download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

ende jeugd al vroegtijdig onder de opvoedende
kracht der schoonheid te brengen. Doch
men kan den invloed dier schoonheid erkennen
en toch meenen, dat er een verkeerde weg
gevolgd wordt. Voor mij is er een schreeuwende
disharmonie tusschen de monumentale
gebouwen met ruime hallen, breede trappen,
lange gangen en die simpele kinderen.
Het doet mij vreemd aan, die witte gezichtjes,
schrale figuurtjes, armelijke kleertjes te zien
dwalen door zoo’n rijkdom van ruimte en
materiaal. Het is, of men een sjofel katje op
een zijden kussen van een vergulde auto door
de stad reed. Het is de arme knaap op den
troon van Frankrijk. 10
De invloed van de opkomende psychologie en
vooral de kinderpsychologie zal van invloed zijn
geweest op de bonte kleuren in de scholen. Tien
jaar later werd in het boek Scholenbouw (1924) een
aanbeveling gedaan om de lokalen in verschillende
kleuren af te werken omdat de jonge kinderen
‘de eerste en blijvende indrukken in zich opnemen.
Zij moeten, wanneer dit noodig is, niet alleen
de smaak voor orde en reinheid, doch ook dien
voor het schoone en ideële uit de school naar huis
en hun verder leven medenemen.’ 11
Meer kunst in de architectuur
In de jaren twintig werden hele bouwblokken, de
scholen incluis, als één geheel ontworpen. Een van
de eerste scholen, op deze manier tot stand gekomen,
is naar een ontwerp van Michiel de Klerk gebouwd
aan de Oostzaanstraat 45 (1917-1920) in
Ware schoolpaleizen 227
opdracht van Publieke Werken. In de sculpturale
en kleurrijke benadering van de gevel werd het feit,
dat de school aan de voorkant de dienstruimten
met de gang heeft, op een compositorische wijze
uitgebuit: onder de daklijn heeft de architect een
aaneengesloten eenvormige rij ramen aangebracht.
Deze oplossing zette een trend, want in de
periode hierna (1920-1940) is deze compositie
zeer vaak gebruikt door architecten die tot de Amsterdamse
School worden gerekend. Daarbij droegen
twee kleuren baksteen en afgeronde hoeken
bij aan het schoolgebouw dat als een abstract
beeldhouwwerk ontworpen lijkt te zijn. De gebouwen
kregen sculpturale vormen, vaak met concave
(holronde) en convexe (bolronde) bouwvormen.
Composities met vierkante, rechthoekige en halfronde
vensters verlevendigden de gevel. Een ander
voorbeeld van een dergelijke school is bijvoorbeeld
de lagere school in de Cabralstraat 1 (1924)
in stadsdeel de Baarsjes. Het gebouw met concave
en convexe vormen is bovendien stedenbouwkundig
van belang, het is geplaatst als afsluiting van de
straat en wordt geaccentueerd door twee torens,
die al vanaf het Mercatorplein de zicht-as bepalen.
Scholen aan het Hygiëaplein 8 (1921, PW), de Papaverhoek
1 (1924, PW), Amaliastraat 5 (1923,
Lammers en Groenendijk), de Speerstraat 6 (1923,
Roest) worden gekenmerkt door halfronde uitbouwen
die als trappenhuis dienst doen.
Ook hier zijn veel interieurs kleurrijk. De school
aan de Papaverhoek heeft tegelwanden met brede
zwarte en gele banen wat een sterk grafisch effect
oplevert. De ladderramen van het halfronde trap-
Afb. 4. Eerste Hogere Burgerschool
met 3-jarige cursus
P.L. Takstraat 34, (1923) gevel
Jozef Israëlskade. Foto: Henk
Laloli.