Ondanks loonmatiging hbo-personeel Topinkomens stomen door
Ondanks loonmatiging hbo-personeel Topinkomens stomen door
Ondanks loonmatiging hbo-personeel Topinkomens stomen door
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>Ondanks</strong> <strong>loonmatiging</strong> <strong>hbo</strong>-<strong>personeel</strong><br />
<strong>Topinkomens</strong><br />
<strong>stomen</strong> <strong>door</strong><br />
<strong>Topinkomens</strong> in het <strong>hbo</strong> mochten vorig jaar drie keer<br />
zo hard stijgen als het docentsalaris. Sommige bestuurders<br />
maakten zelfs nog grotere sprongen vooruit, blijkt<br />
uit onderzoek naar de jaarrekeningen van hogescholen.<br />
Bij de grootste groeier stegen de bestuurskosten van de<br />
voorzitter van het college van bestuur in één jaar 19 duizend<br />
euro. Plus: welke prestatiebonussen, gratificaties,<br />
pensioenaanvullingen en ontslagvergoedingen werden<br />
in 2005 verstrekt?<br />
Tekst Arno Kersten Beeld Typetank<br />
Moeizame onderhandelingen tussen werk-<br />
gevers en werknemers resulteerden half mei<br />
vorig jaar eindelijk in een cao-akkoord voor<br />
het <strong>hbo</strong>. Vastgelegd daarin was de eerste<br />
structurele salarisverbetering die het <strong>hbo</strong>-per-<br />
soneel van de nullijn tilde, een loonsverho-<br />
ging van 0,6 procent. Iedereen weet het nog:<br />
de afgelopen jaren deed het kabinet een drin-<br />
gende oproep tot <strong>loonmatiging</strong> om het kwets-<br />
bare economisch herstel niet in de wielen<br />
te rijden, en daaraan werd in de collectieve<br />
arbeidsvoorwaarden van semipublieke secto-<br />
ren gehoor gegeven.<br />
De bazen van het <strong>hbo</strong>-<strong>personeel</strong>, de colleges<br />
van bestuur, vallen buiten de cao. Hun sala-<br />
rissen zijn gebaseerd op een aparte regeling<br />
die adviesbureau Hay Group in 1998 in elkaar<br />
zette onder de naam ‘Totaal vast inkomen’.<br />
Onderdeel van de regeling is een indexe-<br />
ringsadvies dat Hay jaarlijks naar de vereni-<br />
ging van <strong>hbo</strong>-bestuurders stuurt op basis van<br />
de ‘relevante beloningsmarkt’. Oftwel: welke<br />
groei beleven topinkomens in andere secto-<br />
ren en valt acceptabel te noemen voor hoge-<br />
schoolbestuurders? In 2004 bedroeg dat per-<br />
centage 2,4 procent, vorig jaar lag het advies<br />
op 2,03 procent. Ruim drie keer zoveel als de<br />
loonstijging van de docent in de collegezaal.<br />
Maar goed dat hogescholen, en de raden van<br />
toezicht die erover gaan, zich niks hoeven<br />
aan te trekken van zo’n advies en alle vrijheid<br />
hebben om zelf een verantwoorde loonont-<br />
wikkeling te bedenken. Zo is de salarisverho-<br />
ging van Harry Koopman van Avans Hoge-<br />
school contractueel gekoppeld aan de cao.<br />
Net als collegevoorzitter Norbert Verbraak<br />
van Fontys Hogescholen ging hij er met zijn<br />
inkomen zelfs licht op achteruit. Het jaarsa-<br />
laris van collega Pim Breebaart van de Haag-<br />
se Hogeschool bleef nagenoeg gelijk. Ze zijn<br />
niet de enige <strong>hbo</strong>-bazen die aan <strong>loonmatiging</strong><br />
doen, maar in de ranglijsten over 2005 zijn<br />
vooral de stijgers nadrukkelijk aanwezig.<br />
Salarisverhoging<br />
Jos Elbers van hogeschool Inholland was in<br />
2004 de topverdiener en grootste stijger in<br />
het <strong>hbo</strong>. Hoe deed hij het vorig jaar? Het staat<br />
allemaal in een keurig tabelletje in het jaarver-<br />
