Twee opzienbarende vondsten - Historische vereniging Oud Leiden

Jaarboek 1990
duidelijk in haar conclusie. Allereerst probeert de COIllllllSSle de nog
levende geruchten rondom het vroegere Volksgebouw te ontzenuwen. Wat
blijkt? Eventuele aankoop van het perceel, inclusief verbouwing en
overname van de inventaris voor een totaalbedrag van f 70.000 gingen de
Leidse socialistische arbeidersbeweging ver uit boven haar financiële
mogelijkheden. Evenmin zag zij voldoende basis het oude, vertrouwde
gebouw te exploiteren middels een huurovereenkomst. Haar door de
feiten achterhaalde advies (het vroegere Volksgebouw werd nog tijdens de
rapportage verkocht) luidde dan ook: uitzien naar een ander pand. Ten
lange leste vond men eind 1948 een onderkomen in een kleiner gebouw
aan de Hooigracht: 'Ons Centrum'. Hoe het ook zij, voor mij blijft het
voorlopig een onopgeloste zaak, waarom de sociaal-democratische beweging
het Volksgebouw heeft moeten prijsgeven 1 •
De Algemene Nederlandse Metaalwerkers Bond, afd. Leiden
De Leidse metaalbewerkers kenden van oudsher een strijdbare traditie. In
de jaren tachtig van 'de vorige eeuw, toen het merendeel van de Leidse
arbeiders niet durfde op te komen voor een hoger loon, voor een betere
rechtspositie en voor betere arbeidsomstandigheden en zijn spaarzame
vrije tijd ledig hield met gezellig keuvelen in onschuldige 'verenigingen',
kende deze stad al een vakbond van 'IJzer- en Metaalbewerkers'. Niet
zomaar een vakbond, maar bovendien eentje van socialistische signatuur.
Toen een parlementaire enquête-commissie in 1886 Leidse arbeidersorganisaties
aanschreef om haar informatie te verstrekken over de naleving
van de wet op de kinderarbeid, reageerden tal van liberale verenigingen
zeer terughoudend. De · Leidse IJzer- en Metaalbewerkersbond
stuurde evenwel een heel zakelijk gehouden, maar concreet commentaar
in, waar deze commissie om had gevraagd. Maar anders dan de meeste
reacties die onder auspiciën van de Bestuurderbond van het liberale
1 Voorzover mij bekend was het Volks{';ebouw al die tijd eigendom van de partij en de
vakbeweging, of van aan de socialistISChe beweging nauw gelieerde personen. Het is
daarom onduidelijk waarom er sprake moest zijn van aankoop, zoals hierboven wordt
gesteld. Of ging het hier soms om een onderlinge verkoop? Voor nieuwe informatie
over de precieze toedracht houd ik mij aanbevolen.
116