Ondanks loonmatiging hbo-personeel Topinkomens stomen door

Ondanks loonmatiging hbo-personeel
Topinkomens
stomen door
Topinkomens in het hbo mochten vorig jaar drie keer
zo hard stijgen als het docentsalaris. Sommige bestuurders
maakten zelfs nog grotere sprongen vooruit, blijkt
uit onderzoek naar de jaarrekeningen van hogescholen.
Bij de grootste groeier stegen de bestuurskosten van de
voorzitter van het college van bestuur in één jaar 19 duizend
euro. Plus: welke prestatiebonussen, gratificaties,
pensioenaanvullingen en ontslagvergoedingen werden
in 2005 verstrekt?
Tekst Arno Kersten Beeld Typetank
Moeizame onderhandelingen tussen werk-
gevers en werknemers resulteerden half mei
vorig jaar eindelijk in een cao-akkoord voor
het hbo. Vastgelegd daarin was de eerste
structurele salarisverbetering die het hbo-per-
soneel van de nullijn tilde, een loonsverho-
ging van 0,6 procent. Iedereen weet het nog:
de afgelopen jaren deed het kabinet een drin-
gende oproep tot loonmatiging om het kwets-
bare economisch herstel niet in de wielen
te rijden, en daaraan werd in de collectieve
arbeidsvoorwaarden van semipublieke secto-
ren gehoor gegeven.
De bazen van het hbo-personeel, de colleges
van bestuur, vallen buiten de cao. Hun sala-
rissen zijn gebaseerd op een aparte regeling
die adviesbureau Hay Group in 1998 in elkaar
zette onder de naam ‘Totaal vast inkomen’.
Onderdeel van de regeling is een indexe-
ringsadvies dat Hay jaarlijks naar de vereni-
ging van hbo-bestuurders stuurt op basis van
de ‘relevante beloningsmarkt’. Oftwel: welke
groei beleven topinkomens in andere secto-
ren en valt acceptabel te noemen voor hoge-
schoolbestuurders? In 2004 bedroeg dat per-
centage 2,4 procent, vorig jaar lag het advies
op 2,03 procent. Ruim drie keer zoveel als de
loonstijging van de docent in de collegezaal.
Maar goed dat hogescholen, en de raden van
toezicht die erover gaan, zich niks hoeven
aan te trekken van zo’n advies en alle vrijheid
hebben om zelf een verantwoorde loonont-
wikkeling te bedenken. Zo is de salarisverho-
ging van Harry Koopman van Avans Hoge-
school contractueel gekoppeld aan de cao.
Net als collegevoorzitter Norbert Verbraak
van Fontys Hogescholen ging hij er met zijn
inkomen zelfs licht op achteruit. Het jaarsa-
laris van collega Pim Breebaart van de Haag-
se Hogeschool bleef nagenoeg gelijk. Ze zijn
niet de enige hbo-bazen die aan loonmatiging
doen, maar in de ranglijsten over 2005 zijn
vooral de stijgers nadrukkelijk aanwezig.
Salarisverhoging
Jos Elbers van hogeschool Inholland was in
2004 de topverdiener en grootste stijger in
het hbo. Hoe deed hij het vorig jaar? Het staat
allemaal in een keurig tabelletje in het jaarver-
slag. Het basissalaris is ‘conform de prijsindex
zoals door Hay berekend’ met ruim vierdui-
zend euro gestegen. Dankzij nog eens vierdui-
zend euro extra aan prestatiebeloning komt
zijn totale stijging uit op 4,2 procent. g
16 het Onderwijsblad nr. 20z18 november 2006

Marcel Wintels, bestuursvoorzitter van de
Hogeschool Arnhem en Nijmegen, zag zijn
bruto salaris (inclusief vakantietoeslag en
ziektekostenvergoeding) stijgen met achtdui-
zend euro, oftewel 5 procent. Geri Bonhof
van de Hogeschool Utrecht ging er vergeleken
met haar vorig jaar opgegeven inkomen ruim
vijfenhalfduizend euro op vooruit, onkosten-
vergoeding en bonus niet meegerekend:
4 procent erbij.
