download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

More documents

Recommendations

Info

198 Onderwijshervorming in de Franse Tijd De municipalité van Rotterdam, in grootte de tweede stad van het land, wilde een lycée in plaats van de geplande école secondaire, en stelde voor een hoogleraar van de zojuist opgeheven illustre school tot hoofd van die instelling te benoemen. 35 In de andere belangrijke steden zouden écoles secondaires worden ingericht waarin de oude Latijnse scholen zouden worden opgenomen. Sommige prefecten aarzelden om de grootscheepse hervorming van het middelbaar onderwijs uit het keizerlijke decreet onvoorwaardelijk te omarmen. Ze stelden voor de bestaande Latijnse scholen eenvoudig te handhaven en er slechts de nieuwe naam uit het decreet aan te geven. Zo wilde de prefect van Bovenijssel, R.L. van Andringa de Kempenaer (1752-1813), zoveel mogelijk Latijnse scholen behouden omdat ze ‘zoveel nut hebben voor eerzame burgers die niet welgesteld genoeg zijn om hun kinderen naar elders te sturen; trouwens, het zijn echte kweekscholen voor de geestelijkheid van de onderscheiden gezindten’. 36 Zoals zijn Friese ambtgenoot de voormalige universiteit van Franeker tot lycée wilde verheffen, stelde hijzelf voor aan die van Harderwijk de status van école secondaire te geven. Van den Endes hervormingsproject, 1813 Bij de ontwikkeling van zijn hervormingsplan kon Van den Ende op zijn persoonlijke ervaring als scholarch te Haarlem steunen. In feite kwam de Haarlemse oplossing, waarvan Cuvier en Noël de lof zongen, model te staan voor het nationale hervormingsplan. 37 Na een lange studie- en inspectiereis door alle departementen en een uitvoerige briefwisseling met de betrokken overheden, tot en met grootmeester Fontanes zelf, stelde Van den Ende een zeer gedetailleerd hervormingsplan op dat rekening hield met het bestaande netwerk van scholen, de feitelijke en virtuele vraag naar Latijns onderwijs, de mogelijkheid om de bestaande Franse (kost)scholen ermee te verenigen, en de financiële spanwijdte van de lokale burgerij. Op 31 januari 1813 zond hij het plan aan intendant d’Alphonse. 38 Hij legde uit hoe hij te werk was gegaan en dekte zich in tegen het voorspelbare verwijt dat er weinig zou veranderen als de leerlingen niet in grote, gefuseerde instellingen, zoals de lycées, werden geconcentreerd maar elk stadje zijn eigen school mocht houden. Onder verwijzing naar het decreet van 22 oktober 1811 noemde Van den Ende de volgende vijf uitgangspunten: – het onderwijs moest worden geüniformeerd door het particuliere onderwijs in het openbare te doen opgaan; – middelbare scholen moesten gehandhaafd blijven als het lokale onderwijsniveau onder hun opheffing zou lijden; – in de belangrijkste steden moesten collèges worden opgericht waarin de bestaande Latijnse scholen moesten worden opgenomen; – in plaatsen waar nooit Latijns onderwijs was gegeven moesten zonodig collèges of kleine middelbare scholen worden opgericht; – het onderwijs in de Franse taal moest worden versterkt. Het zal duidelijk zijn dat Van den Ende de kool en de geit probeerde te sparen: zoveel mogelijk intact laten wat enigszins levensvatbaar was, en tegelijk de idealen van het Franse be- 35 De maire van Rotterdam aan Louis de Fontanes, 9 mei 1812: ANF, F17 1576. 36 Van Andringa aan d’Alphonse, 15 nov. 1811: NA, BiZa 1796-1813, inv. nr. 1114 (Bolkestein, Voorgeschiedenis, 93; Fortgens, Schola latina, 141). 37 Cuvier en Noël, Rapport, 83-86. 38 NA, BiZa 1796-1813, inv. nr. 1201, exh. 31 jan. 1813; samenvatting van de hele operatie in exh. 6 nov. 1813.
