De fluisterrevolutie op het platteland - Provincie Limburg

Vereniging van Nederlandse gemeenten
Gerard Daandels is burgemeester
van Deurne. Als woordvoerder van de
VNG bij het landelijk overleg tussen
gemeenten, de ministeries van LNV
en VROM, was hij nauw betrokken bij
het Pact van Brakkestein.
Gerard Daandels en de strijd
om een sociale aanpak
‘Het was een
grote puinhoop
geworden
op het platteland’
“Burgemeester er is iets gaande op het platteland”.
Dat waren 4 februari 1997 de woorden die voor mij de
varkenspest inluidden. Ik was toen burgemeester van
Mill en Sint Hubert. Bij een veehouder in de gemeente
Boekel was de ziekte geconstateerd. Het begin van een
donkere periode en soms snoeihard overleg met het
Rijk en met name minister van Landbouw Jozias van
Aartsen. Van Aartsen was wel heel rechtlijnig. Wilde de
veehouders keihard aanpakken. Concentreren binnen
varkensvrije zones en een kwart van de rechten afnemen.
Ik heb hem daar als woordvoerder van de VNG op
aangesproken. Hem er nadrukkelijk op gewezen, dat
er een veel groter probleem dreigde dan de varkens en
de mest. De sociale gevolgen van zijn ingrepen. Dorpskernen
die volstrekt onleefbaar zouden worden en de
verloedering van het platteland. De reactie van Van
Aartsen? Vier woorden: ‘Dat is uw probleem’.
Twee jaar later manifesteerde Laurens Brinkhorst zich
een stuk gematigder als landbouwminister. De Regeling
Beëindiging Veehouderijen betekende immers dat
de boeren konden rekenen op een stukje compensatie.
Een lauw/warme sanering. Grote probleem? Wat gaan
we met al die stallen doen als veehouders massaal hun
mestrechten verkopen? Brinkhorst legde dat probleem
op het bordje van de reconstructieprovincies en de gemeenten.
In de provincie Noord-Brabant kenden we in 1998 al
een beleidsregel die het gemeenten mogelijk maakte
boeren een bouwkavel aan te bieden als ze hun stallen
Vereniging van Nederlandse gemeenten
zouden slopen. Gedeputeerde Pieter van Geel lanceerde
dat idee. Het Brabantse platteland werd ontsierd
door allerlei bouwsels. Met een tegenprestatie voor de
boer zouden we daarvan verlost kunnen worden. Dat
platteland was hard op weg om een grote puinhoop te
worden. Ik weet nog goed dat in een boerderij een taxien
busbedrijf was gevestigd. Elke dag reden daar zo’n
veertig bussen af en aan.
In de aanloop naar het Pact van Brakkestein werkte Van
Geel de Brabantse beleidsregel voor stallensloop nader
uit. Het werd de Ruimte voor Ruimte-regeling die voor
honderd procent uit de koker van Van Geel is gekomen.
De bijeenkomst in Brakkestein was hectisch. Buiten op
de stoep stond de halve Nederlandse pers. Bijna zeven
uur lang werd er gepraat. De materie was complex.
De risico’s groot. En er waren veel vragen. Zouden wel
voldoende veehouders mee doen? Konden we bestemmingsplannen
snel genoeg wijzigen? Hoe zouden
gemeenten reageren die eerst niet mochten en nu
moesten bouwen? De delegatie uit Overijssel moest
telkens overleg plegen met het thuisfront. De gedeputeerde
had geen tekenbevoegdheid. Minister Jan Pronk
van VROM was faliekant tegen de combinatie van stallensloop
en woningbouw aan de randen van de dorpen
op het platteland. Dat strookte niet met zijn planologische
principes. Hij werd overruled en liet zich niet meer
zien in Brakkestein. Een topambtenaar zette uiteindelijk
de handtekeningen.
Brabant Gelderland Limburg Overijssel Utrecht
35