Het zijn nog bescheiden procenten vergele-
ken bij de grootste stijgers in de ranglijst. De
totale bezoldiging van Martin Giesen, die in
zijn uppie het college van bestuur vormt van
Hogeschool Drenthe, beleefde een groeispurt
van 19 duizend euro, oftewel 14 procent.
Gevraagd of de stijging misschien moet wor-
den gezocht in een uitbreiding van de aan-
stelling, reageert de collegevertegenwoordiger
per e-mail dat ‘dat hier sprake is geweest van
een besluit tot verhoging van de bezoldiging
met ingang van 1 september 2004. De reden
ligt niet in aanstelling/fte van de functie maar
bij arbeidsmarktoverwegingen/Hay-regeling’.
Het bruto salaris van Saxion-voorzitter Cor
Boom maakte vorig jaar een klim van 9,2 pro-
cent, 13 duizend erbij. Zijn twee collegegeno-
ten zagen hun contractlonen met 16 procent
groeien. Volgens de toelichting in het jaarver-
slag heeft het alles te maken met een inhaal-
slag die moest worden gemaakt. De ‘indexe-
ring van het maximuminkomen’ was er een
aantal jaren terug bij ingeschoten en de raad
van toezicht heeft die achterstand meege-
nomen in de jaarlijkse verhogingen. De toe-
lichting besluit met de opmerking dat de
bestuursleden hebben besloten om af te zien
van de jaarlijkse structurele Hay-verhoging
van 2 procent, ‘gezien de nullijn’.
Extraatjes
Informatieplicht en zelfverkozen openheid
maken van jaarverslagen en -rekeningen inte-
ressante inkijkjes in de toekenning van extra
beloningen en managementvergoedingen.
Wat te denken van de kosten die de Hotel-
school in Den Haag kwijt is aan een interim-
manager die volgens het verslag van 1 januari
tot en met 15 april een vacature in het colle-
ge van bestuur invulde en daarvoor 168.050
euro toucheerde?
Een interim-manager niet inhuren kan juist
weer reden zijn voor een extraatje. Bij de
Hogeschool Utrecht kregen twee bestuurders
elk een bonus van 25 duizend euro wegens
een jaar ‘functioneren in een onderbezet col-
lege’. Woordvoerder Floris Ran van de Hoge-
school Utrecht antwoordt op de vraag hoe dat
bedrag tot stand is gekomen: “Er is niet een
of andere formule voor gebruikt. De raad van
toezicht heeft er uitgebreid over gesproken
en afgewogen wat billijk is voor de uitzonder-
lijke prestaties van de collegeleden. De colle-
geleden hadden de mogelijkheid iemand ad
interim in te zetten, maar dat hebben ze niet
gedaan.”
Bij de Noordelijke Hogeschool Leeuwarden
kreeg het bestuur tienduizend euro erbij, net
als het jaar ervoor trouwens, vanwege de door
de raad van toezicht geprezen goede presta-
ties. Toch wil de instelling in het jaarverslag
wel graag benadrukken dat ze geen veran-
kerd systeem van variabele prestatiebonussen
gebruikt.
Een aantal andere hogescholen doet dat wel:
beloning koppelen aan prestaties. Het is een
bonussystematiek die is afgekeken van het
bedrijfsleven, maar die wel van verschillen-
de kanten kritische kanttekeningen oproept.
Want hoe kom je tot een afgewogen con-
structie van criteria, welke bedragen koppel
je eraan, en hoe bepaal je of behaalde resulta-
ten de verdienste zijn van de bestuurder? ‘Wij
zijn geen voorstander van variabele beloning.
Alles wat variabel is, is onoverzichtelijk’, zegt
een toezichthouder in het rapport van zake-
lijke dienstverlener PricewaterhouseCoopers
(PWC) uit mei dit jaar.
Uit het onderzoek, een enquête onder hbo-
bestuurders op verzoek van de Hbo-raad,
blijkt dat bijna een kwart gebruikmaakt van
een prestatiebonus. PWC typeert dat als ‘inci-
denteel’, kennelijk in vergelijking met de
marktsector. Met een optelsom in de jaarre-
keningen komen we op een bedrag van ruim
twee ton aan verstrekte prestatiebonussen.
Een aanzienlijk deel komt op het gezamen-
lijke conto van vier bestuursleden van Avans,
de grootste individuele prestatiebeloning
(34.221 euro) was voor Inholland-voorzitter
Elbers.
