download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

More documents

Recommendations

Info

174 De fundaties van de Vrijvrouwe van Renswoude Dirk Smits Dirk Smits behoorde tot de eerste lichting kwekelingen van de Delftse Fundatie. Hij was opgegroeid in een weinig draagkrachtig gezin in Delfshaven en toen hij in 1756 met zijn opleiding begon was hij zestien jaar oud. Over zijn vorderingen was men tevreden, maar zijn gedrag gaf de eerste jaren problemen. Hij was brutaal en overtrad de regels door binnenshuis te roken. Daags na de feestelijke opening van het nieuwe fundatiehuis, waarbij de kwekelingen voor het oog van de voltallige Delftse elite waren gepresenteerd als de hoop voor het vaderland, was hij zonder toestemming van de binnenvader met twee fundatiegenoten gaan schaatsen. Niet alleen was hij tijdens deze ongeoorloofde bezigheid door het ijs gezakt, hij was ook zwaar beschonken. Een dergelijk vertoon van ongehoorzaamheid en openbare dronkenschap werd door de regenten hoog opgenomen. Toch vormden zijn aanvankelijke aanpassingsproblemen geen belemmering voor de kwaliteit van zijn scholing. Hij werd opgeleid tot bouw- en waterstaatkundige en trad direct na het voltooien van zijn studie op 23-jarige leeftijd in dienst van het Hoogheemraadschap van Schieland als assistent-fabriek en landmeter. Al snel kreeg hij de technische leiding over deze organisatie. Hij was verantwoordelijk voor Schielands Hoge Zeedijk tussen Schiedam en Gouda en voor de waterhuishouding van Rotterdam. Zijn taak omvatte tevens het beheer van de waterstaatkundige infrastructuur van het laag gelegen gebied ten noorden en oosten van Rotterdam, dat als gevolg van de grootschalige turfwinning in de 17 e eeuw hoofdzakelijk bestond uit uitgeveende polders en plassen. Belangrijke projecten als de droogmakerijen bij Bleiswijk en Hillegersberg werden uitgevoerd naar zijn ontwerp en onder zijn toezicht, evenals de herinrichting van de voor de watershuishouding van Rotterdam essentiële Schielands Hoge Boezem van de Rotte. In de Blijdorpse polder bouwde Smits het eerste goed functionerende stoomgemaal in de Republiek waarover hij correspondeerde James Watt en Matthew Bouton, de Engelse pioniers op dit gebied. Na het geslaagde experiment werd de machine verkocht en ingezet bij de bemaling van de polder bij Mijdrecht. Voor de drooglegging van de Zuidplas maakte Smits het eerste werkbare ontwerp. Al sinds 1700 vormde deze omvangrijke watervlakte een bedreiging voor Rotterdam en de dorpen in de ambachten tussen deze stad en Gouda. De inpoldering ervan was lang onuitvoerbaar gebleven vanwege complexe waterstaatkundige en technische problemen. Ook dit project vond aanvankelijk geen doorgang, eerst vanwege de hoge kosten en vervolgens vanwege de maatschappelijke onrust in de periode 1795-1815. De uiteindelijke drooglegging vond plaats tussen 1825 en 1839 naar een ontwerp dat was aangepast in verband met nieuwe technologische ontwikkelingen. Smits was daar niet meer bij betrokken, al in 1793 was hij op relatief jonge leeftijd overleden. Dat de aanzienlijke waterstaatkundige problemen van Schieland op dat moment grotendeels waren bedwongen, was voor een belangrijk deel te danken aan de deskundigheid van Smits. De Zuidplaspolder vormde het sluitstuk van dit