Cranio Sacraaltherapie en Qi Gong - Cranio Sacraal eindwerken

Cranio Sacraaltherapie en Qi Gong
In verbinding met je diepste Zelf
Eindwerkstuk Peirsman Cranio Sacraal Academie
Ingrid van Breemen
www.innerlijkeglimlach.nl
29 maart 2011

Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1
Een introductie
Hoofdstuk 2
De verbinding tussen cranio-sacraaltherapie en qi gong
Hoofdstuk 3
Mijn visie op de mens ‘in verbinding’
Hoofdstuk 4
Bewustzijn is de sleutel
Hoofdstuk 5
Achtergrondinformatie over stress en burn-out
Hoofdstuk 6
Cranio Plus, een combinatie van cranio-sacraaltherapie, qi gong,
visualisaties en coaching
Hoofdstuk 7
Praktijkcases
Hoofdstuk 8
Qi gong voor de therapeut
Nawoord
Literatuurlijst
Foto’s: Ingrid van Breemen (behalve het kunstwerk van Andy Goldsworthy op
pagina 21 ).
Blz.
3
7
13
21
27
34
44
58
60
61
2

Hoofdstuk 1
Een introductie
Liefde op het eerste gezicht
Deze scriptie gaat over de combinatie van, en wisselwerking tussen, craniosacraaltherapie
en qi gong. Maar eigenlijk gaat het over ´verbinding´. Beide
technieken of methodes gaan uit van verbinding, namelijk met jezelf, je eigen
kern, met de cliënt/cursist en met de helende krachten van het universum.
Het is voor mij dan ook veel meer dan een techniek of een methode, het is
een levenswijze geworden. Beide vormen zijn bepalend geweest voor hoe ik
nu in het leven sta. Zowel met qi gong als met cranio-sacraaltherapie was
het voor mij liefde op het eerste gezicht en een gevoel van ‘thuiskomen’.
Begin 2002, toen ik een paar maanden daarvoor al de beslissing had
genomen om mijn baan als manager Personeel & Organisatie op te geven,
kwam ik in aanraking met qi gong en ik besloot vrijwel meteen om de
docentenopleiding, in september 2002, te gaan volgen. Ik was toen al jaren
bezig met yoga en dat heeft mij ook veel gebracht, maar ik miste toch iets.
Dat ‘iets’ vond ik in de qi gong. Die zachte benadering, jezelf ‘uitnodigen’ om
te bewegen, contact maken met moeiteloosheid, met je ‘innerlijke glimlach’,
dat was zo’n thuiskomen in mezelf! En zo heel anders dan ik gewend was,
namelijk altijd van hot naar her rennen, zowel in mijn werk als thuis, altijd stress,
altijd maar ‘beter’ moeten en zo weinig tijd voor het contact met mezelf. Qi
gong was dus de grote stap naar meer verbinding met mezelf, met mijn
‘Diepste Zelf’. En na qi gong kwam cranio-sacraaltherapie, eind 2004, op mijn
pad. En ook daar had ik diezelfde ervaring, dat ‘thuiskomen’ en die diepe
verbinding. Meteen na de eerste module wist ik, voelde ik, dat die aarding
die ik altijd voelde in de meditaties en bij de qi gong oefeningen, eigenlijk het
cranio-sacrale vocht is, dat bij ontspanning meer kan zinken, dieper komt.
Daardoor lijkt het alsof je heiligbeen en staartbeen vanuit de wervelkolom vol
loopt, maar ook als het ware leegloopt in de aarde. Toen viel eigenlijk alles al
op z’n plek, al had ik er toen nog geen idee van dat ik cranio-sacraaltherapie
ook zou gaan combineren met oefeningen uit de qi gong.
In al die jaren dat ik nu bezig ben met qi gong en cranio-sacraaltherapie,
ben ik steeds meer gaan beseffen en ervaren dat alles in onze materiële
wereld aan verandering onderhevig is: je werk, je vriendschappen, je relatie.
Maar voor mij is ‘cranio’ en qi gong een ‘constante’; namelijk de verbinding
met mijn Wezen. Het biedt mij de mogelijkheid om in alle omstandigheden
contact te maken met het universum, ‘al wat er is’ en mijzelf. En vanuit die
verbinding ben ik in staat om er gewoon ‘te zijn’, ook als de omstandigheden
buitengewoon moeilijk zijn. Dat is het afgelopen jaar, toen mijn privéleven
onder enorme druk kwam te staan, wel gebleken. Dat was voor mij eigenlijk
de proef op de som. In die periode bleek dat mijn jarenlange training wel
degelijk vruchten af had geworpen. Hoe moeilijk ik het ook had, ik kon elke
keer weer teruggaan naar mijn eigen kern, mijn Diepste Zelf en dat gaf mij
3

ongelofelijk veel kracht! En dat gevoel van verbinding, dat thuiskomen bij
jezelf, dat wil ik graag doorgeven aan mijn cursisten en cliënten en dat
gevoel wil ik ook graag overbrengen met deze scriptie. Het voornaamste
doel in mijn lessen en in mijn behandelingen is dan ook de ander uit te
nodigen om bewust contact te maken met zichzelf. Contact maken met
haar of zijn lichaam, gedachtes, emoties, vanuit een zachte, open houding.
Zonder oordeel, zonder moeten, vanuit die innerlijke glimlach. Maar vooral
contact maken met de stilte in jezelf. Mijn ervaring is dat in die stilte de
antwoorden vaak als vanzelf naar boven komen.
Cranio Plus
In mijn praktijk (vanaf maart 2006) kom ik uiteraard veel in contact met
psychisch gerelateerde klachten. Gestimuleerd door mijn eigen ervaringen
met het ontspannende en ook transformerende effect van qi gong
oefeningen, ben ik toen begonnen met het ontwikkelen van een
zogenaamde ‘Cranio Plus’ behandeling. Enerzijds om cliënten, al voordat ze
‘op de tafel’ komen, te helpen om te ontspannen, los te laten. Anderzijds ook
om ze een handvat te bieden om zelf thuis iets aan hun ontspanning en
ontwikkeling te kunnen doen. Voor mij is het belangrijk dat mensen zelf de
verantwoording nemen en houden over hun eigen lichaam en gezondheid in
plaats van deze uit handen te geven aan een arts, hulpverlener of therapeut.
Voor deze scriptie richt ik me vooral op praktijkcases met betrekking tot stress
en burn-out, omdat ik een tijd lang vooral cliënten met deze problematiek bij
mij in de praktijk kreeg en omdat zij de eerste aanleiding vormden om deze
behandeling te ontwikkelen. Het is echter wel gebleken dat deze Cranio Plus
behandeling in heel veel gevallen ingezet kan worden, zowel bij fysieke als bij
psychische klachten en zowel bij jong als oud (de jongste was 5 jaar en ook
bij hem werkte het prima en de oudste cliënt, waar ik het momenteel bij
toepas, is 77!).
Opbouw van de scriptie
In hoofdstuk 2 leg ik uit wat cranio-sacraaltherapie en qi gong voor mij
inhouden en wat de verbinding is tussen deze twee werkvormen. Om alles in
een groter kader te kunnen plaatsen, geef ik in het daaropvolgende
hoofdstuk mijn visie op de mens in verbinding. Hierin verwoord ik ook de
energetische aspecten van cranio-sacraaltherapie en qi gong, die voor mij
van belang zijn. Dat hoofdstuk was in eerste instantie wel een worsteling,
omdat ik eerst van plan was om dat voornamelijk theoretisch in te vullen.
Eigenlijk vanuit een aan mijzelf opgelegde eis en een vaag gevoel dat ik
meer grip moest krijgen op mijn ‘energetische ervaringen’. Hier liep ik dan ook
eerst behoorlijk op stuk. Alles wat ik las, vond ik te ‘technisch’ en sloot niet aan
bij mijn eigen ervaringen. Ik begon steeds enthousiast te lezen in een of ander
boek, maar haakte steeds weer af. En gaandeweg (ook na vele gesprekken
hierover met mijn man, die mij altijd weer voorhield en vroeg: ‘Wat wil je zelf?
Wat vind je belangrijk, wat voel je?’ – Vincent: bedankt!!) werd me duidelijk
dat ik helemaal niet geïnteresseerd ben in al die technische verhandelingen
4

over de werking van energievelden, hoe acupunctuur werkt of hoe je
wetenschappelijk kunt bewijzen dat de meridianen bestaan. Voor mij is
gewoon die verbinding belangrijk, de verbinding met mezelf, met het
universum en met mijn cliënt. En alleen vanuit die verbinding kan ik werken.
Alleen vanuit die verbinding kan ik de cliënt met zichzelf in verbinding
brengen en kan er een helingsproces op gang komen. Hoe dat werkt weet ik
niet, maar wel dát het werkt! Die technische uitwerking heb ik dus
achterwege gelaten, daar gaat deze scriptie gewoon niet over. Wel heb ik
iets geschreven over de uitgangspunten en de reikwijdte van die verbinding.
Maar het gaat niet om verbinding alleen. Zonder bewustzijn zal genezing m.i.
vrijwel altijd oppervlakkig blijken te zijn en niet werkelijk diep indalen in het
menselijke systeem. Voor mij is bewustzijn de sleutel en daar gaat hoofdstuk 4
dus over. Ik heb daarbij dankbaar gebruik gemaakt van het boek
Bondgenoot, de autobiografie van een immuuncel, van Henk Fransen en ook
De biologie van de overtuiging, van dr. Bruce Lipton. Zij beschrijven, ieder
vanuit een eigen perspectief, de intelligentie en het bewustzijn van
afzonderlijke cellen in ons lichaam, hetgeen perfect aansluit bij mijn eigen
visie en gevoel hierover. Omdat ik me in deze scriptie specifiek heb gericht op
de behandeling van stress en burn-out, heb ik een hoofdstuk met
achtergrondinformatie over deze onderwerpen opgenomen (hoofdstuk 5). In
de hoofdstukken 6 en 7 beschrijf ik respectievelijk mijn werkwijze in de Cranio
Plus behandelingen en heb ik een aantal cases uit mijn praktijk uitgewerkt.
Tot slot heb ik een hoofdstuk geschreven over qi gong voor de therapeut,
omdat ik heb gemerkt dat de oefeningen mij ook in mijn werk als therapeut
enorm helpen om dicht bij mezelf te blijven. Zo kan ik, naar behoefte, na
iedere behandeling beter fysieke en psychische spanningen loslaten en me
ook vóór iedere cliënt afstemmen op mezelf, het universum en de behoeften
van de cliënt. Wellicht dat collega-therapeuten ook baat kunnen hebben bij
mijn werkwijze.
Voor alle duidelijkheid, ik heb in deze scriptie zowel van de hij- als de zij-vorm
gebruik gemaakt. Soms, als dat voor mij de leesbaarheid verhoogde, heb ik
de hij-vorm gebruikt. Maar zeker in de beschrijvingen van de cases en als ik
naar mijn eigen cliënten of cursisten verwijs, heb ik de zij-vorm gebruikt,
omdat het in de praktijk bij mij meestal om vrouwen gaat (het aantal mannen
in mijn lessen en ook in mijn praktijk is zeer in de minderheid).
Het proces
Het schrijven was voor mij een heel intensief proces, soms leuk en uitdagend,
soms moeizaam en een worsteling. Ik vond het in ieder geval een heel
bijzonder en boeiend proces en, zeker niet onbelangrijk, voor het eerst van
mijn leven vond ik het leuk om een scriptie te schrijven! Het is voor een groot
deel ook een heel persoonlijk verhaal geworden, in ieder geval heel duidelijk
vanuit mezelf en mijn beleving geschreven. Dat kon voor mij ook niet anders,
qi gong en cranio-sacraaltherapie zijn voor mij geen technieken, maar een
manier van leven!
5

Ik wens de lezer in ieder geval veel plezier met het lezen en hoop dat ik je
nieuwsgierig heb gemaakt niet alleen naar cranio-sacraaltherapie, maar ook
naar qi gong.
6

Hoofdstuk 2
De verbinding tussen cranio-sacraaltherapie en qi gong
Wat is cranio-sacraaltherapie en wat is qi qong?
Je kunt die vraag natuurlijk ‘technisch’ benaderen, met andere woorden wat
voor technieken komen daarbij te pas en wat doe je concreet. En heel in het
kort zal ik dat hieronder ook aangeven, maar het gaat mij veel meer om wat
‘het met je doet’ en wat de diepere intenties en krachten zijn.
Cranio-sacraaltherapie
Het cranio-sacraalsysteem bestaat uit de hersenen, het ruggenmerg, het
dikke vlies dat daar omheen zit (dura mater) en het hersen- en
ruggenmergvocht (cranio-sacrale vocht) dat tussen die twee vloeit. Het
geheel wordt omgeven en beschermd door de botten van de schedel
(cranium) en de wervelkolom tot en met het heiligbeen (sacrum). Binnen dit
systeem bevindt zich ook het zenuwstelsel.
In cranio-sacraaltherapie werk je met het ritme, de uitdijende en inkrimpende
beweging, van het cranio-sacrale vocht. Het cranio-sacrale vocht is
essentieel voor een gezonde werking van het centrale zenuwstelsel, maar is
ook essentieel voor onze algehele gezondheid, omdat het in verbinding staat
met en invloed uitoefent op ons endocriene systeem (hormoonstelsel) en
onze organen. De bewegingen van dit vocht worden via het bindweefsel
(dat zich om elk orgaan, elke zenuw, bloedvat of spier bevindt) aan het
gehele lichaam doorgegeven. Als behandelaar kun je afstemmen op de
verschillende ritmes van het cranio-sacrale vocht, je ‘luistert’ naar het craniosacrale
systeem. Door allerlei oorzaken (fysieke, mentale, emotionele,
spirituele) zitten er vaak verstoringen in dit systeem, blokkades, energiecystes.
Daar kan het cranio-sacrale vocht onvoldoende stromen, daar wordt het in
zijn beweging geremd. Je gaat als behandelaar mee met het ritme en je
‘nodigt het systeem uit’ om weer z’n oorspronkelijke ruimte in te nemen. Je
creëert ruimte om te bewegen en je brengt de cliënt weer in contact met
haar potentieel. Dit is een heel meditatief proces, zowel voor de behandelaar
als voor de cliënt en het brengt een diepe ontspanning van het totale
systeem teweeg. In die diepe ontspanning kan het systeem weer
regenereren, met andere woorden herstellen en opladen, en kunnen allerlei
klachten verminderen of zelfs oplossen. In dit proces kunnen ook ‘stillpoints’
optreden, momenten waarin ‘het totale systeem stil valt’. Er komt dan zoveel
energie vanuit de hersenen vrij dat er sprake is van een optimale regeneratie.
Omdat er een synchroniciteit tussen het systeem van de behandelaar en dat
van de cliënt ontstaat, komen beiden in een diepe rust.
Er zijn in de bewegingen van het cranio-sacrale vocht drie ritmes te
onderscheiden:
• Het snelle ritme
Frequentie: 8-14 cycli per minuut
7

Dit meer fysieke ritme is in feite afgestemd op de buitenwereld. Het is
het ritme van de dagelijkse bezigheden. In dit ritme voel je de
bewegingen van afzonderlijke botten en weefsels op die specifieke
plek waar je je handen hebt. In dit ritme is het denken nog actief.
• Het middelste ritme
Frequentie: 2,5 cycli per minuut
In dit tragere ritme ga je vanuit de periferie meer naar binnen toe. Je
stemt je als behandelaar af op het hele lichaam in plaats van op die
ene plek waar je handen zijn. Het denken wordt vertraagd en er
ontstaat meer ontspanning in het hele systeem. Je komt al meer in
contact met de oorsprong, de bron, van iemands wezen.
• Het trage ritme
Frequentie: 100 seconden voor 1 cyclus
In dit trage ritme, waarin het bijna 2 minuten duurt om de hele cyclus
van uitzetten en inkrimpen te doorlopen, lijkt het alsof je, samen met de
cliënt, ‘verdwijnt’. Je komt in contact met wat Franklin Sills noemt, de
‘Oorspronkelijke Matrix’. Als behandelaar kun je alleen in dit veld van
energie komen met een ‘verstilde geest’ en vanuit een wijds
waarnemingsveld. Het gaat hier om volledige verbinding, cliënt en
behandelaar zijn één en toch onderscheiden.
Ik heb zelf het gevoel dat ik veel in het tweede ritme werk en regelmatig, als
vanzelf in het derde ritme glijd. Bij dat laatste verdwijnt alle gevoel van tijd en
lijken de inkrimpende en uitzettende bewegingen oneindig lang te duren. De
verbinding is dan ook heel intens en voelt voor mij vloeibaar. Etienne Peirsman
noemt dit ‘no mind’ en het is elke keer opnieuw een heel bijzondere ervaring.
Het maakt je, zoals Franklyn Sills ook zegt, nederig!
Voor mij is zowel het geven als het ontvangen van cranio-sacraaltherapie
een reis, een innerlijke reis naar je ‘Diepste Zelf, een reis naar je eigen
‘ademende midden’. Door af te stemmen op dat midden kom je in contact
met je oorspronkelijke heelheid, in dat midden kom je in contact met ‘alle
antwoorden’. Het brengt je bij je eigen essentie, daar waar alles om draait.
Cranio-sacraaltherapie spreekt het zelfgenezende vermogen aan, op alle
niveaus; fysiek, emotioneel, mentaal en spiritueel, afhankelijk van de situatie
en de vraagstelling. En dat is alleen mogelijk als je als therapeut werkelijk
verbinding maakt, verbinding met jezelf, je eigen kern en van daaruit
verbinding met de kern, het Wezen, van de ander. Dat is ook een verbinding
van hart tot hart!
Qi gong
Qi gong is een eeuwenoude bewegingsleer uit China en is er op gericht om
lichaam en geest in balans te brengen. Veel van de oefeningen hebben hun
oorsprong in het sjamanisme, waarbij de natuur hun grote voorbeeld was.
8