slag. Het basissalaris is ‘conform de prijsindex<br />
zoals <strong>door</strong> Hay berekend’ met ruim vierdui-<br />
zend euro gestegen. Dankzij nog eens vierdui-<br />
zend euro extra aan prestatiebeloning komt<br />
zijn totale stijging uit op 4,2 procent. g<br />
16 het Onderwijsblad nr. 20z18 november 2006
Marcel Wintels, bestuursvoorzitter van de<br />
Hogeschool Arnhem en Nijmegen, zag zijn<br />
bruto salaris (inclusief vakantietoeslag en<br />
ziektekostenvergoeding) stijgen met achtdui-<br />
zend euro, oftewel 5 procent. Geri Bonhof<br />
van de Hogeschool Utrecht ging er vergeleken<br />
met haar vorig jaar opgegeven inkomen ruim<br />
vijfenhalfduizend euro op vooruit, onkosten-<br />
vergoeding en bonus niet meegerekend:<br />
4 procent erbij.<br />
Het zijn nog bescheiden procenten vergele-<br />
ken bij de grootste stijgers in de ranglijst. De<br />
totale bezoldiging van Martin Giesen, die in<br />
zijn uppie het college van bestuur vormt van<br />
Hogeschool Drenthe, beleefde een groeispurt<br />
van 19 duizend euro, oftewel 14 procent.<br />
Gevraagd of de stijging misschien moet wor-<br />
den gezocht in een uitbreiding van de aan-<br />
stelling, reageert de collegevertegenwoordiger<br />
per e-mail dat ‘dat hier sprake is geweest van<br />
een besluit tot verhoging van de bezoldiging<br />
met ingang van 1 september 2004. De reden<br />
ligt niet in aanstelling/fte van de functie maar<br />
bij arbeidsmarktoverwegingen/Hay-regeling’.<br />
Het bruto salaris van Saxion-voorzitter Cor<br />
Boom maakte vorig jaar een klim van 9,2 pro-<br />
cent, 13 duizend erbij. Zijn twee collegegeno-<br />
ten zagen hun contractlonen met 16 procent<br />
groeien. Volgens de toelichting in het jaarver-<br />
slag heeft het alles te maken met een inhaal-<br />
slag die moest worden gemaakt. De ‘indexe-<br />
ring van het maximuminkomen’ was er een<br />
aantal jaren terug bij ingeschoten en de raad<br />
van toezicht heeft die achterstand meege-<br />
nomen in de jaarlijkse verhogingen. De toe-<br />
lichting besluit met de opmerking dat de<br />
bestuursleden hebben besloten om af te zien<br />
van de jaarlijkse structurele Hay-verhoging<br />
van 2 procent, ‘gezien de nullijn’.<br />
Extraatjes<br />
Informatieplicht en zelfverkozen openheid<br />
maken van jaarverslagen en -rekeningen inte-<br />
ressante inkijkjes in de toekenning van extra<br />
beloningen en managementvergoedingen.<br />
Wat te denken van de kosten die de Hotel-<br />
school in Den Haag kwijt is aan een interim-<br />
manager die volgens het verslag van 1 januari<br />
tot en met 15 april een vacature in het colle-<br />
ge van bestuur invulde en daarvoor 168.050<br />
euro toucheerde?<br />
Een interim-manager niet inhuren kan juist<br />
weer reden zijn voor een extraatje. Bij de<br />
Hogeschool Utrecht kregen twee bestuurders<br />
elk een bonus van 25 duizend euro wegens<br />
een jaar ‘functioneren in een onderbezet col-<br />
lege’. Woordvoerder Floris Ran van de Hoge-<br />
school Utrecht antwoordt op de vraag hoe dat<br />
bedrag tot stand is gekomen: “Er is niet een<br />
of andere formule voor gebruikt. De raad van<br />
toezicht heeft er uitgebreid over gesproken<br />
en afgewogen wat billijk is voor de uitzonder-<br />
lijke prestaties van de collegeleden. De colle-<br />
geleden hadden de mogelijkheid iemand ad<br />
interim in te zetten, maar dat hebben ze niet<br />
gedaan.”<br />
Bij de Noordelijke Hogeschool Leeuwarden<br />
kreeg het bestuur tienduizend euro erbij, net<br />