Lastig blijft de exacte maatstaf en de publie-
ke openheid daarover. Avans gaat in haar
publieksverslag nog het verst, maar heel veel
meer dan de maximale hoogte en het per-
centage behaalde targets komen we niet te
weten (77 procent voor bestuursvoorzitter
Harry Koopman). Zijn woordvoerder zegt dat
18 het Onderwijsblad nr. 20z18 november 2006

Punten op een rijtje
• Geadviseerde salarisstijging hbo-
bestuurders van 2 procent, ruim drie
keer zo hoog als cao-loonstijging.
• Bijna de helft van bezoldigingen (inclu-
sief toelagen) groeit meer dan 2 procent
• Twee ton aan prestatiebonussen.
• Ruim 1 miljoen aan vertrekvergoedingen.
• Grootste ontslagvergoeding: 489.358
euro bij de Hogeschool van Amsterdam,
gelijk aan 6,5 jaarsalaris.
• Volgens onderzoek van Pricewaterhouse-
Coopers in opdracht van de Hbo-raad
zitten de bestuursinkomens binnen de
grenzen van het beloningssysteem.
• Het beloningsstelsel voor hbo-bestuur-
ders wordt elke vier jaar tegen het licht
gehouden. Dit najaar wordt de regeling
opnieuw geëvalueerd.
Koopman geen tijd heeft om aan de telefoon
te komen en verwijst naar een artikel in de
hogeschoolkrant Punt. Daarin worden reali-
satie en kostenbeheersing van nieuwbouw als
targets genoemd. Studenttevredenheid zou
ook een bonuscriterium zijn, maar pas nadat
de hogeschool die in 2006 gemeten heeft.
Vertrekvergoedingen
Naast salaris, toelages en prestatiebelonin-
gen, maakt een aantal bestuurders ook aan-
spraak op pensioenaanvullingen of tegemoet-
komingen bij voortijdig vertrek. Ook daar-
van zijn voorbeelden terug te vinden in de
jaarverslagen. De al eerder genoemde Haagse
Hotelschool trok vorig jaar 20 duizend euro
uit voor het pensioengat van voorzitter Wim
Dooge. Hogeschool Leiden reserveerde vorig
jaar 3,2 ton aan toekomstige pensioenver-
plichtingen voor voorzitter Ton Ouwerkerk,
die in de loop van november zijn afscheids-
feestje geeft na 32 jaar dienstverband.
Groter is de oogst aan verstrekte vertrek-
vergoedingen in het hbo, veruit het groot-
ste deel aan bestuur en management. De
meeste moeten worden vermeld vanwege de
Wet op openbaarmaking publieke topinko-
mens, omdat de bedragen uitkomen boven
het gemiddelde ministersloon. Niet in alle
gevallen vermelden de instellingen om welk
bedrag het exact gaat, maar een optelling
brengt het totaal op ruim één miljoen. Bij
Hogeschool Zuyd zetten ze er keurig bij dat de
kosten van de afkoopregeling met betrekking
tot bestuurslid Klaas van Mierlo 57.719 euro
bedragen. De boekhouders van Hogeschool
Helicon noteren voor oud-voorzitter Chris-
tiaan Eckhart 216 duizend euro aan werkge-
verslasten, waarin een ongespecificeerde ver-
trekregeling is meegenomen. Van voorgaan-
de jaren waren er al voorbeelden bekend. Zo
werd in 2004 bij de Hogeschool Utrecht een
vertrekregeling genoteerd van bijna een half
miljoen voor een vertrokken collegelid.
Veruit de hoogste afvloeiingsregeling werd
vorig jaar aan de Hogeschool van Amsterdam
ingeboekt. Het jaarverslag vermeldt bij een
instituutsdirecteur met een salaris van 73 dui-
zend een ontslagvergoeding 489.358 euro.
Snel gerekend: zesenhalf jaarsalaris.
“Daar moet ik heel wat jaren voor werken”,
zegt een lid van de medezeggenschapsraad
dat niet met naam genoemd wil worden. “Als
je een goeie advocaat aan je zijde hebt, kun je
in Nederland een aardige gouden handdruk
bedingen.”
