download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

Afb. 3. Leesplankje ‘Aap,
Noot, Mies’, methode voor
het leesonderwijs vanaf ca.
1910. Foto: Het Nationaal
Onderwijsmuseum,
Rotterdam.
hoeveelheid verzameld lesmateriaal. Het Onderwijsmuseum
profiteert van de recente wetenschappelijke
inzichten die hun jonge onderzoekers meebrengen.
Het museum kan zo een bijdrage leveren
aan relevante universitaire studies zonder daarvoor
zelf personeel in vaste dienst te hebben.
Soms worden de resultaten van een dergelijk
onderzoek gepresenteerd in een tentoonstelling,
zoals de hier eerder genoemde expositie ‘Van heldendaad
tot schandvlek’. Dit is ook het geval met
het onderzoek van een studente Onderwijsgeschiedenis
aan de Radboud Universiteit Nijmegen.
Zij deed onderzoek naar 100 jaar schoolhygiëne en
de schoolarts, waarover zij in samenwerking met
het Nationaal Onderwijsmuseum later dit jaar een
tentoonstelling zal organiseren. In andere gevallen
worden de resultaten van onderzoek op de
website gezet, zoals een scriptie over de beeldvorming
van de USSR in het middelbaar onderwijs.
Volgens Tijs van Ruiten, waarnemend directeur
van het Onderwijsmuseum, werkt deze formule
uitstekend. Er treedt een wisselwerking op tussen
het huis voor het onderwijs en de maatschappij.
Het Onderwijsmuseum blijft goed op de hoogte
van wat er speelt in het onderwijs en is in staat snel
te reageren met een presentatie in het museum of
op de website. Een museaal concept dat goed past
in de 21ste eeuw.
Aap, Noot, Mies digitaal
Intussen werken er in het Onderwijsmuseum
doorlopend documentalisten aan collectiebeschrijvingen.
Niet alleen het object zelf krijgt een
beschrijving, maar ook de context en de betekenis
ervan wordt vastgelegd. Als we willen dat volgende
Het Nationaal Onderwijsmuseum in Rotterdam 219
generaties nog begrijpen wat ‘Aap, Noot, Mies’ betekent,
moet de methode voor het lezen uitgelegd
worden en een beeld geschetst van de tijd waarin
het gebruikt werd. In 1910 verscheen bij J.B. Wolters
in Groningen het bekende leesplankje dat begint
met de woorden aap, noot, mies. Onderwijzer
M.B. Hoogeveen (1863-1941) uit Deventer had
deze leesmethode ontwikkeld in samenwerking
met tekenaar Cornelis Jetses (1873-1955). Annie
M. G. Schmidt leerde ermee lezen: ‘Ik weet nog
hoe ze kwamen toen ik klein was. De letters ...
Eerst apart, toen in juichende rijen, de hele aap, de
hele noot en een complete mies. Een optocht was
het, met fanfares met veren en met wapperende
jassen en allemaal met kroontjes op, herauten die
plechtig spraken: Ziehier de sleutel. Tot wat? Tot
alles. En zo was het. Van Ot en Sien naar Jonathan
Swift en meer en meer, de hele Bibelebontse berg,
een boekenleven lang.’
Momenteel richten de documentalisten zich op
de beschrijvingen van filmstroken, schoolradio en
schoolplaten. Tegelijkertijd worden er van de audiovisuele
leermiddelen digitale opnames gemaakt en
indien nodig restauraties uitgevoerd. Het conserverings-atelier
waar dit alles plaatsvindt is voor bezoekers
toegankelijk. Het proces van registreren, digitaliseren
en conserveren is er elk moment van de
dag te volgen. Bezoekers kunnen het atelier binnenlopen
om er een kijkje te nemen of om vragen te
stellen. Het is de bedoeling om zoveel mogelijk van
deze collectie de komende jaren via de website beschikbaar
te maken. Wanneer er een overzichtelijke
hoeveelheid materiaal gedigitaliseerd is, wordt deze
op de website gezet. Voorgaande digitale publicaties
worden gearchiveerd, maar blijven via de websi-