als het jaar ervoor trouwens, vanwege de <strong>door</strong><br />
de raad van toezicht geprezen goede presta-<br />
ties. Toch wil de instelling in het jaarverslag<br />
wel graag benadrukken dat ze geen veran-<br />
kerd systeem van variabele prestatiebonussen<br />
gebruikt.<br />
Een aantal andere hogescholen doet dat wel:<br />
beloning koppelen aan prestaties. Het is een<br />
bonussystematiek die is afgekeken van het<br />
bedrijfsleven, maar die wel van verschillen-<br />
de kanten kritische kanttekeningen oproept.<br />
Want hoe kom je tot een afgewogen con-<br />
structie van criteria, welke bedragen koppel<br />
je eraan, en hoe bepaal je of behaalde resulta-<br />
ten de verdienste zijn van de bestuurder? ‘Wij<br />
zijn geen voorstander van variabele beloning.<br />
Alles wat variabel is, is onoverzichtelijk’, zegt<br />
een toezichthouder in het rapport van zake-<br />
lijke dienstverlener PricewaterhouseCoopers<br />
(PWC) uit mei dit jaar.<br />
Uit het onderzoek, een enquête onder <strong>hbo</strong>-<br />
bestuurders op verzoek van de Hbo-raad,<br />
blijkt dat bijna een kwart gebruikmaakt van<br />
een prestatiebonus. PWC typeert dat als ‘inci-<br />
denteel’, kennelijk in vergelijking met de<br />
marktsector. Met een optelsom in de jaarre-<br />
keningen komen we op een bedrag van ruim<br />
twee ton aan verstrekte prestatiebonussen.<br />
Een aanzienlijk deel komt op het gezamen-<br />
lijke conto van vier bestuursleden van Avans,<br />
de grootste individuele prestatiebeloning<br />
(34.221 euro) was voor Inholland-voorzitter<br />
Elbers.<br />
Lastig blijft de exacte maatstaf en de publie-<br />
ke openheid daarover. Avans gaat in haar<br />
publieksverslag nog het verst, maar heel veel<br />
meer dan de maximale hoogte en het per-<br />
centage behaalde targets komen we niet te<br />
weten (77 procent voor bestuursvoorzitter<br />
Harry Koopman). Zijn woordvoerder zegt dat<br />
18 het Onderwijsblad nr. 20z18 november 2006
Punten op een rijtje<br />
• Geadviseerde salarisstijging <strong>hbo</strong>-<br />
bestuurders van 2 procent, ruim drie<br />
keer zo hoog als cao-loonstijging.<br />
• Bijna de helft van bezoldigingen (inclu-<br />
sief toelagen) groeit meer dan 2 procent<br />
• Twee ton aan prestatiebonussen.<br />
• Ruim 1 miljoen aan vertrekvergoedingen.<br />
• Grootste ontslagvergoeding: 489.358<br />
euro bij de Hogeschool van Amsterdam,<br />
gelijk aan 6,5 jaarsalaris.<br />
• Volgens onderzoek van Pricewaterhouse-<br />
Coopers in opdracht van de Hbo-raad<br />
zitten de bestuursinkomens binnen de<br />
grenzen van het beloningssysteem.<br />
• Het beloningsstelsel voor <strong>hbo</strong>-bestuur-<br />
ders wordt elke vier jaar tegen het licht<br />
gehouden. Dit najaar wordt de regeling<br />
opnieuw geëvalueerd.<br />
Koopman geen tijd heeft om aan de telefoon<br />
te komen en verwijst naar een artikel in de<br />
hogeschoolkrant Punt. Daarin worden reali-<br />
satie en kostenbeheersing van nieuwbouw als<br />
targets genoemd. Studenttevredenheid zou<br />
ook een bonuscriterium zijn, maar pas nadat<br />
de hogeschool die in 2006 gemeten heeft.<br />
Vertrekvergoedingen<br />
Naast salaris, toelages en prestatiebelonin-<br />
gen, maakt een aantal bestuurders ook aan-<br />
spraak op pensioenaanvullingen of tegemoet-<br />
komingen bij voortijdig vertrek. Ook daar-<br />
van zijn voorbeelden terug te vinden in de<br />
jaarverslagen. De al eerder genoemde Haagse<br />