De bewegingen van de dieren,
de kracht van het water, de
vuurkrachten, de stilte in de
natuur inspireerden die oude
volken om te bewegen, maar
ook om stil te zijn, te mediteren.
Het gaat bij qi gong altijd om
evenwicht en balans. Balans
tussen yin en yang, tussen het
zachte, naar binnen gekeerde,
vrouwelijke yin en het meer
harde, naar buiten gerichte,
mannelijke yang 1 . Het is een
dynamisch evenwicht waarin
beide krachten elkaar nodig
hebben en elkaar in balans
houden. Het een kan niet
bestaan zonder het ander.
In de oefeningen staan adem,
beweging en bewustzijn
centraal en werken vloeiend
samen. Qi gong zorgt voor de
integratie van lichaam, geest
en ziel. Het is gericht op de fysieke en psychische gezondheid van de mens.
Volgens de Chinese geneeskunde is gezondheid niet alleen afwezigheid van
ziekte, maar ook dat je je vitaal voelt, dat je goed slaapt, dat je vrolijk bent,
soepele spieren hebt, een goede eetlust hebt, dat je zin hebt in het leven.
Kortom het is veel meer dan alleen maar niet ziek zijn. En qi gong is er op
gericht om je levenskracht, je qi (ook wel gespeld als chi) te laten stromen
zodat je je vitaler en gezonder gaat voelen. Qi (uitspraak: tsjie) betekent
adem, lucht en levensenergie. Gong (uitspraak: goeng) betekent letterlijk
oefening of oefenen. Letterlijk betekent qi gong dus oefenen met onze
levensenergie.
De oefeningen zijn ook voor ons, westerse mensen, heel toegankelijk. Het zijn
vaak eenvoudige, vloeiende bewegingen die met heel veel ‘zachte’
aandacht uitgevoerd worden. In qi gong werk je veelal met zich herhalende,
cyclische bewegingen, in een traag ritme, waardoor een zachte
(energetische) puls ontstaat. Daarnaast werk je veel met intenties en de
verbeeldingskracht. Zo versterken beweging, adem en bewustzijn elkaar in
hun effect op lichaam en geest. Er zijn ontzettend veel stromingen en stijlen,
1 Yin is letterlijk de donkere kant van de berg, yang de lichte kant van de berg. Het zijn
tegengestelde krachten die elkaar continu aanvullen.
9

dus dé qi gong bestaat niet. Zo zijn er ook ‘harde’ richtingen binnen de qi
gong, zoals de zgn. ‘ijzeren hemd’ qi gong en kung fu, maar voor mij is in
ieder geval die zachte benadering heel belangrijk, jezelf ‘uitnodigen’ om te
bewegen.
Qi gong heeft een positief effect op de bloedsomloop, de beweeglijkheid en
kracht van de spieren, de spijsvertering, maar ook op het
concentratievermogen, het evenwicht en het coördinatievermogen. Er
ontstaat een beter ‘lichaamsbewustzijn’, waardoor spanningen in het
lichaam beter en eerder gevoeld worden. Pas als die spanning gevoeld
wordt, kan ze ook bewust losgelaten worden. Daarnaast hebben de
meditatieve bewegingen een rustgevend effect. De normaal alerte geest,
die voornamelijk bètagolven produceert, komt in een ontspannen toestand
en produceert alphagolven (wakker, maar ontspannen) en soms zelfs
thetagolven (droomachtig – creatief), die het lichaam in staat stellen om te
regenereren.
Het centrum, het midden, is net als in cranio-sacraaltherapie, ook in qi gong
heel belangrijk. Alle bewegingen komen voort uit het centrum en komen
daar ook weer in terug. Ook hier gaat het om het contact met je ‘ademende
midden’. Door meditatie en door aandachtige, meditatieve bewegingen
kom je in contact met je centrum, met je ‘Diepste Zelf’.
Zoals gezegd, bij qi gong werk je met adem, beweging en bewustzijn en
vooral dat laatste is heel belangrijk. Juist omdat je alle oefeningen met
(positieve) aandacht en intentie doet, kun je de helende krachten van het
(cranio-sacrale) ritme sturen. Zo kun je bewust invloed uitoefenen op
lichaamsprocessen en je eigen gezondheid.
In het westen is er helaas een tendens van weinig lichaamsbewustzijn, met
andere woorden, mensen voelen vaak niet eens wat er zich in hun lichaam
afspeelt, laat staan dat ze er invloed op uit kunnen oefenen. Via qi gong
oefeningen leer je om je meer gewaar te worden van je lichaam en wat er
daarbinnen allemaal gebeurt. Niet alleen op fysiek niveau, maar ook op
energetisch, emotioneel, mentaal en spiritueel niveau. Zo kun je ook de
signalen van je lichaam beter herkennen en daar op inspelen. Als eerste
worden de ‘grove signalen’, zoals spierspanning, pijn en ander ongemak
beter voelbaar en herkenbaar, later zullen ook subtiele (energetische en
emotionele) gewaarwordingen optreden. Met de oefeningen krijg je in ieder
geval een instrument in handen om spanning los te laten en nieuwe energie
op te doen. En voor diegenen die er werkelijk intens mee aan de slag gaan,
biedt het ook de mogelijkheid om zich op emotioneel, mentaal en spiritueel
niveau te ontwikkelen. Die persoonlijke ontwikkeling en bewustwording is voor
mij heel belangrijk geweest en daar wil ik, zowel in mijn lessen als in de
behandelingen, ook graag andere mensen mee op weg helpen. Die zorgen
namelijk uiteindelijk voor heling op een heel diep niveau.
10

Verbinding en intentie
Qi gong en cranio-sacraaltherapie werken beiden met de levenskracht.
Sutherland noemde het trage ritme van het cranio-sacrale vocht al ‘the
breath of life’ wat voor mijn gevoel hetzelfde is wat de Chinezen ‘qi’ noemen.
En dat is ook voelbaar als je door meditatie en de oefeningen meer gaat
aarden. Hoe meer je met je aandacht naar binnen kunt gaan, hoe meer je
kunt zinken in je lichaam, hoe duidelijker de bewegingen van het craniosacrale
vocht zich kenbaar maken. In de diepe ontspanning, die op kan
treden tijdens of na de qi gong oefeningen, neemt ook het cranio-sacrale
vocht meer ruimte in, wat duidelijk voelbaar is in het heiligbeen en
staartbeen. Hier kun je namelijk de bewegingen van het cranio-sacrale vocht
heel makkelijk voelen. Het is die verbinding, de verbinding met het craniosacrale
ritme, die zorgt voor de diepe ontspanning. In die verbinding komt het
hele centrale zenuwstelsel namelijk tot rust. De qi gong oefeningen zijn
natuurlijk niet expliciet op dit ritme gericht, ik heb dat vooral zo kunnen
ervaren door mijn ‘cranio-ervaringen’, maar in essentie maakt zowel qi qong
als cranio-sacraaltherapie gebruik van dat ritme of stemt daar, bewust of
onbewust, op af en brengt je via dat ritme in contact met je centrum, je
Diepste Zelf. Het is een beweging vanuit en naar het midden en het brengt je
in contact met je innerlijke bron. Het mooie is dat die beweging vanuit het
midden overeenkomt met een heel primaire beweging in de embryonale
fase van de mens. Namelijk het ontstaan van links en rechts door de vorming
van de notochord. De notochord is de lichaamsas van waaruit zich het
centrale zenuwstelsel heeft gevormd, met andere woorden, de
groeibeweging vanuit het midden. Het leven ontvouwt zich vanuit dit
midden! En het is dat midden waar we in de oefeningen en in de cranio naar
terug gaan. Alleen wanneer je werkelijk in contact bent met jezelf, vanuit dat
midden, kun je je ook echt verbinden met ‘al wat er is’, met je omgeving, de
natuur, de mensen om je heen, je gevoelens, met het universum en met je
zelfgenezende vermogen. Het is die verbinding die zo diep helend kan
werken en je zoveel inzichten kan geven. Het is in die stilte dat de
antwoorden als vanzelf komen.
Een andere belangrijke overeenkomst tussen qi gong en craniosacraaltherapie
is het werken met de ‘zachte aandacht’, het ‘uitnodigen’
van het systeem. Voor mij wordt dat vertegenwoordigd door de ‘innerlijke
glimlach’ uit het Taoïsme. Die heeft mij vanaf het moment dat ik met qi gong
in aanraking kwam geïnspireerd. Het is een uiterst simpel, maar zeer
doeltreffend principe, namelijk dat je met zachtheid en respect kijkt naar
jezelf, de ander en naar alles wat er op dat moment is. Geen strenge blik (als
je het weer eens niet goed doet - in je eigen ogen), maar een uitnodigende
blik naar je lichaam en je geest. Alleen door zonder oordeel te kijken naar
wat er is, of het nu gaat om fysieke of psychische klachten, kan ‘het
probleem’ zich werkelijk ontvouwen, zich kenbaar maken. En pas dan
ontstaat er ruimte om te bewegen, te veranderen, te groeien. Die innerlijke
glimlach staat centraal in mijn lessen, in de cranio-sacraalbehandelingen die
11

ik geef en ook in mijn hele leven. Dat is de overkoepelende intentie waarmee
ik alles probeer te doen. Natuurlijk lukt dat niet altijd, maar het is wel de basis
waarnaar ik altijd weer terugkeer. Het is in de loop der jaren dan ook werkelijk
een levenswijze geworden.
In hoofdstuk 6 zal ik de werking van de innerlijke glimlach nog nader
uitleggen.
12

Hoofdstuk 3
Mijn visie op de mens ‘in verbinding’
De mens in verbinding
Zoals een spin in een web, is de
mens in verbinding met de
wereld om hem heen. Ragfijne
draden verbinden ons met
elkaar, met de natuur, maar
ook met de objecten om ons
heen, vaak zonder dat we dat
weten. Dus, wordt er ergens een
´draadje´ in beroering
gebracht, dan heeft dat ook
invloed op ons. De kunst is om
die verbinding positief te
gebruiken, in plaats van dat je
er voortdurend door uit je
evenwicht wordt gebracht! De kunst is ook om, via die verbinding, positieve
invloed uit te oefenen op de mensen en de wereld om je heen. Dat geldt
voor ieder mens, maar in het bijzonder voor hulpverleners of therapeuten,
omdat zij werken met mensen die in een kwetsbare positie verkeren, ‘mensen
in nood’ zo gezegd. Juist dan is het belangrijk dat je je bewust bent van de
invloed die je op de cliënt hebt. In hoofdstuk 4 laat ik zien hoe ver die invloed
kan gaan.
Voor mij is verbinding de eerste stap naar ‘heelheid’. Alleen vanuit verbinding
is het mogelijk om werkelijk te helen en om werkelijk geheeld te worden. Maar
wat houdt die verbinding nu eigenlijk in? Waar verbind je je mee en wat voor
mensbeeld of wereldbeeld ligt hieraan ten grondslag? Om mijn visie op de
mens ‘in verbinding’ duidelijk te maken, geef ik een korte uiteenzetting van
het holistische versus het mechanische paradigma en leg ik hieronder een
aantal (energetische) principes uit en hoe we die bij cranio-sacraaltherapie in
kunnen zetten voor genezing.
Mechanisch wereldbeeld versus holistisch wereldbeeld
De huidige medische wetenschap is nog steeds gebaseerd op het
Newtoniaanse model van de werkelijkheid. Hierin wordt de hele wereld, dus
de natuur, maar ook de mensen en de dieren, bezien vanuit complexe
mechanische processen. In dit wereldbeeld is de natuur doelloos, er is geen
‘hoger plan’, geen intentie. Het concept ‘ziel’ heeft hierin geen
bestaansrecht. De mens is hierin niets meer dan een ingewikkelde machine,
bestuurd door het brein en het perifere zenuwstelsel, die gezamenlijk een
soort biologische computer vormen. Vanuit dit model zijn en worden er
medicijnen en behandelmethodes ontwikkeld om in te grijpen in deze
13

‘machine’. Populair gezegd: om niet werkende onderdelen ‘weer aan de
praat’ te krijgen. In deze visie gaat men uit van een geïsoleerd ‘actie-reactie’
model. Namelijk de reactie van de mens/machine op een specifieke stof
(medicijn) of behandeling. En ook al is er een enorme vooruitgang te zien in
de medische wetenschap en kunnen we steeds preciezere ‘instrumenten’
inzetten bij de genezing van bepaalde ziekten (denk aan
laserbehandelingen, MRI’s, verfijnde neurochirurgie en de ontwikkelingen in
de farmaceutische industrie), toch worden alleen waarneembare en
meetbare activiteiten in beschouwing genomen en is het uitgangsprincipe
nog steeds de ‘mens als machine’. Het basisprincipe van een machine is dat
de functie van het geheel kan worden voorspeld aan de hand van de som
der delen. Maar in tegenstelling tot een machine is de mens meer dan een
simpele optelsom van een aantal chemische processen. Alle levende
organismen worden immers door een mysterieuze, bezielende ‘levenskracht’
tot leven gewekt. Die levenskracht is nog steeds een ´magisch´gegeven, ook
al is het inmiddels wel voor iedereen duidelijk dat hij bestaat. Iedereen die wel
eens iemand heeft zien overlijden weet dat je het onmiddellijk herkent als die
levenskracht het lichaam verlaat. En wat blijft er dan over van ons lichaam?
Niet veel meer dan een ongeorganiseerde verzameling van chemicaliën, die
blijkbaar niet meer in staat zijn om hun taken te vervullen, namelijk het in
stand houden van het levende organisme.
De huidige medische wereld werkt (nog?) niet met deze levenskracht, omdat
er nog geen acceptabele, wetenschappelijke modellen zijn die een
verklaring geven voor haar bestaan en functioneren. Maar juist met die
mysterieuze levenskracht, waar we nog zo weinig van weten, werken we als
we vanuit een holistisch principe aan genezing werken.
In oude esoterische en mystieke wereld- en mensbeelden was holisme
vanzelfsprekend. Het is de verstedelijking en later de industrialisering die het
huidige, mechanische, paradigma heeft gecreëerd en versterkt. Toch is er
nu, gelukkig, in een steeds groter wordende onderstroom in de maatschappij,
sprake van een terugkeer naar een meer holistisch denken. Nieuwe,
wetenschappelijke en semi-wetenschappelijke, onderzoeken leveren steeds
meer bewijs voor een dergelijk wereld- en mensbeeld.
Zo ontdekte Einstein als eerste dat alle materie uit energie bestaat (met zijn
beroemde formule: E=mc 2 oftewel energie is gelijk aan massa x de snelheid
van het licht in het kwadraat) en indirect dus dat mensen energiewezens zijn.
Ook het bestaan van meridianen - waarmee subtiele, voedende energie van
buiten het lichaam wordt vervoerd naar zenuwen, bloedvaten en de
organen - wordt door verschillende onderzoeken aangetoond. Richard
Gerber noemt in zijn ‘Handboek energetische geneeskunde’ de mens (en
natuurlijk de dieren en de plantenwereld) ‘netwerken van complexe
energievelden die in verbinding staan met fysieke en celsystemen’. Dit
energetische netwerk weerspiegelt de fysieke vorm en wordt georganiseerd
en gevoed door subtiele energetische systemen, die de levenskracht op het
lichaam afstemmen met behulp van o.a. de meridianen, chakra’s en nadi’s.
14

In deze visie bestaat er een hiërarchische structuur van subtiele energetische
systemen, die celstructuur en lichamelijke processen coördineren. Die subtiele
energieniveaus vormen de blauwdruk van ons fysieke lichaam. Dit komt naar
mijn idee volledig overeen met de ‘Oorspronkelijke Matrix’ van Sills. En juist op
deze subtiele niveaus ontstaan gezondheid en ziekte, zelfs voordat deze
zichtbaar en voelbaar zijn op het fysieke niveau! Dit niveau, het subtiele
energetische niveau is dus van het grootste belang voor iedereen die zich
bezig houdt met gezondheid. En deze subtiele energieniveaus kennen ieder
hun eigen trilling, zoals alles op aarde een eigen trilling heeft. Die trilling, die
frequentie, kan, naast factoren als voeding, beweging, omgeving en
erfelijkheid, beïnvloed worden door onze emoties en ons geestelijk welzijn.
Gedachtes en emoties zijn, binnen de energetische visie, immers ook gewoon
trillingen in het ‘veld’ in en om ons heen.
In de reguliere gezondheidszorg wordt ingegrepen op het fysieke vlak,
bijvoorbeeld door het vervangen van ‘zieke onderdelen’
(orgaantransplantaties) of door het opheffen van bepaalde fysieke
blokkades (toedienen van bijvoorbeeld neurotransmitters). Een meer
diepgaande, en waarschijnlijk ook meer fundamentele oplossing, ligt echter
in het aanpakken van het probleem op energetisch en spiritueel niveau.
Voorwaarde hiervoor is dat we onderkennen dat lichaam, geest en ziel één
zijn. En dat we dus op meerdere niveaus aan gezondheid kunnen werken.
Zo boven zo beneden, zo binnen zo buiten
Dit is een oud Taoïstisch gezegde, wat zoveel wil zeggen als: de hele
macrokosmos wordt als microkosmos weerspiegeld in de natuur, de dieren en
de mensen. Alle processen die we in de mens kunnen onderscheiden, zien
we in het groot ook in de kosmos om ons heen, het zijn universele processen.
Kijk alleen maar naar de opbouw van een atoom, het allerkleinste deeltje
van een chemisch element dat nog steeds alle eigenschappen van dat
element bezit (ook een atoom kun je splitsen in kleinere delen, maar die
hebben niet meer alle eigenschappen van dat element). Je ziet dan vooral
veel leegte en beweging van elektronen rondom een kern, zoals planeten
die om een ster draaien of satellieten (manen) die om een planeet draaien.
Ons hele lichaam bestaat uit atomen. Ook in ons lichaam is er, op dat kleinste
niveau, heel veel leegte.
Volgens deze, zeer holistische, visie van de oude Chinezen, houdt alles met
alles verband. Niets staat op zichzelf en alles is bezield. In die oude Chinese
traditie is een systeem ontwikkeld om deze verbanden helder te maken, te
ontrafelen. In dit systeem worden alle aspecten van de kosmos ingedeeld en
wordt duidelijk op welke manier al het leven en alle verschijnselen ontstaan
en weer verdwijnen. De ‘vijf elementen’ (hout – vuur – aarde – metaal –
water) is de benaming die zij gaven aan de vijf oerprincipes die aan de basis
van de hele natuur liggen. Deze vijf elementen zijn niet statisch, maar zijn
fases, die vloeiend in elkaar over gaan. Zo vormen ze een cyclus die zichzelf
15

steeds en overal herhaalt. Het zijn vijf vormen van energie die we in heel de
natuur en al haar verschijningsvormen terugvinden, dus ook in de mens. En
dan zowel op fysiek, emotioneel, mentaal, als op spiritueel niveau. Door
bewust met deze energie te werken, kunnen we in harmonie komen met de
elementen binnen onszelf en in het universum. Ieder element, of iedere fase,
in dit systeem wordt gekenmerkt door bepaalde kwaliteiten waar je op
verschillende manieren contact mee kunt maken. Daarvoor zijn er specifieke
oefeningen, beelden en symbolen ontwikkeld. Het gaat uiteraard niet om die
uiterlijke vormen, maar om de verbinding die je via die vormen kunt maken
met de energetische, emotionele en spirituele kwaliteiten. In hoofdstuk 6 zal ik
een aantal voorbeelden van dergelijke oefeningen uitwerken.
Mooi vind ik ook het gebruik van een hologram als illustratie van dit unieke
principe in de natuur, namelijk dat ieder deel de essentie (de frequentie, de
‘trilling’) van het geheel kan bevatten en ook weer kan reproduceren als
totaal beeld. Dat gegeven is uitstekend te gebruiken bij energetische
geneeswijzen (waar voor mij de cranio-sacraaltherapie ook onder valt). Om
dit principe te verduidelijken, hieronder een korte uitleg van de basisprincipes
van een hologram.
Holografie is van oorsprong een methode om driedimensionale voorstellingen
te maken van objecten. Het licht van een laser wordt langs twee trajecten op
een fotografische plaat geprojecteerd. Er wordt een laserstraal gericht op
een halfdoorlatende spiegel (een ‘stralensplitser’). Deze splitst de stralen in:
• een bundel die via een spiegel en een negatieve lens naar een
onbelichte fotografische plaat gaat
• en een bundel die via een negatieve lens en het object naar dezelfde
fotografische plaat gaat (de belichtingsbundel).
Een hologram van een appel maken, uit: Bronnen van licht van Barbara Ann Brennan
16