proces en ook na het overlijden van Dirk Smits was daarbij een rol weggelegd voor waterstaatkundigen die door de Fundaties waren opgeleid. De technische leiding van het project werd toevertrouwd aan de voormalige Delftse pupil Dirk Joseph Thomkins en de Haagse alumnus Jan Willem Thoméze. Dirk Mentz – die tijdens de laatste fase van zijn opleiding aan de Utrechtse Fundatie in Mijdrecht als opzichter enige tijd had gewerkt met de stoommachine van Smits – had namens Rijkswaterstaat een tijdlang zitting in de Commissie van beheer en toezicht over de droogmaking. 7 7 W. van der Ham (red.) Hoge dijken diepegronden. Land en water tussen Rotterdam en Gouda. Een geschiedenis van Schieland (Utrecht 2004) 113-125, 143-150; J.W. Schuddebeurs De Zuidplas honderd jaar droog (z.p. 1939) 8-13; met dank aan mevr. drs. M. Langenbach voor de gegevens over Dirk Mentz.
Arianne Baggerman en Rudolf Dekker Opvoeding en onderwijs in de late 18de eeuw: theorie en dagelijkse praktijk De geschiedschrijving van opvoeding en onderwijs werd tot dusverre vooral beoefend vanuit de optiek van volwassenen. Dat is begrijpelijk want zij schreven de teksten die als bronnen dienen, met name pedagogische traktaten. Een dagboek dat bewaard wordt in het archief van de Haags-Delftse familie Van Eck geeft echter op een bijzondere wijze inzicht in de manier waarop een opgroeiend kind twee eeuwen geleden dacht over zijn opvoeding en onderwijs. Het betreft het dagboek van Otto van Eck, die vanaf 1791 gedurende zes jaren 1560 bladzijden vulde, die een gedetailleerd beeld geven van het dagelijks leven van een jongetje uit de Hollandse elite aan het eind van de 18de eeuw. 1 Otto van Eck was geboren in een verlichte regenten-familie. Zijn vader, Lambert van Eck, kwam oorspronkelijk uit het Gelderse stadje Tiel. Na zijn rechtenstudie in Leiden had hij zich als advocaat in Den Haag gevestigd. Later werd hij lid van de Raad van Brabant, zetelend op het Binnenhof, die het bestuur en de rechtspraak over Staats-Brabant uitoefende. Lambert van Eck was in de jaren 1780 een aanhanger van de Patriotten en in 1795 behoorde hij bij de Bataafse revolutionairen. Hij leidde eigenhandig de omwenteling in Den Haag en werd daarna gekozen in de Nationale Vergadering. Otto’s moeder, Charlotte Vockestaert, stamde uit een Delfts regentengeslacht. De Van Ecks woonden in Den Haag in een groot pand aan het Buitenhof. Ook hadden ze een buitenhuis, De Ruit, gelegen aan de Vliet bij Delft. Otto’s ouders waren verlicht en progressief, en Otto kreeg een voorbeeldige opvoeding volgens principes die waren geformuleerd door filantropijnse pedagogen. De filantropijnen De invloed van de filantropijnen in Nederland is nog niet of nauwelijks bestudeerd. 2 Duidelijk was echter dat rond 1780 Duitse pedagogen grote invloed in Nederland kregen, zoals onder meer blijkt uit een stroom van vertalingen van hun boeken en de vele besprekingen die deze kregen in tijdschriften als de Vaderlandsche Letteroefeningen. Hun invloed is ook duidelijk merkbaar in het dagboek van Otto. Hij werd om te beginnen opgevoed aan de hand van een werk van de Duitse filantropijn Johann Bernhard Basedow, in Franse vertaling, het 1 Meer over Otto van Eck en zijn dagboek is te vinden in A. Baggerman en R. Dekker, Kind van de toekomst. De wondere wereld van Otto van Eck (1780-1798) (Amsterdam 2005). De citaten uit het dagboek zijn terug te vinden op datum of via het naamregister van de tekstuitgave: Otto van Eck, Dagboek 1791-1797, A. Baggerman en R. Dekker (red.) (Hilversum 1998). 