terminologie<br />

Gesamtbestand des<br />

spezifischen Wortschatzes<br />

eines Fachgebiets,<br />

im weiteren<br />

Sinn auch die Terminologiearbeit,<br />

-lehre<br />

und -forschung.<br />

Kap. 2<br />

notion générique<br />

Notion qui dans une<br />

relation générique se<br />

situe au dessus d'une<br />

autre, et par le fait<br />

même l'englobe.<br />

Chap. 2.2.1,<br />

4.1.4.1 et 5.3.3<br />

arbre de domaine<br />

Schéma sous forme<br />

d'arborescence illustrant<br />

le regroupement<br />

fonctionnel des notions<br />

entre elles.<br />

Chap. 5.3.2<br />

synonyme<br />

Terme désignant la<br />

même notion qu'un autre<br />

terme.<br />

Chap. 4.1.5<br />

notion partitive<br />

Notion subordonnée<br />

dans une relation partitive.<br />

Chap. 2.2.1, 5.3.3<br />

<strong>terminologie</strong><br />

Ensemble des termes<br />

propres à un domaine;<br />

au sens large désigne<br />

également la pratique,<br />

la théorie et la recherche<br />

terminologiques.<br />

Chap. 2<br />

concetto generico<br />

Concetto che nell'ambito<br />

di una relazione<br />

generica si situa ad un<br />

livello superiore rispetto<br />

ad un altro concetto<br />

che quindi racchiude.<br />

Cap. 2.2.1, 4.1.4.1<br />

e 5.3.3<br />

albero del dominio<br />

Schema arborescente<br />

che illustra il raggruppamento<br />

funzionale dei<br />

concetti.<br />

Cap. 5.3.2<br />

sinonimo<br />

Termine che, con un altro,<br />

designa lo stesso<br />

concetto.<br />

Cap. 4.1.5<br />

concetto partitivo<br />

Concetto subordinato in<br />

una relazione partitiva.<br />

Cap. 2.2.1, 5.3.3<br />

terminologia<br />

Insieme dei termini propri<br />

di un dominio; in<br />

senso lato, anche attività,<br />

teoria e ricerca terminologica.<br />

Cap. 2<br />

generic concept<br />

Terminologische<br />

basisbegrippen I<br />

Concept that in a logical<br />

(generic) relation<br />

between concepts is on<br />

an immediately higher<br />

level to another concept,<br />

and which incorporates<br />

that other concept.<br />

Chap. 2.2.1,<br />

4.1.4.1 and 5.3.3<br />

subject tree<br />

Graphical presentation<br />

in the form of a tree<br />

that shows the grouping<br />

of concepts according<br />

to their functional relations.<br />

Chap. 5.3.2<br />

synonym<br />

Term that describes the<br />

same concept as another<br />

term.<br />

Chap. 4.1.5<br />

partitive concept<br />

Subordinate concept in<br />

a partitive relation.<br />

Chap. 5.3.3<br />

terminology<br />

Specialised vocabulary<br />

of a subject field, in a<br />

broader sense including<br />

the terminological work,<br />

teachings and research<br />

as well.<br />

Chap. 2<br />

93


Terminologische<br />

I basisbegrippen<br />

übergeordneter Begriff<br />

Begriff, der in der hierarchischenBegriffsordnung<br />

(Über-, Unter,<br />

Nebenordnung) einem<br />

anderen Begriff übergeordnet<br />

ist, d.h. diesen<br />

einschliesst.<br />

Kap. 2.2.1, 4.1.4.1<br />

und 5.3.3<br />

Unterbegriff<br />

Begriff, der in der logischen<br />

(generischen)<br />

Begriffsbeziehung einem<br />

anderen unmittelbar<br />

untergeordnet und<br />

in diesem enhalten ist.<br />

Kap. 2.2.1, 4.1.4.1<br />

und 5.3.3<br />

untergeordneter Begriff<br />

Begriff, der in der hierarchischenBegriffsordnung<br />

(Über-, Unter-,<br />

Nebenordnung) einem<br />

anderen untergeordnet,<br />

d.h. in diesem enthalten<br />

ist.<br />

Kap. 2.2.1, 4.1.4.1<br />

und 5.3.3<br />

Verbandsbegriff<br />

Übergeordneter Begriff<br />

in einer Bestandesbeziehung.<br />

Kap. 2.2.1, 5.3.3<br />

94<br />

notion superordonnée<br />

Notion qui dans un système<br />

hiérarchique (niveaux<br />

superordonné,<br />

subordonné, coordonné)<br />

se situe au dessus<br />

d'une autre, et par le<br />

fait même l'englobe.<br />

Chap. 2.2.1,<br />

4.1.4.1 et 5.3.3<br />

notion spécifique<br />

Notion qui dans une<br />

relation générique se<br />

situe au dessous d'une<br />

autre, et par le fait<br />

même est contenue<br />

dans celle-ci.<br />

Chap. 2.2.1,<br />

4.1.4.1 et 5.3.3<br />

notion subordonnée<br />

Notion qui dans un système<br />

hiérarchique (niveaux<br />

superordonné,<br />

subordonné, coordonné)<br />

se situe au dessous<br />

d'une autre, et par le<br />

fait même est contenue<br />

dans celle-ci.<br />

Chap. 2.2.1,<br />

4.1.4.1 et 5.3.3<br />

notion intégrante<br />

Notion superordonnée<br />

dans une relation partitive.<br />

Chap. 2.2.1, 5.3.3<br />

