Jan Fabre - depot voor het VTi

More documents

Recommendations

Info

jan fabre Toch is het bij Fabre niet om gracieuze, elegante of virtuoze dans te doen. De taal van het ballet herleidt hij – vooral in de gedeelten waarin er orde heerst – tot een elementair vocabularium. In wezen staat dit ver af van de manier waarop William Forsythe het klassiek ballet vernieuwt, of althans deconstrueert, en uitkomt bij een zeer complexe danstaal waarbij het centrum of zwaartepunt van de bewegingen zodanig in het lichaam van de dansers ronddoolt dat de kinesfeer wordt opengebroken. De verwantschap tussen beiden ligt eerder in het uitgangspunt van de ontmanteling van het klassieke ballet van binnenuit, dan in een inhoudelijke overeenkomst. Dit ‘van binnenuit’ heeft bij Fabre overigens een relatieve betekenis. Omdat de theaterruimte bij hem een kijkdoos is, is zijn eigen positie als choreograaf die van een buitenstaander, een toeschouwer. Hij choreografeert niet vanuit het standpunt van de dansers hoewel zij het bewegingsmateriaal aanbrengen. Voor hem zitten de dansers in zekere zin gevangen in die kijkdoos. Zo kijkt hij dan ook naar hen: fixerend en reducerend. Hij legt hen een strikt kader op. Soms lijkt het dan ook of de dansers naar vrijheid snakken. Zelfs in de meest chaotische scènes, met figuren en taferelen die aan Bosch of Ensor doen denken, weegt de gevangenschap. De dansers kunnen niet uitbreken uit hun bizarre wereld die de toeschouwer alleen van buitenaf kan bekijken en die hem dan ook grotendeels vreemd blijft. Elke choreografie articuleert op een andere wijze de spanning tussen de opgelegde restricties en het eigen bewegingsidioom van de dansers. In Glowing Icons danst Antony Rizzi, assistent bij Forsythe, de passen van Neil Armstrong op de maan. De vermindering van de zwaartekracht, de happen zuurstof die de astronaut neemt, de golving en deining van de beweging maken van deze solo een uiterst vloeiende, dansante en in zekere zin niet-Fabriaanse dans. Het lijkt wel of Rizzi daar ver in de ruimte aan de restricties is kunnen ontsnappen. De operatrilogie: The Minds of Helena Troubleyn Na zijn eerste drie theaterstukken besloot Fabre zich te wijden aan de opera. De opera als instituut beschouwde hij als een bastion dat veroverd moest worden. De danssecties waren een voorstudie voor zijn eerste opera Das Glas im Kopf wird vom Glas die in 1990 in de Vlaamse Opera te Antwerpen in première ging 20 / kritisch theater lexicon - 10 - november 1997 performance, theater, dans en opera en die het eerste deel uitmaakt van de geplande trilogie. The sound of one hand clapping was een voorbereiding op het tweede deel, Silent screams, difficult dreams, dat in première ging in 1992 ter afsluiting van Documenta in Kassel. Van het derde deel (La liberta chiama la liberta) bestaan op dit moment enkel nog maar voorstudies: Da un’altra faccia del tempo en Quando la terra si rimette in movimento. Fabre is zowel de librettist als de regisseur van de opera’s. Hij staat eveneens in voor de belichting, de kostumering en de scenografie. De compositie is van Eugeniusz Knapik, een leerling van Górecki, wiens muziek gebruikt werd in De danssecties. Het is Knapiks eerste opera, geschreven op vraag van Fabre. Knapiks belangstelling was nooit naar opera uitgegaan. Een gezongen gesprek beschouwde hij als een absurditeit. De beide delen van The minds of Helena Troubleyn zijn ook geen traditionele opera met een dramatische handeling of een mythologisch verhaal. De taal die Fabre hanteert is vooral symbolisch, hoewel er toch een narratief gegeven is. De hele trilogie gaat over Helena Troubleyn, een personage gebaseerd op een vrouw die Fabre sinds zijn kindertijd kende en die in 1984 overleden is. Een vrouw die in een fantasiewereld leefde. Haar persoonlijkheid en haar verhalen (haar ‘leugens van de verbeelding’) trokken Fabre aan. Ondanks haar zelfvernietigingsdrang was zij voor Fabre de belichaming van de kracht van de schoonheid. Aan het einde van haar leven zong ze voortdurend alsof ze daarmee de angst voor de dood wilde bezweren. Ze leek op een arend, het dier dat in de opera geraakt wordt door de pijl gemaakt van zijn eigen veren. Deze vrouw droomde ervan zichzelf als kind