Took en Coen van Tijn - Beit Ha'Chidush

Rabbijn Elisa Klapheck over taboetaal
Assistent-rabbijn Clary Rooda:
‘Purim en Pesach zag ik eerst als losstaande feesten. Als ‘beroepsjood’ zie
ik nu de verbanden’
Daan van Kampenhout over de paradox van Teshuva:
‘Juist door de openheid ontstaat er een scherpe grens tussen BHC en
andere joodse gemeentes’
En ook:
Even voorstellen... (nieuwe leden aan het woord)
Pesach-recept
Het bestuur over de kracht van BHC
www.beithachidush.nl
9e jaargang no. 1 najaar Pesach 6768/2008

Colofon
Chidushim is het blad van de joodse gemeente Beit Ha’Chidush
Jaargang 9 nummer 1 ( voorjaar 5768 – 2008)
Gratis voor leden en vrienden - Los nummer € 4,50
Redactie: Chaim Bultsma, Renée Citroen,
Pauline Kalkhove (eindredactie), Dorinde de Tempe
Medewerkers: Daan van Kampenhout, Elisa Klapheck,
Marcella Levie, Clary Rooda
Foto’s: BHC
Opmaak en druk: Repros.nl, Amsterdam
Concept: Wanya F. Kruyer
Beit Ha’Chidush - Huis van Vernieuwing
Postbus 14613 1001 LC Amsterdam
Postbank 7361168 t.n.v. Beit Ha’Chidush, Amsterdam KvK 41217431
Diensten Uilenburgersynagoge, Nieuwe Uilenburgerstraat 91 Amsterdam.
Rabbijn Elisa Klapheck rabbi.elisa@planet.nl
bhc.secretariaat@planet.nl, www.beithachidush.nl
Doelstellingen Beit Ha’Chidush
Beit Ha’Chidush (Huis van Vernieuwing)
is een autonome joodse gemeente, die
sinds 4 april 2005 een vereniging is
met leden, kandidaat-leden, vrienden
en donateurs. De diensten worden
gehouden in de Uilenburgersynagoge
en andere locaties in Amsterdam.
Sinds 1 mei 2005 heeft BHC een eigen
rabbijn.
BHC staat voor een egalitaire
gemeenschap, waar geen onderscheid
wordt gemaakt op grond van sekse,
gender- of partnervoorkeur. Lid kan
iedereen worden met ten minste een
ouder die als joods gold in zijn of
haar generatie. BHC is participatief:
de leden worden aangemoedigd om
actief deel te nemen aan de diensten
en krijgen ruimte eigen initiatieven te
ontplooien, zolang die passen binnen
het progressieve gedachtegoed van de
gemeente.
BHC ziet zichzelf als deel van de
joodse beschaving, waarin historisch
bewustzijn, religie, traditie, cultuur,
joods denken en handelen samengaan.
BHC wil een bijdrage leveren aan de
versterking van het joodse bewustzijn
en aan de joodse continuïteit. Wij
vieren shabbat en joodse feestdagen
en ontwikkelen hiervoor eigentijdse
rituelen en ceremoniën. Wij werken
aan verdieping en overdracht van
joodse kennis, cultuur en leefwijzen
en doen daarbij een beroep op
rabbijnen, joodse intellectuelen,
kunstenaars en musici. Wij vinden
onze inspiratie zowel in de Tora,
de Talmud en andere klassieke
bronnen als bij vernieuwingsgezinde
denkers en groepen in Europa, Israël
en de Verenigde Staten, zoals de
Reconstructionisten, Jewish Renewal en
Liberal Judaism in Engeland.
INHOUD
3. Van de redactie
4. Van het bestuur
6. Rabbijn Elisa Klapheck over taaltaboes
9. Nieuwe leden stellen zich voor: Took en Coen van Tijn!
10. Daan van Kampenhout over Teshuva
13. BHC viert Purim
17. Assistent-rabbijn Clary Rooda over Pesach
19. Marcella Levie over Tikkun
20. Gebeden uit de 2e druk
21. Pesach-recept
22. Agenda/Kalender
Van de redactie
De eerste keer dat ik Seideravond
ging vieren, voelde ik me niet echt op
mijn gemak. Want ik, als niet-jood,
kende de rituelen niet en begreep
niets van Hebreeuws. Maar de familie
waar wij dat jaar waren uitgenodigd,
legde uit dat het juist de bedoeling
is dat iedereen vragen stelt. Zo
gebeurde het dat niet alleen ik, maar
ook de anderen die op bezoek waren,
de discussie aangingen over allerlei
Pesach-kwesties zoals: wat is vrijheid?
Of: waarom leunen we eigenlijk? Deze
gedenkwaardige avond, waarop we
tot één uur ’s nachts aan tafel zaten
te zingen en te praten en de kinderen
het huis doorrenden op zoek naar
de Afikoman, was de aanzet tot mijn
interesse in het jodendom.
Dit is precies waarom ik, samen met
mijn man, onze kinderen graag het
jodendom mee wil geven. Dit samen
beleven van een verhaal, is naar mijn
idee de kern van het jodendom. Want
vragen stellen, is leren, zeggen de
joden.
3
Maar toen ik voor het eerst met een
rabbijn sprak over uitkomen, kwam
ik teleurgesteld thuis, want ik moest
eerst maar eens drie stapels boeken
doornemen. En dan zouden we nog
eens een gesprek voeren, zei de
rabbijn die ik hierover had gesproken.
En ondanks dat het niet gemakkelijk
is om ‘jood te worden’, is uitkomen
nog steeds iets waar ik naar verlang.
Ooit hoorde ik Woody Allen in een
film zeggen: ‘I wouldn’t want to be
a member of a club that would have
ME as a member.’ Daar moest ik zó
om lachen! Want zo is het maar net,
een club die heel desperate op zoek is
naar leden, is niet erg aantrekkelijk.
En misschien is dat ook wel waarom ik
bij de joodse club wil horen, en niet bij
een andere club.
Pauline Kalkhove - Redactielid en
eindredacteur. Vriend van BHC sinds
maart 2006, echtgenote van BHC-lid
René Scheenaard en moeder van Isha,
Lotte en Levi.

Van het bestuur
‘We zijn een groep mensen, die elkaar nodig
hebben, allen met onze eigen makkes’
In BHC is iedereen druk bezig met de voorbereidingen voor Pesach. Tegelijkertijd
buigt het bestuur zich over de cijfers en het jaarverslag van 2007 en de Maroraanvragen
voor 2009. Terugkijken en vooruitzien en tegelijk de lopende zaken
in de gaten houden, een flinke klus voor vier mensen, die ook veel andere
bezigheden buiten BHC hebben. Maar als je de foto bekijkt, die bij de laatste
bestuursshabbat werd gemaakt, zie je de lachende gezichten van een hecht team.