Hotelschool trok vorig jaar 20 duizend euro<br />
uit voor het pensioengat van voorzitter Wim<br />
Dooge. Hogeschool Leiden reserveerde vorig<br />
jaar 3,2 ton aan toekomstige pensioenver-<br />
plichtingen voor voorzitter Ton Ouwerkerk,<br />
die in de loop van november zijn afscheids-<br />
feestje geeft na 32 jaar dienstverband.<br />
Groter is de oogst aan verstrekte vertrek-<br />
vergoedingen in het <strong>hbo</strong>, veruit het groot-<br />
ste deel aan bestuur en management. De<br />
meeste moeten worden vermeld vanwege de<br />
Wet op openbaarmaking publieke topinko-<br />
mens, omdat de bedragen uitkomen boven<br />
het gemiddelde ministersloon. Niet in alle<br />
gevallen vermelden de instellingen om welk<br />
bedrag het exact gaat, maar een optelling<br />
brengt het totaal op ruim één miljoen. Bij<br />
Hogeschool Zuyd zetten ze er keurig bij dat de<br />
kosten van de afkoopregeling met betrekking<br />
tot bestuurslid Klaas van Mierlo 57.719 euro<br />
bedragen. De boekhouders van Hogeschool<br />
Helicon noteren voor oud-voorzitter Chris-<br />
tiaan Eckhart 216 duizend euro aan werkge-<br />
verslasten, waarin een ongespecificeerde ver-<br />
trekregeling is meegenomen. Van voorgaan-<br />
de jaren waren er al voorbeelden bekend. Zo<br />
werd in 2004 bij de Hogeschool Utrecht een<br />
vertrekregeling genoteerd van bijna een half<br />
miljoen voor een vertrokken collegelid.<br />
Veruit de hoogste afvloeiingsregeling werd<br />
vorig jaar aan de Hogeschool van Amsterdam<br />
ingeboekt. Het jaarverslag vermeldt bij een<br />
instituutsdirecteur met een salaris van 73 dui-<br />
zend een ontslagvergoeding 489.358 euro.<br />
Snel gerekend: zesenhalf jaarsalaris.<br />
“Daar moet ik heel wat jaren voor werken”,<br />
zegt een lid van de medezeggenschapsraad<br />
dat niet met naam genoemd wil worden. “Als<br />
je een goeie advocaat aan je zijde hebt, kun je<br />
in Nederland een aardige gouden handdruk<br />
bedingen.”<br />
Woordvoerder Godfried Jansen van het gefu-<br />
seerde college van bestuur Hogeschool van<br />
Amsterdam/Universiteit van Amsterdam wil<br />
niks zeggen dat de privacy van de betrok-<br />
kene in het geding kan brengen. Dat hoort<br />
bij de gebruikelijke afspraken, zegt hij. “Ik<br />
begrijp dat mensen vragen stellen als ze zo’n<br />
bedrag zien. Het gaat altijd om een individu-<br />
eel bepaalde regeling, waarbij onder meer de<br />
duur van het dienstverband en perspectieven<br />
op de arbeidsmarkt worden meegewogen. Als<br />
je je als hogeschool niet aan wettelijke bepa-<br />
lingen van het arbeidsrecht houdt, dan doet<br />
de rechter dat wel voor je.”<br />
De identiteit van de vertrokken directeur valt<br />
te achterhalen. Uit het handelsregister van<br />
de Kamer van Koophandel blijkt dat ze voor<br />
het kapitaal vorig najaar een nieuwe BV heeft<br />
opgericht. Het beleggen en beheren van ver-<br />
mogen, staat er bij de bedrijfsomschrijving. g<br />
Top 10 jaarinkomens cvb-voorzitters over 2005<br />
Waarin opgenomen vaste toelages, incidentele bonussen, variabele beloningen;<br />
exclusief werkgeverslasten/pensioenlasten<br />
Jos Elbers, Inholland 223.063 euro<br />
Marcel Wintels, Hogeschool Arnhem/Nijmegen 207.670 euro<br />
Geri Bonhof, Hogeschool Utrecht 173.450* euro<br />
Sijbolt Noorda, Hogeschool van Amsterdam/UvA 166.900 euro<br />
Harry Koopman, Avans Hogeschool 165.457 euro<br />
Jasper Tuytel, Hogeschool Rotterdam 162.000 euro<br />
Norbert Verbraak, Fontys Hogescholen 156.400 euro<br />
