Forum Februari 2009 - GO! onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap

VOLWASSENENONDERWIJS
Foto: W. Bombeek
10
Forum • februari 2009
Begin september werd Kurt Berteloot directeur van de
Vlaamse Dienst van het Katholiek Volwassenenonderwijs
(VDKVO). In Vlaanderen en Brussel zijn zowat 113 Centra
Voor Volwassenenonderwijs (CVO's) actief,
waarvan 44 lid van het VSKO. Kurt Berteloot,
licentiaat Germaanse filologie, begon als docent in het
volwassenenonderwijs en werd er directeur op zijn
zevenentwintigste. Vandaag leidt hij VDKVO.
Vanwaar die keuze voor het volwassenenonderwijs?
Kurt Berteloot: De bewuste keuze
voor het volwassenenonderwijs is
er aanvankelijk nooit geweest. Ik
ben begonnen begin de jaren '80,
in volle crisistijd. Er waren heel
weinig vacatures toen ik afstudeerde.
Uiteindelijk ben ik deeltijds
in het hoger secundair
Nieuwe directeur Vlaamse Dienst van het
Katholiek Volwassenenonderwijs
Een gesprek
■ Kurt Berteloot, directeur VDKVO
onderwijs terechtgekomen, en
eerder toevallig ook deeltijds in
het volwassenenonderwijs omdat
er aan deze secundaire school
ook een CVO, toen nog “avondschool”
gekoppeld was. Kort
nadien was ik nog enkel werkzaam
in het volwassenenonderwijs.
Vooral de sterke motivatie bij
de cursisten vond ik heel stimulerend.
Ik heb dan ook nooit de
behoefte gehad eruit te stappen.
Volwassenenonderwijs was toen
nog wel een avondopdracht.
Sociaal gezien was dat een ander
leven, een beetje lastig want
familie en vrienden hadden vooral
's avonds hun sociaal leven.
Maar in de loop van de tijd is daar
verandering in gekomen. Volwassenenonderwijs
vindt nu
zowel overdag als 's avonds
plaats.
U bent directeur geworden, hoe
bent u hier beland?
Kurt Berteloot: Na twintig jaar
directeur van CVO Roeselare
geweest te zijn, was ik op zoek
naar een nieuwe uitdaging. Ik
was aan het solliciteren naar een
aantal vacatures, toen men me
vroeg of ik geen interesse had
voor de functie van directeur van
VDKVO. Ik heb er wel een tijdje
over moeten nadenken. Vooral
het pendelen naar Brussel vanuit
West-Vlaanderen deed me twijfelen.
We hebben bovendien ook
nog kinderen thuis en zoals je
waarschijnlijk wel weet, heb ik
ook nog wel wat hobby's.
Sinds 1 september bent u in dienst.
Ziet u veel verschil met uw vroegere
functie?
Kurt Berteloot: Ik merk toch een
zeer groot verschil. Eerst en vooral
is er de aard van het werk. Een
belangrijk onderdeel van het
werk binnen VDKVO is de dienstverlening
aan de centra. Dit stuk
sluit het meest aan bij mijn vori-

ge job. Als ex-directeur ken ik ook
de dagelijkse bekommernissen
van de centra. Tegelijkertijd proberen
wij hier mee het onderwijsbeleid
te beïnvloeden. Zo zijn er
op dit ogenblik onder meer het
HBO-decreet, de kwalificatiestructuur
en het kwaliteitsdecreet
die onze aandacht vragen.
Dit is toch wel heel nieuw. Als
directeur van een CVO ben je
vooral bezig met de praktische
kant van het volwassenenonderwijs.
Binnen VSKO krijg je daar
bovenop echter heel wat informatie
over de andere onderwijsniveaus.
Dat is zeer verrijkend.
HBO is nu wel een decreet dat ons
aanbelangt maar ook in de decreten
die specifiek zijn voor de andere
onderwijsniveaus zijn er altijd
wel invalshoeken die interessant
zijn voor het volwassenenonderwijs.
Hoe ziet de structuur van uw
dienst eruit?
Kurt Berteloot: Enerzijds hebben
wij het dienstverlenende aspect
aan de centra, anderzijds hebben
we sedert vorig jaar de uitbreiding
van de pedagogische begeleidingsdienst
van het volwassenenonderwijs.