We zuchten en steunen, maar weten
wat we aan elkaar hebben en dat ieder
altijd zijn, of liever haar best doet. De
beloning is een gezellige shabbat, waar
naast het zingen, vol enthousiasme
aangevoerd door rabbijn Elisa, ook
inhoudelijk gepraat wordt over wat ons
bezig houdt en hoe we BHC zien, nu en
in de toekomst.
Vasthouden
We hebben een zware tijd achter ons,
waarin we elkaar goed vast moesten
houden om overeind te blijven. Die
periode hebben we afgesloten, in
het besef dat er altijd verschillende
waarheden tegenover elkaar blijven
staan en dat het goed is om op een
bepaald moment de dingen te laten
rusten. De Tikkun-bijeenkomst in
januari heeft daaraan bijgedragen,
omdat daar, voor mij althans, duidelijk
werd, dat achter de grote Woede, die
letterlijk stampend met haar zwarte
laarzen rondliep, ook een heel groot
Verdriet schuilging. Daar heb ik ook
de kracht van BHC heel sterk gevoeld.
We zijn een groep mensen, die elkaar
nodig hebben, allen met onze eigen
makkes en het gemeenschappelijke
verleden dat soms nog zwaar op ons
drukt, maar ook met een enorme
kracht en de grote behoefte samen
iets moois op te bouwen. Het zingen
van Ose Shalom aan het eind van
de middag klonk daardoor helder,
ontroerend èn heel sterk.
Groeien
Niet alleen tijdens de Tikkun-middag,
maar tijdens alle diensten is die
energie te voelen. Het feit dat de
Shacharitdiensten sinds januari ook in
de Uilenburgersjoel worden gehouden,
draagt daar ook toe bij. Er komen meer
mensen, ook nieuwelingen, van wie
er een aantal lid of vriend wordt. En
de kinderen van Ledor Wador zijn ook
steeds meer aanwezig en geven een
eigen, heel mooi en ontroerend accent
aan de diensten. BHC blijft groeien!
De tweede druk van de razend snel
uitverkochte Sidur Ha’Chidush is
binnenkort weer verkrijgbaar, een
mooi succes voor rabbijn Elisa en alle
medewerkers.
Contacten
We hebben contacten opgebouwd
met andere joodse organisaties
in binnen- en buitenland. Het
samenwerkingsverdrag met het
Nederlands Verbond voor Progressief
Jodendom en het associate
membership met Liberal Judaism in
Engeland worden binnenkort officieel.
Dat betekent dat we gebruik kunnen
maken van grotere organisaties met
Bestuursshabbat 14 maart ’08
V.l.n.r. Renée Citroen, Ina de Paauw, rabbijn Elisa, Anneloes ter Horst, Anouk van Lier.
meer mogelijkheden, o.a. op het
gebied van de moheel, de giur, het
onderwijs en een eventueel gebruik van
de begraafplaats.
Heel bijzonder is dat BHC op 1 mei
in de Hollandsche Schouwburg in
Amsterdam de Jom HaShoaherdenking
muzikaal mag omlijsten. De door
Mathieu Polak op eigen muziek gezette
psalm 23 en een nieuwe niggun van
zijn hand zullen door BHC’ers worden
uitgevoerd.
Continuïteit
Het enige waar wij ons als bestuur
op dit moment zorgen over maken
is de aanvulling van het bestuur zelf.
Hopelijk komen er meer leden, die
zich willen inzetten voor de gemeente,
zodat de continuïteit niet in gevaar
komt. Zoals boven gezegd is het vaak
veel werk (al kan dat verdeeld worden
4 5
als er meer mensen zich aanmelden),
maar enorm voldoeninggevend en
inspirerend. Je kunt direct op je
eigen manier vorm geven aan onze
gemeente, dat is een unieke ervaring,
die je maar op weinig andere plaatsen
kunt beleven.
Ik hoop ten slotte dat wij allen de
wijsheid zullen bezitten van die ene
oude rabbijn, die tegen de man en
vrouw van een ruziënd echtpaar zei:
‘Jij hebt gelijk’ en: ‘Jij hebt gelijk’. En
tegen de leerling die protesteerde dat
dit toch niet kon: ‘Jij hebt óók gelijk…’
Pesach sameach!
Namens het bestuur van Beit
Ha’Chidush,
Renée Citroen
Maart 2008

Uittocht uit de nieuwe
taalcensuur
Elke Seider staan we stil bij de uittocht uit Egypte. Maar, zegt rabbijn Elisa
Klapheck, deze uittocht kun je veel breder trekken dan die in het Pesachverhaal.
Volgens haar zijn we allemaal verantwoordelijk voor elkaar. En moeten we niet
zozeer hechten aan de woorden die we hieraan geven alswel aan de daden die we
hieraan verbinden... Weg met de taaltaboes!
Ik herinner me nog goed hoe mijn
joodse vrienden en ik de Seider – het
feest van de bevrijding – op onze
eigen manier begonnen in te vullen.
Eerst vierde mijn Rosh Chodeshgroep
in Berlijn een feministische Seider.
Dat was in de jaren ’80, de inspiratie
haalden we uit feministische Haggadot
uit de VS. Die vulden we aan met eigen
bijdragen, persoonlijke verhalen, maar
ook teksten
van joodse
strijdsters voor
vrouwenrechten
zoals Bertha
Pappenheim of Lily Montagu. Daarna
probeerden we een politieke Seider uit
– een oude traditie van socialistische
en anarchistische joden, die hiervoor
de zevende dag van Pesach kozen.
Naast het lied Let my people go lazen
we allerlei teksten over de strijd tegen
politieke onderdrukking van de joden
in de Sovjet-Unie en de volkeren in de
Derde Wereld. Daarop volgde de Seider
van de joodse verzetsgeschiedenis
met verhalen over hoe de joden in
de Kaukasus Pesach vierden (met
hoge bontmutsen en sabels aan hun
riemen), over joden tijdens de Franse
Revolutie (in Jacobijnse kleding met
rode hoeden) en over de opstand tegen
de Duitsers in het getto van Warschau.
Elke Seider anders
Inmiddels kijk ik terug op een lange
reeks Seiders met een rijkdom aan
creatieve invullingen en besef dat
‘Inmiddels kijk ik terug op een lange
reeks Seiders met een rijkdom aan
creatieve invullingen’
onderdrukking en onrechtvaardigheid
nog steeds aan de orde zijn. Zo hadden
we het er bij een ecologische Seider
over hoe de uitbuiting van onze planeet
hand in hand gaat met de uitbuiting
van mensen. Bij een spirituele Seider
lazen we teksten uit de Luriaanse
Kabbala, uit de Haggada van Rabbi
Nachman en The Holistic Hagada
van Michael Kagan. We bespraken in
hoeverre spiritueel
bewustzijn en
handelen invloed
op de werkelijkheid
om je heen kunnen
hebben. Bij weer een andere, politiekfilosofische
Seider discussieerden
we aan de hand van teksten van
Hermann Cohen, Achad Ha’am en
Franz Rosenzweig over hoe we hun
‘gedateerde’ gedachtegoed zouden
kunnen herzien om uit het getto van
een star geworden, museale, joodse
traditie te kunnen ontsnappen.