Cor Boom, Saxion 153.000 euro<br />
Marianne Dunnewijk-Budé, Hogeschool Zuyd 140.398 euro<br />
Frans Kuipers, Noordelijke Hogeschool Leeuwarden 135.000 euro<br />
*Inclusief incidentele bonus van 25.000 euro<br />
Uitgekeerde<br />
prestatiebonussen<br />
Avans Hogeschool:<br />
80.817 euro<br />
Inholland:<br />
50.261 euro<br />
Fontys Hogescholen:<br />
48.000 euro<br />
Hogeschool Zuyd:<br />
20.000 euro<br />
Noordelijke Hogeschool Leeuwarden:<br />
20.000 euro<br />
nr. 20z18 november 2006 het Onderwijsblad 19
‘Mijn werk gaat dag en nacht <strong>door</strong>’<br />
Maarten Denters, voorzitter college van<br />
bestuur Ipabo over zijn bezoldiging van 1,1<br />
fte. “Dat is helemaal niet vreemd. Veel men-<br />
sen werken meer dan 40 uren in de week. Dat<br />
doe ik ook. Mijn aanstelling als voorzitter is<br />
verminderd naar 0,9 fte, omdat er inmiddels<br />
een lid is bijgekomen. Mijn werk zit ook in<br />
mijn hoofd, dat gaat dag en nacht <strong>door</strong>. Dis-<br />
cussieavonden over pabo-onderwijs, bijvoor-<br />
beeld, die ik bezoek om het bij te houden, om<br />
bij te blijven. Daar staat geen extra vergoe-<br />
ding tegenover. Daarnaast heb ik er voor 0,2<br />
fte een taak bij voor de educatieve federatie<br />
Interactum, waarvoor ik ook betaald word.<br />
Netto ben ik er het afgelopen jaar nauwelijks<br />
op vooruitgegaan.”<br />
Over transparantie. “Dat is prima. Punt is wel<br />
dat het allemaal wel extra middelen vraagt<br />
om dingen transparant te maken. Als ik kijk<br />
naar de vragen waarover we ons moeten ver-<br />
antwoorden, dat kost veel tijd en inspannin-<br />
gen. Denk aan de accreditatie. Voor een klei-<br />
ne hogeschool als de onze leidt die verant-<br />
woordingsplicht tot extra kosten. Als ik dat in<br />
een bedrag moet uitdrukken, dan zijn we voor<br />
al die zaken bij elkaar 150 duizend euro extra<br />
kwijt ten opzichte van een jaar of vijf geleden.<br />
Dat gaat af van het primaire proces.”<br />
‘De consequentie van het systeem’<br />
Doekle Terpstra, voorzitter Hbo-raad over<br />
<strong>loonmatiging</strong>. “Persoonlijk vind ik dat de top<br />
er op eenzelfde manier op vooruit zou moe-<br />
ten gaan als het <strong>personeel</strong>. Maar mijn particu-<br />
liere opvatting is niet relevant. Er is een geob-<br />
jectiveerde indicatie van Hay Group. Die is<br />
volgens de afspraken en ik constateer dat veel<br />
hogescholen zich daar keurig aan houden.<br />
Als mensen daar schande van spreken, kan ik<br />
daar niet zoveel mee. Het is de consequentie<br />
van het systeem.”<br />
Over de criteria voor prestatiebonussen. “Als in<br />
het jaarverslag alleen iets algemeens staat over<br />
criteria, lig ik er niet wakker van. Er is ook nog<br />
een risico op persoonsbeschadiging, als expliciet<br />
vermeld zou worden hoeveel van de criteria wel<br />
of niet zijn gehaald. Dat is aan de toezichthou-<br />
ders om te beoordelen. Dat gaat mij niks aan.”<br />
Over variabele beloningen. “Er wordt heel<br />
verschillend mee omgegaan. Er zijn toezicht-<br />
houders die wat van het vaste salaris afhalen<br />
en dat deel variabel maken. Er zijn ook raden<br />
van toezicht die het variabele deel erboven-<br />
op leggen. Maar ik vind niet dat het om hele<br />
schokkende bedragen gaat. Meestal iets in de<br />
orde van grootte van een maandsalaris. Ik kijk<br />
naar het totaal van het hele <strong>hbo</strong> en dan vind<br />
ik twee ton niet exorbitant.”<br />