Woordvoerder Godfried Jansen van het gefu-
seerde college van bestuur Hogeschool van
Amsterdam/Universiteit van Amsterdam wil
niks zeggen dat de privacy van de betrok-
kene in het geding kan brengen. Dat hoort
bij de gebruikelijke afspraken, zegt hij. “Ik
begrijp dat mensen vragen stellen als ze zo’n
bedrag zien. Het gaat altijd om een individu-
eel bepaalde regeling, waarbij onder meer de
duur van het dienstverband en perspectieven
op de arbeidsmarkt worden meegewogen. Als
je je als hogeschool niet aan wettelijke bepa-
lingen van het arbeidsrecht houdt, dan doet
de rechter dat wel voor je.”
De identiteit van de vertrokken directeur valt
te achterhalen. Uit het handelsregister van
de Kamer van Koophandel blijkt dat ze voor
het kapitaal vorig najaar een nieuwe BV heeft
opgericht. Het beleggen en beheren van ver-
mogen, staat er bij de bedrijfsomschrijving. g
Top 10 jaarinkomens cvb-voorzitters over 2005
Waarin opgenomen vaste toelages, incidentele bonussen, variabele beloningen;
exclusief werkgeverslasten/pensioenlasten
Jos Elbers, Inholland 223.063 euro
Marcel Wintels, Hogeschool Arnhem/Nijmegen 207.670 euro
Geri Bonhof, Hogeschool Utrecht 173.450* euro
Sijbolt Noorda, Hogeschool van Amsterdam/UvA 166.900 euro
Harry Koopman, Avans Hogeschool 165.457 euro
Jasper Tuytel, Hogeschool Rotterdam 162.000 euro
Norbert Verbraak, Fontys Hogescholen 156.400 euro
Cor Boom, Saxion 153.000 euro
Marianne Dunnewijk-Budé, Hogeschool Zuyd 140.398 euro
Frans Kuipers, Noordelijke Hogeschool Leeuwarden 135.000 euro
*Inclusief incidentele bonus van 25.000 euro
Uitgekeerde
prestatiebonussen
Avans Hogeschool:
80.817 euro
Inholland:
50.261 euro
Fontys Hogescholen:
48.000 euro
Hogeschool Zuyd:
20.000 euro
Noordelijke Hogeschool Leeuwarden:
20.000 euro
nr. 20z18 november 2006 het Onderwijsblad 19

‘Mijn werk gaat dag en nacht door’
Maarten Denters, voorzitter college van
bestuur Ipabo over zijn bezoldiging van 1,1
fte. “Dat is helemaal niet vreemd. Veel men-
sen werken meer dan 40 uren in de week. Dat
doe ik ook. Mijn aanstelling als voorzitter is
verminderd naar 0,9 fte, omdat er inmiddels
een lid is bijgekomen. Mijn werk zit ook in
mijn hoofd, dat gaat dag en nacht door. Dis-
cussieavonden over pabo-onderwijs, bijvoor-
beeld, die ik bezoek om het bij te houden, om
bij te blijven. Daar staat geen extra vergoe-
ding tegenover. Daarnaast heb ik er voor 0,2
fte een taak bij voor de educatieve federatie
Interactum, waarvoor ik ook betaald word.
Netto ben ik er het afgelopen jaar nauwelijks
op vooruitgegaan.”
Over transparantie. “Dat is prima. Punt is wel
dat het allemaal wel extra middelen vraagt
om dingen transparant te maken. Als ik kijk
naar de vragen waarover we ons moeten ver-
antwoorden, dat kost veel tijd en inspannin-
gen. Denk aan de accreditatie. Voor een klei-
ne hogeschool als de onze leidt die verant-
woordingsplicht tot extra kosten. Als ik dat in
een bedrag moet uitdrukken, dan zijn we voor
al die zaken bij elkaar 150 duizend euro extra
kwijt ten opzichte van een jaar of vijf geleden.
Dat gaat af van het primaire proces.”
‘De consequentie van het systeem’
Doekle Terpstra, voorzitter Hbo-raad over
loonmatiging. “Persoonlijk vind ik dat de top
er op eenzelfde manier op vooruit zou moe-
ten gaan als het personeel. Maar mijn particu-
liere opvatting is niet relevant. Er is een geob-
jectiveerde indicatie van Hay Group. Die is
volgens de afspraken en ik constateer dat veel
hogescholen zich daar keurig aan houden.