Taboewoorden
De onderwerpen zijn in de loop der
tijd veranderd. Maar het motief van
bevrijding bleef steeds de brandende
vlam. Kort geleden voelde ik hoe snel
die vlam gedoofd kan worden. Een
journaliste wees me erop dat ik het
woord ‘feminisme’ maar beter niet kon
gebruiken. Het zou een ‘besmet’ woord
zijn, dat je te vaak moet uitleggen
om nog duidelijk te kunnen maken
wat je bedoelt. Maar misschien is die
uitleg juist heel belangrijk en gaat
die verloren als je het woord taboe
verklaart. Zonder het feminisme waren
er nooit gelijke rechten voor vrouwen
gekomen!
Een ander nieuwe taboewoord is
’multicultureel’. Maar wat is het
alternatief? Een monocultuur die de
‘Zonder het feminisme waren
er nooit gelijke rechten voor
vrouwen gekomen’
realiteit ontkent en de vrijheid van het
anderszijn onderdrukt? De uitleg van
wat je onder ‘multicultureel’ verstaat
zal vandaag zeker van de jaren ’80 en
’90 verschillen. We hebben inmiddels
van onze fouten en het toenmalige
nog-niet-beter-weten geleerd. Maar dat
vergt uitleg.
De Seiders veranderden qua inhoud
met de jaren en de uitleg ervan ook.
Vrijheid is steeds verbonden met
de verantwoordelijkheid voor het
geheel. Dat is de boodschap van het
Pesachverhaal. Het gaat niet alleen
over de bevrijding uit de slavernij,
het wijst ook naar de openbaring
van een nieuwe, meer rechtvaardige
manier van leven, die mensen
verantwoordelijk voor elkaar maakt.
Deze verantwoordelijkheid kunnen
we ‘politiek correct’ noemen, ook zo’n
taboewoord.
6 7
Verantwoordelijk voor elkaar
Voor mij persoonlijk staat Pesach dit
jaar in het teken van de strijd tegen de
nieuwe taalcensuur in Nederland. Dat is
een middel geworden om alle eerdere
pogingen om meer rechtvaardigheid
in de wereld te verwezenlijken met
hoon en minachting te bejegenen en
ze zelfs terug te draaien. De gevolgen
ervan – een nieuwe sfeer van cynisme,
vijandelijkheid en racisme – zijn
nu al te voelen. Ze gedijen bij haat
en nijd en dat betekent terug naar
Mitzrayim*, in plaats van een uitweg
uit de bestaande problemen te zoeken.
Die uitweg kan alleen uitkomen bij de
verantwoordelijkheid voor elkaar. Dat
geldt volgens de joodse traditie niet
alleen voor joden zelf, maar ook voor
andere volkeren en religies.
Elke generatie moet zich opnieuw
voorstellen van de onvrijheid naar de
vrijheid te trekken. Daarom zijn we
‘Een ander nieuwe taboewoord
is ’multicultureel’. Maar wat is
het alternatief?’
altijd verplicht ons bewust te zijn van
ons eigen Mitzrayim van dit moment.
Daarmee begint de Tikkun.
Chag sameach, een betekenisvolle
uittocht uit ieders eigen Mitzrayim!
Rabbi Elisa
* Mitzrayim betekent in het Hebreeuws ‘Egypte’. In de naam zit een verdubbeling van het
woord tzar (benauwend, eng, vgl. tsores). In de context van het Pesachverhaal wordt met
Mitzrayim een land van onderdrukking bedoeld. Dat hoeft dus niet het feitelijke Egypte te zijn.
Integendeel, er waren ook goede farao’s zoals degene die Josef minister maakte, en joods-
Egyptische bloeiperiodes die teweeg werden gebracht zoals in Alexandrië.

Nieuwe leden stellen zich voor:
Took en Coen van Tijn
In deze nieuwe rubriek vragen wij nieuwe leden om iets over zichzelf te vertellen.
Deze keer zijn Took en Coen van Tijn aan het woord. Zij vertellen waarom zij lid
zijn geworden van Beit Ha’Chidush.
“Onlangs zijn wij, Took en Coen van
Tijn, lid geworden van Beit Ha’Chidush
en nu wordt ons
gevraagd onszelf
voor te stellen.
Eigenlijk vinden
wij dat een beetje
overbodig, immers
toen wij vorig
jaar ons gouden huwelijk vierden,
sponsorden wij een oneg shabbat.
Het werd, mede dank zij de goede
zorgen van Jaap Barug en de prachtige
bloemen die wij aangeboden kregen,
een gezellig feestje.
Zo’n vijftig jaar geleden kregen wij
onze choppe van de oude rabbijn Jacob
Soetendorp (het denken aan hem
zij ten zegen). Jarenlang zijn wij lid
geweest van LJG Amsterdam, daarna
van LJG Twente te Haaksbergen en
van LJG Flevoland. Toen BHC werd
opgericht, zijn wij een paar keer naar
de Keizersgracht gekomen om de sfeer
te proeven. Met de komst van rabbijn
Elisa Klapheck vonden wij de diensten
warmer en meer gestructureerd en nu
zijn wij dan lid.
Het is een gezegde van de oude Jacob:
‘Een Jid hoort lid te zijn van een
kehille’. En ook: ‘Vraag nooit wat de
‘Met de komst van rabbijn Elisa
Klapheck vonden wij de diensten
warmer en meer gestructureerd’
8 9
kehille voor jou kan doen, maar altijd
wat jij voor de kehille kan doen.’
Wij wonen in
Lelystad, zeer naar
ons genoegen.
Sinds vier jaar
hebben wij een
caravan en daarmee
zwerven wij zomers door Midden- en
Oost-Europa. Voor deze zomer plannen
wij een trektocht door Hongarije, via
Zuid-Duitsland en Oostenrijk. Het is
wonderlijk en hartverwarmend om te
zien hoe restanten joods leven zich
weer organiseren en opbloeien. In
Mecklenburg-Schwerin, Sleeswijk-
Holstein, in Midden- en Zuid-Polen,
overal ontstaan min of meer liberale,
in geen geval orthodoxe kehilles. Vaak
staan deze nog niet in de Jewish Travel
Guide en het is de vraag of zij ooit
zover zullen komen. Maar het leeft
weer! Wat zullen wij deze zomer nog
tegenkomen?
Met Purim en Pesach zijn wij in ieder
geval nog in Nederland.
