download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

208 Eton in Holland
lingen onderricht gaven. De ouders betaalden ƒ 25 tot ƒ37,50 per drie maanden. H. Baudet,
die een school exploiteerde aan de Binnenweg 476 had één onderwijzer in dienst, waarbij hij
les gaf aan twintig leerlingen. Hij zat met ƒ35 per drie maanden in dezelfde prijsklasse. 15
Hoe populair deze duurdere instituten ook waren, een kleinere groep welgestelde Rotterdammers
stuurde hun kinderen naar een kostschool. Behalve dat de gymnasia voor velen
een te klassiek profiel hadden, was dit waarschijnlijk ook te danken aan de situatie waarin
veel elitefamilies verkeerden. De vele grote en gebroken gezinnen zorgden ervoor dat het
grootbrengen van met name oudere kinderen niet in elk opzicht eenvoudig was, al was het
alleen maar omdat het ouders vaak aan de tijd ontbrak om zich intensief met het onderwijs
van hun kinderen bezig te houden. Jan Mees en Gregorius Mees (1823-1903), twee zonen
van de bankier Rudolf Adriaan Mees die later niet zouden gaan studeren, brachten beide enkele
jaren door aan de kostschool van de heer Scholten te Haarlem. 16 Het kwam in het steeds
talrijker wordende gezin van Rudolf Adriaan Mees waarschijnlijk goed uit dat in 1835 twee
kinderen tijdelijk het huis verlieten. In het geval van zijn kleinzoon Jacob David Mees schikte
het ook goed dat hij van zijn elfde tot zijn dertiende jaar onderricht kreeg aan de kostschool
van de heer Kooiman te Utrecht: zijn moeder was kort tevoren overleden. 17 Klaarblijkelijk
was hij er niet al te dol op, want als student zou hij het fenomeen kostschool
kernachtig omschrijven als ‘een bergplaats voor kinderen, die te groot zijn voor de bewaarschool,
en die men toch liever niet thuis heeft’. 18
Hoeveel kostscholen in Holland bestonden er? De rapporten van Wijnbeek maken het
mogelijk om het aantal kostscholen in de tweede helft van de jaren 1830 vast te stellen en het
aantal leerlingen aan deze scholen te benaderen. In Noord-Holland waren er in totaal 32
scholen waar leerlingen in de kost waren, waarvan achttien voor jongens en veertien voor
meisjes. Hoewel Wijnbeek niet voor elke school cijfers geeft omtrent het aantal leerlingen
in de kost, waren er in Noord-Holland teminste 158 jongens op een kostschool en in Zuid-
Holland meer dan 335. Het aantal meisjes op Noord-Hollandse kostscholen bedroeg 81 en
in Zuid-Holland 109. In Zuid-Holland was het aantal kostscholen met 42 nog wat hoger.
Naast 27 kostscholen voor jongens waren er 15 meisjeskostscholen.
Hoewel de aantallen leerlingen op kostscholen niet al te groot waren, is het wel duidelijk
dat dit schooltype belangrijk was voor de Hollandse elite. De hoogte van het kostgeld maakte
het onderwijs aan kostscholen alleen bereikbaar voor de meest gegoeden. Eerst in de laatste
decennia van de 19 de eeuw nam de populariteit van kostscholen geleidelijk af. De HBS
werd een succes en in verschillende steden boden de Hogere Burgerscholen kortere cursussen
aan die wél op de wensen en behoeften van de gegoede burgerij waren toegesneden. Bovendien
werd eigentijds onderwijs een noodzakelijke voorwaarde voor een carrière in het
bedrijfsleven. De grotere schaal van veel ondernemingen, de professionalisering van het
management en het toegenomen belang van technische kennis leidden ertoe dat er hogere
eisen werden gesteld aan de kwalificaties van ondernemers. 19 Kennis en vaardigheden kon
men niet meer alleen in de praktijk via stages en verblijven in het buitenland verwerven. Ten
15 Gemeentelijke Archiefdienst Rotterdam, Nieuw Stadsarchief Onderwijs inv.nr. 8, Bijlage 1250, Folio 488.
16 GAR, Familie Mees, inv.nr. 522.
17 GAR, Familie Mees, inv.nr. 584, aantekening op los blaadje.
18 GAR, Familie Mees, inv.nr. 584.
19 Maureen Callahan, The Harbor Barons: Political and Commercial Elites and the Development of the Port of Rotterdam, 1824-1892 (2
delen) (ongepubliceerde dissertatie Princeton University 1981) 259.