Als mensen daar schande van spreken, kan ik
daar niet zoveel mee. Het is de consequentie
van het systeem.”
Over de criteria voor prestatiebonussen. “Als in
het jaarverslag alleen iets algemeens staat over
criteria, lig ik er niet wakker van. Er is ook nog
een risico op persoonsbeschadiging, als expliciet
vermeld zou worden hoeveel van de criteria wel
of niet zijn gehaald. Dat is aan de toezichthou-
ders om te beoordelen. Dat gaat mij niks aan.”
Over variabele beloningen. “Er wordt heel
verschillend mee omgegaan. Er zijn toezicht-
houders die wat van het vaste salaris afhalen
en dat deel variabel maken. Er zijn ook raden
van toezicht die het variabele deel erboven-
op leggen. Maar ik vind niet dat het om hele
schokkende bedragen gaat. Meestal iets in de
orde van grootte van een maandsalaris. Ik kijk
naar het totaal van het hele hbo en dan vind
ik twee ton niet exorbitant.”
Over ontslagvergoedingen. “Als je in totaal tot
een miljoen euro komt, dan schrik ik daar niet
van. Ik vind dat bedrag ook niet zo interessant.
Ik kan me voorstellen dat iemand die al heel
erg lang op een hogeschool heeft gewerkt, dan
ook recht heeft op een hogere ontslagvergoe-
ding. Je moet naar het jaarsalaris kijken en de
achtergronden. Het zijn uitzonderingen.”
‘Meten met twee maten’
Gerrit Stemerding, dagelijks bestuurder AOb
over loonmatiging. “Er zijn gelukkig hoge-
scholen die het goede voorbeeld geven en aan
loonmatiging in de top hebben gedaan. Dat
compliment wil ik best maken. Het gaat wel
over gemeenschapsgeld. Maar ik zie ook din-
gen waarvan me de haren te berge rijzen. Een
college van bestuur krijgt een bonus vanwege
onderbezetting, terwijl veel personeel voort-
durend te kampen heeft met grote werkdruk
zonder er voor beloond te worden. Dat vind
ik meten met twee maten. Dat zie je ook bij
de inkomens. Als we in dit land gezamenlijk
afspreken dat we de lonen matigen, dan geldt
dat voor iedereen. Als je personeel een pas op
de plaats moet maken, vind ik het slecht ver-
teerbaar dat een bestuurder er wel flink op
vooruit gaat. Ook al blijf je dan officieel bin-
nen de grenzen van je beloningsstelsel. Dan
verschuil je je achter het systeem dat je zelf
hebt ingevoerd.”
Over de toezichthouders. “Ik vraag me af of
raden van toezicht onafhankelijk genoeg zijn
om over de beloning te waken. Het zijn nog
wel eens bekenden uit hetzelfde wereldje. Wie
houdt er toezicht op de toezichthouders?”
20 het Onderwijsblad nr. 20z18 november 2006
foto: Yvonne de Blaauw

Toelichting
In het onderzoek dat het Onderwijsblad vorig
jaar uitvoerde naar de bestuurskosten in
het hbo, werden de voorzittersbeloning in
de meeste gevallen bepaald door de totale
bezoldiging van het college van bestuur te
middelen. Dankzij de grotere openheid die
een aantal hogescholen nu in hun verslagen
aan de dag leggen, kunnen de salarissen vaak
exacter worden bepaald. Dat is een pluim
voor de sector waard. Toch is het erg lastig
om alle bestuursvoorzitters in één belonings-
tabel onder elkaar te krijgen en een precieze
loonstijging voor het hele hbo vast te stellen.