Tot ziens in de Uilenburgersjoel!”
Took en Coen van Tijn

De paradox van Teshuva:
Het oude in het nieuwe, het
nieuwe in het oude
BHC biedt ruimte aan allerlei
vormen van Teshuva, zegt Daan van
Kampenhout. Je mag zijn wie je bent
én ook nog jood zijn. Hij vertelt wat het
begrip ‘terugkeer’ voor hem betekent
en welke gebeurtenis zorgde voor de
‘omdraaiing’ in zijn leven.
Teshuva, sleutelbegrip in het
jodendom, duidt op een proces van
inkeer en boetedoening. Meestal
echter wordt het woord gebruikt in
de betekenis van ‘terugkeer’. Elisa
Klapheck schreef in haar recente
column op de BHC website hoe zij
tijdens een rabbijnenmeeting vertelt
dat het accent
bij BHC meer bij
‘joodse religie’ dan
bij ‘joodse cultuur’
is komen te liggen.
In feite is dit een
vorm van Teshuva. En dat voor een
vernieuwingsbeweging in de westerse
wereld, waar veel joden zich toch
vooral ‘culturele joden’ voelen en he-lemaal
niets met de religie hebben...
Als kehille hanteert BHC
lidmaatschapscriteria, die door het
Nederlandse joodse ‘establishment’
deels niet als geldig worden erkend.
Voor individuele leden openen wij de
deur die bij de andere clubs gesloten
blijft. We scheppen hiermee de ruimte
voor allerlei vormen van Teshuva: we
creëren een gemeenschap waar je als
vrouw een tallit kunt dragen, waar je
openlijk gay of lesbisch en jood kunt
zijn, waar je als vaderjood of ger
volwaardig lid kunt zijn en waar je als
(echt)paar, van wie er een joods is en
de ander niet, je kinderen op joodse
les kunt laten gaan. Een plaats waar
je als halachisch koshere jood in een
‘Juist door de openheid ontstaat
er een scherpe grens tussen BHC
en andere joodse gemeentes’
sfeer van ontspanning en openheid
gezamenlijk met anderen in gebed kunt
zijn.
Dat is een paradox: juist door de
openheid ontstaat er een scherpe
grens tussen BHC en andere joodse
gemeentes. Voor de traditionele
geslotenheid van de diverse joodse
groepen is overigens wel een reden:
vroeger ‘bekeerden’ mensen zich
soms tot het jodendom om als mol te
functioneren, zij gaven daarna mensen
aan bij de christelijke autoriteiten. In
de loop van de joodse geschiedenis
is ‘de ander’ te vaak een bedreiging
geweest om de deur zomaar open te
zetten.
Dat BHC enkele
dingen anders doet,
is niets nieuws.
Wist je dat er op
de berg Gerizim ooit een duplicaat
stond van de vroege tweede tempel, uit
protest door de Samaritanen gebouwd
omdat ze afgewezen waren door het
establishment? In de late tweede
tempelperiode waren er niet minder
dan minstens 24 verschillende joodse
groepen actief, zoals de Essenen, de
Sadduceeërs en de Farizeeërs. De
Chassidim zijn een voorbeeld van een
tamelijk recente afsplitsingsbeweging:
de Baal Shem Tov en zijn eerste
generaties volgelingen met hun
peies, extatische dansen en woeste
individuele gebeden werden door de
gevestigde orde met diepe argwaan
bekeken en voor gek versleten.
Mystieke beelden
Onze vernieuwing is, paradoxaal
genoeg, feitelijk een vorm van
Teshuva. We keren terug naar een
jodendom, dat zichzelf steeds opnieuw
wil definiëren en uitvinden, als reactie
op historische gebeurtenissen en
maatschappelijke ontwikkelingen.
We moeten wel erkennen dat van de
meeste vernieuwers nooit meer iets is
vernomen: lang niet alle vernieuwing
bleek uiteindelijk levensvatbaar te
zijn.*
Over de Teshuva van mensen die
zich naar het religieuze jodendom
toe bewegen (al dan niet met een
geheel/deels joodse
achtergrond)
blijken traditionele
mystieke beelden
te bestaan. Als
een jood door omstandigheden zoals
adoptie, geheimhouding of gedwongen
bekering het contact met de joodse
religie is kwijtgeraakt, wordt zijn of
haar ziel in de familie doorgegeven. Na
verschillende generaties ontwaakt in
deze ziel dan het verlangen opnieuw
een joods leven te leiden. De ziel zoekt
vervolgens een weg ‘naar huis’. Anita
Diamant (schrijfster van o.a. ‘The Red
Tent’ en ‘Choosing a Jewish Life’),
‘Als we onze opties altijd open
willen houden, blijven we
spiritueel gezien onvolwassen’
10 11
beschrijft dat veel mensen tijdens de
giurprocedure ontdekken dat ze een
joodse (over)grootouder of zelfs ouder
blijken te hebben. Misschien kunnen we
dit zien als de Teshuva van een joodse
ziel, die op zoek is gegaan naar wat
ooit verloren is gegaan.
Omdraaiing
Elie Wiesel kreeg eens in het Spaanse
Sarragossa van een toeristengids
een oud document in handen dat
in diens familie van vader op zoon
was doorgegeven. Wiesel vertaalt de
Hebreeuwse tekst: de gids blijkt van
vader op zoon van joodse afkomst te
zijn. Wiesel is diep geraakt. ‘You are
a Jew’, zegt hij tegen de verbijsterde
gids. Jaren later komt hij dezelfde
gids tegen in Jeruzalem, hij is joods
geworden: de cirkel is na eeuwen weer
rond.
Ikzelf kwam ooit in Berlijn een Chassid
tegen, die me aansprak. ‘I see a long
line of rabbi’s standing behind you and
they are stretching out their hands to
you! Why are you turning away from
them?’ Ik vertelde
hem dat ik, met
mijn gemengde
herkomst, niet wist
of ik het recht had
om de handen van
die rabbijnen aan te pakken. ‘WHAT?!’
zei hij, ‘You don’t know if you have
the right to accept? Listen to me: you
do not have the right to REFUSE!’ Met
deze omdraaiing zette hij letterlijk
alles op zijn kop. ‘After the Shoah, not
a single Jew is still whole. We are all
broken, fragmented. What defines us
as Jews now, is this brokenness. You
are a part of it, and you are a Jew.’
Voor mij was het een ontmoeting

met Eliyahu HaNavi (de profeet
Elia). Vijftien jaar daarvoor was ik
begonnen Hebreeuws te leren en
had ik zelfs de brit ondergaan, maar
het proces was geblokkeerd geraakt
omdat ik me bij geen enkele joodse
club welkom voelde. De woorden van
deze onafhankelijke Chassid brachten
echter een proces van Teshuva op gang
en uiteindelijk ging ik bij reb Zalman
Schachter-Shalomi en zijn Beit Din in
het mikwe.
