download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

198 Onderwijshervorming in de Franse Tijd
De municipalité van Rotterdam, in grootte de tweede stad van het land, wilde een lycée in
plaats van de geplande école secondaire, en stelde voor een hoogleraar van de zojuist opgeheven
illustre school tot hoofd van die instelling te benoemen. 35 In de andere belangrijke steden
zouden écoles secondaires worden ingericht waarin de oude Latijnse scholen zouden worden opgenomen.
Sommige prefecten aarzelden om de grootscheepse hervorming van het middelbaar
onderwijs uit het keizerlijke decreet onvoorwaardelijk te omarmen. Ze stelden voor de
bestaande Latijnse scholen eenvoudig te handhaven en er slechts de nieuwe naam uit het decreet
aan te geven. Zo wilde de prefect van Bovenijssel, R.L. van Andringa de Kempenaer
(1752-1813), zoveel mogelijk Latijnse scholen behouden omdat ze ‘zoveel nut hebben voor
eerzame burgers die niet welgesteld genoeg zijn om hun kinderen naar elders te sturen; trouwens,
het zijn echte kweekscholen voor de geestelijkheid van de onderscheiden gezindten’. 36
Zoals zijn Friese ambtgenoot de voormalige universiteit van Franeker tot lycée wilde verheffen,
stelde hijzelf voor aan die van Harderwijk de status van école secondaire te geven.
Van den Endes hervormingsproject, 1813
Bij de ontwikkeling van zijn hervormingsplan kon Van den Ende op zijn persoonlijke ervaring
als scholarch te Haarlem steunen. In feite kwam de Haarlemse oplossing, waarvan Cuvier
en Noël de lof zongen, model te staan voor het nationale hervormingsplan. 37 Na een lange
studie- en inspectiereis door alle departementen en een uitvoerige briefwisseling met de
betrokken overheden, tot en met grootmeester Fontanes zelf, stelde Van den Ende een zeer
gedetailleerd hervormingsplan op dat rekening hield met het bestaande netwerk van scholen,
de feitelijke en virtuele vraag naar Latijns onderwijs, de mogelijkheid om de bestaande
Franse (kost)scholen ermee te verenigen, en de financiële spanwijdte van de lokale burgerij.
Op 31 januari 1813 zond hij het plan aan intendant d’Alphonse. 38 Hij legde uit hoe hij te werk
was gegaan en dekte zich in tegen het voorspelbare verwijt dat er weinig zou veranderen als
de leerlingen niet in grote, gefuseerde instellingen, zoals de lycées, werden geconcentreerd
maar elk stadje zijn eigen school mocht houden. Onder verwijzing naar het decreet van 22
oktober 1811 noemde Van den Ende de volgende vijf uitgangspunten:
– het onderwijs moest worden geüniformeerd door het particuliere onderwijs in het openbare
te doen opgaan;
– middelbare scholen moesten gehandhaafd blijven als het lokale onderwijsniveau onder
hun opheffing zou lijden;
– in de belangrijkste steden moesten collèges worden opgericht waarin de bestaande Latijnse
scholen moesten worden opgenomen;
– in plaatsen waar nooit Latijns onderwijs was gegeven moesten zonodig collèges of kleine
middelbare scholen worden opgericht;
– het onderwijs in de Franse taal moest worden versterkt.
Het zal duidelijk zijn dat Van den Ende de kool en de geit probeerde te sparen: zoveel mogelijk
intact laten wat enigszins levensvatbaar was, en tegelijk de idealen van het Franse be-
35 De maire van Rotterdam aan Louis de Fontanes, 9 mei 1812: ANF, F17 1576.
36 Van Andringa aan d’Alphonse, 15 nov. 1811: NA, BiZa 1796-1813, inv. nr. 1114 (Bolkestein, Voorgeschiedenis, 93; Fortgens,
Schola latina, 141).
37 Cuvier en Noël, Rapport, 83-86.
38 NA, BiZa 1796-1813, inv. nr. 1201, exh. 31 jan. 1813; samenvatting van de hele operatie in exh. 6 nov. 1813.