concetto<br />

superordinato<br />

Concetto che nell'ambito<br />

di un ordinamento<br />

concettuale gerarchico<br />

(livello superordinato,<br />

subordinato, coordinato)<br />

si situa ad un livello<br />

superiore rispetto ad un<br />

altro concetto che<br />

quindi racchiude.<br />

Cap. 2.2.1, 4.1.4.1<br />

e 5.3.3<br />

concetto specifico<br />

Concetto che nell'ambito<br />

di una relazione<br />

generica si situa ad un<br />

livello inferiore rispetto<br />

ad un altro ed è quindi<br />

racchiuso da quest'ultimo.<br />

Chap. 2.2.1,<br />

4.1.4.1 e 5.3.3<br />

concetto subordinato<br />

Concetto che nell'ambito<br />

di un ordinamento<br />

concettuale gerarchico<br />

(livello superordinato,<br />

subordinato, coordinato),<br />

si situa ad un livello<br />

inferiore rispetto ad un<br />

altro ed è quindi racchiuso<br />

da quest'ultimo.<br />

Chap. 2.2.1<br />

concetto comprensivo<br />

Concetto superordinato<br />

in una relazione partitiva.<br />

Cap. 2.2.1, 5.3.3<br />

superordinate concept<br />

Concept that is on a<br />

higher level in the hierarchical<br />

concept order<br />

(superordinate, subordinate<br />

and co-ordinate<br />

levels) than another<br />

concept, i.e. that incorporates<br />

the other concept.<br />

Chap. 2.2.1,<br />

4.1.4.1 and 5.3.3<br />

specific concept<br />

Concept that in a logical<br />

(generic) relation<br />

between concepts is on<br />

an immediately lower<br />

level to another concept,<br />

and which is incorporated<br />

in that other<br />

concept.<br />

Chap. 2.2.1,<br />

4.1.4.1 and 5.3.3<br />

subordinate concept<br />

Concept that is on a<br />

lower level in the hierarchical<br />

concept order<br />

(superordinate,<br />

subordinate and coordinate<br />

levels) than<br />

another concept, i.e.<br />

that is contained in the<br />

other concept.<br />

Chap. 2.2.1,<br />

4.1.4.1 and 5.3.3<br />

comprehensive<br />

concept;<br />

integrative concept<br />

Superordinate concept<br />

in a partitive relation.<br />

Chap. 2.2.1, 5.3.3


Bijlage II:<br />

Bibliografie<br />

II.1 Verdiepende literatuur<br />

ARNTZ, R.; PICHT, H.; MAYER, F.: Einführung in die Terminologiearbeit.<br />

4., überarb. Aufl. Hildesheim / Zürich / New York: Georg Olms, 2002,<br />

IIV/331 S.<br />

BECCARIA, G.L. et al.: I linguaggi settoriali in Italia. Studi Bompiani, Mi-<br />

lano: Bompiani, 1987, 221 p.<br />

BERGENHOLTZ, H.; TARP, S. (eds): Manual of Specialised Lexicography.<br />

Preparation of Specialised Dictionaries. Amsterdam / Philadelphia: Benjamins,<br />

1995<br />

BOUTIN-QUESNEL, R.; BELANGER, N.; KERPAN, N. et al.: Vocabulaire<br />

systématique de la <strong>terminologie</strong>. Québec: Les publications du Québec (Les<br />

cahiers de l’Office de la langue française), 1985<br />

CABRÉ, M.T.: La terminologia. La teoria, els mètodes, les aplicacions.<br />

Barcelona: Editorial Empúries, 1992, 529 p.<br />

- La terminología. Teoría, metodología, aplicaciones. Barcelona: Editorial<br />

Empúries, 1993, 529 p.<br />

- La <strong>terminologie</strong>. Théorie, méthode et applications. Traduit du catalan,<br />

adapté et mis à jour par M.Cormier und J.Humbley. Paris: A.Colin,<br />

Ottawa: Presses de l’Université d’Ottawa, 1998, 322 p.<br />

- Terminology. Theory, Methods and Applications. Ed. by J.C. Sager.<br />

Amsterdam / Philadelphia: Benjamins, 1999, xii/242 p.<br />

CÉLESTIN, T.; GODBOUT, G.; VACHON-L’HEUREUX, P.: Méthodologie<br />

de la recherche terminologique ponctuelle. Essai de définition. Avec la<br />

collaboration de M. Cayer, la participation de H. Cajolet-Laganière, sous<br />

la direction de P. Auger. Québec: Gouvernement du Québec, Office de la<br />

langue française, 1984, 171 p.<br />

DROZD, L.; SEIBICKE, W.: Deutsche Fach- und Wissenschaftssprache.<br />

Bestandesaufnahme - Theorie - Geschichte. Wiesbaden. Brandstetter,<br />

1973, X/207 S.<br />

DUBUC, R.: Manuel pratique de <strong>terminologie</strong>. 3 e éd. Montréal: Linguatech,<br />

1992<br />

- Terminology: A Practical Approach. Adapted by E. Kennedy. Québec:<br />

Linguatech, 1997, 196 p.<br />

95<br />

Bibliografie<br />

II


II<br />

Bibliografie<br />

96<br />

FEDOR De DIEGO, A.: Terminología. Teoría y práctica. Caracas: Ediciones<br />

de la Universidad Simón Bolívar, 1995, 159 p.<br />

FELBER, H.: Terminology manual. Paris: Unesco/Infoterm, 1984, 21/426 p.<br />

- Manuel de <strong>terminologie</strong>. Paris: Unesco/Infoterm, 1984, 21/426 p.<br />