Wat als iemand zonder joodse
voorouders besluit
om joods te worden?
Natuurlijk heeft
de traditie ook
hier verschillende
antwoorden op,
zoals het beeld dat alle joodse zielen
aanwezig waren toen Moshe van de
berg afkwam en het volk de Tora
gaf. Enkele van deze joodse zielen
zijn verstrooid geraakt en kunnen
op verschillende plaatsen opduiken.
Volgens de oude Lubavitcher rebbe
konden joodse paren een kind krijgen
zonder joodse ziel en konden nietjoodse
ouders een kind krijgen met
joodse ziel. De giurprocedure kan – op
zielsniveau bezien - een Teshuva, een
terugkeer zijn.
Commitment
Teshuva is voor iedereen, met of
zonder joodse achtergrond, een uiterst
persoonlijk proces. En we vinden
hier opnieuw een paradox: in vrijheid
kiezen we de verbinding met een oude
traditie die ons structuren aanbiedt
en die bepaalde persoonlijke keuzes
overbodig maakt. Ook als we ons niet
aan alle mitzvot houden, is de traditie
bindend en sturend. Voor sommigen
‘Teshuva is voor iedereen, met
of zonder joodse achtergrond,
een uiterst persoonlijk proces’
is dit misschien een onverdraaglijke
gedachte, alsof je door Teshuva
opnieuw Mitzrayim** zou binnengaan.
Maar kan eindeloze keuzevrijheid en
vrijblijvendheid ons werkelijk helpen
om spiritueel volwassen te worden? In
The Wicked Son houdt David Mamet
een provocatief pleidooi voor een
leven volgens de joodse religieuze
traditie. ‘Healthy societies recognize
that transition, birth, death, manhood,
womanhood, marriage and grief require
a mechanism that will force us to
submit to change. The
ritual – bar mitsvah,
baptism, marriage,
military indiction,
Kaddish – removes
from the individual the
corrosive, indeed, destructive element
of choice.’
Als we onze opties voor altijd open
willen houden, blijven we uiteindelijk
spiritueel gezien onvolwassen. Op
een gegeven moment kan alleen een
passende vorm van commitment ons
verdieping brengen. Teshuva is een
terugkeer, maar het is geen regressie.
Het voert ons uit onze spirituele
kindertijd met zijn vele mogelijkheden
naar de verantwoordelijkheid van
de volwassene: we kiezen bewust
om een ruimte binnen te treden,
waar op bepaalde gebieden een
beperkte bewegingsvrijheid geldt. Een
commitment, dat de ziel doet groeien.
* Meer over de verschillende
vernieuwingsbewegingen in het jodendom
in ‘The Woman who laughed at God’ van
Jonathan Kirsch.
** Egypte, waar de joden slaven waren.
BHC viert Purim
BHC vierde Purim op 22 maart tijdens
een vrolijke Shacharitdienst geleid door
Clary Rooda, of liever gezegd rabbi
Moshe Feinstein met roze peies en
een Charley Chaplin bolhoed. Ondanks
het vroege uur, we begonnen op 10
uur ’s morgens, kwamen de ouders
en kinderen van Ledor Wador vrolijk
de Uilenburgersjoel binnen met grote
tassen, waaruit allerlei verkleedkleren
tevoorschijn kwamen, zodat het in de
sjoel steeds meer begon te lijken op
een echt Purimfeest. Er werd zelfs een
(stok)paard per fiets aangevoerd voor
het Purimspiel. Er waren veel prachtige
oosterse prinsesjes, kleine en grote,
een paar Harry Pottertjes, cowboys,
piraten, ouders met gekke hoeden en
maskers en ikzelf had mijn vintage
sixtieslook van zolder gehaald. ‘Je blijft
een oude hippie,’ zei Ina dan ook tegen
mij. Wat mij tot de wet van Purim
12 13
bracht: verkleed ben je eigenlijk pas
echt jezelf.
De shacharitdienst werd afgewisseld
door Anneloes die de Estherrol lajende,
de ouders die de vertaling voorlazen
en de kinderen die onder leiding van
Marcella en Masha het Purimverhaal
hadden ingestudeerd en nu opvoerden.
Een prachtige Esther, een boze Haman,
die telkens als zijn naam viel, met veel
kabaal van ratels en voetgestamp werd
uitgejouwd, en tot slot een happy end,
precies zoals het hoort.
Volwassenen en kinderen gingen aan
de zelfgebakken Hamantaschen en er
was ook volop drank. Purim is een leuk
feest!
Renée Citroen

14 15

Het verhaal van Esther
werd gespeeld door:
- Koning Achasverosh
Pepijn Granade
- Koningin Esther
Doris Katz
- Mordechai
Sam Kok
- Haman
Trix Katz
- Lakei die de koning voorleest
& Mooiste meisje van het land
Shoshanna van de Vosse
- Mooiste meisjes van het land
Hannah Kok,
Rosa van Iterson,
Isha Scheenaard,
Tamar de Haas
- Lijfwachten
Isaac van Vlijmen,
Bram van Iterson
Van hamansoren naar matses
Waarom stelt het jongste kind in plaats van het oudste en wijste kind vragen
tijdens Seideravond? En waarom kun je beter je bitterheid ten opzichte van
iemand omzetten in waardering voor de ander? Omdraaiing is het toverwoord,
legt assistent-rabbijn Clary Rooda uit.
Bij de voorbereidingen voor Purim
moest ik opeens denken aan mijn
tekenleraar, die vroeger onze
tekeningen wel eens omdraaide. Door
de tekening op z’n kop te houden kun
je namelijk veel beter zien of die in
evenwicht is en waar nog wat extra
accenten of kleur nodig zijn. Purim
is het feest waarbij de omdraaiing
centraal staat, waar het lot toebedeeld
aan de joden zich keert tegen Haman,
degene die het kwaad beraamde. Dit
proces van omkering loopt in feite door
naar de Seder, het ritueel waarmee we
de uittocht uit Egypte herdenken en
dat in zijn vorm een
omdraaiing van het
Griekse symposion
is: bij ons is het niet
de oudste en de
wijste die de vragen
stelt, maar het
jongste kind. Net als bij de Grieken van
toen staat bij ons het gesprek centraal
en drinken we de wijn bij voorkeur
leunend.
