download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

Eton in Holland 215
Een belangrijke ontspanning in de ogen van De Raadt was het buiten spelen. Noortheij beschikte
hiertoe over een grote speelplaats: ‘Uwe met rasterwerk omheinde speelplaats, drie
honderd zeven en twintig vierkante roeden groot, veroorlooft u vrijelijk te loopen, springen
en dartelen, en gedoogt allerlei spelen met den bal, hoepel enz. De cocagne-mast, enkele gymnastische
werktuigen, het kegelspel, de stelten oefenen en sterken uwe spierkracht, en doen
u eene gewenschte losheid en vaardigheid van beweging verkrijgen.’ Het verbouwen van planten
in tuintjes die De Raadt ter beschikking stelde ‘wekken vlijt en arbeidzaamheid, lust tot
orde, netheid en regelmaat, belangstelling in voortbrengselen van de natuur en genoegen aan
vruchten van eigen arbeid in u op.’ 48 Hoewel De Raadt niet wilde dat zijn leerlingen schaatsten,
konden de kinderen in de winter in de sneeuw spelen met glijbanen en sleeën. Was het
slecht weer dan konden de kinderen zich binnen vermaken met allerlei bordspelen, muziek,
tekenen of lectuur. ‘Deze, mijne vrienden! Worde in toenemenden leeftijd uwe meest geliefde
uitspanning; maar zij blijve, ook na uw vertrek van hier, bepaald tot goede en beproefde
geschriften, die in alle omstandigheden des levens onze beste en getrouwste vrienden zijn!’ 49
De Raadt kreeg met zijn geschriften over zijn Huis voor opvoeding en onderwijs de nodige kritiek
te verwerken. De rector van het Groningse gymnasium, J.A. Schneither, begreep na lezing
van De Raadt’s Noortheij in 1849 wel dat Noortheij aantrekkelijk was voor degenen die
jaren achtereen in staat waren om ƒ1.200 aan de opvoeding van hun kinderen uit te geven,
maar hij kon niet overtuigd worden van ‘de noodzakelijkheid, wenselijkheid en mogelijkheid
dat meerdere van dit soort inrichtingen zouden kunnen bestaan’. 50 Het idee dat ‘de opvoeding
in het ouderlijk huis niet dan bij uitzondering tot een goed doel kan leiden’ vond
Schneither een troosteloos denkbeeld. De Raadt ging er immers van uit dat het kind binnen
het gezin niet volledig kon worden afgeschermd van kwade indrukken. Waar De Raadt dit
een nadeel vond, was Schneither van mening dat de volledige afscherming in een huis van
opvoeding als Noortheij juist onwenselijk was. Zou een leerling op een kostschool ooit kunnen
leren verleidingen te weerstaan en zijn hartstochten te beteugelen? Door de isolering
van het echte leven zouden de leerlingen ook te weinig kennis nemen van lager geplaatsten. 51
Een tweede kritiekpunt betreft de overmatig belangrijke positie van de bestuurder. Deze
moest volgens De Raadt niet alleen van onbesproken gedrag zijn, een voorbeeldfunctie hebben,
de leerlingen constant in de gaten houden, maar ook nog inhoudelijk van de meeste
onderwezen vakken op de hoogte zijn. Schneither betoogde dat slechts weinig personen gevonden
kunnen worden die aan deze eisen voldoen, hetgeen hij zelf als geen groot bezwaar
zag daar hij het niet wenselijk achtte dat er veel huizen van opvoeding bij zouden komen. 52
Wat het onderwijs betreft, merkte Schneither op dat dit op Noortheij niet zeer vernieuwend
was. Op de meeste gymnasia zag dit er anno 1849 ongeveer hetzelfde uit. Ook op gymnasia
was men begonnen met het onderwijs in vreemde moderne talen, terwijl het wiskundeonderwijs
net als op Noorthey werd gebruikt om logisch redeneren te bevorderen.
Hetgene dat De Raadt schreef over het onderwijs in de hoogste klassen vond Schneither niet
zeer vernieuwend, terwijl hij verder meende dat De Raadt in het algemeen te negatief was
over het stelsel van straffen en belonen. 53
48 Ibidem, 43-44.
49 Ibidem, 44-45.
50 J.A. Schneither, boekbespreking Noortheij in 1849, Tijdschrift Gruno (1849), 439-453, aldaar 443.
51 Ibidem, 444-446.
52 Ibidem, 447-448.
53 Ibidem, 449-451.