FELBER, H.; BUDIN, G.: Terminologie in Theorie und Praxis. Tübingen:<br />

Narr, 1989, 315 S.<br />

FLUCK, H.-R.: Fachsprachen. Einführung und Bibliographie. 4. Aufl.<br />

Tübingen: Francke, 1991 (Uni-Taschenbücher 483)<br />

GOTTI, M.: I linguaggi specialistici. Firenze: La Nouva Italia Editrice,<br />

1991, XII/214 p.<br />

GOUADEC, D.: Terminologie. Constitution des données. Paris: AFNOR,<br />

1990, 218 p.<br />

HOFFMANN, L.: Kommunikationsmittel Fachsprache. Eine Einführung.<br />

(Nachdruck). Tübingen: Narr, 1985<br />

HOHNHOLD, I.: Übersetzungsorientierte Terminologiearbeit. Eine Grundlegung<br />

für den Praktiker. Stuttgart: InTra, 1. Fachübersetzergenossenschaft<br />

eG, 1990, 223 S.<br />

KOCOUREK, R.: La langue française de la technique et de la science.<br />

Vers une linguistique de la langue savante. 2e édit., augm. et mise à jour.<br />

Wiesbaden: Brandstetter, 1991<br />

MAGRIS, M.; MUSACCHIO, L.R.; SCARPA, F. (ed.): Manuale di terminologia.<br />

Aspetti teorici, metodologici e applicativi. Milano: Hoepli,<br />

2002, xviii/206 p.<br />

MAYER, F.; SCHMITZ, K.-D. et al.: Criteria for the Evaluation of Terminology<br />

Management Software. GTW - Association for Terminology and<br />

Knowledge Transfer, 1996<br />

LERAT, P.: Les langues spécialisées. Paris: Presses Universitaires de<br />

France (Linguistique nouvelle), 1995, 201 p.<br />

PAVEL, S.; NOLET, D.: Précis de <strong>terminologie</strong>. Handbook of Terminology.<br />

Ottawa: Travaux publics et Services gouvernamentaux Canada, Bureau de<br />

la traduction, Terminologie et normalisation, 2001, xx/136, xx/153 p.<br />

(Version PDF unter: http://www.bureaudelatraduction.gc.ca/pwgsc_internet/index_f.htm)


- Manual de Terminología. Ottawa: Travaux publics et Services gouvernamentaux<br />

Canada, Bureau de la traduction, Terminologie et<br />

normalisation, 2002, xx/156 p.<br />

(Version PDF unter: http://www.bureaudelatraduction.gc.ca/pwgsc_<br />

internet/index_f.htm)<br />

- Eine portugiesische Übersetzung, Manual de Terminologia, ist für<br />

Herbst 2002 angekündigt.<br />

(Version PDF unter: http://www.bureaudelatraduction.gc.ca/pwgsc_<br />

internet/francais/ notes/presport.pdf)<br />

PICHT, H.; DRASKAU, J.: Terminology: An introduction. Surrey: University<br />

of Surrey, Department of Linguistic and International Studies, 1985, 265 p.<br />

REY, A.: La <strong>terminologie</strong>: noms et notions. Nouvelle édition. Paris: Presses<br />

universitaires de France, 1992<br />

- Essays on Terminology. Transl. by J.C.Sager. Amsterdam / Philadelphia,<br />

Benjamins, 1995, 223 p.<br />

RONDEAU, G.: Introduction à la <strong>terminologie</strong>. 2 e éd. Boucherville,<br />

Québec: Morin, 1984, XLV, 238 p.<br />

RONDEAU, G; FELBER, H. (éds.): Textes choisis de <strong>terminologie</strong>. Vol. 1:<br />

Fondements théoriques de la <strong>terminologie</strong>. Sous la direction de V. I. Siforov.<br />

Québec: GIRSTERM/Université Laval, 1981, 334 p.<br />

SAGER, J.C.: A Practical Course in Terminology Processing. With a bibliography<br />

by B.Nkwenti-Azeh. Amsterdam / Philadelphia: Benjamin, 1990, 254 p.<br />

SAGER, J.C.; DUNGWORTH, D.; McDONALDS, P.F.: English Special<br />

Languages. Principles in science and technology. Wiesbaden: Brandstetter,<br />

1980, 368 p.<br />

SAGER, J.C.; McNAUGHT, J.:<br />

- Feasibility Study of the Establishment of Terminological Databank.<br />

Manchester: Centre of Computational Linguistics, University of Manchester<br />

Institute of Science and Technology, 1979, (British Library R.<br />

& D. Report No. 5642)<br />

- Selective Survey of Terminological Databanks in Western Europe.<br />

Manchester: Centre of Computational Linguistics, University of<br />

Manchester Institute of Science and Technology, 1980, 56 p. (British<br />

Library R. & D. Report No. 5643)<br />

97<br />

Bibliografie<br />

II


II<br />

Bibliografie<br />

98<br />

- Model Specification of a Linguistic Databank for the U.K. Manchester:<br />

Centre of Computational Linguistics, University of Manchester<br />

Institute of Science and Technology, 1980, 39 p. (British Library R. &<br />

D. Report No. 5644)<br />

SUONUUTI, H.: Guide to Terminology. (Nordterm 8). 2 nd ed. Helsinki:<br />

TSK - The Finnish Terminology Centre, 2001, 42. p.<br />

TEMMERMAN, R.; Simonis F.; Luyten L.: Terminologie, een methode.<br />

Inleiding tot theorie en praktijk van systematische terminografie. Leuven:<br />

Acco, 1990.<br />

TERMINOMETRO: Spécial logiciels de <strong>terminologie</strong>. Rapport analytique,<br />

préparé par Elisabeth BLANCHON, CTN. Numéro 16, octobre 1994,<br />

édition conjointe de Terminometro et TermNet News. Paris: Union latine,<br />

1994, 67 p.<br />

VAN CAMPENHOUDT, M.: Abrégé de <strong>terminologie</strong> multilinge. Bruxelles,<br />