Verbanden
Vroeger ervoer ik Purim en Pesach als
losstaande feesten, maar naarmate
ik me er meer in verdiep, en zeker
dit jaar waarin ik voor het eerst
als ‘beroepsjood’ nauw betrokken
ben bij de organisatie, zie ik de
onderlinge verbanden en ervaar ik de
diepere lagen. De lente is de tijd van
omdraaiing en bevrijding. Bevrijding uit
de winterse doodsheid en uit je eigen
beperkingen. Een proces dat begon
met Tu Bishvat, waarbij we tijdens
die andere Seder de vier werelden
langsgingen, onze blik naar buiten
richtten, waar de amandelbomen
begonnen te ontluiken en de verbinding
met onszelf van binnen legden. En,
zoals je na het eindigen van Jom
Kippur alvast een begin maakt met het
bouwen van de sukka, zo zijn ook deze
dagen met elkaar verbonden. Het gaat
niet om het bereiken van een einddoel,
maar om even stil te staan op je weg
door het leven en van daaruit weer een
volgende stap te zetten.
‘Nu ik als ‘beroepsjood’
nauw betrokken ben bij de
organisatie zie ik de verbanden’
16 17
Moeilijk stuk tekst
De bevrijding uit Egypte is altijd
aanwezig in onze liturgie, het is een
van de centrale pijlers van ons bestaan
als volk. Elke vrijdagavond in de
kiddush noemen we de Shabbat een
herinnering aan de uittocht uit Egypte:
zecher litsiat mitsrajim. En in het mi
chamocha herhalen we het lied dat
Moshe, Mirjam en de kinderen van
Israël zongen na de doortocht door de
Rietzee.
Maar rond Purim komen er extra
elementen in de liturgie om onze
aandacht er op te vestigen dat Pesach
eraan komt. Zo is de
shabbat voor Purim
Shabbat Zachor,
de shabbat van de
herinnering, waarop
traditioneel gezien
de volgende tekst
wordt gelezen: ‘Vergeet niet wat de
Amalekieten u hebben aangedaan
tijdens uw tocht uit Egypte. Toen u
uitgehongerd en uitgeput was, hebben
ze gewetenloos, zonder enig ontzag
voor God, de achterhoede overvallen
waar de zwaksten zich bevonden.
Vergeet het niet! En wanneer straks
de Eeuwige, uw God, u vrede
heeft gegeven in het land dat u als
grondgebied van hem krijgt, door u
te verlossen van de vijanden die u
omringen, zorg er dan voor dat niets
op aarde nog aan het volk van Amalek
herinnert.’ (Dewarim 25: 17-19)
Een dubbelzinnige oproep om te
herinneren dat niets meer aan Amalek
herinnert. Haman is een nazaat van
Amalek, vandaar dat deze tekst altijd
de week voor Purim gelezen wordt. Een
oproep die elk jaar weer terugkomt,
dus echt vergeten zal ons nooit lukken.
Het lijkt een oproep tot genocide,
vergelijkbaar met de duizenden die
door de joden werden vermoord in
het verhaal van Esther, een lastig stuk
tekst dat wij dit jaar in onze eigen
dienst hebben overgeslagen.
Zuiver hart
Hoe gaan wij om met deze moeilijke
teksten van onze traditie? In het

verhaal van de uittocht uit Egypte
hebben de rabbijnen de pijnlijke
kanten van het verhaal wat verzacht
door de volgende midrash: toen de
Rietzee zich achter de Israëlieten sloot
en de achtervolgende Egyptenaren
verdronken, wilden ook de engelen
boven in de
hemel in
vreugdezang
uitbarsten,
maar de
Eeuwige sprak
ze vermanend toe: ‘Hoe kunnen
jullie zingen terwijl mijn kinderen
verdrinken?’
De tsar (benauwdheid) die de basis van
het woord Mitsrajim (Egypte) vormt,
komen we ook tegen in de psalmen,
bijvoorbeeld in psalm 118: Min
hametsar karati Yah, anani vamerchav
Yah – ‘Vanuit de benauwdheid riep
ik de Eeuwige en hij antwoordde mij
vanuit de wijde ruimte’.
‘Samen markeren we die momenten
die ons even boven het dagelijkse
leven uittillen’
In modern Hebreeuw is rechav-lev
(letterlijk: een ruim hart) iemand die
genereus is. Het proces van omdraaien
is een essentieel onderdeel op de
weg van Tikkun. Beit HaChidush zit
midden in een jaar van Tikkun en van
volwassen worden en deze feestdagen
helpen ons daarbij. Door met Purim
alles om te draaien en ons tijdens
Pesach te bevrijden uit de slavernij,
zetten we stappen op weg naar de
lichtheid. Misschien moeten we dit
jaar ons gevoel van gekwetstheid en
gepasseerd zijn, omzetten in blijheid
en waardering voor de ander. Door
je focus te verleggen naar die ander
kun je uitstijgen boven je eigen
benauwdheid en verbittering. In plaats
van jezelf buitengesloten of tekort
gedaan voelen, kun je het die ander
gunnen en blij zijn voor hem of haar.
Vetaheer libenu le’ovdecha be’emet
(Maak ons hart zuiver, zodat wij u
oprecht kunnen dienen) zeggen we
in de Amida. Deze beweging moeten
we zelf maken, we hebben zelf de
hand in dat proces van omkering. Als
individu en als
gemeenschap, want
de tekst is niet
voor niets in het
meervoud gesteld.
Doorrollen
Als we tijdens de Seder het verhaal
van de vier zonen vertellen, dan
hebben we het ook over de kanten
van onszelf die we moeten integreren
en niet moeten buitensluiten. Of
zoals Michael Kagan het verwoordt
in zijn Holitistic Haggadah: ‘Heilig
worden is heel (shalem) worden’. De
ondertitel van zijn boek is: Hoe zal jíj
anders zijn deze Seder-avond? In dat
veranderingsproces kunnen we elkaar
steunen en ons als gemeenschap
verheffen. Samen markeren we
die momenten die ons even boven
het dagelijkse leven uittillen. De
Sederavond is zo’n moment van
stilstaan op deze weg. Maar niet te
lang, want op de tweede avond van
Pesach beginnen we al weer met het
tellen van de omer, de zeven keer
zeven weken die ons naar Shavuot
brengen, het feest van matan Tora,
het ontvangen van de Tora. En zo
blijven we doorrollen op de weg van
het joodse leven, van hamansoren naar
matses en van megillat Esther naar
megillat Ruth.
Pesach Sameach!
Clary Rooda
Een stukje Tikkun
In december 2007 begon BHC aan haar Bar Mitswa-jaar. Bestuur en rabbijn
hoefden niet lang na te denken over het Mitswa-project van onze gemeente. Het
zou ongetwijfeld een bijzonder jaar moeten worden, een jaar dat een nieuwe fase
in zou luiden, op weg naar volwassenheid.
We waren het er allemaal over eens,
dat BHC klaar was voor een grote stap
voorwaarts.
Volwassenwording is een proces,
waarbij je een stukje zelfonderzoek
doet en hopelijk uitkomt bij een
vollediger en volmaakter mens.
Ook onze gemeente was bereid tot
introspectie. Er werd daarom besloten
dat we dit hele jaar de nadruk op
Tikkun zouden leggen.