te kunnen ontmoeten. Ze sprak luidop tegen een denkbeeldig kind. In de opera heet dit kind dat nooit een antwoord geeft, Fressia, afgeleid van het Italiaanse woord voor pijl. Fabre creëert een nieuwe mythologie, verbonden met een eigen symboliek. Terugkerende elementen uit vroeger werk worden samengebracht. Ze verwerven een vertrouwdheid en tegelijk wordt er een nieuwe betekenislaag aangebracht. Das Glas im Kopf wird vom Glas speelt zich volledig af in een blauwgebicte scène: het uur blauw. De schemerzone tussen werkelijkheid en droomwereld waarin Helena Troubleyn zich bevindt. Blauw is ook de kleur voor trouw (Troubleyn: trouw blijven). In de eerste scène van Das Glas im Kopf wird vom Glas wordt Il Ragazzo con la luna e le stelle sulla testa geïntroduceerd (de jongen met de maan en de sterren op het hoofd). Hij gooit scharen omhoog die 21 / kritisch theater lexicon - 10 - november 1997
jan fabre als sterren aan de hemel blijven hangen. Hij geeft Helena raad en geeft commentaar op haar fantasieën. De omgeving van Helena reageert afwijzend op haar verbeelding. In zichzelf verzonken, kamt ze haar lange blonde haren. Of ze steekt kaarsen aan die door haar vriendinnen telkens opnieuw worden gedoofd. De situatie verandert wanneer haar fantasieën werkelijkheid worden in de figuur van de stille Fressia die wanneer ze voor de eerste maal verschijnt, hoog horizontaal tegen het achterdoek zweeft. Gerharnaste wachters beschermen haar wereld. Ze kamt en knipt de haren van Helena. Ze kietelen elkaar. Maar Helena krijgt een visioen waarin ze zichzelf ziet vallen en sterven. Haren dwarrelen naar beneden. De opera eindigt met de vlucht van de arend die op de scène neerstrijkt. De tweede opera, Silent screams, difficult dreams, begint waar de eerste opera geëindigd is: met de vlucht van de arend vanop het balkon tot op de scène. Dit tweede deel van de trilogie gaat over de macht van Helena. (Het derde deel gaat over het verval van haar macht.) In Silent screams, difficult dreams leidt Helena haar drie vriendinnen binnen in haar wereld. Fressia knipt haar haren met de scharen of doet alsof, net als Helena. Beiden stapelen borden en klauteren er op. Zittend op de hoge stapels draaien ze rond. Fressia slaakt een gesmoorde kreet. In de volgende scène, voor een gordijn van zwarte parels, bewegen de danseressen als insecten. Het koor kruipt op de grond. De identieke kostuums van Fressia en Helena worden omhooggetrokken. Helena zingt over het einde van het verleden en van de geschiedenis. Een stille schreeuw wordt uitvergroot geprojecteerd. Il Ragazzo daalt uit de hemel neer. Fressia staat naakt op een stapel borden en houdt een pijl vast. Haarlokken vallen naar beneden. Helena bekijkt zichzelf in een bord en het koor slaat een hoop borden stuk. De symmetrie uit de choreografieën wordt in de opera nog sterker uitgewerkt. De koorleden zijn gekleed in kostuums uit de operageschiedenis (gemaakt uit met monnikengeduld blauwgebicte stof, zoals de kleren van de danseressen). De handelingen van de zangers zijn minimaal. En zeer traag. Ze nemen vooral posities in in symmetrisch uitgewerkte tableaux vivants. Elk koorlid heeft een dubbelganger. Volgens Fabre is symmetrie een voorbode van het destructieve, een uitdaging voor een allesomvattende vernietiging. Fressia is ‘het eigen ik als ander’. Zij is Helena’s dubbel, de belichaming van Helena’s verlangen naar 22 / kritisch theater lexicon - 10 - november 1997 [1] De macht der theaterlijke dwaasheden. Choreografie en regie: Jan Fabre. Projekt 3, juni 1986. Keizerlijke dans met o.m. Wim Vandekeybus.
Page 1 and 2: JAN FABRE DOOR ADRI DE BRABANDERE K
Page 3 and 4: jan fabre kant is. Het afwezige en
Page 5 and 6: jan fabre gekoppeld van de goudstan
Page 7 and 8: jan fabre en het ideaal van het Ges
Page 9: jan fabre creëert. Hrvatin noemt F
Page 13 and 14: [5] Glowing Icons. Regie: Jan Fabre
Page 15 and 16: jan fabre ze is, onvervalst wordt d
Page 17 and 18: jan fabre 1. De Greef, Hugo en Hoet
Page 19 and 20: jan fabre de Groot, Albert de Groot
Page 21 and 22: jan fabre Artikels over het werk va
Page 24: Dit is een uitgave van Vlaams Theat

Jan Fabre - depot voor het VTi

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?