Termisti, 1996 http://www.termisti.refer.org/theoweb1.htm#intro<br />

WRIGHT, S.E.; BUDIN, G. (eds.): Handbook of Terminology Management.<br />

Vol. I : Basic Aspects of Terminology Management. Vol. II : Applications<br />

Oriented Terminology Management. Amsterdam / Philadelphia: Benjamins,<br />

1997/2001, ivx/370, xv/920 p.<br />

WÜSTER, E.: Einführung in die allgemeine Terminologielehre und terminologische<br />

Lexikographie. 3. Aufl., hrsg. von R. Baum. Bonn: Romanistischer<br />

Verlag, 1991, xxi/239 S.<br />

II.2 Tijdschriften<br />

L’ACTUALITÉ TERMINOLOGIQUE / TERMINOLOGY UPDATE: Bulletin<br />

mensuel du centre de <strong>terminologie</strong>. Ottawa: Secrétariat d’Etat du Canada,<br />

Bureau de traductions<br />

LA BANQUE DES MOTS. Revue de <strong>terminologie</strong> française publiée par le<br />

Conseil international de la langue française. Paris: Conseil international de<br />

la langue française<br />

LES CAHIERS DU RIFAL (anciennement: Terminologies nouvelles). Paris:<br />

Agence intergouvernementale de la Francophonie<br />

FILTER, Tijdschrift <strong>voor</strong> vertalen en vertaalwetenschap


INFOTERM NEWSLETTER. Wien: Infoterm<br />

LEBENDE SPRACHEN. Zeitschrift für fremde Sprachen in Wissenschaft<br />

und Praxis, zugleich Fachblatt des Bundesverbandes für Dolmetscher und<br />

Uebersetzer, e.V. (BDÜ). Berlin / München / Zürich: Langenscheidt<br />

LSP & PROFESSIONAL COMMUNICATION. Frederiksberg: Danish Society<br />

for LSP and Professional Communication<br />

META. Journal des traducteurs / Translators’ Journal. Montréal: Université<br />

de Montréal<br />

MITTEILUNGSBLATT FÜR DOLMETSCHER UND ÜBERSETZER. Frankfurt:<br />

Bundesverband der Dolmetscher und Übersetzer, e.V.<br />

ONZE TAAL. Den Haag: Genootschap Onze Taal<br />

REVUE D´AMÉNAGEMENT LINGUISTIQUE (auparavant TERMINO-<br />

GRAMME). Québec: Office québécois de la langue française<br />

SPRINT. Kobenhavn: Handelshojskolen i Kobenhavn<br />

TERMINOLOGIE. Québec: Comité de la normalisation et de la qualité du<br />

français à l’Université Laval<br />

TERMINOLOGIES NOUVELLES (remplacées par Les Cahiers du Rifal)<br />

TERMINOLOGIE ET TRADUCTION. Commission des Communautés européennes,<br />

Service de traduction, Division de la <strong>terminologie</strong>. Luxembourg:<br />

Office des publications officielles des Communautés européennes<br />

TERMINOLOGY. International Journal of Theoretical and Applied Issues in<br />

Specialized Communication. Amsterdam / Philadelphia: Benjamins<br />

TERMINOLOGY SCIENCE RESEARCH. Vienna: International Institute of<br />

Terminology Research<br />

TERMINOMETRO. Bulletin d’information: <strong>terminologie</strong>, linguistique informatique<br />

