download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

214 Eton in Holland
zijn leerlingen. 40 De bestuurder van een huis van opvoeding moest voortdurend waakzaam
zijn tegen ‘de ondeugd, het zedelijk kwaad’. 41
De opvoeding moest volgens De Raadt een sterk godsdienstig besef bijbrengen. Hiertoe
zette hij bijbellezingen of afzondering in. Daarnaast was de zedelijke opvoeding, zoals gehoorzaamheid
en liefde tot de ouders, belangrijk. Een en ander moest de leerlingen op vijf
manieren worden bijgebracht: (1) door het stimuleren van opgeruimdheid en blijmoedigheid
onder de leerlingen; (2) het tegengaan van inactiviteit; (3) het vermijden van ‘geestdoodende
dwang’ die de zelfstandigheid van het kind zou aantasten; (4) het tonen van vertrouwen
en (5) de kracht van het voorbeeld. 42
Bij het onderwijs aan de leerlingen moest met drie zaken rekening worden gehouden. In
de eerste plaats diende het onderwijs aan te sluiten bij het niveau van de leerlingen. Noorthey
richtte zich niet alleen op hoogvliegers, maar zeker ook niet exclusief op zwakke leerlingen.
Waar nodig was individuele aandacht noodzakelijk. De leerstof hing af van de eisen
van de Hogeschool, maar in tegenstelling tot de Latijnse scholen kreeg ook het onderwijs in
moderne talen veel aandacht. De Raadt vond voorts dat het onderwijs in Latijn ook nuttig
was voor leerlingen die niet gingen studeren. Daarnaast werd onderwijs gegeven in de geschiedenis,
aardrijkskunde, wiskunde en natuurkunde, terwijl ook zaken als tekenen, dansen,
schermen, exerceren en turnen op het programma stonden. 43
Bovenal vond De Raadt echter dat er eenheid moest heersen in de gehele vorming van het
kind. Dit betekende onder meer dat kinderen na een bepaalde leeftijd niet meer welkom waren
op Noortheij. 44 Ook ging het De Raadt vooral om de ontwikkeling van de individuele
leerlingen. ‘Vergelijkende beoordeelingen liggen niet in het opvoedingsplan van Noortheij.
Zij komen hier, gelijk gij weet, hoogst zelden voor, en zeker nimmer dan in het voorbijgaan.
Geene onzer instellingen is op haar gebouwd. In plaats van u te leeren anderen beoordeelen,
waarvan zoo ligt het gevolg zoude wezen, dat gij u boven dezen of genen verheven waandet,
wenschte ik veelmeer u daar toe te brengen, dat gij u zelven bevoordeeldet, en uw weten,
denken, handelen, niet in vergelijking bragt met dat van anderen, maar alleen met uw
eigen weten, denken, handelen, van vorigen tijd.’ 45
Behalve een gevuld dagprogramma waarin de leerlingen bijzonder vroeg opstonden en
vele uren met het onderwijs in touw waren, was er ook ruimte voor spel en uitspanning. Ook
hierbij lag de nadruk op een bijna onafgebroken activiteit. Ontspanning was niet ‘een dwaas
niets doen, een lusteloos staan kijken, een dwaas en doelloos heen en weder stappen; maar
zoodanige vermakelijkheid als eene of andere uwer ligchaamskrachten of zielvermogens in
werking brengt’ 46 Ontspanning was dus nuttig, maar dan als deze als zinvol kon worden beschouwd.
Hieronder vielen de ‘kleine togten, welke wij des Zondags na den middagmaaltijd,
gewoon zijn, bij goed weder, met rijtuig te doen’ naar ‘het prachtige bosch van ’s-Gravenhage,
of het vrolijke Scheveningen, of het eenvoudige Katwijk, of de vruchtbare
Westlandsche streken, of andere omliggende dorpen’. 47
40 Ibidem, 36-43.
41 Ibidem, 32 e.v..
42 De Raadt, Noorthey in 1849, 125-139.
43 De Clerck, ‘Patrus de Raadt’, 62.
44 De Raadt, Noorthey in 1849, 82-88.
45 Ibidem, 24.
46 De Raadt, Aan mijne beminde leerlingen bij den aanvang onzer werkzaamheden na de vacantie van 1832, 42.
47 Ibidem, 43.