download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

190 Onderwijshervorming in de Franse Tijd
Afb. 1. Familie Van den Ende met Adriaan van den Ende staand achter de tafel. Iconografisch
Bureau / RKD, ’s-Gravenhage.
1806) of de directeur-generaal van Kunsten en Wetenschappen Johan Meerman (1806-1810),
heeft Van den Ende vooral de technische benadering van het onderwijs in het leven geroepen,
door de systematische inspectie, de studie van de verhouding tussen vraag en aanbod
en tussen kosten en baten, en vooral het ontwerp van een landelijke organisatie met een adequate
verdeling van middelen, een herziening van de programma’s, een duidelijke typologie
van de instellingen en een rationele spreiding daarvan over het land.
Toen in juli 1810 de Hollandse departementen bij het Franse keizerrijk werden geannexeerd,
behielden de belangrijkste ambtenaren hun baan. Na de reorganisatie van het
openbaar onderwijs in de Hollandse departementen bij keizerlijk decreet van 22 oktober
1811 werd Van den Ende door de grootmeester van de keizerlijke universiteit Louis de Fontanes
(1761-1821) bij besluit van 30 april 1812 tot inspecteur generaal van de keizerlijke universiteit
voor het lager en Latijnse onderwijs in de Hollandse departementen benoemd. In
feite werd hij daarmee een soort staatssecretaris die rechtstreeks onder minister Fontanes in
Parijs ressorteerde. Tussen 1811 en 1813 redigeerde hij met veel methode en precisie enkele
omvangrijke rapporten over de staat van de lagere en middelbare scholen. Ze zijn nog steeds
een belangrijke bron van informatie, eigenlijk de eerste statistische bron over het onderwijs
in Nederland die in onze ogen voldoende kwaliteit heeft. Van den Ende trof voorbereidingen
voor een hervorming van het middelbaar onderwijs en gaf uitvoering aan de in 1811 besloten
hervorming van het hoger onderwijs waarbij alle universiteiten en illustre scholen werden
opgeheven en vervangen door een Frans systeem van académies, universités en lycées.
Toen het Franse bewind eind 1813 schipbreuk had geleden, werd Van den Ende door de
nieuwe monarchie wel gehandhaafd, maar in een wat minder prominente functie. Hij had
zich immers met overtuiging in dienst van de achtereenvolgende Franse autoriteiten gesteld
en zijn krediet had ook geleden onder de als excessief beschouwde hervorming (in feite een