Onderwijshervorming in de Franse Tijd 199 stuur en zijn onderwijsideologie hooghouden. Naast de zojuist al genoemde drie lycées te Leiden, Utrecht en Groningen zouden de voormalige athenea van Amsterdam en Deventer de titel van école secondaire de deuxième rang krijgen. Die van Amsterdam werd even later toch tot lycée bevorderd. De bestaande Latijnse scholen moesten worden samengevoegd met de nog op te richten écoles secondaires de deuxième rang. Naast deze uitgangspunten formuleerde Van den Ende nog een aantal praktische regels om te kunnen bepalen in welke steden en dorpen een collège communal mocht worden opgericht en van welke klasse. Alle departements- en arrondissementshoofdsteden konden een collège van de eerste of tweede klasse krijgen. In andere steden met evenveel inwoners als een onderprefectuur (in feite minimaal 5000) mocht een collège van de tweede klasse komen. Daarnaast konden vijf kleinere steden met een bloeiende Latijnse of Franse school, alsmede de twee voormalige universiteitsstadjes Harderwijk en Franeker, nog een collège communal van de tweede klasse behouden. Hetzelfde gold tenslotte voor de stadjes Purmerend en Weener (Oost-Friesland) die aan dezelfde voorwaarden voldeden vanwege hun ligging of ‘de ijver van hun inwoners voor het onderwijs’. Het voorstel zag er uiteindelijk aldus uit: Collèges communaux voor de Hollandse departementen volgens voorstel van inspecteur-generaal Van den Ende, 1813 Departement Lycées Collèges de 1 e classe Collèges de 2 e classe [huidige provincie] ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– Zuiderzee Amsterdam Haarlem* Alkmaar*, Hoorn*, Amersfoort* [Noord-Holland, Utrecht* [lycée geweigerd] Zaandam, Enkhuizen, Weesp Utrecht] [vm. univ.] [instituut], IJsselstein [instituut], Purmerend [instituut] Monden van de Maas Leiden Den Haag, Rotter- Gorinchem*, Brielle*, [Zuid-Holland] [académie] dam*, Dordrecht* Schiedam, Delft, Gouda Bovenijssel – Arnhem Zutphen*, Tiel*, Elburg [instituut], [Gelderland] Harderwijk [vm. univ.] Monden van de IJssel – Zwolle, Deventer* Kampen, Oldenzaal [Overijssel] [vm. athenaeum] Friesland – Leeuwarden Sneek*, Harlingen, Dokkum Franeker [vm. univ.] Westereems Groningen – Appingedam*, Assen*, [Groningen, [académie] Winschoten*, Veendam, Drenthe] Weener Oostereems – Emden* Aurich, Jever*, Norden, Leer [Oost-Friesland] ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– De departementshoofdsteden zijn onderlijnd, de arrondissementshoofdsteden voorzien van een asterisk; de nieuw op te richten collèges communaux zijn vet gezet.
Page 1 and 2:
Willem Frijhoff Onderwijsvernieuwin
Page 3 and 4:
Onderwijsvernieuwing in Holland 129
Page 5 and 6:
Page 7 and 8:
Page 9 and 10:
Humanistische onderwijsvernieuwinge
Page 11 and 12:
Page 13 and 14:
Page 15 and 16:
Page 17 and 18:
Page 19 and 20:
Page 21 and 22: Humanistische onderwijsvernieuwinge
Page 23 and 24: ‘Gepromoveerden zijn nog geen gel
Page 31 and 32: Afb. 3. Twee vrijwel identieke impr
Page 35 and 36: Afb 1. Maria Duyst van Voorhout, Vr
Page 37 and 38: De fundaties van de Vrijvrouwe van
Page 43 and 44: zelfstandig stof bestuderen en herh
Page 49 and 50: Arianne Baggerman en Rudolf Dekker
Page 51 and 52: Opvoeding en onderwijs in de late 1
Page 63 and 64: Onderwijshervorming in de Franse Ti
Page 71: Onderwijshervorming in de Franse Ti
Page 79 and 80: Thimo de Nijs Eton in Holland Kosts
Page 81 and 82: Eton in Holland 207 schiedenis en w
Page 83 and 84: Eton in Holland 209 slotte lijkt he
Page 85 and 86: Afb. 1. F.B. Bardner, Gezicht op de
Page 87 and 88: Eton in Holland 213 past op de scho
Page 89 and 90: Eton in Holland 215 Een belangrijke
Page 91 and 92: Hollands Spoor In Hollands Spoor wo
Page 93 and 94: Afb. 3. Leesplankje ‘Aap, Noot, M
Page 95 and 96: wordt, blijven de feiten beter in h
Page 97 and 98: Ware schoolpaleizen: vormgeving van
Page 99 and 100: school voor meisjes een nog verfijn
Page 101 and 102: ende jeugd al vroegtijdig onder de
Page 103 and 104: Afb. 6. ‘De Geboorte van de Daad
Page 105 and 106: stellingen uit de erfgoedsector het
Page 107 and 108: Verkiezings affiche van de NSB uit
Page 109 and 110: De archievenman Gemeentearchief Ams
Page 111 and 112: De archievenman 237 Verwijzingen Ar
show all

download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?