Dat is nieuw en
een rechtstreeks gevolg van het
decreet volwassenenonderwijs.
Het aansturen en ondersteunen
van deze begeleiders gebeurt
vooral vanuit onze dienst. Daarnaast
steek ik ook nogal wat tijd
in de decretaal verplichte netoverschrijdende
initiatieven en
samenwerking. De verschillende
pedagogische begeleidingsdiensten
van het volwassenenonderwijs
moeten trouwens samenwerken
met VOCVO (ondersteuning
van de centra basiseducatie
en de koepelloze CVO's) in het
kader van kennis- en expertiseontwikkeling
voor het volwassenenonderwijs.
VOLWASSENENONDERWIJS
Biedt uw verbond nog avonddienstverlening?
Kurt Berteloot: Er zijn een aantal
avonden waarop wij langer blijven,
maar niet meer tot twintig
uur. De meeste centra zijn trouwens
ook overdag open. Het
beeld van de “avondschool” die
enkel 's avonds open was, is toch
wel grondig veranderd. Het centrum
waar ik vroeger directeur
was voorziet permanentie van 's
morgens 9 uur tot 's avonds 22
uur.
Er is nu ook pedagogische begeleiding
voor het volwassenenonderwijs,
dat is een nieuw gegeven.
Hoeveel begeleiders zijn er voor
ons net?
Kurt Berteloot: Vroeger waren er
voor het katholiek volwassenenonderwijs
één voltijds en één
halftijds begeleider werkzaam.
Met het nieuwe decreet volwassenenonderwijs
is dit uitgebreid
tot een totaal van zes begeleiders
waarvan drie voltijds en drie halftijds,
voor heel Vlaanderen.
Welke overlegmomenten heeft
uw dienst met andere externe
diensten?
Kurt Berteloot: Ja, dat was dus wel
even schrikken. Wim Nimmegeers,
mijn voorganger had een
heel sterke externe en interne
vertegenwoordiging uitgebouwd
binnen o.a. de VLOR, DIVA, …
Daarnaast zorgt het nieuwe
decreet volwassenenonderwijs
voor heel wat overleg tussen de
netten met ondermeer de nieuw
opgerichte decretale stuurgroep
die netoverschrijdend een aantal
opdrachten dient op te nemen.
Dat vraagt eerst en vooral veel
vergaderwerk. Positief? Ik kan dat
nu nog niet goed inschatten. Het
decreet is nog te nieuw, 2007. De
tijd zal dat uitwijzen. Er komt
hopelijk een evaluatie van het
decreet volwassenenonderwijs
op geregelde tijdstippen. Dat
houden we ook wel in het oog; we
kijken of er geen negatieve
invloed is op de instroom. Maar
wat betreft die netoverschrijdende
studiedagen, de samenwerking
tussen de pedagogische
begeleidingsdiensten, het samen
opleidingsprofielen ontwikkelen…
ik zie dat er op dit ogenblik
nog wel wat kinderziekten zitten.
Netoverschrijdend samenwerken
betekent dat je heel wat afspraken
moet maken, en het is niet
altijd makkelijk om de mensen
samen te krijgen. Het gaat
immers over drie netten.
Bovendien situeert het volwassenenonderwijs
zich op twee niveaus:
secundair onderwijs en
hoger beroepsonderwijs. Geen
Binnen VSKO krijg je daar bovenop echter heel wat informatie
over de andere onderwijsniveaus. Dat is zeer verrijkend.
HBO is nu wel een decreet dat ons aanbelangt maar ook
in de decreten die specifiek zijn voor de andere
onderwijsniveaus zijn er altijd wel invalshoeken
die interessant zijn voor het volwassenenonderwijs.
professionele bachelors: wij leveren
enkel graduaten af.
“Volwassenenonderwijs is mensen
vaardigheden bijbrengen in
het kader van levenslang en
levensbreed leren, waarbij men
zich sociaal en professioneel kan
ontplooien”, staat er te lezen in
't Gimaarke, ons huisblad (zie
nr 55). Sociaal, hoe bedoelt u?
Kurt Berteloot: Ja, bepaalde opleidingen
worden gevolgd door cursisten
die dit doen om zich per-
11
februari 2009 • Forum

12
Forum • februari 2009
soonlijk te ontplooien zonder
daarom meteen professionele
motieven te hebben, zoals bvb
taalopleidingen, woningdecoratie.
