download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

184 Opvoeding en onderwijs in de late 18de eeuw
schreef tevens over tal van andere onderwerpen, en maakte later carrière in het landsbestuur.
27
Toen hij iets ouder was, kreeg Otto les van de wis- en natuurkundige Jacob Florijn, een
autoriteit op zijn vakgebied en auteur van een aantal handboeken over waterbouwkunde en
over de zeevaart. Gezien Otto’s beschrijving van Florijns eerste les was deze leermeester van
plan zijn pupil stevig aan te pakken: ‘Weer een nieuwe meester in de mathesis gekregen, met
naam Florijn, bij welke ik viermaal ’s weeks een uur les ga nemen en die mij, zover ik er in
deze eerste lessen van kan oordelen, zeer wel bevalt, maar zeer stipt is op al hetgeen er voor
of onder hem gedaan wordt, dus oppassen is en zal de boodschap zijn.’
Regelmatig beschrijft Otto de inhoud van zijn lessen, bijvoorbeeld op 26 november 1795, na
een bezoek aan zijn niet nader geïdentificeerde meester Welding: ‘Wij hebben beginsels der
taal en sterrekunde bij de hand genomen, ’twelk ik vinde hij zeer begrijpelijk instrueert. Hij
heeft mij wat gegeven aangaande de taalkunde, om thuis te doen.’ Bij hem leerde Otto tevens
de Engelse taal: ‘De les bij Welding is doorgebracht met een beschouwing der voornaamste
zeeën, meren, rivieren en landkapen, straten, bergen enzovoort in Europa, en daarna nog wat
aan de sterrekunde, welke ik in het Engelsch behandel, vooreerst omdat er uitmuntende werken
van dien aard in ’t Engelsch geschreven zijn en ten tweede om mij in die taal meer te oefenen.’
Engels stond toen nog alleen bij de culturele voorhoede op het lesprogramma. 28
Otto’s Engelse lessen getuigen van de moderne culturele oriëntatie van zijn ouders. Misschien
gaven zijn ouders de voorkeur aan huisleraren omdat hun zoon vaak ziek was. Maar
het gaf hun tevens de mogelijkheid om hun zoon vakken te laten onderwijzen die nog niet op
het gewone lesprogramma stonden, zoals Duits, Engels en aardrijkskunde. Meestal kreeg
Otto zijn lessen bij Welding thuis, maar wanneer hij ziek was, kwam de leraar naar zijn pupil,
wat Otto overigens minder prettig vond. Op 14 december 1795 schreef hij: ‘Vandaag ben
ik, daar het nogal goed weder was en ik steeds toeneem in gezondheid, weer bij Welding aan
huis geweest, ’twelk ik verre prefereer boven dat hij mij aan huis komt lesgeven.’
Otto’s vriendje Ceesje Reepmaker stond onder de hoede van zijn gouverneur Pahud. We
weten dat dankzij Otto’s notitie van zijn bezoek aan een boekveiling in gezelschap van Ceesje
en diens gouverneur, die de kinderen op sleeptouw had genomen. Rousseau had onderwijs
door inwonende huisleraren afgekeurd en sindsdien was het minder gebruikelijk geworden.
Otto had dan ook geen gouverneur, maar wel vangen we in zijn dagboek soms een
glimp op van de naamloze juffrouw die zijn zusjes onder haar hoede had. Later noemt hij de
uit Engeland afkomstige Anna Maria Evans, een kostschoolhoudster in Delft, bij wie Otto’s
zusjes toen ze ouder waren dagonderwijs volgden. 29 Over deze kostschool is bekend dat er
ook Engels werd gedoceerd. Over de kennis die zijn zusjes hier of thuis opdeden, geeft Otto’s
dagboek enige informatie. Ze luisterden mee wanneer er werd voorgelezen uit de leerboeken
van Pluche en Martinet. 30 Eens drong zijn vader er bij Otto op aan dat hij zijn zusjes
27 Zijn veelzijdige belangstelling blijkt uit de titel van een bundeling van stukken van zijn hand: G.C.C. Vatebender, Mengelwerk
in ongebonden en gebonden stijl bevattende verhandelingen over de cultuur der duinen, de belooningen van verdiensten, en de spelling
der Nederduitsche taal, benevens eenige oorspronkelijke dichtstukjes en overzettingen (Delft 1802).
28 A. Meijer en D. van Werven, ‘“Maar wie, heeren, leest er Engelsch?” De kennis van het Engels in Nederland rond 1830 en
de “English literary society”’, in: G.-J. Johannes e.a. (red.), Een groot verleden voor de boeg. Cultuur-historische opstellen voor Joost
Kloek (Leiden 2004) 85-107.
29 A. Baggerman, Een lot uit de loterij. Familiebelangen en uitgeverspolitiek in de Dordtse uitgeversfirma A. Blussé en zoon (1745-1830)
(Den Haag 2000) 276-277.
30 N.-A. Pluche, Schouwtoneel der natuur, of samenspraaken over de byzonderheden der natuurlyke histori, die men bequaamst geoordeeld