Er bestaan nog veel verschillen in wat instel-
lingen prijsgeven. Sommige hogescholen
verdelen de kosten gedetailleerd over maar
liefst vijf posten, inclusief pensioenlasten en
netto salariëring. Anderen laten de pensioen-
lasten juist weer achterwege. En er zijn ook
nog altijd jaarrekeningen waarin alle afzon-
derlijke kosten tot één kopje bezoldiging
worden versimpeld. Ondanks de zorgvuldig-
heid die de redactie heeft betracht bij het
verzamelen van de informatie in dit onder-
zoek, houden we ons altijd aanbevolen voor
aanvullingen. Die kunnen worden gemaild
naar: onderwijsblad@aob.nl H
Voor de uitgebreide tabel: zie www.aob.nl
Van Haperen
Ton van Haperen
Leraar economie en lerarenopleider
Pappen en nathouden
Ik ben van nature een enthousiast volger, maar deze verkiezingen wil
het niet lukken. Stemwijzers leveren bizarre uitkomsten op. Van de digitale advi-
seurs schakel ik over naar de televisie. Daar gaan de aanstaande premier en zijn
concurrent in debat. De programmamakers plaatsen de frisse jongens van de Vrije
Universiteit in een Amerikaanse setting, geïmporteerd uit de serie The west wing. B.
en B. vangen elkaar vliegen af en doen dat zo Nederlands saai dat ik in het eerste
reclameblok overschakel naar een basketbalwedstrijd.
Deze verkiezingen gaan over macht en dat had natuurlijk onderwijs moeten zijn.
In februari schreef Hans Wansink een prachtig stuk in de Volkskrant. Hij herinner-
de zich het vernietigende Amerikaanse rapport Nation at risk. Verloedering van
het algemeen vormend onderwijs vormde een bedreiging voor de toekomst van
een wereldnatie. Wansink zag overeenkomsten en concludeerde: de politicus die
de kwaliteit van onderwijs inzet, wint de verkiezingen. Een inkopper. Lezen, spel-
len en rekenen gaan goed tot de brugklas, daarna daalt de leerlijn. Het voortgezet
onderwijs reproduceert demotie. Kinderen tuimelen omlaag en de aansluiting met
het vervolgonderwijs is waardeloos. Volgens de Lissabon-doelstelling moet vanaf
2010 50 procent van de jongeren een diploma hoger onderwijs halen. Dat gaat
niet lukken.
Maar politici durven niet te zeggen dat het beter moet. Ze neuzelen liever over
gratis schoolboeken. Verder van links tot rechts leraarvriendelijke boodschap-
pen. Ik krijg mijn vak terug, het salaris gaat omhoog, managers moeten een beet-
je oppassen en vooral geen stelselwijziging. De Amsterdamse wethouder Ahmed
Aboutaleb wordt de volgende minister. En anders komt Maria van der Hoeven
terug. Kortom, four more years pappen en nathouden.
Wat een drama. Mijn vak is nooit afgepakt. Aan inhoud geen gebrek. Met dank
aan een nieuw examenprogramma moet ik meer eindtermen, op een hoger
abstractieniveau, in minder lestijd doen. Uit een andere hoek waait de vakoverstij-
gende wind: eerste leren, dan inhoud. Ondertussen verwerk ik in drie dagen net
zoveel leerlingen als vroeger in vijf.
Op de werkvloer is het een crossover festival, alles trekt aan alles. Tegenstrijdige
beelden vierendelen me. Ouders en leerlingen kijken naar de brokstukken, tellen
hun zegeningen en kiezen voor de calculerende aanpak. De middelbare school is
een drempel. Niet over struikelen. Leren komt later wel.
Het zijn de omstandigheden… stupid! Daarom graag een stelselwijziging. Niet
een handige bestuurder, maar een idealist met een plan, grand design, blauwdruk,
moet de nieuwe minister worden.
De Volkskrant organiseerde onlangs een aantal themabijeenkomsten. Daar sprak
de hoogleraar Jaap Dronkers duidelijke taal. Het Nederlands onderwijs laat talent
onbenut. Maak daarom een einde aan monopolievorming, laat scholen concur-
reren, geef ze aan leraren en ouders en beoordeel ze enkel op leerresultaten. Leid
leerkrachten beter op, rekruteer onder academici, zorg voor regelmatige bijscho-
ling. Dit kost tijd en geld. Dronkers, hoogleraar in Florence, gek op meten: voor
mij is hij the chosen one. Maar een intellectueel die iets wil met onderwijs staat op
geen enkele lijst. Wat rest zijn mediagetrainde nep west wingers uit de Haagse slan-
genkuil… no way!
nr. 20z18 november 2006 het Onderwijsblad 21