Fietsberaadpublicatie_18_fietsbeleid_versie_1_0 .pdf

1 Inleiding
Stimuleren van het fietsgebruik is een algemeen geaccepteerd beleidsdoel in Nederland. In
de Nota Mobiliteit van de rijksoverheid is het een essentieel onderdeel van beleid. In vrijwel
alle gemeentelijke en provinciale verkeersbeleidsplannen zijn doelstellingen opgenomen om
het fietsgebruik te stimuleren. Er wordt veel heil van verwacht. Meer fietsgebruik zou een
bijdrage kunnen leveren aan de verbetering van de bereikbaarheid, de leefbaarheid, de lokale
luchtkwaliteit, de verkeersveiligheid, de volksgezondheid, de bestrijding van de klimaatverandering.
Tegelijkertijd nemen veel beleidsmakers en politici de fiets ook niet al te serieus. Hoe kan
een eenvoudig vervoermiddel als de fiets, dat geen rol van betekenis speelt op de lange
afstanden, een rol van betekenis spelen? Deze studie doet een gestructureerde poging om
meer grip te krijgen op de effecten van een hoger fietsgebruik. Als het fietsgebruik met 10
procent toeneemt, welke bijdrage mag dan verwacht worden aan de oplossing van verschillende
problemen?
Hoewel het aannemelijk is dat een toename van het fietsgebruik ook daadwerkelijk positieve
effecten heeft op de bereikbaarheid en de leefbaarheid is het moeilijk om dat met onderzoek
aan te tonen. Dat heeft in de eerste plaats te maken met het feit dat (gemeentelijk) fietsbeleid
bestaat uit een groot aantal relatief kleine maatregelen, zoals de aanleg van een fietspad,
de realisatie van fietsparkeervoorzieningen, het autoluw maken van een stadscentrum,
etc. Alle maatregelen tezamen bepalen hoe fietsvriendelijk een stad of dorp is. Het effect van
elke maatregel apart op het fietsgebruik laat zich moeilijk vaststellen, laat staan de effecten
op de bereikbaarheid en de leefbaarheid. In verschillende studies is wel aangetoond dat
inwoners van gemeenten met een kwalitatief hoogwaardige fietsinfrastructuur ook vaker
fietsen. (zie lit i en ii )
Omdat de effecten van de maatregelen afzonderlijk moeilijk zijn vast te stellen, zijn er de
aflopen decennia verschillende modelstudies uitgevoerd naar de generieke effecten van
fietsbeleid op de bereikbaarheid en leefbaarheid. Voorbeelden hiervan zijn terug te vinden in
de netwerkanalyses die rond 2006 zijn uitgevoerd. In dergelijke modelstudies wordt meestal
met aannames gewerkt. Bijvoorbeeld: stel dat door een samenhangend fietsbeleid de verplaatsingsweerstand
voor fietsers met 10 procent afneemt, hoeveel automobilisten stappen
dan over op de fiets en welk effect heeft dat op de bereikbaarheid? Of: stel dat de helft van
alle korte autoritten naar een bepaald bedrijventerrein vervangen wordt door de fiets, wat zijn
dan de gevolgen voor de congestie op de omliggende wegen?
Een nadeel van dergelijke modelstudies is vaak dat niet altijd helder is hoe de effecten berekend
zijn. De berekening van de overstap van auto naar fiets is vaak een black box. Aan de
andere kant zijn de verkeersmodellen het afgelopen decennium steeds geavanceerder en
dynamischer geworden. De werkelijkheid wordt hierdoor steeds beter benaderd, maar het
black-box-gehalte neemt ook toe.
In de praktijk worden de modellen vooral gebruikt om de gevolgen van de toename van het
autoverkeer te berekenen. In deze studie wil het Fietsberaad het moderne modelinstrumen-
14 Fietsberaadpublicatie 18