et édition de dictionnaires. Paris: Union Latine<br />

(Version PDF: http://www.terminometro.info)<br />

TERMNET NEWS. Journal of the International Network for Terminology<br />

(TermNet). Vienna: Infoterm<br />

99<br />

Bibliografie<br />

II


II<br />

Bibliografie<br />

100<br />

II.3 Normen<br />

De nationale normen en de vertalingen van de ISO-normen kunnen<br />

bij de nationale normalisatie-organisaties (zie bijlage III.4) verkregen<br />

worden.<br />

BAXMANN-KRAFFT, E.-M.; HERZOG, G.: Normen für Übersetzer und<br />

technische Autoren. Hrsg. vom DIN. Berlin / Wien / Zürich: Beuth, 1999,<br />

IX/434 S.<br />

ISO 639:1988 Code for the representation of names of languages<br />

ISO 639-2:1999 Code for the representation of names of languages<br />

- Part 2: Alpha-3 code<br />

ISO 704:2000 Terminology work - Principles and methods<br />

ISO 860:1996 Terminology work - Harmonization of concepts and<br />

terms<br />

ISO 1087-1:2000 Terminology - Vocabulary<br />

ISO 1087-2:2000 Terminology - Vocabulary - Part 2: Computer<br />

applications<br />

ISO 1951:1997 Lexicographical symbols particularly for use in<br />

classified defining vocabularies<br />

ISO 6156:1987 Magnetic tape exchange format for terminological/<br />

lexicographical records (MATER)<br />

ISO 10241:1992 Preparation and layout of international terminology<br />

standards<br />

ISO 12199:2000(E) Alphabetical ordering of multilingual terminological<br />

and lexicographical data represented in the Latin<br />

alphabet<br />

ISO 12200:1999 Computer applications in terminology - Machinereadable<br />

terminology interchange format (MARTIF)<br />

- Negotiated interchange<br />

ISO/TR 12618:1994 Computer aids in terminology - Creation and use<br />

of terminological databases and text corpora


ISO 12620:1999 Computer applications in terminology - Data categories<br />

Normen in <strong>voor</strong>bereiding:<br />

DIS 639-1 Code for the representation of names of languages<br />

-Part 1: Alpha-2 code (Rev. of ISO 639)<br />

PWI 12200-Amd 1 Computer applications in terminology - Machinereadable<br />

terminology interchange format (MARTIF)<br />

- Amendment 1: Extended MARTIF (including a<br />

normative Annex H to ISO 12200)<br />

WD 12615 Bibliographic references for terminology work<br />

DIS 12616.2 Translation-oriented terminography<br />

AWI 12618 Computer applications in terminology - Design,<br />

implementation and use of terminology management<br />

systems (Rev. of ISO/TR 12618)<br />

FDIS 15188 Project management guidelines for terminology<br />

standardization<br />

FDIS 16642 Computer applications in terminology - Terminological<br />

mark-up frame work (TMF)<br />

With annexes:<br />

Representation format for terminological data<br />

collections - MARTIF-compatible with specified<br />

constrains (MSC)<br />

Generic model (GENETER) for SGML-based representations<br />

of terminological data<br />

101<br />

Bibliografie<br />

II


III<br />

Nuttige internetadressen<br />

102<br />

Bijlage III:<br />

Nuttige internetadressen<br />

III.1 Terminologie-organisaties<br />

ACATERM<br />

ASSOCIACIó CATALANA DE TERMINOLOGIA<br />

http://www.acaterm.org<br />

secretaria@acaterm.org<br />

AETER<br />

ASOCIACIóN ESPAÑOLA DE TERMINOLOGÍA<br />

http://efyn.insde.es/AETER/indice_AETER.htm<br />

AIT<br />

ASSOCIAçãO DE INFORMAçãO TERMINOLóGICA<br />

PORTUGAL<br />

http://www.unilat.org/dtil/etis/actasTDCnet/correia.htm<br />

APLL<br />

ACADEMY OF PERSIAN LANGUAGE AND LITERATURE,<br />

IRAN<br />

http://www.irib.com/ads.academy/academy-left.htm<br />

ASCR<br />

THE CZECH LANGUAGE INSTITUTE,<br />

SECTION FOR LEXICOGRAPHY AND TERMINOLOGY<br />

http://www.cas.cz/en/UJC.html<br />

ujc@cas.cz<br />

ASS.I.TERM.<br />

ASSOCIAZIONE ITALIANA PER LA TERMINOLOGIA<br />

http://web.tiscali.it/assiterm91<br />

assiterm@www.isrds.rm.cnr.it<br />

BRASILTERM<br />

c/o INSTITUTO BRASILEIRO DE INFORMAçãO<br />

EM CIêNCIA E TECNOLOGIA<br />

http://www.ibict.br<br />

BUREAU DE LA TRADUCTION<br />

TRAVAUX PUBLICS ET SERVICES GOUVERNEMENTAUX<br />

CANADA<br />

http://www.bureaudelatraduction.gc.ca<br />