Belangrijk is dat beide lichtbundels samenvallen vlak voor of boven het
object. De golven van de ene straal vermengen zich met, en hebben invloed
op, de golven van de andere straal en creëren zo een uniek
interferentiepatroon (= elkaar kruisende lichtgolfpatronen) dat vastgelegd
wordt op de fotografische plaat.
Wanneer nu in afwezigheid van het object hetzelfde type laserlicht, vanuit
dezelfde hoek, wordt gericht op de fotografische plaat, dan zal er een
driedimensionaal beeld van het object verschijnen op de plek waar het zich
bevond bij het prepareren van de plaat. Dit lukt dankzij dat unieke
interferentiepatroon: uit de precies passende helft aan informatie en energie
die het krijgt van het laserlicht waarmee het gemaakt werd, projecteert het
de andere helft aan informatie die het in zijn structuur bevat, namelijk het
driedimensionale beeld van het object.
Een hologram van een appel projecteren, uit: Bronnen van licht van Barbara Ann Brennan
Het hologram heeft twee bijzondere eigenschappen die het tot een
fascinerend model van de werkelijkheid maakt voor alternatieve genezers.
Ten eerste, suggereert het dat het mogelijk is om objecten (of zintuiglijke
waarnemingen) om te zetten in frequentiepatronen en, op hun beurt,
frequentiepatronen weer om te zetten in objecten (of zintuiglijke
waarnemingen). Dit betekent dat objecten dus impliciet aanwezig zijn binnen
frequentiepatronen. Deze laatste kun je dus zien als de ‘diepe structuur’ of de
‘impliciete orde’ achter de gemanifesteerde vorm (de ‘Oorspronkelijke
Matrix’). Ten tweede, is er geen één op één verband tussen het
interferentiepatroon en het object, wanneer je redeneert vanuit de zintuiglijk
waarneembare wereld van het object. In plaats daarvan blijkt dat wanneer
17

je de fotografische plaat in een willekeurig aantal stukken breekt, elk
fragment alle informatie bevat om het complete object weer op te bouwen
(met behulp van het juiste laserlicht). Deze tweede eigenschap impliceert dat
het geheel aanwezig is in elk van de delen. Wel is het zo, dat hoe kleiner het
betreffende fragment, hoe kleiner het complete beeld.
Beide eigenschappen, en de suggestie die ervan uitgaat, sluiten dus heel
goed aan bij een holistisch mensbeeld. Een holografisch model van de
werkelijkheid suggereert namelijk dat je je als genezer veel beter kunt richten
op het veel essentiëlere frequentiepatroon (van bijvoorbeeld een orgaan)
dat op het object zelf (bijvoorbeeld het orgaan). En verder dat een fragment
of een deel van het geheel voldoet om als genezer het geheel te bereiken
en te helen. Je kunt je richten op één cel om het organisme als geheel te
genezen. Je werkt immers met de diepe en oorspronkelijke structuur van het
unieke frequentiepatroon dat in elk fragment aanwezig is.
Franklyn Sills ziet de levensadem, maar ook de drie verschillende
getijden/ritmes van het cranio-sacrale vocht, als een holografisch verschijnsel.
Ze bevatten alle informatie van het geheel. Afstemming op deze ritmes biedt
dus een directe ingang naar de oorspronkelijke heelheid van het systeem!
Cranio-sacraaltherapie en qi gong, in verbinding met het
energetische lichaam
Dat je dus heel goed kunt werken met één cel, of met het trillingsniveau van
de energetische blauwdruk van een mens is nu wel duidelijk, maar hoe kom
je hiermee in contact? Hoe kun je invloed uitoefenen op die blauwdruk en de
verstoringen daarin?
Zoals met alles in het leven, is er niet één weg, of dé weg, maar voor mij is
cranio-sacraaltherapie, in combinatie met mijn qi gong ervaring in ieder
geval wel een heel belangrijke weg. Cranio-sacraaltherapie biedt mij de
mogelijkheid om af te stemmen op de essentie, het wezen van de mens en
zo aan haar/zijn heelheid te werken. Het ritme van het cranio-sacrale vocht
vormt voor mij de ‘interface’ tussen het fysieke en energetische lichaam.
Door mijn intentie te richten op de diepste kern van iemand, glijd ik als vanzelf
in het tweede of derde ritme van het cranio-sacrale vocht en kom ik in
contact met het energetische lichaam. In dat contact gaat het niet om het
opheffen van fysieke blokkades, maar om de verbinding met de bron. En die
bron, iemands diepste kern, je wezen, of hoe je het verder ook wilt noemen,
die is in feite altijd ‘heel’, ongeschonden. Het leven en de omstandigheden
hebben die ongeschonden kern bedekt met allerlei lagen, waardoor er soms
ziekmakende processen op gang zijn gekomen, maar de kern, die dus op het
energetische niveau ligt, is nog steeds compleet volmaakt (‘Phantom Leaf
18

effect’ 2 ). Het is die heelheid die in de materie, in de cellen, opnieuw
geactiveerd moet worden. Het is die heelheid die opgeslagen ligt in het
geheugen van iedere cel. De fysieke structuur, die zich immers voortdurend
vernieuwt (alle cellen vernieuwen zich, sommige dagelijks, andere hebben
een meerjarencyclus) moet aan die heelheid ‘herinnerd’ worden. De totale
ontspanning in een cranio-sacraalbehandeling en de ervaringen van een
‘stillpoint’ kunnen de cliënt in contact brengen met hun bron, met hun eigen
ongeschonden kern en activeren zo het zelfgenezende vermogen van het
lichaam. Afstemming op, en verbinding met, vormen de kern van de
behandeling. Die heelheid is immers al aanwezig, maar krijgt pas weer kracht
als ze geactiveerd wordt. Je kunt het vergelijken met het cranio-sacrale ritme,
dat is er altijd, maar pas als je je erop afstemt, wordt het voelbaar.
En ook in de qi gong oefeningen gaat het om afstemming. Als docent stem ik
af op de groep en de groepsenergie en creëer ik een veilig ‘veld’. Ik ga eerst
naar mijn eigen ademende midden en stem af op mijn eigen lichamelijke
gewaarwordingen, maar ook op m’n emotionele, mentale en energetische
gewaarwordingen. En die laat ik allemaal ‘rusten in het nu’, die geef ik
gewoon alle ruimte, zonder oordeel. Dan ontstaat er als vanzelf een verstilling
in en om me heen. In die verstilde energie open ik m’n hart, voor mezelf en
voor de groep. En die combinatie, van verstilde energie samen met mijn
hartenergie, biedt de groep de warmte en de veiligheid om zelf ook ‘in te
dalen’. Ik nodig ze met verschillende oefeningen, zowel meditatie als
beweging, uit om ook af te stemmen op hun eigen ademende midden, en
op hun lichamelijke, emotionele, mentale en energetische
gewaarwordingen. Door te bewegen vanuit die afstemming creëren we als
het ware een ‘vloeiend veld’ waarin we de energie uitnodigen om daar te
stromen waar hij nodig is. Alleen als de energie vrij door het lichaam kan
stromen, kunnen blokkades en ziekte oplossen. In feite gaan we door die
trage, zich herhalende bewegingen, gecombineerd met een ontspannen
ademhaling en onze verbeeldingskracht, over op een trager cranio-sacraal
ritme. En een ervaren beoefenaar kan in bepaalde oefeningen naar mijn
mening zelfs afstemmen op het traagste ritme van het cranio-sacrale vocht.
Dit alles is een belangrijke eerste stap, maar niet de laatste!
Mijn ervaring (en natuurlijk ook de opleiding) leert dat ook het bewustzijn
hierin een belangrijke rol speelt. De herinnering aan heelheid is niet
voldoende. Het kan het proces van genezing in gang zetten, maar de geest
heeft hierin ook een taak, anders vervalt het lichaam (en de geest) alweer
snel in dezelfde fouten en valkuilen en blijft het ‘dweilen met de kraan open’.
2 ‘Phantom Leaf effect’: Door middel van Kirlian fotografie (elektrografie) is aangetoond dat
wanneer er een stuk uit een blad (in dit geval het bovenste derde deel) gesneden wordt, het
energiepatroon volledig in tact blijft, alsof het blad nog ‘heel’ is. De elektrografische opname
van het verminkte blad laat namelijk ook het weggesneden gedeelte zien, terwijl dit zelfs
vernietigd is.
uit: Handboek energetische geneeskunde van R. Gerber
19

Daarnaast is het belangrijk om te beseffen dat niet alle ziektes genezen
kunnen worden en dat het wellicht zelfs in sommige gevallen niet eens de
bedoeling is dat iemand op fysiek niveau geneest. Dat heeft te maken met
processen op een heel ander niveau, iets dat groter is dan wij zelf! Veel
belangrijker voor mij zijn dan ook de emotionele, mentale en spirituele
processen die gepaard gaan met ziekte. Genezing op die niveaus is dan veel
meer een kwestie van innerlijke rust en balans, waardoor de ziekte zelfs
zingeving in het leven op kan leveren. Het gaat dan vooral om compassie,
vanuit het hart, en zonder oordeel aanwezig zijn. Niet alleen voor mij als
behandelaar, maar uiteraard ook van de cliënt/cursist wanneer ze naar haar
eigen proces kijkt.
20

Hoofdstuk 4
Bewustzijn is de sleutel
De vicieuze cirkel
Als ik blijf kijken
zoals ik altijd heb gekeken
blijf ik denken
zoals ik altijd dacht
Als ik blijf denken
zoals ik altijd heb gedacht
blijf ik geloven
wat ik altijd heb geloofd
Als ik blijf geloven
wat ik altijd heb geloofd
blijf ik doen
wat ik altijd heb gedaan
Als ik blijf doen
wat ik altijd heb gedaan
blijft mij overkomen
wat mij altijd overkomt
Maar als ik nu mijn ogen sluit
en voel mijn ware Zelf van binnen
dan kom ik deze cirkel uit
en kan ik steeds opnieuw beginnen. Kunstwerk en foto: Andy Goldsworthy
auteur onbekend
Het energetisch lichaam bevat, zoals eerder gezegd, de blauwdruk voor het
fysieke lichaam. Blijvende verstoringen in het energetische lichaam zorgen
uiteindelijk voor verstoringen, ziektes, in het fysieke lichaam. Maar wat
beïnvloedt ons energetisch lichaam? Het mag duidelijk zijn, die vraag is niet
met een simpel antwoord op te lossen. Er zijn natuurlijk tal van factoren die
van invloed zijn op zowel het energetische als het fysieke lichaam. Ik wil me in
deze scriptie dan ook beperken. Naast allerlei externe factoren, waaronder
voeding en omgeving, is ons bewustzijn, met daaraan gekoppeld onze
gedachtes, een heel belangrijke factor bij onze geestelijke en lichamelijke
gezondheid. Voor mij is het bewustzijn de sleutel!
Het boek ‘Bondgenoot’ van Henk Fransen laat op een heel inspirerende
manier de kracht van bewustzijn, verbinding en liefde zien. Hieronder een
korte samenvatting van zijn zienswijze.
‘Bondgenoot’ beschrijft op metaforische wijze het leven van een immuuncel
binnen een mens die ernstig ziek is (hij noemt de ziekte de ‘Leegte’, maar
gaande het verhaal wordt het duidelijk dat het hier om kanker gaat). Henk
21

Fransen laat zien hoe verlammend machteloosheid kan werken. De
immuuncellen zien en voelen dat het bergafwaarts gaat met de mens, maar
weten niet wat de oorzaak is en weten niet wat ze er tegen moeten doen. In
eerste instantie distantiëren ze zich van het probleem, het is niet hun schuld
en ze kunnen er niets aan doen! Vervolgens gaan ze tegen de ziekmakende
cellen vechten, maar dat helpt niet. Het lijkt zelfs dat het er allemaal nog
erger op wordt. Totdat duidelijk wordt dat ze werkelijk contact moeten
maken met de ziekmakende cellen en dat ze ook (delen van) zichzelf er in
kunnen herkennen. Ze gaan dan niet meer tegen, maar met de cellen
vechten voor gezondheid! Het belangrijkste inzicht is de ontdekking dat liefde
helend werkt.
De innerlijke Stem (van Wijsheid) zegt tegen de immuuncel:
‘Liefste, ik houd van jou,
je bent zo mooi.’
En de immuuncel voelt zich meteen al beter. Hij kan z’n taken meteen al
beter aan en voelt zich geïnspireerd om weer z’n uiterste best te gaan doen.
Hij voelt zich gezien! Hij ontdekt ook dat het hart een heel belangrijke rol
speelt in het geheel. Hart is in staat om onvoorwaardelijk lief te hebben en die
liefde geeft een enorme kracht aan iedereen die het kan ontvangen.
Immuuncel draagt de liefdevolle gedachte van Stem uit aan iedereen en
zorgt ervoor dat zoveel mogelijk cellen in contact komen met de liefde van
het hart, zodat zij allemaal weer in staat zijn om hun taken uit te voeren.
Op zijn zoektocht naar herstel ontdekt immuuncel de kracht van de adem.
Van Longcel leert hij goed te ademen: eerst goed uitademen, zodat je alle
afvalstoffen afvoert en dan langzaam de levenskracht inademen. Van
Longcel leert hij ook dat je alles in kunt ademen, door het je voor te stellen. Zo
leert hij om kracht, liefde en vrede in te ademen.
Maar immuuncel ontdekt ook dat het hoofd, in samenwerking met het hart
het lichaam bestuurt. Met allerlei ingewikkelde elektrische en chemische
processen verwerkt het hoofd informatie uit de buiten- en de binnenwereld
en reageert daarop. Hij ontdekt dat in het zieke lijf angstige gedachtes en
negatieve gedachtes de boventoon zijn gaan voeren en hij ziet dat die een
scala van (stress)reacties ontketenen in het lichaam. Reacties die de Leegte
juist voeden en de ziekte dus verergeren. Bovendien is er nog weinig sprake
van samenwerking met het hart. Maar op het moment dat immuuncel vanuit
zijn hart uitroept: ‘mens ik houd van jou’, ziet hij een verandering optreden.
Het lichaam ontspant zich en door die liefdevolle gedachte krijgt hij weer zin
om te leven! Hij ontdekt dat positieve gedachtes het lichaam sterker maken!
Kortom Henk Fransen houdt een pleidooi voor bewust en vanuit een
liefdevolle houding contact maken met wat er is en wat je nodig hebt. Hij
onderkent hierin en gebruikt hierbij de wijsheid van het lichaam, de
intelligentie van de afzonderlijke (immuun)cellen. Het gaat hem ook om het
herstellen van de balans tussen hoofd en hart. En ik zou daar nog aan toe
willen voegen, de buik, het centrum. Die staat vanuit de Chinese filosofie
namelijk voor het doen, het handelen. Met andere woorden, je buik, het
22