Over ontslagvergoedingen. “Als je in totaal tot<br />
een miljoen euro komt, dan schrik ik daar niet<br />
van. Ik vind dat bedrag ook niet zo interessant.<br />
Ik kan me voorstellen dat iemand die al heel<br />
erg lang op een hogeschool heeft gewerkt, dan<br />
ook recht heeft op een hogere ontslagvergoe-<br />
ding. Je moet naar het jaarsalaris kijken en de<br />
achtergronden. Het zijn uitzonderingen.”<br />
‘Meten met twee maten’<br />
Gerrit Stemerding, dagelijks bestuurder AOb<br />
over <strong>loonmatiging</strong>. “Er zijn gelukkig hoge-<br />
scholen die het goede voorbeeld geven en aan<br />
<strong>loonmatiging</strong> in de top hebben gedaan. Dat<br />
compliment wil ik best maken. Het gaat wel<br />
over gemeenschapsgeld. Maar ik zie ook din-<br />
gen waarvan me de haren te berge rijzen. Een<br />
college van bestuur krijgt een bonus vanwege<br />
onderbezetting, terwijl veel <strong>personeel</strong> voort-<br />
durend te kampen heeft met grote werkdruk<br />
zonder er voor beloond te worden. Dat vind<br />
ik meten met twee maten. Dat zie je ook bij<br />
de inkomens. Als we in dit land gezamenlijk<br />
afspreken dat we de lonen matigen, dan geldt<br />
dat voor iedereen. Als je <strong>personeel</strong> een pas op<br />
de plaats moet maken, vind ik het slecht ver-<br />
teerbaar dat een bestuurder er wel flink op<br />
vooruit gaat. Ook al blijf je dan officieel bin-<br />
nen de grenzen van je beloningsstelsel. Dan<br />
verschuil je je achter het systeem dat je zelf<br />
hebt ingevoerd.”<br />
Over de toezichthouders. “Ik vraag me af of<br />
raden van toezicht onafhankelijk genoeg zijn<br />
om over de beloning te waken. Het zijn nog<br />
wel eens bekenden uit hetzelfde wereldje. Wie<br />
houdt er toezicht op de toezichthouders?”<br />
20 het Onderwijsblad nr. 20z18 november 2006<br />
foto: Yvonne de Blaauw
Toelichting<br />
In het onderzoek dat het Onderwijsblad vorig<br />
jaar uitvoerde naar de bestuurskosten in<br />
het <strong>hbo</strong>, werden de voorzittersbeloning in<br />
de meeste gevallen bepaald <strong>door</strong> de totale<br />
bezoldiging van het college van bestuur te<br />
middelen. Dankzij de grotere openheid die<br />
een aantal hogescholen nu in hun verslagen<br />
aan de dag leggen, kunnen de salarissen vaak<br />
exacter worden bepaald. Dat is een pluim<br />
voor de sector waard. Toch is het erg lastig<br />
om alle bestuursvoorzitters in één belonings-<br />
tabel onder elkaar te krijgen en een precieze<br />
loonstijging voor het hele <strong>hbo</strong> vast te stellen.<br />
Er bestaan nog veel verschillen in wat instel-<br />
lingen prijsgeven. Sommige hogescholen<br />
verdelen de kosten gedetailleerd over maar<br />
liefst vijf posten, inclusief pensioenlasten en<br />
netto salariëring. Anderen laten de pensioen-<br />
lasten juist weer achterwege. En er zijn ook<br />
nog altijd jaarrekeningen waarin alle afzon-<br />
derlijke kosten tot één kopje bezoldiging<br />
worden versimpeld. <strong>Ondanks</strong> de zorgvuldig-<br />
heid die de redactie heeft betracht bij het<br />
verzamelen van de informatie in dit onder-<br />
zoek, houden we ons altijd aanbevolen voor<br />
aanvullingen. Die kunnen worden gemaild<br />
naar: onderwijsblad@aob.nl H<br />
Voor de uitgebreide tabel: zie www.aob.nl<br />
Van Haperen<br />
Ton van Haperen<br />
Leraar economie en lerarenopleider<br />
Pappen en nathouden<br />
Ik ben van nature een enthousiast volger, maar deze verkiezingen wil<br />