2 Over pedagogiek in de tijd van de Verlichting: A. Baggerman en R. Dekker, ‘Children and the Enlightenment’, in: Paula S.Fass (ed.), Encyclopedia of children and childhood in history and society 3 vols. (New York 2003), I, 321-324. Verder onder meer: H. Lempa, Die Bildung der Triebe. Der deutsche Philanthropismus (1768-1788) (Turku 1993); R. Wild, Die Vernunft der Väter. Zur Psychographie von Bürgerlichkeit und Aufklärung in Deutschland am Beispiel ihrer Literatur für Kinder (Stuttgart 1987); U.G. Herrmann, Aufklärung und Erziehung. Studien zur Funktion der Erziehung im Konstitutionsprozess der bürgerlichen Gesellschaft im 18. und frühen 19. Jahrhundert in Deutschland (Weinheim 1993); Ch. Kersting, Die Genese der Erziehung im 18. Jahrhundert. Campes ’ Algemeine Revision’ im Kontext der neuzeitlichen Wissenschaft (Weinheim 1992); F.-P. Hager (hrsg.), Bildung, Paedagogik und Wissenschaft in Aufklärungsphilosophie und Aufklärungszeit (Bochum 1997). Over Engeland: L. Roessner, Paedagogen der englischen Aufklärungsphilosophie des 18. Jahrhunderts (Frankfurt am Main 1988). Over de doorwerking van Rousseau onder meer: E. Thiem, Wie weit erscheint Chris. Gottlob Salzmann von Jean-Jacques Rousseau beeinflusst? (Berlin 1906); M. Jonach, Väterliche Ratschläge für bürgerliche Töchter: Mädchenerziehung und Weiblichkeitsideologie bei Joachim Heinrich Campe und Jean-Jacques Rousseau (Frankfurt am Main 1997); E. Hartmann, Jean-Jacques Rousseaus Einfluss auf Joachim Heinrich Campe (Neuenburg Wpr. 1904).
Page 1 and 2: Willem Frijhoff Onderwijsvernieuwin
Page 3 and 4: Onderwijsvernieuwing in Holland 129
Page 9 and 10: Humanistische onderwijsvernieuwinge
Page 23 and 24: ‘Gepromoveerden zijn nog geen gel
Page 31 and 32: Afb. 3. Twee vrijwel identieke impr
Page 35 and 36: Afb 1. Maria Duyst van Voorhout, Vr
Page 37 and 38: De fundaties van de Vrijvrouwe van
Page 43 and 44: zelfstandig stof bestuderen en herh
Page 47: De fundaties van de Vrijvrouwe van
Page 51 and 52: Opvoeding en onderwijs in de late 1
Page 63 and 64: Onderwijshervorming in de Franse Ti
Page 79 and 80: Thimo de Nijs Eton in Holland Kosts
Page 81 and 82: Eton in Holland 207 schiedenis en w
Page 83 and 84: Eton in Holland 209 slotte lijkt he
Page 85 and 86: Afb. 1. F.B. Bardner, Gezicht op de
Page 87 and 88: Eton in Holland 213 past op de scho
Page 89 and 90: Eton in Holland 215 Een belangrijke
Page 91 and 92: Hollands Spoor In Hollands Spoor wo
Page 93 and 94: Afb. 3. Leesplankje ‘Aap, Noot, M
Page 95 and 96: wordt, blijven de feiten beter in h
Page 97 and 98: Ware schoolpaleizen: vormgeving van
Page 99 and 100:
school voor meisjes een nog verfijn
Page 101 and 102:
ende jeugd al vroegtijdig onder de
Page 103 and 104:
Afb. 6. ‘De Geboorte van de Daad
Page 105 and 106:
stellingen uit de erfgoedsector het
Page 107 and 108:
Verkiezings affiche van de NSB uit
Page 109 and 110:
De archievenman Gemeentearchief Ams
Page 111 and 112:
De archievenman 237 Verwijzingen Ar
show all

download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?