dagelijkse leven, het handelen, afstemmen op je hart, je gevoelsleven en je
verbinding met de mensen en de wereld om je heen en je hoofd, het
denken, je idealen, je inspiratie.
In ´De biologie van de overtuiging´ laat Dr. Bruce Lipton in wezen hetzelfde
zien als Henk Fransen, namelijk dat onze lichaamscellen intelligent zijn en
reageren op de omgeving waarin ze leven. Omdat hij dat op
wetenschappelijke wijze aantoont, vond ik het zinvol om ook een aantal van
zijn denkbeelden in deze scriptie te verwerken.
Lipton zet op heldere wijze uiteen dat niet het DNA (met daarin onze genen)
bepalend is voor onze gezondheid en gedrag, maar het celmembraan, met
daarin de receptoreiwitten en de effectoreiwitten. Om intelligent gedrag te
kunnen vertonen, hebben cellen een functionerend membraan nodig,
namelijk de receptoreiwitten om signalen uit de omgeving op te kunnen
vangen en effectoreiwitten om die signalen om te kunnen zetten in acties. Bij
onderzoek bleek de cel nog geruime tijd door te leven als je de celkern, met
daarin het DNA, verwijdert. Terwijl de cel onmiddellijk sterft als je het
membraan verwijdert of zelfs als je alleen de receptoreiwitten of de
effectoreiwitten verwijdert. Zonder membraan kan een cel niet meer
reageren op zijn omgeving en dus geen effectief gedrag vertonen. Dit
onderzoek toont aan dat de idee dat de mens voor een groot deel door zijn
genen wordt bepaald niet klopt. De omgeving van de cellen ‘zetten de
genen aan of uit’! En die omgeving kunnen we dus met onze bewuste geest
beïnvloeden, zo blijkt uit ander onderzoek.
Lipton haalt in zijn boek een onderzoek aan van Candace Pert 3 waarin zij
ontdekte dat de meeste, zo niet alle, cellen van het lichaam ‘neurale’
receptoren hebben (neurale receptoren zijn de informatie-verwerkende
receptoren op de membranen van zenuwcellen). Met andere woorden, haar
onderzoek toont aan dat de ‘geest’ (in dit geval ‘het denken’) niet
geconcentreerd is in het hoofd, maar via signaalmoleculen in het hele
lichaam aanwezig is! Ook ontdekte zij dat emoties niet alleen ontstaan als
reactie op de omgeving, maar dat de geest via zelfbewustzijn de hersenen
kan gebruiken om ‘moleculen van de emoties’ op te wekken. Zo kan het
bewustzijn een gezonde invloed hebben op een ziek lichaam, maar even
goed kunnen, vaak onbewuste, emoties een gezond lichaam ziek maken.
Toch is het niet zo simpel als het soms wordt voorgesteld. Zo houden allerlei
spirituele stromingen, zoals bijvoorbeeld de ‘Secret’ ons voor dat we alles wat
we wensen (niet alleen in ons lichaam, maar ook in de maatschappij
daarbuiten) kunnen realiseren als we het maar met bewuste intenties ‘in het
3 Pert, Candace (een Amerikaanse neurowetenschapper) schreef het boek ‘Molecules of
Emotion: The Science Behind Mind-body Medicine’, New York 1997
23

universum zetten’. Mijn gevoel zei mij altijd al dat dat niet altijd werkt en als je
je er meer in verdiept dan wordt het ook wel duidelijk waarom niet.
Hieronder een korte uiteenzetting, gebaseerd op de ideeën van Lipton,
waarom ‘positief denken’ niet altijd werkt.
In de evolutie heeft de mens de beschikking gekregen over de prefrontale
cortex, waarmee een nieuw niveau van bewustzijn ontstond, het
‘zelfbewustzijn’, oftewel de bewuste geest. Zonder de bewuste geest zouden
we overgeleverd zijn aan ons onderbewustzijn, alle automatische en
instinctieve reacties. Deze twee delen van de geest werken heel goed
samen. Zo kunnen we als het ware op de automatische piloot autorijden en
tegelijkertijd een interessant gesprek voeren. Nu is autorijden niet bepaald
instinctief te noemen, maar het is wel een ingesleten actie die opgeslagen is
in je onderbewustzijn (tenzij je net je rijbewijs hebt en je ‘alle aandacht erbij
moet houden’). En zo zijn er natuurlijk talrijke voorbeelden van handelingen
die je doet ‘zonder er bij na te denken’ en dat is maar goed ook, anders zou
er heel veel energie verloren gaan als je voortdurend het wiel opnieuw moest
uitvinden (zonder natuurlijk afbreuk te willen doen aan mindfulness, oftewel
leven met aandacht). De onderbewuste geest is, als je kijkt naar de
neurologische verwerkingscapaciteit, miljoenen malen krachtiger dan de
bewuste geest (verwerking van 20.000.000 prikkels uit de omgeving per
seconde tegenover 40 prikkels per seconde!) . En dat is natuurlijk ook niet zo
vreemd, als je kijkt naar het aantal handelingen en instinctieve reacties die
opgeslagen liggen in dat deel van de geest en die onder andere nodig zijn
om te kunnen overleven. Maar de consequentie is wel dat wensen van de
bewuste geest (het positieve denken) het moeten afleggen tegen de
onderbewuste geest als die daarmee in conflict komen. Met andere
woorden, als een bewuste intentie of gedachte, zoals ‘ik ben goed zoals ik
ben’, of ‘ik genees volledig van mijn ziekte’ in botsing komt met een
geprogrammeerde overtuiging in je onderbewustzijn, zoals ‘ik ben slecht’ of
‘ik ben ziekelijk’. En wij hebben allemaal soortgelijke overtuigingen, die door
de opvoeding, levensomstandigheden en zelfs voor en tijdens de conceptie
ingebracht zijn. Ik wil hier nu niet verder op ingaan, maar Lipton maakt zeer
aannemelijk dat de intenties, gedachtes en emoties van de ouders al ruim
voor de conceptie van invloed zijn op het nog ongeboren en zelfs
onverwekte kind! En dat alles via de intelligentie van onze cellen en de
interactie met de omgeving in de ruimste zin van het woord, ‘het veld’. Dit is
dan ook de reden dat Chinezen al jaren voordat ze ‘aan een kind beginnen’
bezig zijn met de voorbereiding, zowel op fysiek niveau (gezonde voeding en
lichaamsbeweging) als op mentaal niveau (positieve gedachtes en
intenties).
Het belang van overtuigingen voor je gezondheid geldt niet alleen voor je
eigen overtuigingen, nee, ook de overtuigingen van je arts of andere
hulpverleners hebben invloed op je herstel. Larry Dossy levert hiervoor
overtuigend bewijs in zijn boek Helende woorden en ook Lipton geeft enkele
24

voorbeelden waaruit blijkt dat een positieve overtuiging van een arts van
doorslaggevend belang kan zijn bij genezing. Helaas heeft een patiënt of
cliënt dientengevolge ook minder kans op genezing als de arts er zelf niet in
gelooft. Lipton geeft hier een schrijnend voorbeeld van:
Clifton Meader, een arts uit Nashville, VS, had in 1974 een patiënt onder
behandeling die aan slokdarmkanker leed. In die tijd werd slokdarmkanker als
voor 100% fataal beschouwd. Er werd wel behandeld, maar iedereen in het
medische team ‘wist’ dat de slokdarmkanker terug zou komen. De patiënt
overleed enkele weken na de diagnose en in feite was niemand van het
medische team daarover verbaasd. De autopsie bracht echter aan het licht
dat er heel weinig kankercellen aanwezig waren in zijn lichaam en zeker niet
genoeg om hem daaraan te laten sterven. Er waren wat vlekjes in de lever
en een in de long, maar er was geen spoor van slokdarmkanker! De arts,
Meader, zei in een uitzending op Discovery Health Channel in 2003: ‘Hij stierf
met kanker, maar niet aan kanker’. Deze arts was al jaren bezig met
onderzoek naar het ‘nocebo-effect’, het tegengestelde van het bekende
‘placebo-effect’ en hij vroeg zich waarschijnlijk terecht af of hij en de andere
artsen de patiënt alle hoop hadden ontnomen en zo zijn kans op genezing
hadden verkleind en wellicht zelfs zijn dood (mede) hadden veroorzaakt.
Een voorbeeld met verstrekkende gevolgen! Het is dus niet alleen van belang
dat je zelf positief denkt, maar ook dat je mensen om je heen verzamelt die
geloven in de mogelijkheden van genezing. We hebben het dus niet alleen
zelf in de hand. Weer is het besef van verbinding van belang, we staan niet
op onszelf, we zijn in voortdurende interactie met onze omgeving, zowel op
fysiek als op energetisch niveau. Wat niet wegneemt dat we met onze
bewuste geest de verantwoordelijkheid hebben en moeten nemen voor ons
eigen leven. Lipton stelt ook heel duidelijk, en daar ben ik het volledig mee
eens, dat de bewuste geest de mogelijkheid heeft om bepaald gedrag te
onderbreken en een nieuwe reactie te creëren. Dit is onze ‘vrije wil’. Maar om
dit te kunnen moeten we ons in hoge mate bewust zijn van onze
overtuigingen en het daarbij behorende gedrag en ook dat valt nog niet
mee. Het is vaak niet eens duidelijk dat er sprake is van programmering, laat
staan dat je daar ook invloed op uit kunt oefenen. En toch is dat voor mij wel
de sleutel naar gezondheid en geluk. De ingang naar dit zelfbewustzijn is heel
persoonlijk, wat voor de een werkt hoeft nog niet effectief te zijn voor de
ander. Zo gebruikt de ene stroming taal (Neuro Linguistisch Programmeren)
als ingang, de ander meditatie en weer een ander het lichaam (craniosacraaltherapie,
maar natuurlijk ook bio-energetica en vele andere vormen
van ‘lichaamswerk’).
Het mooie van cranio-sacraaltherapie is dat het je in contact brengt met die
diepe laag in jezelf, die ongeschonden parel in jezelf (dus voorbij alle
‘programma’s) én met je ‘programma’s’, je onbewuste overtuigingen, én
met het zieke weefsel of de cellen zelf! Jij kunt wel beter willen worden, maar
25

wat wil die zieke maag van jou? Of wat willen die kankercellen? Hierover
meer in de uitwerking van de Cranio Plus behandelingen, hoofdstuk 6.
Maar zonder bewustzijn kun je hier niet mee in contact blijven in het
dagelijkse leven. Je moet de inzichten, verkregen in een behandeling dan
ook op de een of andere manier verankeren in het heden, in het bewustzijn.
Somato emotional release (Ser) technieken 4 binnen de craniosacraaltherapie
bieden hier natuurlijk al een ingang toe, maar voor mij is de
combinatie met visualisaties, qi gong oefeningen en coaching hét middel om
uiteindelijk tot heelheid te komen.
En nogmaals, voor mij is het in ieder geval belangrijk om zonder oordeel naar
ziekte te kijken. Natuurlijk heeft iedere
ziekte (en iedere gebeurtenis in je
leven) je iets te zeggen en het is mooi
als je die boodschappen eruit kunt
halen en er van kunt leren, maar het is
niet zo dat je dus iedere ziekte zou
kunnen voorkomen. Of, ‘dat je het
over jezelf afroept’. We weten niet
alles, we weten niet precies wat ‘ons
doel’ is. Ik geloof ook niet dat leven
zonder obstakels, zonder problemen
of zonder ziekte mogelijk is. Er is, vanuit
de taoïstische filosofie, een continu
dynamisch evenwicht tussen yin en
yang, er is geen dag zonder de nacht,
er is geen warmte zonder kou
enzovoort. Soms slaat de weegschaal
wat meer door naar de ene kant,
soms meer naar de andere kant. We
kunnen niet altijd volledig in balans
zijn, al is dat wel het streven. Als je
naar de natuur kijkt, dan zie je ook kromgegroeide bomen, zieke dieren en
disbalans en je hebt toch ook geen oordeel over die kromme boom, met
butsen en bulten! Integendeel, uiteindelijk is die boom er alleen maar mooier
en interessanter op geworden. En dat geldt ook voor ons mensen, wij worden
ook ‘mooier’, interessanter door al onze ups en downs, door alles wat het
leven ons brengt. De kunst is juist om ook in die disbalans, en dat kan zijn
ziekte of persoonlijke problemen, het evenwicht weer te hervinden.
4 ‘Door middel van deze methode wordt tijdens een cranio-sacrale sessie een gesprek
aangegaan met de wijsheid van het lichaam van de cliënt. Op die wijze kunnen diepe
emotionele blokkades tot in de cellen van het lichaam losgelaten worden.’
Uit: Cranio-sacraaltherapie voor en door iedereen, van Etienne Peirsman en Marijke Baken.
26

Hoofdstuk 5
Achtergrondinformatie over stress en burn-out
Hoe ontstaat stress en wat is stress?
Hoe stress ontstaat is niet zo makkelijk te beantwoorden en is heel afhankelijk
van de situatie, maar nog meer van de persoon die er mee te maken krijgt.
Wat voor de één geen enkel probleem is, levert voor de ander een
onoverkomelijke berg van problemen op. Dit heeft onder andere te maken
met de persoonlijkheidsstructuur, maar ook met de omstandigheden, de
leefwereld van iemand en ook met de fysieke gezondheid of juist
ongezondheid. Het gaat hierbij altijd om belastbaarheid versus belasting.
Ofwel wat kan iemand ‘dragen’ versus wat krijgt iemand ‘op z’n schouders’.
Als dat uit balans is ontstaat er stress. Een ander, vaak vergeten, aspect is de
energetische factor. En die is meestal heel ongrijpbaar. Wat maakt dat
iemand zich ‘leeggezogen’ voelt in bepaalde situaties of in contact met
bepaalde mensen. Wat gebeurt er dan op energetisch gebied en kun je
daar wat aan doen?
Dit heeft wederom te maken met ‘verbinding’. Ieder mens, dier of plant, ja,
zelfs ieder object heeft zijn eigen energieveld. En die energievelden staan
voortdurend met elkaar in verbinding. Het is dus niet zo verwonderlijk dat dat
effect kan hebben op hoe je je voelt. Blijkbaar putten negatieve situaties je
energieveld uit. Dat heeft te maken met die specifieke situatie en/of die
persoon, maar ook hoe de ‘ontvangende’ persoon in haar vel zit. Als die
goed ‘geaard’ is, kan zij meer aan en zal ze ‘negatieve’ energieën
makkelijker los kunnen laten. Als dat niet het geval is, gaat de, meer
bekende, stressreactie van start. Het is echter, juist vanuit therapeutisch
oogpunt, van belang om te beseffen dat het startpunt al op het energetische
niveau ligt. Dat biedt aanknopingspunten om ook op dat niveau iemand
sterker te maken.
Als we over stress praten, gaat het meestal over negatieve stress. Maar stress
op zich hoeft helemaal niet slecht te zijn, het maakt je alert. Stress betekent in
feite een verhoogde spanning in je lichaam, noodzakelijk om de juiste
stappen of beslissingen te kunnen nemen.
De verhoogde concentratie van adrenaline in je bloed bij stresssituaties
veroorzaakt een aantal lichamelijke verschijnselen, waaronder:
• een versnelde ademhaling en hartslag
• een verhoging van de bloeddruk
• een grotere hoeveelheid bloed naar de bewegingsspieren, ten koste
van het spijsverteringsstelsel
Onze stress-reactie is in feite dus nog steeds heel fysiek, terwijl de stressorende
factoren in het westerse leven voornamelijk psychisch of emotioneel van
aard zijn. Wij leven in een wereld waarin de bedreigingen van buitenaf vrijwel
nooit direct levensbedreigend zijn (tenzij je overvallen wordt in een donker
27

steegje!), maar toch reageert ons lichaam nog op dezelfde manier als vele
duizenden jaren geleden, namelijk met een ‘vecht- of vluchtreactie’. Dus ook
als je verbaal bedreigd wordt door je baas, ontstaat er een kettingreactie
waarbij je lichaam in een staat van paraatheid gebracht wordt. Het hele
systeem wordt gemobiliseerd door het vrijkomen van hormonen en het
onttrekken van bloed aan organen en weefsels die op dat moment niet van
belang zijn, bezien vanuit die onveilige situatie. En hoe langer de stress-situatie
aanhoudt, hoe ernstiger en chronischer de gevolgen. Vooral omdat niet
alleen de spanning lang aanhoudt, maar ook de noodzakelijke ontspanning
van het lichaam vaak ontbreekt, of onvoldoende is. We keren dus niet op
een natuurlijke wijze terug tot een ontspannen, genormaliseerde staat.
Om de gevolgen van stress duidelijk te maken zoom ik nog wat meer in op
wat er precies gebeurt in het lichaam, wanneer er sprake is van een
bedreigende situatie.
Om het lichaam te beschermen en het leven te waarborgen zijn er twee
verschillende systemen van belang. Het systeem dat ons beschermt tegen
bedreigingen van buitenaf (de HPA-as: hypothalamus-pituitary-adrenals) en
het systeem dat ons beschermt tegen bedreigingen van binnenuit, namelijk
bacteriën en virussen van onder de huid (het immuunsysteem).
De hypothalamus scheidt, in reactie op het waarnemen van de stress, de
chemische stof CRF (corticotropin releasing factor) af, die naar de hypofyse
wordt vervoerd. CRF activeert bepaalde hormoon-afscheidende cellen van
de hypofyse, waardoor deze het adrenocorticotroop hormoon (ACTH) aan
het bloed afgeven. ACTH wordt vervolgens naar de bijnieren vervoerd, waar
het als signaal fungeert voor de afscheiding van de bijnierschorshormonen,
cortisol en adrenaline. Cortisol zorgt voor omzetting van glycogeen in glucose
zodat de spieren en de hersenen gevoed worden. Adrenaline brengt het
lichaam in staat van paraatheid door o.a. de bloedtoevoer naar de darmen
en het spijsverteringsstelsel te verminderen, de hartslag te verhogen en de
ademhaling te versnellen. De bijnierschorshormonen onderdrukken
rechtstreeks de werking van het immuunsysteem om ervoor te zorgen dat alle
beschikbare energie aangewend wordt voor overleving van de
waargenomen ‘noodsituatie’. Wanneer ‘het sein veilig’ wordt gegeven, zal
het lichaam via allerlei terugkoppelingsacties weer terugkeren in de normale
staat. Nogmaals, op zich geen probleem, als de stress van korte duur is en het
lichaam inderdaad weer volledig kan ontladen, kan ontspannen. Het wordt
pas een probleem als er sprake is van langdurige, chronische stress en/of het
lichaam onvoldoende kan ontspannen (en opladen).
Zoals gezegd, onderdrukt de stressreactie de werking van het
immuunsysteem. Door het onttrekken van bloed aan de inwendige organen
remt de stressreactie de groeiprocessen in het lichaam af en verstoort zo de
aanmaak van vitale energiereserves. Wanneer dit langdurig aanhoudt en het
28

lichaam dan ook nog bloot wordt gesteld aan bedreigingen van binnenuit
(virussen en bacteriën), dan is het niet zo verwonderlijk dat er onvoldoende
energie over is om die te bestrijden. Het tweede beschermingssysteem van
het lichaam, het immuunsysteem, heeft namelijk heel veel energie nodig om
optimaal te kunnen werken (denk maar eens aan hoe uitgeput je je voelt
tijdens en na een flinke griep!). Op deze manier is stress indirect een
(mede)veroorzaker van veel ziektes.
En er is nog een ander belangrijk effect van stress, via hormonen en een
verhoogde bloedtoevoer. De stressreactie zorgt er namelijk voor dat de
achterhersenen meer geactiveerd worden. De reden hiervoor is dat de
achterhersenen verantwoordelijk zijn voor de levensondersteunende reflexen.
De activiteiten van de voorhersenen, de prefrontale cortex, waar het
bewustzijn zetelt, worden hierdoor juist onderdrukt. De prijs voor ‘overleving’ in
een stressituatie is dus een verminderd bewustzijn! Kijken we nog op een
andere manier naar de hersenen, dan zien we dat er bij een stresssituatie
voornamelijk bètagolven optreden. Bètagolven heb je nodig als je actief
bent en als je een taak wilt uitvoeren waarbij je bewuste aandacht nodig is.
Maar dan is het wel nodig dat er een goede verhouding is tussen de andere
hersengolven (alpha-, theta- en deltagolven) en de bètagolven. Bij
overactiviteit van de bètagolven en relatief weinig andere hersengolven is er
juist sprake van malende, op elkaar botsende gedachten en onrust,
waardoor helder denken niet meer mogelijk is. Het is niet moeilijk te bedenken
dat dat in feite weer nieuwe stress creëert en zo een vicieuze cirkel
produceert.
Zo kunnen langdurige spanning en negatieve stress een uitputtingsslag
worden voor ons totale systeem. We komen in een negatieve spiraal terecht
en dat heeft niet alleen lichamelijke consequenties, maar geeft ook disbalans
op emotioneel, mentaal en spiritueel niveau.
Hieronder in het kort de consequenties op lange termijn (uiteraard is er een
wisselwerking tussen de verschillende gebieden):
Lichamelijk
Als de stresshormonen vrijwel voortdurend in het lichaam aanwezig blijven,
ontstaan er vaak chronisch gespannen spieren. Nek, schouders en rug zijn
daarbij kwetsbare gebieden, maar verstijfde benen of armen komen ook
vaak voor. Iemand ‘verstijft’ in dit geval letterlijk van angst (in feite is stress
natuurlijk pure angst; angst dat je je werk niet goed doet, angst in je relatie,
angst voor ziektes, levensangst!). Maag- en darmproblemen zijn ook niet
verwonderlijk, gezien het feit dat er bloed onttrokken wordt aan het
spijsverteringsstelsel en dit dus niet optimaal kan functioneren. Andere fysieke
problemen zijn: chronisch hoge bloeddruk, slaapproblemen, hoofdpijn,
chronische vermoeidheid.
29