het niet lukken. Stemwijzers leveren bizarre uitkomsten op. Van de digitale advi-<br />
seurs schakel ik over naar de televisie. Daar gaan de aanstaande premier en zijn<br />
concurrent in debat. De programmamakers plaatsen de frisse jongens van de Vrije<br />
Universiteit in een Amerikaanse setting, geïmporteerd uit de serie The west wing. B.<br />
en B. vangen elkaar vliegen af en doen dat zo Nederlands saai dat ik in het eerste<br />
reclameblok overschakel naar een basketbalwedstrijd.<br />
Deze verkiezingen gaan over macht en dat had natuurlijk onderwijs moeten zijn.<br />
In februari schreef Hans Wansink een prachtig stuk in de Volkskrant. Hij herinner-<br />
de zich het vernietigende Amerikaanse rapport Nation at risk. Verloedering van<br />
het algemeen vormend onderwijs vormde een bedreiging voor de toekomst van<br />
een wereldnatie. Wansink zag overeenkomsten en concludeerde: de politicus die<br />
de kwaliteit van onderwijs inzet, wint de verkiezingen. Een inkopper. Lezen, spel-<br />
len en rekenen gaan goed tot de brugklas, daarna daalt de leerlijn. Het voortgezet<br />
onderwijs reproduceert demotie. Kinderen tuimelen omlaag en de aansluiting met<br />
het vervolgonderwijs is waardeloos. Volgens de Lissabon-doelstelling moet vanaf<br />
2010 50 procent van de jongeren een diploma hoger onderwijs halen. Dat gaat<br />
niet lukken.<br />
Maar politici durven niet te zeggen dat het beter moet. Ze neuzelen liever over<br />
gratis schoolboeken. Verder van links tot rechts leraarvriendelijke boodschap-<br />
pen. Ik krijg mijn vak terug, het salaris gaat omhoog, managers moeten een beet-<br />
je oppassen en vooral geen stelselwijziging. De Amsterdamse wethouder Ahmed<br />
Aboutaleb wordt de volgende minister. En anders komt Maria van der Hoeven<br />
terug. Kortom, four more years pappen en nathouden.<br />
Wat een drama. Mijn vak is nooit afgepakt. Aan inhoud geen gebrek. Met dank<br />
aan een nieuw examenprogramma moet ik meer eindtermen, op een hoger<br />
abstractieniveau, in minder lestijd doen. Uit een andere hoek waait de vakoverstij-<br />
gende wind: eerste leren, dan inhoud. Ondertussen verwerk ik in drie dagen net<br />
zoveel leerlingen als vroeger in vijf.<br />
Op de werkvloer is het een crossover festival, alles trekt aan alles. Tegenstrijdige<br />
beelden vierendelen me. Ouders en leerlingen kijken naar de brokstukken, tellen<br />
hun zegeningen en kiezen voor de calculerende aanpak. De middelbare school is<br />
een drempel. Niet over struikelen. Leren komt later wel.<br />
Het zijn de omstandigheden… stupid! Daarom graag een stelselwijziging. Niet<br />
een handige bestuurder, maar een idealist met een plan, grand design, blauwdruk,<br />
moet de nieuwe minister worden.<br />
De Volkskrant organiseerde onlangs een aantal themabijeenkomsten. Daar sprak<br />
de hoogleraar Jaap Dronkers duidelijke taal. Het Nederlands onderwijs laat talent<br />
onbenut. Maak daarom een einde aan monopolievorming, laat scholen concur-<br />
reren, geef ze aan leraren en ouders en beoordeel ze enkel op leerresultaten. Leid<br />
leerkrachten beter op, rekruteer onder academici, zorg voor regelmatige bijscho-<br />
ling. Dit kost tijd en geld. Dronkers, hoogleraar in Florence, gek op meten: voor<br />
mij is hij the chosen one. Maar een intellectueel die iets wil met onderwijs staat op<br />
geen enkele lijst. Wat rest zijn mediagetrainde nep west wingers uit de Haagse slan-<br />
genkuil… no way!<br />
nr. 20z18 november 2006 het Onderwijsblad 21