Als directeur had ik de ervaring
dat voor veel mensen een
opleiding ook een belangrijk sociaal
gebeuren is waarbij het contact
met medecursisten minstens
even belangrijk is.
Zijn er tendensen?
Kurt Berteloot: Je hebt uiteraard
de hypes die even vlug komen als
ze verdwijnen. Zo was er bijvoorbeeld
enkele jaren geleden de
opleiding Chinees. Die vijver is
echter heel vlug uitgevist zodat
de cursistenaantallen terug normale
proporties aannemen. De
informaticaopleidingen zijn een
tijd heel populair geweest, maar
nu zie je duidelijk verschuivingen
naar grafische pakketten zoals
digitale fotografie en alles wat te
maken heeft met digitale fotobewerking,
en een terugval van
het aantal inschrijvingen voor de
traditionele software. Je ziet ook
hoe er soms op bepaalde trends
wordt ingespeeld. Naar aanleiding
van bijvoorbeeld het TV-programma
“Mijn restaurant” hebben
de kookopleidingen op dit
ogenblik blijkbaar veel succes.
Is dat zo gemakkelijk
te programmeren?
Kurt Berteloot: Het vorige decreet
liet een redelijk soepele programmering
toe. Met het nieuwe
decreet 2007 gebeurt dat nu grotendeels
op consortiumniveau.
Een consortium is een netover-
VOLWASSENENONDERWIJS
schrijdend verplicht samenwerkingsverband
van regionale CVO's.
Dit consortium wordt gestuurd
door een afgevaardigd bestuurder
aangesteld door de besturen
van de participerende centra. Een
aantal andere opleidingen waaronder
talen en informatica kun je
echter niet via het consortium
programmeren. Deze opleidingen
dienen dan rechtstreeks bij de
Vlaamse regering aangevraagd te
worden. Programmeringen via
het consortium kunnen enkel als
er een consensus is bij alle partners.
De tijd zal uitwijzen of dit
model goed werkt.
Levensbreed leren?
Kurt Berteloot: Volwassenenonderwijs
draait om alle aspecten
van het leven. Je hebt sociaalagogische
opleidingen, nijverheidstechnische,
… kortom, alle aspecten
van het maatschappelijk
leven komen aan bod. Dat wordt
bedoeld met levensbreed leren.
Je ziet ook hoe er soms op bepaalde trends wordt
ingespeeld. Naar aanleiding van bijvoorbeeld het
TV-programma “Mijn restaurant” hebben de
kookopleidingen op dit ogenblik blijkbaar veel succes.
Zit een directeur van een avondschool
met dezelfde problemen als
de directeur van een dagschool?
Kurt Berteloot: Een aantal problemen
zijn zeker gelijkaardig, denken
we maar aan infrastructuur,
de zoektocht naar goede leraars
(op dit ogenblik kampen heel wat
centra met een tekort aan leerkrachten
zeker in de nijverheidstechnische
richtingen).
Toch zijn er ook specifieke problemen
voor de directeur van een
centrum volwassenenonderwijs.
Zo zijn heel wat leerkrachten
slechts deeltijds werkzaam in een
centrum. Daarnaast staan zij
ofwel in het voltijds onderwijs of
zijn zij werkzaam in de privésector.
Dit brengt dan ook problemen
met zich mee rond betrokkenheid.
Het profiel van de leerkracht
in het volwassenenonderwijs is
ook verschillend. Opvoedingsproblemen
stellen zich niet maar
cursisten zijn, terecht trouwens,
zeer veeleisend inzake kwaliteit
van de opleiding en infrastructuur.
Een sterk cursistgerichte
aanpak waarbij ingespeeld wordt
op hun behoeften dringt zich dan
ook op. Als de kwaliteit van de
opleiding niet voldoet heb je al
vlug heel wat cursisten die afhaken.
De uitval is dan vaak ook een
goede kwaliteitsindicator van de
opleiding.
Speelt ook het opvoedingsproject
een rol in het volwassenenonderwijs?
Kurt Berteloot: Een zeer goede
vraag en ook geen gemakkelijke
vraag. Eerst en vooral spreken wij
liever van het agogische project.