bureau@tpsgc.gc.ca


CANOLFAN SAFONI TERMAU<br />

CENTRE FOR THE STANDARDIZATION OF WELSH TERMINOLOGY,<br />

WALES<br />

http://weblife.bangor.ac.uk/addysg/courses/cst.html<br />

welsh-termau-cymraeg@mailbase.ac.uk<br />

CGTN<br />

COMMISSION GÉNÉRALE DE TERMINOLOGIE ET DE NÉOLOGIE<br />

DÉLÉGATION GÉNÉRALE à LA LANGUE FRANçAISE ET<br />

AUX LANGUES DE FRANCE<br />

http://www.culture.fr/culture/dglf/dis<br />

CNT<br />

CENTRUL NATIONAL DE TERMINOLOGIE, MOLDOVA<br />

http://www.iatp.md/cnt/index1.htm<br />

termrom@mednet.md<br />

Colterm<br />

RED COLOMBIANA DE TERMINOLOGÍA<br />

http://www.unilat.org/dtil/fr/reseauxnational_colterm.htm<br />

COMPUTERM<br />

INTERESSENGRUPPE VON TERMINOLOGISCH<br />

AKTIVEN INSTITUTIONEN IN DER SCHWEIZ<br />

Donatella.Pulitano@sta.be.ch<br />

CSTT<br />

COMMISSION OF SCIENTIFIC AND TECHNICAL TERMINOLOGY, INDIA<br />

http://cstt.nic.in<br />

DANTERMCENTRET<br />

DANISH CENTRE FOR TERMINOLOGY<br />

http://www.danterm.dk<br />

danterm@cbs.dk<br />

DEUTERM<br />

DEUTSCHES INFORMATIONS- UND DOKUMENTATIONSZENTRUM FÜR<br />

TERMINOLOGIE<br />

http://www.iim.fh-koeln.de/deuterm<br />

deuterm@fh-koeln.de<br />

DTT<br />

DEUTSCHER TERMINOLOGIE-TAG<br />

http://www.dttev.org<br />

Nuttige internetadressenIII<br />

103


III<br />

Nuttige internetadressen<br />

104<br />

ELETO<br />

HELLENIC SOCIETY FOR TERMINOLOGY, GREECE<br />

http//sfr.ee.teiath.gr/Orogramma.htm<br />

valeonti@mail.otenet.gr<br />

ELRA<br />

EUROPEAN LINGUISTIC RESSOURCES ASSOCIATION<br />

http://www.elra.net<br />

elra@hsholland.nl<br />

ETER<br />

EESTI TERMINOLOOGIA ÜHING, ESTLAND<br />

http://www.eter.ee<br />

eter@eter.ee<br />

GALICISKA TERMINOLOGIORGANISATIONEN<br />

SERVICIO DE TERMINOLOXÍA GALEGA<br />

http://www.usc.es/~snlus/snl.htm<br />

snlxusto@lugo.usc.es<br />

GTW<br />

GESELLSCHAFT FÜR TERMINOLOGIE UND WISSENSTRANSFER<br />

http://gtw-org.uibk.ac.at/<br />

IBL<br />

INSTITUTE FOR BULGARIAN LANGUAGE<br />

BULGARIAN TERMINOLOGY GROUP<br />

http://www.cl.bas.bg/directory/humanies/ibl.htm<br />

jumb@ibl.acad.bg<br />

IERA<br />

INSTITUT D‘ETUDES ET DE RECHERCHES POUR L‘ARABISATION<br />

http://www.emi.ac.ma/univ-MdV/IERA/iera.html<br />

INSTITUTE OF LITHUANIAN LANGUAGE<br />

DEPARTMENT OF TERMINOLOGY<br />

http://www.mch.mii.lt<br />

henrikas@delfi.lt<br />

ÍSLENSK MáLNEFND<br />

THE ICELANDIC LANGUAGE INSTITUTE<br />

aripk@ismal.hi.is


KORTERM<br />

KOREAN TERMINOLOGY RESEARCH CENTER<br />

http://korterm.or.kr<br />

korterm@korterm.kaist.ac.kr<br />

NEDERLANDSE TAALUNIE<br />

http://www.taalunie.org<br />

secr@ntu.nl<br />

NL-TERM<br />

VERENIGING VOOR NEDERLANDSTALIGE TERMINOLOGIE<br />

http://www.nlterm.org/home.htm<br />

OFFICE QUÉBECOIS DE LA LANGUE FRANçAISE<br />

http://www.oqlf.gouv.qc.ca<br />

webmestre@oqlf.gouv.qc.ca<br />

PARATERM<br />

LA COMISIóN PARAGUAYA DE TERMINOLOGÍA<br />

http://www.unilat.org/dtil/es/redes_nat_paraterm.htm<br />

SFT<br />

LA SOCIÉTÉ FRANçAISE DE TERMINOLOGIE<br />

http://www.la<strong>terminologie</strong>.net<br />

<strong>terminologie</strong>@wanadoo.fr<br />

TAHK<br />

TERMINOLOGY ASSOCIATION OF HONG KONG<br />

CTHKTERM@cityu.edu.hk<br />

TERMAR<br />

GRUPO ARGENTINO DE TERMINOLOGIA, ARGENTINA<br />

http://www.iula.upf.es/cpt/cpti22es.htm<br />

TERMBRET<br />

KREIZENN DERMENADUREZH<br />

CENTRE DE TERMINOLOGIE<br />

OFFICE DE LA LANGUE BRETONNE<br />

http://www.ofis-bzh.org/pages/fr/termfr.htm<br />

terbret.ofisr.bzh@wanadoo.fr<br />

Nuttige internetadressenIII<br />

105


III<br />

Nuttige internetadressen<br />

106<br />

TERMCAT<br />

ORGANISME DE COORDINACIó DE LES ACTIVITATS<br />

TERMINOLòGIQUES EN LLENGUA CATALANA<br />

http://www.termcat.es<br />

informacio@termcat.es<br />

TERMIP<br />

ASSOCIAçAO DE TERMINOLOGIA PORTUGUESA<br />

http://www.fcsh.unl.pt/termip<br />

termip@fcsh.unl.pt<br />

TERMISTI<br />

CENTRE DE RECHERCHE EN TERMINOLOGIE, BRUXELLES<br />

http://www.termisti.refer.org<br />

termisti@euronet.be<br />

TERMROM BUCAREST<br />

ASSOCIATION ROUMAINE DE TERMINOLOGIE<br />

C/O UNION LATINE<br />

http://www.unilat.org/dtil/it/redes_nat_tbucarest.asp<br />

