download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

Eton in Holland 209
slotte lijkt het aannemelijk dat de gegoede burgerij minder snel hun toevlucht nam tot de
kostschool vanwege de kleinere omvang van gezinnen en een grotere aandacht voor de emotionele
ontwikkeling van hun kinderen. Het vanouds beleden gezinsideaal werd nu meer
dan in de eerste helft van de 19de eeuw ook in de praktijk gebracht.
Het onderwijs aan kostscholen
Hoewel het onderwijs aan kostscholen aan het overheidstoezicht in de vorm van de Plaatselijke
Schoolcommissies en de schoolopzieners was onderworpen, hadden deze in de praktijk
geen enkele manier om hun aanbevelingen af te dwingen. Het gevolg was dat het onderwijs
in de particuliere scholen zich vrijwel geheel aan hun gezichtsveld – en dat van ons –
onttrok. Slechts de inspectierapporten van Wijnbeek en enkele egodocumenten bieden de
mogelijkheid om een iets beter beeld te vormen van het onderwijs op kostscholen.
Een conflict met de inspecteur voor het onderwijs A. van den Ende maakt veel duidelijk
over het standsbewustzijn van Van den Hull. Toen Van den Ende zonder dit vooraf te melden
een zoontje van een bevriende relatie weghaalde bij Van den Hull, was deze zeer gekwetst.
De door sociale stijging geobsedeerde Haarlemse kostschoolhouder Willem van den Hull
begon op zestigjarige leeftijd met het schrijven van een autobiografie. Dit dikke boekwerk
bevat veel informatie over het reilen en zeilen van een kostschoolhouder en het door hem geboden
onderwijs. Het begin van Van den Hulls carrière als kostschoolhouder is niet helemaal
duidelijk te traceren. In zijn autobiografie schrijft hij dat hij al in augustus 1803 een
kostschool had opgericht. 20 Duidelijk is wel dat hij al een succesvolle dagschool had, waarvoor
hij in 1805 een onderwijzer had aangesteld om onderwijs te geven in de Bijbelsche Geschiedenis.
21 Enkele bladzijden later maakt hij echter melding van het eerste kostdiscipeltje
dat hem in april 1807 werd aangeboden. Hoewel hij geen toestemming verkreeg van de
plaatselijke schoolcommissie, besloot hij toch door te gaan met de uitbouw zijn kostschool
en twee jaar later had hij al acht leerlingen, allen afkomstig uit welgestelde families uit Amsterdam
en Haarlem. Zijn ouders en zusters zorgden voor de verzorging van de kinderen,
terwijl hijzelf en een broer het onderwijs verzorgden. Al snel ging hij over tot de aanschaf
van een nieuw pand aan de Oudegracht naast de Latijnse school. De tuin veranderde hij in
een speelplaats. Het pand was geschikt voor twaalf leerlingen, maar de groeiende faam van
zijn kostschool dwong hem al snel om er nog enkele kamers bij te bouwen. Door deze groei
was Van den Hull gedwongen om zich in de schulden te steken voor het meubilair, het linnengoed,
het zilveren bestek en dergelijke. Na het verdwijnen van een plaatselijke vijand verkreeg
hij uiteindelijk in 1811 officieel toestemming tot het houden van een kostschool. 22
Zoo handelt men wel met een winkelier, wanneer men niet langer thee, koffy of eenige
andere waar bij hem wil koopen: maar eenen opvoeder en onderwijzer zou men naauwelijks
sterker blijk van minachting kunnen geeven. En dit blijk van minachting ontving
ik, niet van iemand die, weegens zijne onbeschaafdheid, over de waarde eener goede
opvoeding niet kan oordeelen: neen, maar van iemand die aan ’t hoofd van alle
vaderlandsche onderwijzers en opvoeders geplaatst was.... 23
20 Van den Hull, Autobiografie, 409.
21 Ibidem, 423.
22 Ibidem, 410-413.
23 Ibidem, 425.