Ik denk dat deze invalshoek zich
voor het volwassenenonderwijs
minder scherp stelt, maar toch.
Eerst en vooral heb je de missie
en de visie van het centrum. Visie
en missie van het centrum zijn op
een aantal waarden gebaseerd
waarbinnen men zich als katholiek
centrum volwassenenonderwijs
kan profileren. En dan heb je
natuurlijk ook de opleidingen
waar het mensbeeld een belangrijke
rol speelt, denk maar aan bijvoorbeeld
de sociaalagogische
opleidingen, de opleidingen gezondheidszorg,
personenzorg en
de lerarenopleiding, … Dat zijn
opleidingen waar het katholieke
mensbeeld en de identiteit wel
een rol spelen.
U werkt ook samen met de andere
netten. Is er ook overheidsinmenging?
Kurt Berteloot: Er zijn zoals

gezegd de door de overheid
verplichte netoverschrijdende
consortia. Het luik rond de kennis
en expertiseontwikkeling voor
het volwassenenonderwijs resulteerde
in de verplichte opleiding
van een netoverschrijdende decretale
stuurgroep. Een belangrijke
opdracht van deze stuurgroep
is de ontwikkeling van opleidingsprofielen.
Zeg maar de
blauwdrukken van een bepaalde
opleiding. Deze opleidingsprofie-
VOLWASSENENONDERWIJS
Hebt u ook
directievergaderingen?
Kurt Berteloot: Ja, dit heet binnen
VDKVO de adviescommissie. Deze
adviescommissie vormt een zeer
goed middel om de vinger aan de
pols te houden. Belangrijk is dat
de leden mee helpen nadenken
over de toekomst van het volwassenenonderwijs.
Het is beter proactief
het beleid mee te bepalen
dan een afwachtende houding
aan te nemen. Daarnaast hebben
Volwassenenonderwijs draait om alle aspecten
van het leven. Je hebt sociaalagogische opleidingen,
nijverheidstechnische, … kortom, alle aspecten
van het maatschappelijk leven komen aan bod.
len moeten voor het secundair
volwassenenonderwijs gelijk zijn
voor alle centra. Daarnaast worden
er ook leerplannen ontwikkeld.
Deze leerplannen zijn dan
koepelgebonden alhoewel er voor
een aantal opleidingen ook
netoverschrijdende leerplannen
ontwikkeld worden (bv. de taalopleidingen).
zij een belangrijke signaalfunctie
inzake de problemen die onze
centra dagdagelijks ervaren. Wim
Nimmegeers had in het verlengde
hiervan de diocesane netwerking
tussen de directieteams van
onze centra uitgebouwd. In aanloop
naar deze functie heb ik
vorig jaar in elk diocees zo'n
vergadering bijgewoond en ik
Het katholiek onderwijs vierde ...
• 50 jaar Mater Dei-Instituut, Sint-Pieters-Woluwe
• 25 jaar Sint-Maarten Middenschool, BeverenWaas
ben van plan dit ieder schooljaar
te doen. Vijf per schooljaar, dat
zou moeten lukken.
Wat zou u graag nog realiseren?
Kurt Berteloot: Op dit ogenblik
ben ik mij vooral nog een beeld
aan het vormen van de werking
van de organisatie en voel ik wel
een beleidsplan rijpen. Ik vind het
belangrijk voor de dag te komen
met een fris imago. Huisstijl, website
zijn hiervan een belangrijk
onderdeel. Ik zal wel geen open
deuren intrappen als ik zeg dat
het logo nogal oubollig was. Dit is
ondertussen reeds weggewerkt
en het is de bedoeling deze huisstijl
door te trekken naar onze
elektronische nieuwsbrief en
website. Zoals al gezegd is het uitbouwen
van een sterke pedagogische
begeleiding ten dienste van
onze centra ook een beleidsprioriteit.
Kwaliteitszorg inbrengen in
de werking van onze dienst en in
de werking van onze pedagogische
begeleiders is voor mij ook
een prioriteit. Tevredenheidsmetingen
bij het werkveld zijn
hierin een zeer nuttig instrument
en wil ik ook invoeren als kwaliteitsindicator.
Interview: Willy Bombeek
Redactie: Rita Herdies
13
februari 2009 • Forum