De latere Stoa over het huwelijk: - Tresoar

352
Er waren in de Oudheid echter ook mensen
die meenden uit hogere motieven aan een
huwelijk te moeten verzaken. Het probleem
of de wijze huwen moet, was, zoals
reeds vermeld, een gemeenplaats in de filosofische
literatuur. Velen, zoals Antipater, Hierocles
en in de eerste plaats Musonius, meenden
van wel, anderen, zoals Epictetus, meenden
van niet. Het celibaat heeft bij deze
filosoof echter niet dezelfde betekenis als in
het christendom 29 . De wijze huwt volgens
Epictetus beter niet omdat hij, als hij zich
naar behoren van zijn huwelijksplichten wil
kwijten, al te zeer in beslag genomen wordt
door huishoudelijke beslommeringen die
hem te weinig tijd laten voor zijn ‘bekeringswerk’.
De ongehuwde staat is dus voor de
gezant van God, die de filosoof is, een middel
om zijn verheven taak beter aan te kunnen.
Dit is een argument dat ook door de
Katholieke Kerk gehanteerd wordt, maar bij
Epictetus heeft het celibaat op zichzelf geen
absolute waarde en beweegt de ongehuwde
zich op geen hoger zedelijk niveau dan de
gehuwde. De mens bereikt geen grotere zuiverheid
is niet méér godgevallig omdat hij
ongehuwd is. Overigens is voor deze wijsgeer
het huwelijk de aangewezen levensvorm, ook
voor de cynicus in een ideale staat, en vinden
we bij hem nergens enig spoor van afkeer van
het seksuele.
Epictetus is dus zeker geen tegenstander van
het huwelijk, Antipater, Musonius en Hierocles
zijn vurige voorstanders. Zij brengen allerlei
argumenten naar voren om eventuele weifelaars
tot een huwelijk aan te zetten, argumenten
die nu eens koel en cerebraal overkomen,
dan weer warm en menselijk aandoen
30 . Het huwelijk strookt met de natuur
daar man en vrouw een seksuele aantrekkingskracht
op elkaar uitoefenen en daar de
mens gemaakt is om in gemeenschap en zelfs
om als paar te leven. Vermits de filosoof
moet trouwen, moet de gewone sterveling
dit alleszins doen. Zonder huwelijk bereikt
de mens zijn voltooiing niet. De echtverbintenis
is een plicht tegenover de familie, het
menselijk geslacht, de maatschappij, die op
deze instelling gegrondvest is, en ook tegenover
de goden. Het huwelijk is nuttig omdat
kinderen een grote hulp voor hun ouders
betekenen, zeker als ze oud zijn, omdat de
vrouw de man heel wat werk uit de handen
neemt, hem het leven vergemakkelijkt, zijn
eenzaamheid verdrijft, zijn zorgen verjaagt
en hem tot rust weet te brengen. En niet in
het minst is het huwelijk begerenswaard omwille
van de samenleving zelf, omdat deze
gemeenschap bron kan zijn van onuitsprekelijk
geluk.
Bij Antipater, Musonius en Hierocles verschijnt
het huwelijk als levens- en zielsgemeenschap,
als symbiose (συµιώσις;
ίυ κινωνία ). De vrouw is voor de man
zijn alter ego 31 . Het huwelijk is de enige gemeenschap
waarin alles gemeenschappelijk
is. vrienden, bezit, ziel en lichaam. Man en
vrouw dragen hetzelfde juk, ze gaan totaal
in elkaar op, vormen een totale vermenging
( δι λων κρσις ). Zij staan dichter bij
elkaar dan het geval is bij vrienden onderling
of tussen ouders en kinderen. Het huwelijk is
niet zo maar een samen wonen, maar een samen
leven, een samen ademen, een samen op
weg zijn. Voorwaarden voor een volmaakt
huwelijksgeluk zijn eensgezindheid, trouw,
samenwerking, genegenheid, bezorgdheid,
meeleven. En zo een levensgemeenschap is,
zoals Musonius uitdrukkelijk stelt, een even
belangrijke reden om een huwelijk aan te
gaan als het verwekken van kinderen 32 .
Wat opvalt bij de lectuur van de aangehaalde
teksten is het feit dat de erotiek zo weinig
plaats toebedeeld krijgt in het huwelijk 33 .
Om de relatie tussen de echtgenoten te typeren
gebruikt men nu eens de term ιλία