download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

More documents

Recommendations

Info

152 ‘Gepromoveerden zijn nog geen geleerden’ wijs in het Latijn en onderwijs in traditionele artesvakken als geschiedenis en aristotelische filosofie. Het athenaeum is ook wel vergeleken met het Straatsburgse gymnasium van de beroemde pedagoog Johannes Sturm. 14 Deze had de lokale Latijnse Scholen te Straatsburg samengesmeed en uitgebreid met twee extra topklassen. Bovendien had hij er nog een cursus van vijf jaar openbare colleges in filosofie en theologie aan vastgeplakt. In deze vijfjarige cursus konden baccalaureaten en magisters-graden gehaald worden. 15 Sturms constructie zal eerder als inspiratie dan als voorbeeld hebben gediend voor de athenaea in de Republiek. De twee topklassen van Sturm plus de vijf jaar openbare colleges vormen een cursus van zeven jaar. Geen van de athenaea beoogde dat. Zij wilden vooral een extra traject van ongeveer drie jaar aanbieden, inclusief openbare hoorcolleges, voor kinderen die eerst zes jaar de Latijnse school hadden gevolgd. Evenmin behoorde het verlenen van baccalaureaten, laat staan magisters-graden, tot de competentie van een athenaeum. Maar Sturm en de oprichters van de Nederlandse athenaea trachtten het hoofd te bieden aan hetzelfde euvel: de Latijnse school schoot met zes jaar te kort. En de oplossing was ook hetzelfde: het athenaeum moest fungeren als brugschool. Maar het athenaeum nam bovendien een deel over van de taken van de artes-faculteit van de universiteit. In de Republiek gingen de ambities soms nog verder. Niet alleen de vakken uit de artes-faculteit van de universiteiten werden beconcurreerd; ook voor de overige drie faculteiten stelden de lokale bestuurders hoogleraren aan. Het athenaeum zoals dat in de Republiek in de 17de eeuw gestalte kreeg, liet daarmee het uitgangspunt van de Latijnse school los en betrad het terrein van de universiteit. De lokale initiatiefnemers pasten er wel voor op om de concurrerende functie van het athenaeum hardop uit te spreken: keer op keer benadrukten zij de brugfunctie van het nieuwe schooltype. Universiteit of athenaeum – de vraag blijft of het nieuwe onderwijsinstituut van het athenaeum ook een nieuw soort onderwijs met zich meebracht. Alleen door het curriculum te bestuderen kan vastgesteld worden of het athenaeum slechts diende als wegwijzer naar de universiteit en zelfs ten dele als concurrent daarvan, of dat de nieuwe structuur juist ook een minder traditionele invulling van het onderwijs mogelijk maakte dan op de universiteiten te doen gebruikelijk was. Hoe kreeg het onderwijs gestalte en wat kwam er aan de orde? Onderwijsmethoden Als voorbeeld dient hier het Amsterdamse Athenaeum. De instelling was in 1632 opgericht onder verwijzingen naar de bekende problemen: het gebrek aan aansluiting tussen Latijnse school en universiteit. Bovendien waren de jongens nog te jong om zelfstandig in een universiteitsstad te wonen. De twee hoogleraren van het eerste uur werden al gauw vergezeld van een derde en zo gaf het trio Vossius, Barlaeus en Hortensius les in respectievelijk geschiedenis, filosofie en wiskunde – bij uitstek artesvakken. In 1640 werd een hoogleraar rechten aangesteld, kennelijk met het oog op de belangen van de regenten, voor wier kroost een rechtenstudie de meest gewenste was. Met de omvangrijke medische infrastructuur die Amsterdam rijk was, lag de introductie van geneeskunde in 1660 voor de hand. Theologie werd pas geïntroduceerd in 1686 en kwam daarmee op het laatste plan, wat gezien de soms gespannen verhouding tussen de Amsterdamse regenten en de publieke kerk geen verba- 14 Willem Frijhoff en Marijke Spies, 1650. Bevochten eendracht (Den Haag 1999) 254. 15 Fuhrmann, Latein und Europa, 53.
‘Gepromoveerden zijn nog geen geleerden’ 153 Afb. 2. Het private onderwijs van Gerard Blasius. De studenten worden nogal jong afgebeeld. Titelblad in Gerardus Leon. Blasius Medicina generalis van 1661. (UBA: 651 F 26) zing wekt. A-typisch is het wel: op alle andere universiteiten en athenaea behoorde theologie tot de eerst ingevoerde vakken. In de geschiedenis van het Amsterdamse Athenaeum zien we dus gaandeweg een klein universiteitje ontstaan (maar dan natuurlijk zonder het ius promovendi). Er waren hoofdzakelijk drie vormen van onderwijs: privaat onderwijs, openbaar onderwijs en semi-openbaar onderwijs. Het private onderwijs kreeg gestalte in lessen die ten huize van de hoogleraar werden gegeven, aan een groepje van vijf tot tien studenten. Dergelijke lessen, collegia genoemd, zijn nog het beste vergelijkbaar met de werkgroepen op de hedendaagse universiteiten. Collegia waren gemodelleerd op de praktijk aan de universiteiten. Zo beriep Francius zich in 1686
Page 1 and 2: Willem Frijhoff Onderwijsvernieuwin
Page 3 and 4: Onderwijsvernieuwing in Holland 129
Page 9 and 10: Humanistische onderwijsvernieuwinge
Page 23 and 24: ‘Gepromoveerden zijn nog geen gel
Page 25: ‘Gepromoveerden zijn nog geen gel
Page 31 and 32: Afb. 3. Twee vrijwel identieke impr
Page 35 and 36: Afb 1. Maria Duyst van Voorhout, Vr
Page 37 and 38: De fundaties van de Vrijvrouwe van
Page 43 and 44: zelfstandig stof bestuderen en herh
Page 49 and 50: Arianne Baggerman en Rudolf Dekker
Page 51 and 52: Opvoeding en onderwijs in de late 1
Page 63 and 64: Onderwijshervorming in de Franse Ti
Page 77 and 78:
Onderwijshervorming in de Franse Ti
Page 79 and 80:
Thimo de Nijs Eton in Holland Kosts
Page 81 and 82:
Eton in Holland 207 schiedenis en w
Page 83 and 84:
Eton in Holland 209 slotte lijkt he
Page 85 and 86:
Afb. 1. F.B. Bardner, Gezicht op de
Page 87 and 88:
Eton in Holland 213 past op de scho
Page 89 and 90:
Eton in Holland 215 Een belangrijke
Page 91 and 92:
Hollands Spoor In Hollands Spoor wo
Page 93 and 94:
Afb. 3. Leesplankje ‘Aap, Noot, M
Page 95 and 96:
wordt, blijven de feiten beter in h
Page 97 and 98:
Ware schoolpaleizen: vormgeving van
Page 99 and 100:
school voor meisjes een nog verfijn
Page 101 and 102:
ende jeugd al vroegtijdig onder de
Page 103 and 104:
Afb. 6. ‘De Geboorte van de Daad
Page 105 and 106:
stellingen uit de erfgoedsector het
Page 107 and 108:
Verkiezings affiche van de NSB uit
Page 109 and 110:
De archievenman Gemeentearchief Ams
Page 111 and 112:
De archievenman 237 Verwijzingen Ar
show all

download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?