Emotioneel
Spanning put iemand niet alleen fysiek uit, maar ook emotioneel. Juist
doordat iemand zich lichamelijk slechter gaat voelen, kan hij ook op
emotioneel gebied minder aan. De draagkracht op dat niveau wordt dus
minder en kan leiden tot een gevoel van hopeloosheid, verdriet, angst dat je
het niet meer aankunt, starheid (hakken in het zand), maar ook cynisme en
woede. Hoe iemand reageert op langdurige stress heeft uiteraard ook te
maken met zijn karakter, voorgeschiedenis en omgeving.
Mentaal
De onderdrukking van de activiteiten van de voorhersenen hebben op de
lange duur ook consequenties voor het concentratievermogen en het
geheugen. Beiden zullen achteruit gaan als de stress lang aanhoudt. Dat kan
weer zorgen voor een verlies aan besluitvaardigheid en een verminderd
zelfvertrouwen.
Spiritueel
Uiteindelijk werken alle bovenstaande factoren door op spiritueel niveau. De
creativiteit om met de uitdagingen in het leven om te gaan wordt minder. Er
is minder wezenlijke interesse in het leven. En er treedt een verlies op van
motivatie en inspiratie in het algemeen. Zingeving in het leven is niet langer
vanzelfsprekend.
Niet echt een plaatje waar je vrolijk van wordt! Het is dus ook niet
verwonderlijk dat langdurige stress uiteindelijk voor grote problemen kan
zorgen. Bovengenoemde symptomen zijn ieder voor zich al heel belastend,
maar wanneer de klachten zich op meerdere gebieden tegelijk en
gedurende lange periode manifesteren, dan ligt een burn-out op de loer.
Burn-out
Wanneer gaat stress over in burn-out? Hier is in feite geen eenduidig
antwoord op te geven. Je kunt niet simpelweg ‘meten’ via bloed of andere
klinische methodes of iemand een burn-out heeft. Ook is er nog geen
consensus over de oorzaken en zelfs over het bestaan van burn-out. Zo schijnt
burn-out officieel niet eens te bestaan in de Verenigde Staten (terwijl de term
voor het eerst werd gebruikt door Amerikaanse psychotherapeuten Herbert
Freudenberger en Christina Maslach in begin jaren ’70). En er zit veel overlap
met betrekking tot stress-gerelateerde symptomen en sommige vormen van
depressie. Het ‘etiket’ burn-out is in feite ook niet meer dan dat, een etiket.
Het gaat er uiteraard veel meer om wat de specifieke symptomen van de
cliënt zijn en dat je deze kunt plaatsen in een groter kader. Dat kan op zijn
beurt weer houvast geven voor de manier van behandelen.
30

Hieronder een aantal symptomen die een duidelijke aanwijzing geven voor
een burn-out:
• Heftige gevoelens van
- machteloosheid: ´het leven niet meer aankunnen´
- besluiteloosheid
• Zo weinig concentratievermogen dat zelfs eenvoudige dingen doen of
regelen al (bijna) niet meer lukt.
• Extreme vermoeidheid, waardoor de minste inspanning al teveel is
(even de trap op om iets uit je werkkamer te pakken, lijkt al een
onmenselijke inspanning te vragen).
• Slapeloosheid of wel slapen maar niet uitgerust wakker worden.
• Onzekerheid, een gebrek aan zelfvertrouwen, gecombineerd met
verminderde prestaties.
• Allerlei fysieke klachten zoals:
hoofdpijn, spierpijn of stijfheid, hartkloppingen, kortademigheid,
maagpijn
Het verschil met stress is in ieder geval dat er sprake is van chronische
symptomen. Bij een burn-out is iemand duidelijk ver over zijn grenzen gegaan
en die situatie is ook niet zo snel of eenvoudig omkeerbaar. Wat vaak in jaren
is opgebouwd, is niet met een beetje extra rust of therapie in korte tijd te
verhelpen. Een eerste begin ligt in de onderkenning van het probleem en de
bewustwording van de ziekmakende oorzaken, zowel extern, de
omgeving/omstandigheden van de cliënt, als intern, de eigen ‘houding’ en
mentale en emotionele mogelijkheden.
Armando Theunisse en Clemence Leijten geven in ‘De kracht van burn-out’
een duidelijke kapstok met betrekking tot het ontstaan en behandelen van
een burn-out. Zij constateren dat er bij mensen met een burn-out altijd sprake
is van een verstoorde balans tussen wat zij noemen de Ouder en het Kind. Zij
ontdekten in hun praktijk dat een ‘burn-outer’ bepaalde eigenschappen
vermijdt en dat die eigenschappen onderling samenhangen. Bij de
eigenschappen van het Kind gaat het om passiviteit, overgave,
onbevangenheid, terwijl de eigenschappen van de Ouder gericht zijn op
controle, actief zijn, grip houden op een situatie. Zij stellen dat menselijke
eigenschappen, en daarmee samenhangend gedrag, bipolair zijn en in
potentie bij iedereen aanwezig. Ik zou dat willen vertalen met het yin en yang
aspect vanuit de Chinese filosofie, het één kan niet zonder het ander
bestaan, ze hebben elkaar nodig, zoals dag en nacht, licht en donker, warm
en koud.
31

Een paar voorbeelden van bipolaire eigenschappen (en het domein
waartoe ze gerekend worden):
Ouder Kind
Actief Passief
IJverig Lui
Extravert Introvert
Betrokken Laks
Perfectionistisch Slordig
Aardig Bits
Er ontstaat een probleem als iemand (vrijwel) alleen één kant van die
polariteit ‘leeft’. Hij kan alleen maar actief zijn en nooit eens rust nemen,
passief zijn. Iemand is altijd extravert en kan nooit eens in zichzelf keren.
Iemand is altijd voor 100% betrokken en kan geen afstand nemen en af en
toe de boel de boel laten. Kortom iemand leeft unipolair en is dus niet in
balans. De praktijk leert dat mensen met een burn-out wat dat betreft geen
maat kennen. Zij leven vooral unipolair, en wel vanuit de Ouder, en vergen
daarmee het uiterste van zichzelf.
Natuurlijk spelen de externe omstandigheden ook altijd een rol bij burn-out.
Zo kunnen problemen op het werk of in de relatie, als die lang voortduren,
iemand volledig uitputten. Maar werkdruk of emotionele problemen hoeven
niet bij iedereen te leiden tot een burn-out. De interne omstandigheden,
oftewel hoe iemand met problemen omgaat, zijn van veel groter belang.
Zoals gezegd, Theunisse en Leijten maken hier de koppeling naar de Ouder
en het Kind in ieder mens. De Ouder is de mens die denkt. De Ouder
vertegenwoordigt de controlerende, verstandige rol, terwijl het Kind voelt en
de onbevangenheid en speelsheid vertegenwoordigt. Wij hebben als mens
allebei die rollen in ons en we hebben ze allebei nodig. De Ouder zorgt
ervoor dat we verstandig en gezond eten en leven en zorgt ervoor dat we op
tijd opstaan om naar ons werk te gaan. Het Kind zorgt voor het zorgeloos
genieten van het leven, zorgt voor ontspanning en loslaten. In de ‘burn-outer’
speelt de Ouder een te grote rol en is het Kind vaak bijna helemaal afwezig.
Er is geen ruimte meer voor werkelijke ontspanning, loslaten. Er is geen ruimte
meer voor voelen, genieten. De boog staat altijd gespannen. We hebben in
potentie beide rollen in ons, maar helaas wordt er in deze maatschappij
vooral een beroep op de Ouder in ons gedaan. En die Ouder is al op jonge
leeftijd in ons gegroeid. Het zijn de normen en waarden van onze ouders en
andere opvoeders, zoals school, die we ons eigen hebben gemaakt. Zodra
het jonge kind (vanaf ongeveer 4 jaar) de wereld met het denken gaat
onderzoeken (de waarom-fase: waarom schijnt de zon, waarom moet ik naar
bed, waarom mag ik niet buiten spelen, waarom is water nat?) wordt de
Ouder in hem gewekt en ontwikkeld. En dat is uiteraard een logisch
onderdeel van het opgroeien. We hebben die Ouder nodig. Het is alleen zo
32

jammer dat met het volwassen worden, het Kind in onszelf verloren gaat!
Want ook dat Kind hebben we nodig. Na inspanning moet er ruimte zijn voor
ontspanning. Betrokkenheid is mooi, maar op zijn tijd even alleen maar
aandacht voor jezelf is ook belangrijk. Het is dus die balans die weer hersteld
moet worden bij het begeleiden van iemand met burn-out. Dit betekent dat
er in eerste instantie veel ruimte moet zijn voor passiviteit, ‘niets te hoeven’,
immers iemand met burn-out is al heel lang veel te actief geweest. Vaak zie
je dan ook dat iemand met een burn-out zo totaal ‘op’ is, dat elke
inspanning te veel is. Zo iemand kan vervallen tot bijna bewegingsloosheid.
De levenskracht, die, hoe klein of beperkt dan ook, natuurlijk toch nog
bestaat, is dan ver te zoeken. In deze fase is het vooral van belang om het
Kind in zichzelf te herontdekken. Hij moet weer leren ontspannen en zorgeloos
genieten. Als therapeut kun je helpen om de voorwaarden te scheppen
waaronder het Kind weer kan groeien en gedijen. Dan zal langzaam maar
zeker ook de energie en de innerlijke drang om ‘te bewegen’ weer
terugkeren. Dan ontstaat er ook van binnenuit de ruimte om het gedrag te
veranderen.
33

Hoofdstuk 6
Cranio Plus, een combinatie van cranio-sacraaltherapie,
qi gong, visualisaties en coaching
Cranio-sacraaltherapie is een geweldige methode om contact te maken
met iemands ‘wezen’ en kan diep helend werken. Toch merkte ik in mijn
praktijk dat ik soms behoefte had aan ‘meer’. ‘Meer’ in de zin van praktische
handvatten om de inzichten uit de cranio-sessies te vertalen naar de
dagelijkse praktijk, maar ook ‘meer’ in de zin van het stimuleren van de eigen
verantwoordelijkheid van de cliënt. En dat heb ik gevonden in de combinatie
van een aantal ‘technieken’. Namelijk het samen met de cliënt beoefenen
van qi gong en visualisaties vóór een behandeling en coaching vóór en na
de behandeling. Dit alles heeft geresulteerd in, wat ik ben gaan noemen, een
‘Cranio Plusbehandeling’. Overigens blijft dat voor mij in ontwikkeling, met
name het coachingsaspect. Ik merk dat ook de coaching soms heel diep
doorwerkt en dat we, de cliënt en ik, in die (korte) gesprekken soms ineens de
kern raken, zodat iemand daar in het dagelijkse leven mee verder kan. Maar
soms word ik ook geconfronteerd met mijn beperkingen op dat gebied (ik
heb hier geen specifieke opleiding in en wil me daar in de toekomst dan ook
nog meer in verdiepen). In sommige gevallen kies ik er dan voor om iemand
door te verwijzen, in dit geval naar mijn man, die een coachingspraktijk heeft
die heel goed aansluit bij mijn eigen benadering.
De Cranio Plusbehandeling werkt met name heel goed bij psychische
klachten, waaronder dus stress en burn-out, die ik in deze scriptie heb
uitgewerkt. Maar kan uiteraard ook ingezet worden bij angsten (in feite is
stress ook angst), depressiviteit of bij lichamelijke klachten. De kracht ligt juist
in de individuele aanpak. Het is wel belangrijk dat iemand open staat voor de
oefeningen en hier ‘contact’ mee kan maken. Dit kan met name voor
mensen die zogenaamd erg ‘nuchter’ zijn in het begin wel eens lastig zijn.
Maar uiteraard pas ik hier mijn werkwijze op aan. Bij de ene persoon kan ik
expliciet inhaken op de spirituele verbinding, terwijl ik bij de ander de
oefeningen veel meer op het fysieke vlak houd. Zo pas ik de oefeningen aan
aan de belevingswereld van de cliënt, wat de meeste kans op succes biedt.
Hieronder zal ik mijn uitgangspunten en werkwijze in grote lijnen uitleggen en
een aantal qi gong oefeningen uitwerken. In het volgende hoofdstuk
behandel ik een aantal cases om een en ander concreet te maken.
Uitgangspunten
Zoals uit hoofdstuk 5 al blijkt, is er een verschil tussen stressklachten en burnout.
In grote lijnen kun je stellen dat iemand met ‘gewone’ stressklachten
eerder in staat is om weer normaal te functioneren en bijvoorbeeld ook meer
in staat is om, tijdens het herstelproces, actief aan de slag te gaan met
oefeningen of andere ‘opdrachten’. Een ‘burn-outer’ heeft veel meer tijd en
34

aanmoediging nodig om eerst contact te maken met niets doen, of, zoals de
taoïsten zeggen, ‘Wu Wei 5 (oftewel ‘niet doen’). Bij iemand met een burn-out,
of herstellende van een burn-out, zal ik dus nog meer nadruk leggen op
passiviteit en alleen maar (stil) genieten, in plaats van actief oefenen en op
zoek gaan naar plezierige activiteiten. Dat betekent dat ik in de sessies extra
alert ben op signalen van de cliënt die wijzen op ‘jezelf vermannen’, ‘je er
weer bovenuit tillen’. Het is voor iemand met een burn-out moeilijk om zich
over te geven aan de stilte. Maar dat is juist wat er nodig is, om werkelijk te
kunnen helen. Voor mij is echter geen enkele methode ‘heilig’ en ik ga dan
ook vooral in op wat er op dat moment speelt en nodig is. Uiteraard, zou ik
bijna zeggen, zal ik zowel iemand met stress als de ‘burn-outer’ aanmoedigen
om contact te maken met het Kind in zichzelf en om daarnaar te luisteren.
Dus, in beweging komen als dat goed voelt (en dus eerst leren voelen!) en
rust nemen, passief zijn, als je systeem dat nodig heeft.
Voor de qi gong oefeningen betekent dit dat ik afstem op de cliënt en
meestal intuïtief voel wat ze nodig heeft. Soms meer intense en/of fysieke
oefeningen, soms vooral verstillende en/of meer bewustzijnsoefeningen. Vaak
is het ook even puzzelen wat er bij iemand past en ook waar iemand voor
open staat. Ik check dan ook altijd na de oefeningen en na de behandeling
wat iemand ervaren heeft en hoe ze zich daaronder voelt. Ik werk in ieder
geval altijd aan het versterken van iemands ‘basis’ en het ‘aarden’. Echt
loslaten (van spanning, pijn of emoties) kan pas als je goed geaard bent en
alleen vanuit een goede basis kun je ook weer energie opbouwen. Het
creëren van een veilig veld om je heen, zodat je niet energetisch leegloopt in
bepaalde situaties vormt ook een belangrijk onderdeel van de oefeningen.
Het allerbelangrijkste in elke behandeling is voor mij het bieden van
veiligheid, zowel bij cranio, als bij qi gong, als bij coaching. Alleen vanuit een
veilige situatie kan iemand zich werkelijk overgeven en kan iemand zich
‘openen’, maar eigenlijk is dat vanzelfsprekend.
In de cranio-behandeling zelf lijkt ‘talking to the alarmclock’ (het praten met
het alarmsysteem) een logische methode bij stress en burn-out. In die situaties
is immers het alarmsysteem ‘op hol geslagen’. Toch maak ik niet zo vaak
gebruik van deze methode. Ik heb gemerkt dat juist bij cliënten, die met
ernstige stressklachten en burn-out bij mij komen, dit niet werkt. Zij zitten zo erg
‘in hun hoofd’, dat praten tijdens de sessies erg moeilijk is en wel helemaal het
praten met de verschillende ‘apparaatjes’ in hun hoofd, zoals we bij ‘talking
to the alarmclock’ doen. Dit kan uiteraard ook aan mij liggen. Misschien past
deze methode (nog) niet bij mij. Feit is dat ik, onder andere door de
beoefening van qi gong vóór de behandeling, wel heel makkelijk een heel
intense, diepe verbinding met het totale systeem van de cliënt kan krijgen. En
5 Wu wei betekent letterlijk: ‘niet handelen tegen de aard der dingen in’ oftewel in je doen
en laten de natuurlijke weg volgen. Het gaat erom dat je aanvoelt wanneer je wel en
wanneer je juist niet moet handelen.
35