Thuisgevoel
Tikkun is een belangrijk thema binnen
onze visie op joodse vernieuwing.
Het betekent letterlijk ‘reparatie’ of
‘herstel’. Er zijn verschillende niveau’s
van Tikkun. Er is Tikkun atsmi, het
repareren van jezelf, Tikkun Kehilla, het
repareren van de gemeenschap en ten
slotte is er Tikkun Olam, het repareren
van de wereld, waarvan het jodendom
doordrenkt is.
Wij begonnen dit jaar met Tikkun
Kehilla. Hoe zorgt een joodse gemeente
dat iedereen zich er thuis voelt?
Hoe geven we elkaar voldoende
empathie en begrip? Hoe houden we
feeling met iedereen en wat zijn de
voorwaarden om als Kehilla te groeien?
Wat is de spanning tussen traditie en
vernieuwing? Wat is inclusiviteit?
Opstelling
Om te proberen deze en andere vragen
samen te beantwoorden, organiseerden
we een ‘organisatieopstelling’ op 27
januari 2008. De opstelling werd
begeleid door Annelies Boutellier
(www.buroboutellier.nl).
18 19
Tijdens een opstelling nodigt
iemand van de groep mensen uit
om bepaalde personen of elementen
van de organisatie en zichzelf te
representeren. Daarna plaatst hij/zij
deze representanten in het midden
van de groep. Dan vormen zij een
kanaal voor wat zich afspeelt in de
echte organisatie. De begeleider vraagt
de representanten wat ze beleven
en gebruikt deze informatie om de
opstelling te veranderen, zodat er een
zekere ordening komt. Uiteindelijk kan
er een oplossingsbeeld ontstaan. Zo
kan er beweging en heling komen in de
echte organisatie.
Helderheid
Er kwamen twintig BHC-leden naar
deze middag. Iedereen die dat wilde,
kreeg de kans een vraag te formuleren
en door middel van een opstelling tot
een antwoord te komen. Vragen die
gesteld werden, hadden betrekking op
vertrouwenskwesties, gevoeligheden
en loyaliteiten tussen leden, rabbijn
en bestuur en het toelatingsbeleid van
BHC.
Het wonderbaarlijke van de opstelling
(en trouwens elke opstelling) vond ik
dat de representanten, die van buiten
kwamen en niets over BHC wisten,
de emoties van bepaalde groepen of
personen binnen BHC overnamen en
op die manier helderheid gaven aan de
toeschouwers over hun eigen situatie.
Wat onzichtbaar was, werd opeens
zichtbaar.
Het onbewuste proces dat zich dan
afspeelt is zo moeilijk te beschrijven,
dat ik het niet eens ga proberen.
Ik weet zeker dat iedereen die deze
dag heeft meegemaakt, een grotere
betrokkenheid met BHC heeft gevoeld
en nieuwe inzichten over onze Kehilla
heeft gekregen. Met dank aan iedereen
die er was en zich heeft ingezet voor
een krachtig begin van het Tikkun-jaar!
Marcella K. Levie
The health of the soul requires involvement in a community that is itself deeply committed to
healing and transforming the social and political world even as it provides ways for people to
heal one another and develop a deeper inner life.’
Uit: Jewish Renewal (1994) van rabbijn Michael Lerner

Gebeden tweede druk Sidur
Voor diegenen die nog niet de tweede druk van de Sidur hebben,
hierbij de aanvullende gebeden.
Gebed voor de staat Israel
door rabbijn Elisa Klapheck
O gever van de Tora,
Hoor ons gebed voor de staat Israel,
Maak hem sterk:
als een democratie, die bouwt op de door
Jouw geopenbaarde waarden van vrijheid,
verantwoordelijkheid en rechtvaardigheid,
als een multiculturele samenleving, die de
wereld laat zien hoe verschillen in afkomst,
traditie en levensstijl in Tikkun Olam uitmonden,
als een samenleving in dialoog, die niet
bepaald wordt door militaire oplossingen en
radicale standpunten,
als een veilige plaats voor alle joden, die er
willen leven,
als een vreedzame plaats voor al zijn bewoners,
als een joods centrum naast de andere
joodse centra in de wereld, die alle bestaansrecht
hebben en ieder hun opdracht tot Tikkun
Olam vervullen,
als een bron van joodse inspiratie, die ons
voedt en waarmee wij een echte, doorleefde
en eerlijke relatie hebben.
Shomer Yisrael, wend je niet af van de staat
Israel,
bescherm zijn bevolking, bescherm zijn
leiders,
bescherm zijn verdedigers, bescherm zijn
kinderen,
bescherm ze allen met Shalom.
Gebed voor de democratie
YHVH, Beschermer van wie de democratie
lief heeft,
geef ons de kracht om dit land te beschermen
tegen alle negatieve krachten:
die antisemitisme, racisme, populisme en
radicalisme verspreiden,
die handelen uit wrok en verongelijktheid,
die zich afzetten tegen anderen en hen tot
zondebok maken,
die andersdenkenden zonder empathie
bejegenen,
die gematigden en genuanceerd denkenden
beschuldigen ‘politiek correct’ te zijn,
die ‘politiek correct’ tot scheldwoord hebben
gemaakt,
die de toon van het openbare debat verlagen
door agressieve beledigingen en grove taal,
die de vrijheid van meningsuiting misbruiken
om haat te zaaien en te kwetsen,
die zich niet verantwoordelijk voelen voor
hun daden,
die uitsluitend op eigenbelang uit zijn
YHVH, Beschermer van wie de democratie
lief heeft,
geef ons de kracht om ons tegen dit alles te
blijven verzetten,
want wij weten waar dit toe kan leiden
en hopen dat nooit (meer) mee te maken.
YHVH, Beschermer van wie de democratie
lief heeft,
geef ons de kracht om te zorgen voor een
staat:
waar ieder vrij en gelijk is,
waar vrouwen en mannen dezelfde rechten
hebben,
waar geen onderscheid wordt gemaakt tussen
hetero’s en homo’s,
waar goed onderwijs is voor iedereen,
waar ieder zonder angst naar kerken, synagogen
en moskeeën kan gaan,
waar kinderen veilig opgroeien,
waar zieken en ouderen verpleegd en verzorgd
worden,
waar minderheden beschermd worden,
waar ieders mening gehoord mag worden,
waar de lucht en het water schoon zijn en de
natuur met zorg omringd wordt.
YHVH, Beschermer van wie de democratie
lief heeft,
geef ons de kracht om die te beschermen,
want wij zijn dankbaar dat wij in een democratisch
land leven.