TERMROM MOLDAVA<br />

ASSOCIATION DE TERMINOLOGIE<br />

http://www.moldnet.md<br />

termrom@moldnet.md<br />

TNC<br />

TEKNISKA NOMENKLATUR CENTRALEN<br />

SWEDISH CENTRE FOR TECHNICAL TERMINOLOGY<br />

http://www.tnc.se<br />

tnc@tnc.se<br />

TSK<br />

TEKNIIKAN SANASTOKESKUS<br />

CENTRALEN FöR TEKNISK TERMINOLOGI<br />

FINNISH CENTRE FOR TECHNICAL TERMINOLOGY<br />

http://www.tsk.fi<br />

tsk@tsk.fi<br />

T&TC<br />

TULKOSANAS UN TERMINOLOGIJAS CENTRS<br />

LATVIAN TRANSLATION AND TERMINOLOGY CENTRE, LETTLAND<br />

http://www.ttc.lv<br />

ttc@ttc.lv


UNIVERSITY OF SURREY<br />

http://www.surrey.ac.uk/LIS/Terminology/surrey_sites.htm<br />

K.Ahmad@mcs.surrey.ac.uk<br />

URUTERM<br />

SUB COMISIóN URUGUAYA DE TERMINOLOGÍA PARA EL MERCOSUR<br />

http://www.mec.gub.uy/arch_geral/URUTERM.HTM<br />

uruterm@internet.com.uy<br />

UZEI<br />

TERMINOLOGIA ETA LEXIKOGRAFIAKO ZENTROA<br />

CENTRE BASQUE DE TERMINOLOGIE ET LEXICOGRAPHIE<br />

http://www.uzei.com<br />

uzei@uzei.com<br />

VENTERM<br />

ASOCIACIóN VENEZOLANA DE TERMINOLOGÍA<br />

http://www.venterm.org.ve<br />

venterm@venterm.org.ve<br />

VNIIKI<br />

ALL-RUSSIAN RESEARCH INSTITUTE FOR CLASSIFICATION,<br />

TERMINOLOGY AND INFORMATION<br />

ON STANDARDIZATION AND QUALITY<br />

http://www.vniiki.ru:8080/English/gic_eng.asp<br />

III.2 Netwerken<br />

ALETERM<br />

RED TEMáTICA DE DOCENCIA EN TERMINOLOGÍA ARGENTINA /<br />

BRASIL / COLOMBIA / ESPAÑA<br />

http://www.iula.upf.es/aleterm<br />

EAFT<br />

EUROPÄISCHE GESELLSCHAFT FÜR TERMINOLOGIE<br />

c/o UNION LATINE<br />

http://www.eaft-aet.net<br />

eaft_aet@unilat.org<br />

EAFTERM<br />

EAST ASIA FORUM ON TERMINOLOGY<br />

http://www.eafterm.org<br />

eafterm@eafterm.org<br />

Nuttige internetadressenIII<br />

107


III<br />

Nuttige internetadressen<br />

108<br />

ETIS<br />

EUROPEAN TERMINOLOGY INFORMATION SERVER<br />

http://www.etis.info<br />

IBEROLENGUAS<br />

FORO LINGÜÍSTICO IBEROAMERICANO<br />

http://www.iberolenguas.com/termi_esp.htm<br />

iberolenguas@ iberolenguas.com<br />

INFOTERM<br />

INTERNATIONALES INFORMATIONSZENTRUM<br />

FÜR TERMINOLOGIE<br />

http://www.infoterm.org<br />

infopoint@infoterm.org<br />

JIAMCATT<br />

UNITED NATIONS ORGANIZATIONS’ JOINT INTER-AGENCY MEETING<br />

ON COMPUTER-ASSISTED TRANSLATION AND TERMINOLOGY<br />

http://jiamcatt.unsystem.org/english/jiamcate.htm<br />

KÜDES<br />

KONFERENZ DER ÜBERSETZUNGSDIENSTE<br />

EUROPÄISCHER STAATEN<br />

ARBEITSGRUPPE TERMINOLOGIE UND DOKUMENTATION<br />

http://www.cotsoes.org<br />

LINMITER<br />

TERMINOLOGIES DES LANGUES LATINES MINORITAIRES<br />

http://www.linmiter.net<br />

NORDTERM<br />

THE NORDIC COUNTRIES’ ASSOCIATION FOR TERMINOLOGY WORK<br />

http://www.tsk.fi/nordterm/en.html<br />

webmaster@tsk.fi<br />

RADT<br />

RAT FÜR DEUTSCHSPRACHIGE TERMINOLOGIE<br />

http://radt.uibk.ac.at/index.html<br />

REALITER<br />

RÉSEAU PANLATIN DE TERMINOLOGIE<br />

c/o UNION LATINE<br />

http://www.realiter.net


RIFAL<br />

RÉSEAU INTERNATIONAL FRANCOPHONE<br />

D’AMÉNAGEMENT LINGUISTIQUE<br />

http://www.rifal.org<br />

rifal@olf.gouv.qc.ca<br />

RITERM<br />

RÉSEAU IBÉRO-AMÉRICAIN DE TERMINOLOGIE<br />

c/o UNION LATINE<br />

http://www.riterm.net<br />

riterm@unilat.org<br />

TDCNET CONSORTIUM<br />

EUROPEAN NETWORK OF TERMINOLOGY INFORMATION<br />

AND DOCUMENTATION CENTRES<br />

http://www.tdcnet.net<br />

TERMILAT<br />

LISTE ÉLECTRONIQUE DE DISCUSSION ET D’ÉCHANGE<br />

D’INFORMATIONS SUR LA TERMINOLOGIE, ET LES INDUSTRIES DE LA<br />

LANGUE<br />

c/o UNION LATINE<br />

http://www.termilat.info<br />

termilat@unilat.org<br />

TERMINOLOGY FORUM<br />

UNIVERSITY OF VAASA<br />

http://www.uwasa.fi/comm/termino/<br />

TERMNET<br />

INTERNATIONALES TERMINOLOGIENETZ<br />

c/o INFOTERM<br />

http://linux.infoterm.org/termnet-e/i-term.htm<br />

termnet@termnet.at<br />

UNION LATINE<br />

DIRECTION DE LA TERMINOLOGIE ET DES INDUSTRIES DE LA LANGUE<br />

http://www.unilat.org/dtil<br />

dtil@unilat.org<br />

Nuttige internetadressenIII<br />

109


III<br />

Nuttige internetadressen<br />

110<br />