dat er in die verbinding zoveel ruimte en rust ontstaat dat er een
helingsproces op gang komt. En daar gaat het tenslotte om. Ik pas overigens
wel regelmatig Ser-technieken in mijn praktijk toe, maar daarbij richt ik me dus
niet altijd specifiek op het alarmsysteem, al komt dat natuurlijk ook wel voor.
In de beschrijvingen van de cases heb ik wel een voorbeeld van een ‘talking
to the alarmclock’ sessie opgenomen en verderop in dit hoofdstuk leg ik uit
wat een Ser-sessie in kan houden.
Werkwijze
Bij de intake van een nieuwe cliënt inventariseer ik het klachtenpatroon en de
voorgeschiedenis (het afnemen van de anamnese) en leg ik in het kort mijn
werkwijze uit. Dan volgt, in diezelfde sessie, een eerste craniosacraalbehandeling
en daarna komen we gezamenlijk tot het formuleren
van één of meerdere doelen. Afhankelijk van de situatie doe ik dan een
voorstel voor een aantal sessies (frequentie en soort) of ik breng een offerte
uit aan de werkgever van de cliënt met een behandelplan (ik heb contact
met een grote scholengemeenschap die regelmatig medewerkers naar mij
doorstuurt).
Een behandelplan kan er als volgt uitzien:
10 cranio-sacraalbehandelingen (ongeveer 1¼ - 1½ uur per behandeling)
10 Cranio Plus behandelingen (ongeveer 1¾ - 2 uur per behandeling)
Afhankelijk van de ernst van de situatie kies ik er bijvoorbeeld voor om eerst
een aantal gewone cranio-sessies te geven, om iemand helemaal tot rust te
laten komen. Bij burn-out kan het zijn dat iemand nauwelijks in staat is om
oefeningen te doen. Bij zo iemand is het belangrijk dat zij zich leert over te
geven aan de ontspanning en aan het ‘niets te hoeven’. Dan stel ik de cliënt
bijvoorbeeld voor om zo’n 3 of 4 keer wekelijks te komen en daarna de
frequentie af te bouwen. Tegelijkertijd wisselen we de gewone sessies af met
bijvoorbeeld steeds 1 of 2 Cranio Plus behandelingen. Bovenstaand traject
kan dan een periode beslaan van 6 – 12 maanden.
Een Cranio Plusbehandeling kan er in grote lijnen als volgt uitzien:
• (Coachings)gesprek over bijvoorbeeld knelpunten in het dagelijkse
leven, eigen houding, communicatie, overtuigingen (+ 15-30 minuten).
• Qi gong oefeningen (+ 30 minuten)
• Cranio-sacraalbehandeling, eventueel gecombineerd met Ser
technieken en/of visualisaties (+ 45-60 minuten).
• Nabespreking bijvoorbeeld over de inzichten tijdens de behandeling
en de inpassing daarvan in het dagelijkse leven (+ 15 minuten).
36

In de gewone cranio-sacraalbehandelingen pas ik ook visualisaties, Sertechnieken
en incidenteel ook coaching toe. Het verschil met de Cranio Plus
ligt dus met name in de qi gong oefeningen.
Somato emotional release
Somato emotional release (Ser) is een techniek binnen de craniosacraaltherapie
die je in staat stelt om contact te maken met de wijsheid van
het lichaam. Je ‘praat’ hierin met de lichaamscellen, de organen, de
energiecyste of met de emoties, vanuit het besef dat onze lichaamscellen
hun eigen intelligentie hebben en vanuit het besef dat alles bezield is. Deze
techniek sluit dus perfect aan bij de Chinese zienswijze, waarin ook organen
een ziel hebben. Vanuit de diepe ontspanning die optreedt tijdens een
cranio-sacraalbehandeling, maak je contact met een onbewuste laag in
iemands persoonlijkheid. Zo kan het zijn dat iemand met haar bewuste geest
ervan overtuigd is dat ze wil genezen, maar dat er in het lichaam cellen of
organen zijn die daar anders over denken. Dat kan te maken hebben met
hetzij trauma’s uit het verleden, hetzij diepe, innerlijke overtuigingen die zich
al jong in iemands wezen hebben genesteld. De kunst is om de boodschap
van die cellen of dat weefsel boven water te krijgen en te kijken of we
eventuele ‘verkeerde’, of inmiddels achterhaalde denkbeelden of
overtuigingen kunnen vervangen door meer positieve, helende ideeën.
Vanuit die transformatie ontstaat dan ruimte om te helen.
Wanneer iemand hier voor open staat, dan kan het een heel krachtige
techniek zijn, die voorbij het normale, gecontroleerde denken gaat. Bij een
juiste toepassing en begeleiding werken de beelden en gevoelens bijzonder
helend. Het werkt echter niet altijd en niet bij iedereen. Wanneer iemand
teveel ‘in zijn hoofd zit’, dan kan het vrij lastig zijn om toegang te krijgen tot
die diepere laag. En soms is er gewoon wat meer tijd voor nodig. Zoals eerder
aangegeven, het is mijn ervaring dat vooral mensen met een hevige burn-out
het moeilijk vinden om zich hier helemaal aan over te geven, terwijl ze wel in
die diepe ontspanning komen. Uiteraard heeft het geen zin om dit te
forceren. Ik maak in mijn praktijk regelmatig gebruik van Ser-technieken, vaak
spontaan tijdens een sessie, soms ook van te voren besproken, maar ik bekijk
altijd per cliënt en per situatie of ik hier mee kan en ‘moet’ werken.
Qi gong en visualisaties
In vrijwel alle oefeningen maak ik ook gebruik van (korte) visualisaties. Door
mijn instructies tijdens de oefeningen wordt de verbeeldingskracht van de
cliënt aangesproken en moedig ik haar aan om met positieve intenties te
werken. Woorden als: ‘je handen zijn zacht en open, je streelt als het ware de
lucht om je heen’ en ‘je benen zijn grote open kanalen naar de aarde,
waardoor je afvalstoffen los kunt laten en nieuwe, verse energie op kunt
nemen’, spreken een ander, meer creatief en speels, denken aan dan in het
dagelijkse leven gebruikelijk is. Dat helpt iemand om in een meer
ontvankelijke staat te komen en het leert iemand om met een positieve
37

intentie de energie te sturen naar die plekken in het lichaam die dat nodig
hebben. In de qi gong zeggen wij: ‘waar je aandacht gaat, daar gaat de
energie’. Verder maak ik bij sommige cliënten ook gebruik van visualisaties
tijdens de cranio-behandeling. Dan gaat het meestal om het bieden van
veiligheid en bescherming (bijvoorbeeld een zacht licht naar binnen laten
stromen en als een veilig veld om je heen zetten).
De oefeningen die ik uit mijn qi gong lessen haal en aanpas aan de
individuele behoefte en mogelijkheden van de cliënt zijn in grote lijnen
gericht op:
• Meer in je basis komen – zelf bewust contact maken met je eigen
centrum en uiteindelijk met je ‘Diepste Zelf’
• Spanning loslaten en positieve energie opnemen
• Meer lichaamsbewustzijn
• Zelfinzicht
• Vergroten van basisvertrouwen in jezelf en je eigen lichaam
• Zelf verantwoordelijkheid nemen voor je eigen gezondheid
Alle oefeningen hebben hun uitwerking op het totale lichaam-geest systeem
en brengen je in een meer ontvankelijke staat (alphagolven), maar er zijn
natuurlijk wel accentverschillen. Zo hebben sommige oefeningen een extra
sterk ‘aardend’ effect en zijn andere oefeningen meer gericht op het loslaten
van spanning, of op het creëren van soepelheid in een bepaald gebied van
het lichaam of in bepaalde organen. Vanuit de Chinese zienswijze is alles met
alles verbonden en bestaan er correlaties tussen de organen en andere
domeinen, zoals emoties, mentale- en spirituele processen. Wanneer je
bijvoorbeeld werkt met de ‘helende klanken’, dan breng je met een
bepaalde (subvocale) klank, zoals de nierklank (tsjoee), het bindvlies om de
nieren in trilling, waardoor je een overmaat aan hitte en afvalstoffen uit de
nieren af kunt voeren, wat de gezondheid van de nieren bevordert. Dat heeft
dus een direct, fysiek effect. Maar daarnaast maak je ook contact met het
emotionele domein van de nieren, namelijk angst. Zo kun je via de nierklank,
gecombineerd met een bepaalde houding en beweging, angst en stress
loslaten. Op mentaal gebied maak je contact met een zachte alertheid en
op zielsniveau verbind je je met je eigen bron, een weten, diep van binnen.
Je maakt contact met je ‘eigen wijsheid’. Zo kun je, met de oefening van de
helende klanken, contact maken met alle organen en de bijbehorende
kwaliteiten en jezelf op alle niveaus in balans brengen. In feite werk je op
deze manier met de intelligentie en zelfs met de ziel van de cellen en
organen. En zo zijn er nog veel meer correlaties door middel van geluiden,
bewegingen, kleuren, de elementen en de planeten. Allemaal ‘trillingen in
het veld’, die, vanuit microniveau (lichaamscellen, organen, andere fysieke
systemen) in verbinding staan met de macrokosmos (de elementen, de
planeten).
38

Voor alle oefeningen geldt dat ze vanuit die zachte aandacht, vanuit een
innerlijke glimlach, gedaan worden. Vanuit je hart, zonder oordeel. Die
innerlijke glimlach is wezenlijk voor de juiste uitwerking van de oefeningen.
Daarom beschrijf ik hieronder wat er, volgens de taoïstische zienswijze,
gebeurt in lichaam en geest als je ‘innerlijk glimlacht’.
Volgens de oude taoïstische meesters scheiden je organen bij een innerlijke
glimlach een honingachtige stof af die je hele lichaam voedt. Als je in je
organen of in andere delen van je lichaam glimlacht, dan krijgt dat gebied
meer ruimte en zal dat gebied zachter en vochtiger worden, waardoor het
beter gaat functioneren. Bovendien versterkt de innerlijke glimlach specifiek
de thymusklier en versterkt zo dus je immuunsysteem. De thymus produceert
namelijk T-en B-lymfocyten, die verantwoordelijk zijn voor de herkenning en
bestrijding van ‘vreemde’ stoffen in het lichaam (virussen, bacteriën e.d.).
De innerlijke glimlach begint in feite in je ogen en dat is belangrijk omdat je
ogen verbonden zijn met het autonome zenuwstelsel. De ogen zullen in een
stress-situatie als eerste de signalen uit de omgeving opvangen en de vecht-
/vluchtreactie in werking zetten. Door je ogen ‘zacht’ te laten worden, door
ze helemaal te ontspannen, kun je dus je hele lichaam ontspannen. Door je
ogen te ontspannen geef je in feite aan je lichaam het ‘sein ‘veilig’!
En dan volgt hieronder een beschrijving van een aantal oefeningen die ik
regelmatig gebruik. Het is uiteraard slechts een greep uit de talloze
oefeningen die er zijn.
Aarding en aandacht voor de onderste tantien (het buikgebied, je ‘centrum’):
De ‘Innerlijke glimlach’
Er zijn allerlei, soms erg specifieke of ingewikkelde, methodes om de innerlijke
glimlach te beoefenen en te sturen naar specifieke delen of organen in je
lichaam. De meest simpele is als volgt:
Ga ontspannen rechtop zitten met je handen losjes in je schoot of op je
bovenbenen. Breng je aandacht naar de zitbotjes, laat die als het ware
zachter worden en zink daar wat dieper in weg. Je ademt ontspannen naar
je buik toe en je ontspant de liezen, bovenbenen, knieën, onderbenen,
enkels en je glijdt met je aandacht in je voeten. Ontspan je voeten in de
aarde. Ook de handen helemaal ontspannen op de dijen, vingers los, polsen
los, onderarmen, ellebogen, bovenarmen helemaal ontspannen. Schouders
zacht en breed. Je kin trek je een klein beetje naar binnen (onderkin) en je
hoofd zit met een draadje aan de hemel. Er is lengte in je wervelkolom. Laat
je ademhaling tot rust komen en ontspan je ogen. Laat je ogen helemaal
zacht worden en laat ze maar wat dieper in je oogkassen wegzinken, alsof ze
op een bedje van mos liggen. Denk dan aan iets prettigs, iets waarvan jij
moet glimlachen (bij voorkeur een ‘neutraal’ beeld, bijvoorbeeld een mooie
plek in de natuur). Trek je mondhoekjes een klein beetje op, richting je oren,
39

en voel hoe die glimlach je hele gezicht ontspant en zacht maakt. Laat dan
die ‘glimlachenergie’ naar beneden glijden, naar je hart. Glimlach in je hart.
Laat je hart zacht en warm worden en open je hart voor jezelf en voor alle
levende wezens op aarde. Stuur dan de glimlachenergie naar plekken in je
lichaam die aandacht nodig hebben. En eindig met een glimlach in je buik.
Chi-bal heuprotatie
Ga ontspannen staan, voeten op schouderbreedte, 1 hand op heiligbeen
(handrug), 1 hand op schaambeen (handpalm), aandacht naar de ruimte
tussen je handen, diep in het bekken. Je visualiseert daar een gouden chibal
(een bal van energie) en die laat je naar achteren en naar voren rollen,
waardoor het bekken kantelt. Speel daar wat mee. Vervolgens zet je de
handen in je zij en laat je de chibal van links naar rechts rollen. Dan laat je de
armen losjes langs je lichaam hangen en laat je de chibal in het bekken rond
gaan, eerst kleine cirkels en als het goed voelt uitbreiden naar een grotere
cirkel. Laat die chibal, met langzame, trage bewegingen, het hele
bekkengebied warm en zacht maken en opschonen. Je schouders blijven
ontspannen en recht naar voren, alleen je heupen draaien rond. En je ademt
rustig door! Dan maak je de bewegingen weer wat kleiner, je spiraalt terug
naar het midden, totdat je uiteindelijk in het midden tot stilstand komt. Hier
rust je even en dan ga je de andere kant op.
Navel-Ming men openen
Je zit ontspannen rechtop, op de zitbotjes. Je voeten diep in de aarde, je
hoofd hoog in de hemel, je kin een klein beetje naar binnen getrokken
(onderkin), je schouders ontspannen, lengte in je wervelkolom. Plaats 1 hand
op de navel (handpalm) en 1 hand (handrug) op de Ming men(energiepunt
op de wervelkolom tegenover de navel) en breng je aandacht naar de
ruimte tussen je handen – neem even de tijd om met je aandacht in dat
gebied te zinken. Dan maak je op de inademing een holle rug en op de
uitademing een bolle rug (je duwt de Ming men naar buiten). Je kantelt dus
steeds je bekken naar voren en naar achteren. Houd de beweging en de
ademhaling zacht en ontspannen, forceer niets! Maak dat hele gebied zacht
en warm, open, vanuit die zachte beweging en de ademhaling. Dan rust je in
het midden. Je kunt op de uitademing de nierklank maken (tsjoee), waarmee
je spanning uit de nieren weg laat stromen.
Centreren (staand of zittend)
Je staat of zit ontspannen rechtop, met je handen losjes op elkaar op de buik
(net onder de navel). Je laat je rechterhand loskomen, die drijft zijwaarts
omhoog tot boven je hoofd en dan via de middenlijn (voor je gezicht, romp),
naar beneden ( vingertoppen wijzen naar boven en je handpalm wijst naar
links), tot op de buik, dan wissel je van hand. Dus je linkerhand drijft omhoog
en middenvoor naar beneden, naar je buik. Dit doe je een paar minuten,
terwijl je probeert contact te maken met die verticale as, die verbinding
40

tussen hemel en aarde. Voel die middenlijn dwars door je lichaam en voel of
je werkelijk in dat midden staat of zit. Nodig jezelf uit in dat midden!
Loslaten van spanning
Schudden
Je staat ontspannen rechtop, voeten op schouderbreedte, knieën
ontspannen en licht gebogen, gewicht goed over beide voeten verdeeld.
Maak eerst een mooie verbinding, een wortelstelsel, vanuit je voetzolen, diep
de aarde in. Laat dan vanuit je voeten een lichte schudbeweging opkomen.
Je veert zachtjes door je knieën, zonder dat je voeten loskomen van de vloer.
Je laat alle spanningen of overtollige energie via je voeten en het
wortelstelsel vanuit je voetzolen wegstromen, diep de aarde in. Je laat je
adem los en met de uitademing kun je wat geluiden maken (‘zuchten,
kreunen, steunen’ of zachtjes door het middenrif giechelen, of doen alsof je
achterop een fiets zit, op een hobbelige weg en je adem er met horten en
stoten uitkomt: huuuuh). Op die manier ‘kijk’ je, met een glimlach, naar
verschillende delen van je lichaam: je enkels, onderbenen, knieën,
bovenbenen, bekken en bekkenbodem, rug, buik, middenrif, organen,
handen, armen, nek, hoofd. Tenslotte schud je nog een paar keer goed door
en dan laat je de beweging langzaam verstillen, totdat je bijna stil staat en in
een zachte wieging komt. Je armen hangen losjes langs je lichaam en je
vingertoppen wijzen naar de aarde. Alle overtollige energie en spanning
vloeien weg, vanuit je vingertoppen, de aarde in.
Chi zelfmassage
Je staat ontspannen rechtop, voeten op schouderbreedte, knieën
ontspannen en licht gebogen, gewicht goed over beide voeten verdeeld. Je
kunt de handen warm wrijven en de vingertoppen activeren door ze zacht
tegen elkaar te duwen. Houd je kaken ontspannen, je mond een klein stukje
open. Begin met je gezicht. Klop ritmisch en ontspannen met je vingertoppen
de kaakgewrichten, onder- en bovenkaak, het hele gezicht, de schedel, de
schedelrand en vanuit de schedelrand aan weerszijden van de nekwervels
omlaag. Klop ook de voorkant van de hals, het hele keelcentrum, zachtjes
los. Trommel met losse vuisten de borstkas los en activeer ook de thymusklier,
achter het borstbeen. Open de linkerhand en klop met de rechtervuist
longpunt 1 (het eerste punt van de longmeridiaan) links in de ‘schouderlies’
en vervolgens met de vlakke hand de hele binnenkant van de linkerarm tot
en met de vingers. Draai de hand om en klop via de buitenkant van de arm
terug naar boven. Hetzelfde op de rechterarm.
Dan buig je wat voorover en klop je aan weerszijden van de wervelkolom,
uitwaaierend naar buiten. Klop en wrijf ook de nieren warm, de bekkenrand
en het heiligbeen. Dan klop je de billen stevig los en vervolgens de
achterkant van de benen (stevig in de knieholtes) dan over de voet, via de
grote teen, de wreef, over de voorkant van de benen terug omhoog.
Vervolgens hetzelfde langs de buitenkant van de benen, over de voet en
41