AMEN
* p. 167 Sidur Ha’Chidush:
Rabbi Nachman: ‘Mitzva gedola lihiyot besimcha
tamid’ - ‘Het is een grote mitzva altijd
positief te zijn…’
© Renée Citroen
Leuk voor kinderen om te maken:
Matzetaart
Nodig:
Grote matzes, hoe groter hoe beter
Zoete kiddushwijn
1 ons boter of margarine
2 à 3 eetlepels cacao
1 ons suiker
1 ei, soms 2
Bereidingswijze
In een pannetje boter smelten. Het mag koken. Cacao en suiker in de boter
doen en roeren totdat het een egaal geheel is geworden.
Pannetje van het gas nemen en het ei er rauw doorheen roeren, totdat de
massa weer egaal is.
In een ander schaaltje de kiddushwijn doen.
Met een kwast of keukenpapier de matzes aan twee kanten insmeren met de
wijn. Niet te nat maken!
Daarna pak je je pannetje met het wat afgekoelde chocolademengsel. Je roert
er een scheutje van dezelfde wijn doorheen. Je smeert de eerste matze met
het chocolademengsel DUN in. Sommige mensen kunnen dat met een mes.
Mij is dat tot nu toe niet gelukt, dus ik doe dat met mijn vingers. Als de eerste
matze is ingesmeerd, stapel je de volgende matze daar bovenop. Zo ga je 6 à
7 matzes door. De bovenste matze hoef je niet in te smeren.
In de koelkast laten opstijven. De volgende dag is deze taart het lekkerst.
Dit is een recept van Chaim Bultsma
Zie ook:
www.kosher4passover.com/
www.beleven.org/verhaal/pesach_5761_een_gedicht
20 21

Sponsor een psalm
De Shacharitdiensten in de Uilenburgersjoel
blijken een succes. Ze worden
steeds vaker muzikaal ondersteund
door het BHC-ensemble en koor, die
o.a. composities van Mathieu Polak
uitvoeren. Mathieu gaat dankzij een
Maror-subsidie nog meer componeren
voor de BHC-diensten. Maror vraagt
altijd om een eigen bijdrage hierbij.
We willen dit in de vorm gieten van
een sponsoring per muziekstuk of een
gedeelte daarvan. Wil je een favoriet
muziekstuk (psalm, gebed of lied)
sponsoren, meld je dan bij de penningmeester
ina-zelf@planet.nl.
BHC heeft ook een vleugelfonds, dat
het mogelijk maakt dat we het hele
jaar de vleugel in de Uil kunnen bespelen.
Hiervoor zoeken we ook sponsors.
Pianisten, die de dienst op de vleugel
willen begeleiden, zijn welkom.
Aanmelden bij de coördinator van de
rituelencommissie, Anneloes ter Horst
anneloes59@planet.nl
Tweede druk Sidur!
De tweede druk van Sidur Ha’Chidush,
de nieuwe Sidur van BHC, verschijnt
binnenkort. Deze drietalige Sidur met
transcriptie en notenschrift bevat veel
boeiende commentaren van BHC-leden,
rabbijnen en andere medewerkers uit
binnen- en buitenland. De bijzondere
opmaak is vernieuwend en tegelijk
overzichtelijk. Aan de nieuwe, verbeterde
druk zijn twee gebeden toegevoegd,
die elders in dit nummer staan.
Bestellen via ina-zelf@planet.nl
Prijs nog niet bekend.
Betaling postbanknr. 73.61.168 t.n.v
Beit Ha’Chidush Amsterdam, o.v.v.
Sidur BHC.
Ook te koop voor aanvang van de
dienst in de Uilenburgersjoel, betaling
contant of per acceptgiro.
Ledor Wador
Met het project Ledor wador biedt BHC joodse lessen aan, voor kinderen van 6-13
jaar.
De lessen vinden plaats op zondagochtend, tweemaal per maand. Per jaar komt dit
neer op ongeveer 20 lessen. Voor kinderen die de Bar/Bat Mitswa leeftijd naderen,
bestaat de mogelijkheid voor individuele begeleiding.
De lessen bestaan uit: algemene kennis van jodendom, joods leven en tradities,
de jaarlijkse cyclus van de feestdagen en Hebreeuws. We werken in kleine groepen
in een intieme en veilige sfeer en kunnen zodoende veel aandacht geven aan de
achtergronden en behoeftes van ieder kind. Alle kinderen met een joodse achtergrond
zijn van harte welkom.
De lessen worden gegeven door Marcella Levie en Mascha Brink.
Neem contact op met Marcella otiyot@chello.nl of (020) 624 15 23 voor opgave en
informatie. Voor individuele begeleiding Bar/Bat Mitswa graag overleg.
Shiurim
Er zijn de volgende shiurim die t/m juni lopen. Na de Hoge Feestdagen start de
nieuwe cyclus.
‘Joodse vernieuwing in BHC’ – we bespreken wat binnen BHC aan vernieuwing
zou kunnen plaatsvinden. o.l.v. rabbijn Elisa.
Data: 4 mei, 8 juni
‘Tisch’ bij rabbijn Elisa.
Data: 16 april, 21 mei, 25 juni
Oudergroep voor ouders van kinderen bij Ledor Wador
o.l.v. rabbijn Elisa en Clary Rooda.
Data: 13 april, 25 mei, 22 juni.
Aanmelding voor shiurim:
bhc@chello.nl
Kosten per keer: € 5 voor leden, € 10 voor vrienden en € 15 voor overigen, van
tevoren te voldoen op rek. 73.61.168 t.n.v Beit Ha’Chidush, Amsterdam. Vermeld
de naam van de shiur erbij. Bij ziekte of verhindering wordt niet gerestitueerd.
Erev Shabbatdiensten
Plaats: Uilenburgersynagoge, Nieuwe Uilenburgerstraat 91 Amsterdam.
Tijd: Elke eerste vrijdagavond van de maand 20.00 uur, open vanaf 19:30 uur
Na de dienst kiddush en oneg.
Oneg Sponsoring
Als je iets te vieren of te herdenken hebt, nodigen we je uit de oneg te sponsoren.
Kosten in overleg.
Neem contact op met Ina de Paauw ina-zelf@planet.nl tel. (079) 331 19 81
Shacharitdiensten
Plaats: Uilenburgersynagoge, Nieuwe Uilenburgerstraat 91 Amsterdam.
Aanvang: 11.15 uur (vanaf 10.30 u. lernen over de Parasha van de week)
Voor data: zie website
Vereniging‘Kehillat Beit Ha’Chidush’
Beit Ha’Chidush is sinds 4 april 2005 een vereniging met leden, vrienden en donateurs.
Het lidmaatschapsformulier is via onze website online in te vullen.
Voor info: bhc.secretariaat@planet.nl
WORD LID VAN BEIT HA’CHIDUSH
WWW.BEITHACHIDUSH.NL
22 23

www.beithachidush.nl
Postbus 14613, 1001 LC Amsterdam