III.3 Terminologie-databanken<br />

BALNÉO<br />

BASES DES NÉOLOGISMES DE LA LANGUE FRANçAISE<br />

http://www.uhb.fr/langues/Craie/balneo/balneo.pl<br />

BLUTERM<br />

EUROPÄISCHE AKADEMIE BOZEN<br />

http://www2.eurac.edu:4711<br />

CRITER<br />

DÉLÉGATION GÉNÉRALE à LA LANGUE FRANçAISE ET AUX LANGUES<br />

DE FRANCE<br />

http://www.culture.gouv.fr/culture/dglf<br />

EUROVOC<br />

MEHRSPRACHIGER THESAURUS DER EUROPÄISCHEN<br />

GEMEINSCHAFTEN<br />

http://europa.eu.int/celex/eurovoc<br />

EURYDICE<br />

DATENBANK DES EUROPÄISCHEN GLOSSARS ZUM BILDUNGSWESEN<br />

http://www.eurydice.org<br />

EURODICAUTOM<br />

EUROPÄISCHE KOMMISSION LUXEMBURG<br />

http://europa.eu.int/eurodicautom/login.jsp<br />

EUSKALTERM<br />

BASQUE PUBLIC TERM BANK<br />

http://www1.euskadi.net/euskalterm/indice_i.htm<br />

EUTERPE<br />

EUROPÄISCHES PARLAMENT LUXEMBURG<br />

http://muwa.trados.com/ie/asp/QueryPage.asp?DBName=Euterpe<br />

FAOTERM<br />

FOOD AND AGRICULTURAL ORGANISATION (FAO)<br />

http://www.fao.org/faoterm/main-e.htm<br />

LE GRAND DICTIONNAIRE TERMINOLOGIQUE<br />

OFFICE QUÉBECOIS DE LA LANGUE FRANçAISE (QUÉBEC)<br />

http://www.granddictionnaire.com/_fs_global_01.htm


IBEROTERM<br />

IBEROLENGUAS. FORO LINGÜÍSTICO IBEROAMERICANO<br />

http://www.iberolenguas.com/form1.asp<br />

ILOTERM<br />

INTERNATIONAL LABOR ORGANISATION (ILO)<br />

http://ilis.ilo.org/ilis/ilisterm/ilintrte.html<br />

IMF TERMINOLOGY<br />

INTERNATIONAL MONETARY FOUND<br />

http://www.imf.org/external/np/term/index.asp<br />

THE ICELANDIC WORD BANK<br />

ÍSLENSK MáLSTöðS TERMBANK<br />

http://www.ismal.hi.is/ob/birta/?vinnumal=EN<br />

NORSK TERMBANK<br />

BERGEN UNIVERSITY<br />

http://www.hit.uib.no/nt/homepg.htm<br />

TEPA<br />

THE FINNISH CENTRE<br />

FOR TECHNICAL TERMINOLOGY (TSK)<br />

http://www.tsk.fi/tepa/<br />

TERM BAZAAR<br />

UNIVERSITY OF SURREY<br />

http://www.computing.surrey.ac.uk/ai/cgi-bin/term_bazaar<br />

TERMCELT<br />

TERMINOLOGY DATABASES FOR CELTIC LANGUAGES<br />

http://www.jiscmail.ac.uk/lists/TERMCELT.html<br />

TERMCOL<br />

TIMISOARA POLYTECHNIC UNIVERSITY, ROMANIA<br />

http://www.ceft.utt.ro/Termcol/termcol.html<br />

TERMDAT<br />

SCHWEIZERISCHE BUNDESVERWALTUNG<br />

http://www.admin.ch/ch/i/bk/termdat<br />

TERMINOBANQUE<br />

MINISTèRE DE LA COMMUNAUTÉ FRANçAISE<br />

DE BELGIQUE<br />

Nuttige internetadressenIII<br />

111


III<br />

Nuttige internetadressen<br />

112<br />

SERVICE DE LA LANGUE FRANçAISE<br />

http://www.cfwb.be/franca/bd/bd.htm<br />

THE TERMINOLOGY DATABASE<br />

HUNGARIAN MINISTRY OF JUSTICE<br />

http://www.eujogszab.hu/default.asp<br />

TERMINOLOGIEDATENBANK IÜD<br />

INSTITUT FÜR ÜBERSETZER- UND DOLMETSCHERAUSBILDUNG<br />

UNIVERSITÄT INNSBRUCK<br />

http://starwww.uibk.ac.at/dolm/termdb.html<br />

TERMITE<br />

INTERNATIONAL TELECOMMUNICATION UNION (ITU)<br />

http://www.itu.int/terminology/index.html<br />

TERMIUM<br />

PUBLIC WORKS AND GOVERNMENTS SERVICES<br />

CANADA<br />

http://www.termium.com/site<br />

TERMROM<br />

CONSULTAREA BAZEI DE DATE TERMINOLOGICE<br />

DATENBANK DER RUMÄNISCHEN VEREINIGUNG FÜR TERMINOLOGIE<br />

http://www.cimec.ro/tr<br />

VINTARS-2<br />

UNITED NATIONS OFFICE AT VIENNA<br />

http://vintars.unvienna.org<br />

WHO TERMINOLOGY<br />

WORLD HEALTH ORGANIZATION<br />

http://www.who.int/terminology/ter/<br />

YOURDICTIONARY<br />

THE GLOBAL LANGUAGE RESOURCE<br />

http://www.yourdictionary.com/about.html<br />

III.4 Normalisatie-organisaties<br />

ISO<br />

INTERNATIONAL ORGANISATION FOR STANDARDISATION<br />

http://www.iso.ch/iso/en/<br />

central@iso.org


ISO TC 37<br />

TECHNICAL COMMITTEE: TERMINOLOGY AND OTHER LANGUAGE<br />

RESOURCES<br />

c/o INFOTERM<br />

http://linux.infoterm.org/iso-e/i-iso.htm<br />

infoterm@infoterm.org<br />

Nationale en internationale normalisatie-organisaties:<br />

De nationale en internationale normalisatie-organisaties en leden van ISO<br />

zijn te vinden op de volgende internetpagina:<br />

http://www.iso.ch/iso/en/aboutiso/isomembers/index.html<br />

Nuttige internetadressenIII<br />

113

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!