download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift
download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift
download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
De fundaties van <strong>de</strong> Vrijvrouwe van Renswou<strong>de</strong> 163<br />
rige kin<strong>de</strong>ren in <strong>de</strong> tehuizen zou<strong>de</strong>n moeten wor<strong>de</strong>n opgeleid en opgevoed. 3<br />
In overleg met <strong>de</strong> executeurs van het testament van <strong>de</strong> Vrijvrouwe besloten <strong>de</strong> regenten<br />
van <strong>de</strong> drie kin<strong>de</strong>rhuizen voor <strong>de</strong>ze opdracht afzon<strong>de</strong>rlijke instellingen in het leven te roepen.<br />
Leidraad voor het bestuur van <strong>de</strong>ze Fundaties van <strong>de</strong> Vrijvrouwe van Renswou<strong>de</strong> vorm<strong>de</strong><br />
een gemeenschappelijk reglement dat volgens het voorschrift van <strong>de</strong> Vrijvrouwe werd opgesteld<br />
in overleg met <strong>de</strong> executeurs van haar testament. Hierin wer<strong>de</strong>n <strong>de</strong> beroepen waarin<br />
<strong>de</strong> Fundaties zou<strong>de</strong>n gaan oplei<strong>de</strong>n na<strong>de</strong>r omschreven. Tevens werd vastgelegd dat kwekelingen<br />
vanaf <strong>de</strong> leeftijd van elf jaar kon<strong>de</strong>n wor<strong>de</strong>n toegelaten en dat zij gekleed zou<strong>de</strong>n gaan<br />
in een uniform dat zich in snit en stof dui<strong>de</strong>lijk zou on<strong>de</strong>rschei<strong>de</strong>n van <strong>de</strong> veel eenvoudiger<br />
en goedkopere uniformen van <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>rhuizen. Eveneens wer<strong>de</strong>n bepalingen opgenomen<br />
met betrekking tot het on<strong>de</strong>rwijs en het beheer van het kapitaal.<br />
Ie<strong>de</strong>r van <strong>de</strong> drie Fundaties was een zelfstandige instelling met een eigen regentencollege<br />
dat bestond uit <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> personen als het bestuur van het kin<strong>de</strong>rhuis dat in het testament<br />
als erfgenaam was aangewezen. Binnen het raamwerk van voorschriften dat gelijkvormigheid<br />
moest waarborgen, behiel<strong>de</strong>n <strong>de</strong> afzon<strong>de</strong>rlijke Fundaties enige ruimte voor eigen keuzes<br />
met betrekking tot <strong>de</strong> <strong>de</strong>tails van huisvesting, opleiding en verzorging. De drie door <strong>de</strong><br />
Vrijvrouwe aangewezen executeurs testamentair zou<strong>de</strong>n volgens haar uitdrukkelijke voorschriften<br />
na <strong>de</strong> overdracht van <strong>de</strong> erfenis een rol van betekenis blijven spelen en ook hun<br />
positie werd in het reglement vastgelegd. Zij kregen <strong>de</strong> bevoegdheid jaarlijks <strong>de</strong> rekeningen<br />
te controleren en erop toe te zien dat <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>rtehuizen hun opdracht gestalte gaven overeenkomstig<br />
<strong>de</strong> bepalingen in het testament van <strong>de</strong> Vrijvrouwe en het gemeenschappelijk reglement.<br />
Met <strong>de</strong> overdracht van <strong>de</strong> erfenis en <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rtekening van het reglement in april 1756 gingen<br />
<strong>de</strong> Fundaties officieel van start. Ie<strong>de</strong>re Fundatie gaf op eigen wijze invulling aan <strong>de</strong> bepaling<br />
dat <strong>de</strong> kwekelingen in afzon<strong>de</strong>ring van <strong>de</strong> bewoners van het kin<strong>de</strong>rhuis moesten<br />
wor<strong>de</strong>n gehuisvest. De Delftse Fundatie in een voornaam eigen pand, <strong>de</strong> Utrechtse Fundatie<br />
in een nog voornamer stadspaleis en <strong>de</strong> Haagse Fundatie veel beschei<strong>de</strong>ner in een speciaal<br />
daartoe gebouw<strong>de</strong> vleugel van het Burgerweeshuis. De fundatiehuizen in Delft en<br />
Utrecht – waar <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>rhuizen een veel groter aantal kin<strong>de</strong>ren verzorg<strong>de</strong>n – bo<strong>de</strong>n ruimte<br />
aan zo’n 25 pupillen. Aanvankelijk had<strong>de</strong>n <strong>de</strong>ze Fundaties het aantal jongens uit <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>rhuizen<br />
dat over <strong>de</strong> juiste capaciteiten beschikte om <strong>de</strong> fundatieopleidingen met succes te<br />
volgen enigszins overschat. Geen van <strong>de</strong> fundatiehuizen zou ooit meer dan twintig jongens<br />
tegelijk huisvesten. Over het algemeen was een bezetting van vijftien jongens het maximum<br />
en een <strong>de</strong>el van <strong>de</strong> gevor<strong>de</strong>r<strong>de</strong> pupillen verbleef veelal in verband met <strong>de</strong> praktijkopleiding<br />
langdurig buiten <strong>de</strong> stad.<br />
Wat betreft huisvesting en verzorging sloten <strong>de</strong> Fundaties aan bij <strong>de</strong> organisatievorm die<br />
in kin<strong>de</strong>rhuizen gebruikelijk was. Desondanks beteken<strong>de</strong> <strong>de</strong> verhuizing van het kin<strong>de</strong>rhuis<br />
naar <strong>de</strong> Fundatie een enorme overgang voor <strong>de</strong> kwekelingen, zelfs voor <strong>de</strong> jongens die voordien<br />
in het relatief goed voorziene Haagse Burgerweeshuis had<strong>de</strong>n gewoond. In <strong>de</strong> fundatiehuizen<br />
bewoon<strong>de</strong>n zij ruime, lichte, verwarm<strong>de</strong> vertrekken en kregen zij een uitsteken<strong>de</strong><br />
verzorging. Daarnaast beschikten <strong>de</strong> Fundaties over uitgebrei<strong>de</strong> verzamelingen leerboeken<br />
en instrumenten voor natuurkundige en scheikundige experimenten. Meer dan <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>r-<br />
3 Gemeentearchief Delft, archief 263, inv. nr. 513, notarieel afschrift van het testament van Maria Duyst van Voorhout;<br />
i<strong>de</strong>m, archief 263, inv. nr. 521, Reglement van <strong>de</strong> Fundaties van Renswou<strong>de</strong>.