langs de binnenkant van de benen terug omhoog. Klop de liezen zachtjes los
en open. En dan nog een paar keer ‘rondje buik’ (niet te hard!): rechts onder
beginnen, naar boven en dan naar links en vanaf linksboven weer terug naar
beneden en weer naar rechts (we volgende loop van de dikke darm). Rond
rustig af en laat je armen losjes langs je lichaam hangen. Voel rustig na. Wees
je bewust van je hele lichaam, de binnenkant en de buitenkant van je
lichaam.
Contact maken met je eigen kracht
Shaolin oefening (contact met ‘zachte kracht’)
Je staat ontspannen rechtop, voeten op schouderbreedte, knieën
ontspannen en licht gebogen, gewicht goed over beide voeten verdeeld.
Breng extra aandacht in de nieren. Adem in, je handen drijven voorwaarts
omhoog, tot boven je hoofd, daar maak je losse vuisten. Adem uit terwijl je
vuisten aan weerszijden van je hoofd naar beneden gaan. Bij je middel breng
je de ellebogen naar achteren, waardoor de onderarmen evenwijdig komen
aan de grond. Dan adem je in en open je je handen (handpalmen wijzen
dan naar boven) en breng je de handen (nog steeds aan weerszijden van je
lichaam) omhoog, tot net onder de schouders (schouders blijven laag!). Dan
keer je de handpalmen naar beneden en terwijl je uitademt ‘duw’ je de
handen naar beneden (visualiseer kolommen van energie, die door je benen
naar de aarde gaan). Dit herhaal je een aantal keren en dan volgt een
variatie. Het eerste deel is hetzelfde, maar in de variatie breng je de
geopende handen niet zo ver omhoog en bij de uitademing ‘duw’ je de
energie (vanuit de nieren) naar voren. Op de uitademingen kun je een
aantal keren de nierklank maken: tsjoee. Dat geeft extra kracht aan de
oefening. Je rondt rustig af en je voelt nog even na.
Het Gouden Ei.
Je staat ontspannen rechtop, voeten op schouderbreedte, knieën
ontspannen en licht gebogen, gewicht goed over beide voeten verdeeld.
Terwijl je inademt, drijven je handen voorwaarts omhoog, met bij iedere hand
de vingertoppen bij elkaar, alsof je iets oppakt (handen als een ‘vogelbekje’).
Je neemt, in gedachten, gouden draden mee omhoog, voor en achter je
lichaam. Je handen drijven helemaal omhoog, tot boven je hoofd en zweven
dan, op de uitademing, zijwaarts naar beneden, met de handen ‘open’
(handpalmen naar de aarde). Je zet die gouden energie om je heen, als een
gouden ei. Herhaal de bewegingen en visualiseer steeds een gouden licht
dat je om je heen zet, als een veilig veld. Laat de energie ook onder je
voeten doorlopen. Dan rond je rustig af, je legt je handen op elkaar op je
buik, net onder je navel en je houdt contact met dat gouden ei. Voel of jij in
het midden staat. Nodig jezelf uit in dat midden.
42

Coaching
In de (coachings)gesprekken nodig ik de ander uit om met een open, niet
oordelende houding te kijken naar wat er op dat moment in haar leven
speelt. Het valt mij op dat sommige mensen geneigd zijn naar sociaal
wenselijke antwoorden op mijn vraag, ‘hoe is het de afgelopen tijd gegaan’,
of ‘heb je nog effecten bemerkt van de vorige sessie’. In eerste instantie is het
(vaak zeer snelle) antwoord: ‘goed!’, ‘niets bijzonders geweest’. Bij rustig en
open doorvragen blijkt dan vaak dat het helemaal niet zo goed gaat, maar
dat ze hier liever niet bij stil willen staan. Of dat ze wel het gevoel hebben dat
het niet zo lekker loopt, maar ze weten niet waar dat aan ligt en kunnen het
soms moeilijk onder woorden brengen. Het gaat mij bij die gesprekken dan
vooral om het op gang brengen van een bewustwordingsproces. Mijn vragen
zet ze vaak aan het denken, wat overigens in eerste instantie erg
confronterend kan zijn. Mijn ervaring is dat iemand soms erg kan schrikken
van het feit dat er allerlei onbewuste angsten of verdriet of boosheid naar
boven komen. Maar ik maak op een heel zachte manier duidelijk dat alleen
na bewust contact te maken met wat er speelt, je hier ook iets mee kunt
doen. Dat wat zich helemaal afspeelt in het onderbewuste is volledig
ongrijpbaar, maar werkt wel door in het bewuste leven!
Ik laat de cliënt zoveel mogelijk zelf onderzoeken wat er speelt en reik
hoogstens wat middelen aan om hiermee zelf aan de slag te gaan. Zo geef ik
wel eens ‘huiswerk’ in de vorm van het schrijven van een brief over
onopgeloste zaken in het verleden (puur voor zichzelf, dus niet om
daadwerkelijk te versturen, al is dat natuurlijk wel een optie) of het creëren
van een eigen, rustige plek in huis. Of we gaan onderzoeken waar iemand
echt onbekommerd van kan genieten (het Kind in zichzelf ontdekken) en hoe
ze dat vorm kan geven in het dagelijkse leven. Mijn rol is vooral gericht op
positieve aandacht geven en stimuleren van eigen initiatieven.
43

Hoofdstuk 7
Praktijkcases
Bij de beschrijving van de cases heb ik gebruik gemaakt van fictieve namen.
De eerste twee cliënten in deze cases zijn via hun werkgever bij mij gekomen.
Dat betekent dat ik een intake houd, waarin ik eerst de klachten
inventariseer, zelf iets vertel over mijn werkwijze en vervolgens de cliënt laat
kennis maken met mijn behandelwijze. Aan het einde van de sessie
bespreken we of mijn manier van werken aansluit bij de cliënt en geef ik een
eerste, grove, opzet van het behandelplan. Dan bespreek ik ook de
mogelijkheid van de Cranio Plus behandelingen en schat ik in of dat bij die
persoon zinvol is en past. Als we hier overeenstemming over hebben, maak ik
een offerte voor de werkgever, met een kort behandelplan en wacht op hun
toestemming om met de behandelingen te beginnen. Hieronder heb ik de
behandelplannen, als ook de evaluaties aan het eind, zoals ik die aan de
werkgever heb gestuurd, in de beschrijvingen opgenomen. Uiteraard schets
ik in mijn evaluaties naar de werkgever altijd alleen de grote lijnen van het
proces en de resultaten, in verband met de privacy van de cliënten.
Case 1
Carla (51 jaar) kwam op 28 augustus 2009 bij mij via haar werkgever, een
scholengemeenschap. Zij was sinds januari 2009 met een burn-out thuis, maar
was inmiddels wel weer op basis van arbeidstherapie 6 begonnen. Het
lesgeven vond ze wel weer leuk, maar ze had nog heel erg weinig energie en
allerlei spanningsklachten, zoals onrustgevoelens, alsof ze een uitgerekt
elastiekje was, spanning in haar buik en maag, nek- en schouderklachten en
slecht slapen. In de intake geeft ze aan dat het ‘best wel redelijk gaat’, maar
dat ‘ze er nog niet is’. Ze heeft van haar werkgever het advies gekregen om
bij mij een traject te doorlopen, om te voorkomen dat ze weer stuk loopt op
het werk.
In de intake hebben we haar situatie doorgesproken, waarbij ze ook vertelde
dat ze relatieproblemen heeft (dominante man) en dat ze hiervoor ook in
therapie zijn geweest. In het gesprek valt mij al direct op dat ze de
problemen die ze heeft erg relativeert. Ofwel, ze ‘mogen er niet echt zijn’.
Van de spanning in haar nek en schouders zegt ze: ‘het is er wel, maar ik heb
er eigenlijk niet echt last van’. Na de behandeling geeft ze aan dat ze het als
prettig heeft ervaren, maar dat ze zich er nog niet helemaal aan kon
overgeven. Ze geeft tevens aan open te staan voor de oefeningen, al heeft
ze nog nooit iets dergelijks gedaan.
6 Arbeidstherapie wil zeggen dat je niet (al) je gebruikelijke taken verricht en/of niet in je
gebruikelijke arbeidstijd werkt. Met andere woorden, je werkt met aangepaste taken en/of
een aangepast rooster, zonder, of met weinig loonwaarde (het ziekengeld loopt dus door).
Dit betekent in de praktijk vaak dat de werknemer ook minder druk om te presteren ervaart.
44

Hieronder het behandelplan zoals ik dat aan de werkgever heb gestuurd:
Behandelplan Carla
Doel van de cliënt, cq. de behandeling:
Door een burn-out heeft Carla nog steeds last van veel spanning en onrust,
die zich ook vertalen naar lichamelijke klachten en slaapproblemen.
Daarnaast is het voor haar steeds duidelijker geworden dat ze moeite heeft
met ´voor zichzelf opkomen´ en het maken van keuzes, wat uiteraard ook
weer spanningen veroorzaakt.
Het doel van de behandelingen ligt vooral in het bieden van een diepe
ontspanning, waarin ze zowel psychisch als lichamelijk weer ´op kan laden´.
Daarnaast zullen we, vanuit het rustpunt in haarzelf, werken aan het
verstevigen van haar basis. Vanuit die basis en stabiliteit kan ze problemen,
zowel privé als zakelijk, beter aanpakken en kan ze leren bestaande patronen
te doorbreken.
Werkwijze
Cranio-sacraaltherapie is een manuele therapie die bestaat uit het luisteren,
volgen en waar nodig stimuleren van het cranio-sacrale ritme, het ritme van
het hersen- en ruggenmergvocht. Hierbij kan ook gebruik gemaakt worden
van Somato Emotional Release technieken om emotionele patronen los te
kunnen laten/te veranderen.
Langdurige spanning, trauma’s, maar ook fysieke klachten kunnen het
cranio-sacrale ritme beperken/belemmeren. Door in de behandelingen het
natuurlijke ritme te herstellen ontstaat er een diepe ontspanning, zowel in
lichaam als geest. In die diepe ontspanning komt het zelfgenezende
vermogen van het lichaam vrij. Hierdoor kunnen zowel lichamelijke, als
psychische blokkades oplossen en komt er ruimte om ook het energieniveau
te herstellen. Dit proces kan zowel in stilte als in dialoog (Somato Emotional
Release) plaatsvinden, afhankelijk van het proces en van de cliënt. Ik ga per
behandeling in op wat er op dat moment nodig is.
Ik stel voor om naast de gewone cranio-sacraalbehandelingen (7), ook een
aantal langere sessies (8) in te plannen. Hiermee wil ik haar een handvat
aanreiken om door middel van ontspannings-, c.q. energetische oefeningen
ook thuis te kunnen werken aan haar klachten. Ik gebruik hiervoor oefeningen
uit mijn Qi Gong lessen.
Qi gong is een Chinese bewegingsleer, waarbij het gaat om balans tussen
lichaam en geest. Adem, beweging en bewustzijn staan hierin centraal. Door
de oefeningen, die aangepast worden aan de individuele behoefte, wordt
de cliënt zich steeds beter bewust van haar lichaam. Ze leert hoe ze spanning
opbouwt en vasthoudt, maar vooral, hoe ze die weer los kan laten.
I. van Breemen, 31 augustus ‘09
45

Sessies:
In de tweede sessie geeft Carla aan dat alles haar erg veel energie kost, dat
ze concentratieproblemen heeft en dat haar geheugen haar regelmatig in
de steek laat. Ze voelt zich dom. Bij doorvragen blijkt dat ze altijd een slecht
zelfbeeld heeft gehad; haar vader was vrij streng en weinig positief naar z’n
kinderen, het was nooit goed genoeg.
Op mijn vraag: ‘hoe voel je je nu?’ Geeft ze in eerste instantie antwoord met
‘goed’. Maar eigenlijk voelt ze niet echt haar lichaam, ze is zich niet bewust
van de spanning en vindt het moeilijk om hier contact mee te maken.
Mijn ‘huiswerk’: neem de tijd om te voelen wat er is en geef dat alle ruimte,
zonder oordeel. En dat geldt ook voor de concentratie- en
geheugenproblemen. Ook daar naar kijken zonder oordeel!
De behandeling gaat dit keer al dieper, Carla heeft ook minder last van de
omgevingsgeluiden. Ze voelt zich veiliger.
In de derde sessie staan ook de individuele oefeningen op het programma.
In het voorgesprek geeft Carla aan dat het al beter met haar gaat, maar bij
doorvragen, o.a.: ‘waar merk je dat aan’, ‘wat gaat er op dit moment goed
en wat gaat er minder goed?’ blijkt dat er erg veel spanningen zijn tussen
haarzelf en haar man. Zij ‘voegt zich naar hem’ en ze geeft aan dat ze
eigenlijk niet weet wat ze zelf wil en wat ze voelt. Deze ‘conclusie’ is erg
confronterend voor haar en emotioneert haar. Ik moedig haar aan om dit
eerst alleen maar te voelen en toe te laten. Acceptatie zonder het te willen
veranderen, zonder vooruit te denken. In het gesprek ‘ontdekt’ ze dat ze
eigenlijk niet gelukkig is! En dat ze dit eigenlijk nooit heeft willen voelen, willen
erkennen. Ik moedig haar aan om hier in alle rust bij stil te staan en te voelen
wat ze wel wil. Het wordt nu ook duidelijk dat de relatietherapie eigenlijk niets
heeft opgeleverd. Haar man ziet eigenlijk geen problemen en Carla is niet in
staat om bij hem aan te geven wat er nu eigenlijk mis is. Als ze al iets naar
voren brengt, is dat niet helder en ‘overruled’ hij haar met zijn visie, omdat hij
wel in staat is om die duidelijk onder woorden te brengen.
Met de oefeningen na ons gesprek richt ik me vooral op het loslaten van de
spanning (die door alle emoties nu wel voelbaar is) en ga met haar
‘schudden’. Daarna klop ik zachtjes haar longen terwijl ze rechtop staat en
moedig haar aan om met de ‘longklank’ (een zachte sis-klank) al het verdriet
en de neerslachtige gevoelens weg te laten stromen 7 . Dit gaat vrij goed, ze
voelt zich al meer ontspannen en in de behandeling kan ik heel snel de
diepte in gaan. Na afloop voelt ze zich heel ontspannen en rustig.
‘Huiswerk’: elke dag even schudden, voelen wat er is en lief zijn voor jezelf.
7 De longen zijn volgens de Chinese filosofie verbonden met verdriet en depressieve
gevoelens en met de fase van afscheid nemen, ‘loslaten’. Zie ook hoofdstuk 6 Qi gong en
visualisaties.
46

Zo gaan we stapje voor stapje verder. Iedere keer is het voor haar moeilijk om
contact te maken met wat zij werkelijk voelt, maar door mijn vragen en door
haar te stimuleren om haar aandacht te richten op haar lichaam, krijgt ze
meer en meer contact met haar eigen gevoel en met wat zij werkelijk wil. De
eerste paar sessies zijn wel erg confronterend voor haar, omdat ze tot nu toe
eigenlijk nooit voor zichzelf heeft toe willen geven dat ze niet gelukkig is in
haar relatie en dat ze niet weet wat ze wil. Al na de derde sessie geeft ze bij
haar man aan dat het zo niet langer gaat en dat ze er zelfs over denkt om
hem te verlaten (bij mij geeft ze aan dat ze niet weet of ze dit wel wil en/of
durft en dat ze hem geen pijn wil doen). Hij schrikt hier enorm van en probeert
haar ervan te overtuigen dat ze hun relatie nog een kans moet geven. We
staan hier de daaropvolgende sessies uitgebreid bij stil, vooral wat dit met
haar doet en wat zij zelf wil. Gaande het traject krijgt ze meer vertrouwen in
zichzelf en maakt ze steeds meer contact met haar eigen ‘voelen’ en ‘willen’.
Met kleine stapjes leert ze ook meer voor zichzelf op te komen, zowel in haar
werk als in haar privéleven.
Mijn gesprekken zijn voor haar vooral ‘toetsmomenten’ en momenten van
inzicht. Ik moedig haar daarin ook aan om meer tijd en positieve aandacht
aan zichzelf te besteden en we bespreken ook de praktische uitwerking
daarvan (leuke kleding voor zichzelf kopen, afspraak maken met een
schoonheidsspecialiste waren voor haar concrete manifestaties hiervan).
In de oefeningen heb ik me vooral gericht op het verstevigen van haar basis.
Meer in je basis komen is vrijwel altijd belangrijk, maar zeker bij mensen met
ernstige stress-klachten of een burn-out. Zij hebben vaak het gevoel dat ze
door het leven onderuit zijn gehaald en hebben weer een nieuw houvast
nodig. Zoals al beschreven in hoofdstuk 5, leven zij te veel vanuit ‘het hoofd’,
vanuit de Ouder. Mijn oefeningen zijn er dan ook op gericht dat zij meer
contact leren maken met het lichaam, en dan vooral met het centrum, het
buikgebied. Dat wat de Chinezen noemen, de onderste tantien. Vanuit die
onderste tantien is het namelijk mogelijk om te ‘aarden’. Zo heb ik met Carla
in de loop van de sessies o.a. de volgende oefeningen gedaan:
• Aarde meditatie
• Schudden
• Navel/ming men openen
• Centreren
• Ademhalingsoefeningen
• Shaolin oefening
• Chi bal heuprotatie
Sommige oefeningen gingen in het begin heel moeizaam en
ongecoördineerd en ze vond niet alle oefeningen prettig, met name het
schudden kon ze niet opbrengen om thuis te oefenen, ze voelde zich dan
teveel opgelaten (‘waar ben ik mee bezig?!’). Uiteraard heb ik haar
47

aangemoedigd die oefeningen te doen waar ze zich prettig bij voelt, al geef
ik ook altijd aan dat de weerstand je soms ook iets duidelijk maakt. Maar ook
dan is het belangrijk om te voelen of je die confrontatie aan wilt gaan, of dat
het op dat moment beter is om het juist niet te doen.
Carla kan in het begin nog niet zo goed benoemen wat er nu precies
gebeurt tijdens en na de oefeningen, maar ze geeft wel aan dat ze er rustiger
van wordt. Ik heb haar uitgelegd dat dat het ‘zinken’ en ‘aarden’ is en dat dit
voor haar een nieuwe manier is van voelen, denken en benoemen.
Elke keer opnieuw nodig ik haar uit om via haar lichaam contact te maken
met wat ze voelt en wil. Zo heeft ze bijvoorbeeld moeite met ‘ruimte
innemen’. Thuis kreeg ze al vroeg mee: ‘doe maar gewoon, dan doe je al
gek genoeg’. Met andere woorden ze mocht in feite niet zichzelf zijn, wat zich
o.a. vertaalt in een krampachtige, beperkte ademhaling hoog in haar borst.
Ze neemt nauwelijks ruimte in met haar adem en dat is ook goed voelbaar
tijdens de cranio-behandelingen. Ze constateert zelf dat ze heel ambivalent is
in haar gevoelens over ‘ruimte innemen’. Aan de ene kant bewondert ze
mensen die helemaal zichzelf zijn, maar aan de andere kant ergert ze zich
hier soms heel erg aan, bijvoorbeeld bij collega’s. Ik stimuleer haar om haar
adem in eerste instantie alleen maar te observeren, zonder er iets aan te
veranderen en zonder oordeel. Vervolgens vraag ik haar om haar aandacht
naar haar centrum, het buik- en bekkengebied, te verplaatsen en de adem
daar ‘uit te nodigen’ vanuit een vriendelijke houding, vanuit moeiteloosheid
en gemak. Zo leert ze langzaam maar zeker meer ruimte in te nemen met
haar adem en te voelen wat dat met haar doet, zonder de ‘plaatjes’ uit haar
jeugd. Dit is een moeilijke oefening voor haar, haar ademhaling blijft lang
gespannen en het is confronterend voor haar om te ontdekken dat het dus
eigenlijk niet echt ‘veilig’ is om die ruimte in te nemen. Maar door het
regelmatig oefenen en ook het ervaren van die veiligheid op de
behandeltafel maakt ze duidelijk vorderingen. En dat werkt ook door in haar
dagelijkse leven. Ze gaat steeds meer het verband zien tussen haar innerlijke
houding (gedachtes, overtuigingen) en haar uiterlijke, lichamelijke houding.
Na verloop van tijd gaan de meeste oefeningen haar beter af en voelt ze
dat ze in het dagelijkse leven krachtiger en zekerder wordt. Het was voor mij
als therapeut bijzonder om te mogen volgen hoe Carla zich in de loop van
een jaar heeft ontwikkeld van een gespannen, onzekere vrouw, naar iemand
die met beide benen op de grond staat, zelfbewust is en weet wat ze wil. Ze
heeft in dat jaar geleerd om spanningen makkelijker en sneller los te laten en
meer voor zichzelf op te komen. Op haar werk valt het collega’s en directie
op dat Carla steviger in haar schoenen staat en dat ze weet wat ze wil. Maar
ook thuis is de situatie aanmerkelijk verbeterd. Ze communiceert duidelijker
naar haar man en hij heeft ontdekt dat het de relatie ten goede komt als hij
meer rekening met haar houdt. Carla voelt zich weer gewaardeerd en
gelukkig in haar huwelijk en haar werk!
48

Hieronder nog de evaluatie zoals ik die aan haar werkgever heb gestuurd.
Hierin heb ik ook haar eigen evaluatie opgenomen.
Eindevaluatie Carla
2 september 2010
De cranio-sacraalbehandelingen, de begeleidende gesprekken en de
oefeningen hebben bij Carla duidelijk een bewustwordingsproces in gang
gezet, zowel op fysiek als op mentaal gebied. De behandelingen waren in
eerste instantie gericht op het creëren van rust in haar ‘systeem’ en het
opbouwen van vertrouwen, zowel in mij, als behandelaar, als in haarzelf en
haar eigen kracht. In het begin vond Carla het moeilijk om zich volledig over
te geven aan de behandelingen en was zij ook onzeker over het effect, ook
al vond ze de behandelingen altijd prettig en ontspannend. Gaande het
traject werd zij zich steeds meer bewust van haar lichaam en de signalen die
het afgeeft en ook hoe zij daarmee om kan gaan. Hierdoor hadden
stresssituaties minder invloed op haar en kon ze spanningen steeds beter zelf
afvoeren. Door onze gesprekken voor en na de behandelingen werd ook
steeds duidelijker welke patronen in haarzelf ervoor zorgden dat ze zichzelf
voorbij liep. Hierbij pakte Carla mijn aanwijzingen en adviezen (bijvoorbeeld
ten aanzien van de manier van communiceren met haar omgeving, of het
maken van duidelijke keuze’s) voor het dagelijkse leven goed op, waardoor
ze de behandelingen en de resultaten daarvan kon integreren in de praktijk.
Ze geeft zelf ook aan dat ze zich steviger in haar basis voelt en dat ze
makkelijker in haar eigen rustpunt kan komen.
Carla is nu op een punt aangekomen dat ze de draad van haar leven weer
volledig heeft opgepakt en ze heeft weer vertrouwen in de toekomst. Ze gaat
nu aankijken hoe het verder loopt en ze houdt voor zichzelf de mogelijkheid
open om, indien nodig, terug te komen voor de behandelingen (privé of via
de werkgever).
Hieronder nog haar eigen evaluatie.
Carla:
‘28 augustus 2009 was de eerste keer dat ik naar Ingrid geweest ben.
Mentaal zat ik aardig in de knoop. Ik wist niet waar ik stond in het leven. Ik
probeerde het iedereen naar de zin te maken en liep aan mijzelf voorbij.
Ingrid heeft mij geleerd om mij te ontspannen; door de oefeningen meer
naar mijzelf te luisteren en te voelen. Hierdoor ben ik zelfbewuster geworden
en leer ik meer te reageren op wat IK wel leuk vind of wil en niet altijd maar
toe te geven aan wat anderen willen of voorstellen. Door de oefeningen en
te ontspannen neem ik bewust tijd voor mijzelf. Ook leer ik door het
ontspannen en de oefeningen te doen steviger op de grond te staan en een
soort van ruimte voor mijzelf op te eisen.
49

Ik ben er nog niet maar langzaam aan begin ik meer voor mijzelf op te
komen en positiever naar mijzelf te kijken.’
Bovenstaande is uiteraard met Carla besproken en zij heeft haar
toestemming gegeven om dit verslag aan mevr. P, procesbegeleider
ziekteverzuim, preventie en reïntegratie en de heer G, bedrijfsarts te sturen.
Ingrid van Breemen
Innerlijke glimlach
Centrum voor Cranio-sacraaltherapie en Qi Gong
www.innerlijkeglimlach.nl
06 – 44 804 102
Case 2
Ook Irene (25 jaar) kwam via haar werkgever bij mij. Ze kwam op 17
december 2009 voor een intake en een eerste behandeling.
Irene was een jaar thuis geweest vanwege een burn-out en was sinds enkele
maanden op basis van arbeidstherapie weer begonnen met aangepaste
taken voor vier ochtenden per week. Ze geeft in dat eerste gesprek aan dat
ze haar hele leven al last heeft van hoofdpijn (volgens de neuroloog:
stressmigraine) en ze heeft nu, door de burn-out, heel erg weinig energie.
Slapen gaat goed, maar misschien wel te goed. Ze slaapt veel, ook overdag,
maar blijft moe. Ze noemt zichzelf perfectionistisch en gericht op controle,
inzichten die ze heeft gekregen door de gesprekken met een psycholoog. Ze
slikt al enige tijd anti-depressiva, maar wil hier zo snel mogelijk van af. Verder
geeft ze geen lichamelijke klachten aan en ze heeft zelf niet het idee dat er
veel spanning in haar lichaam zit. Ik wil hier nog opmerken dat Irene bij de
eerste sessie haar moeder heeft meegenomen, omdat ze bang was dat ‘ze
het niet kon vinden’. Haar moeder kwam ook mee in de behandelruimte,
maar na de intake heb ik haar gevraagd om in de wachtruimte te wachten,
wat geen probleem was.
In de eerste behandeling ervaar ik bij Irene een extreme stijfheid in de benen
en het heiligbeen. Ik krijg wel vrij snel een goede verbinding met haar hele
lichaam, maar voel ook daarin een enorme spanning. In die verbinding
ontstaan er al meteen veel schokken door haar hele lichaam, maar de
spanning zit zo diep dat er van een loslaten nog geen sprake is. Irene ervaart
zelf de behandeling als heel prettig en ontspannend. In de nabespreking blijkt
dat ze zich totaal niet bewust is van de spanning in haar lichaam. Ze herkent
zichzelf wel in mijn uitleg; ‘dat je je zo boven jezelf uit kunt tillen, dat je je
lichaam bijna niet meer voelt’. We spreken af dat we vooral gaan werken
aan het creëren van een veilige basis, aan het loslaten (van spanning en
controle) en, van daaruit, aan het verminderen van haar perfectionisme.
Hieronder het behandelplan zoals ik dat aan de werkgever heb gestuurd:
50

Behandelplan Irene
Doel van de client, cq. de behandeling:
Na een burn-out, circa een jaar geleden is Irene na de zomervakantie
begonnen met een reïntegratietraject, zij werkt nu 4 halve dagen (niet in
haar eigen takenpakket). Ze heeft nu wel minder last van haar lichamelijke
en psychische klachten dan bij aanvang van de burn-out, maar ze voelt wel
dat haar basis nog niet stevig genoeg is om weer volledig haar eigen werk te
hervatten. Daarnaast bestaat de angst voor een terugval in haar oude
patroon (altijd maar ‘doorgaan’ en perfectionisme).
Na de intake en de eerste kennismaking met de behandeling bleek ook dat
er meer spanning in haar lichaam zit dan ze zichzelf realiseert.
Het doel van de behandelingen ligt vooral in het bieden van een diepe
ontspanning, waarin ze zowel psychisch als lichamelijk weer ´op kan laden´.
Daarnaast zullen we, vanuit het rustpunt in haarzelf, werken aan het
verstevigen van haar basis. Vanuit die basis en stabiliteit kan ze problemen,
zowel privé als zakelijk, beter aanpakken en kan ze leren bestaande patronen
te doorbreken, zoals haar streven naar controle en perfectie. Ook zullen we
aandacht besteden aan haar chronische hoofdpijnklachten (stressmigraine).
Werkwijze
Cranio-sacraaltherapie is een manuele therapie die bestaat uit het luisteren,
volgen en waar nodig stimuleren van het cranio-sacrale ritme, het ritme van
het hersen- en ruggenmergvocht. Hierbij kan ook gebruik gemaakt worden
van Somato Emotional Release technieken om emotionele patronen los te
kunnen laten/te veranderen.
Langdurige spanning, trauma’s, maar ook fysieke klachten kunnen het
cranio-sacrale ritme beperken/belemmeren. Door in de behandelingen het
natuurlijke ritme te herstellen ontstaat er een diepe ontspanning, zowel in
lichaam als geest. In die diepe ontspanning komt het zelfgenezende
vermogen van het lichaam vrij. Hierdoor kunnen zowel lichamelijke, als
psychische blokkades oplossen en komt er ruimte om ook het energieniveau
te herstellen.
Dit proces kan zowel in stilte als in dialoog (Somato Emotional Release)
plaatsvinden, afhankelijk van het proces en van de cliënt. Ik ga per
behandeling in op wat er op dat moment nodig is.
Ik stel voor om naast de gewone cranio-sacraalbehandelingen (5), vooral
met een aantal langere sessies (10) te werken. Hiermee wil ik haar een
handvat aanreiken om door middel van ontspannings-, c.q. energetische
oefeningen ook thuis te kunnen werken aan haar klachten. Ik gebruik hiervoor
oefeningen uit mijn Qi Gong lessen.
Qi gong is een Chinese bewegingsleer, waarbij het gaat om balans tussen
lichaam en geest. Adem, beweging en bewustzijn staan hierin centraal. Door
de oefeningen, die aangepast worden aan de individuele behoefte, wordt
51

de cliënt zich steeds beter bewust van haar lichaam. Ze leert hoe ze spanning
opbouwt en vasthoudt, maar vooral, hoe ze die weer los kan laten.
I. van Breemen, 17 december ‘09
Sessies
In de tweede sessie komen vooral haar angsten en onrust naar voren. Ze is
extreem bang om te laat te komen (gaat dus erg vroeg van huis) en raakt
ook in paniek als dat dreigt te gebeuren, wat zich uit in een druk in haar
hoofd en tranen in d’r ogen. In het dagelijkse leven kan ze niet tot rust komen
en wil dat eigenlijk ook niet. Toch realiseert ze zich wel dat dit mede een
oorzaak van haar problemen is. Een paar maanden geleden heeft ze haar
relatie beëindigd, wat haar wel goed heeft gedaan, maar ze kan niet tegen
stilte en niets doen. Ze is vrijwel altijd bezig (tv kijken, uitgaan, met de pc
werken of spelletjes doen) en is bijna nooit alleen thuis. Die tweede sessie is
geen Cranio Plus sessie, maar ik begin voor de behandeling, vanwege haar
paniekaanval, toch met een korte aandachts-/ ontspanningsoefening met
een visualisatie van het strand. Zo laat ik haar in de stilte en de rust van het
strand (een plek waar ze zich makkelijk kan ontspannen) ontdekken of en
waar er spanning zit in haar lichaam. Nu wordt ze zich wel bewust van de
spanning in haar nek en schouders. Het is duidelijk dat ze zich daar niet
prettig onder voelt, onder dat bewustzijn dus. Ze is namelijk gewend om zich
uit haar lichaam terug te trekken om de spanning niet te hoeven voelen. Ze
realiseert zich echter wel dat ze nu dat contact wel aan moet gaan, omdat
ze anders opnieuw ver over haar grenzen heen zal gaan. In de behandeling
wordt de spanning nog meer voelbaar, nu niet alleen voor mij, maar dus ook
voor haarzelf. Ze ‘moet’ bewegen, de spanning is voelbaar als een’ kriebel,
die bijna pijnlijk is’, zoals ze dat zelf verwoordt. Ik doe een aantal keren een
ontladingsoefening: hele lichaam aanspannen en op de uitademing met de
nierklank (tsjoee) ontspannen. Verder werk ik wat meer ‘fysiek’ met diep
spierwerk en schud ik na afloop haar benen goed los. Dat geeft haar op den
duur wel ontspanning.
In de derde sessie (een Cranio Plus behandeling) geeft ze in het gesprek aan
dat ze veel kritiek krijgt op haar functioneren op school en dat ze daar erg
onzeker van wordt. Ze heeft ook voortdurend negatieve gedachtes en twijfelt
aan haar eigen capaciteiten. Ze is min of meer ‘onder toezicht’ geplaatst
van een collega, die ongeveer even oud is als zijzelf, wat het voor haar nog
moeilijker maakt. Ik moedig haar aan om kritiek op haar functioneren eerst
‘tot je te nemen, voor jezelf te bestuderen, voordat je ervan uitgaat dat de
ander helemaal gelijk heeft’. Ik moedig haar vooral aan ‘om te voelen hoe
het voor jou is en te vragen of de ‘waslijst’ (zoals ze het zelf noemt) misschien
wat minder kan, omdat dat beter voor jou werkt en bovendien of er
misschien ook punten zijn die wel goed gaan, oftewel vragen om positieve
feedback (wat haar zelfvertrouwen kan stimuleren).’ En ik vraag haar zelf na
te denken over de gang van zaken en wat zij zelf mogelijk nodig heeft om
52

eter te kunnen functioneren. Vervolgens doen we een aantal oefeningen,
namelijk ‘schudden’, een zitmeditatie en ‘navel-mingmen openen’. Het
‘schudden’ gaat meteen vrij goed, het is wel een beetje onwennig voor
haar, maar ze is vrij snel over haar schroom heen en ze voelt meteen het
effect ervan (minder spanning in haar lichaam). Ook de zitmeditatie gaat
goed, maar ‘navel-mingmen openen’ levert juist weer spanning op, omdat
ze hierbij haar ademhaling moet coördineren met de beweging. Haar adem
zit eigenlijk altijd erg hoog en naar haar buik ademen lukt haar niet (is ook in
de sessies bij de psycholoog aan de orde geweest, maar dat heeft niet
geholpen). In de cranio-behandeling moedig ik haar af en toe aan om
bewust los te laten op de uitademing en er komt veel spanning uit haar hele
lichaam, door middel van schokken en diep zuchten. Ik voel dat ze veel
dieper komt dan de eerste twee keren en ook zelf geeft ze na afloop aan dat
ze ‘ver weg’ was. Ze is dan ook erg moe na afloop en ik leg haar uit dat dat
een heel normale reactie is van het lichaam.
In het hele traject draait het bij Irene vooral om bewustwording.
Bewustwording van de spanning in haar lichaam, bewustwording van haar
reactiepatronen, bewustwording van haar angsten. En bewustwording van
de Ouder in haarzelf, die continue controle over alles wat er gebeurt. We
werken hier zowel in de (coachings-)gesprekken, als in de oefeningen, als in
de cranio-behandelingen mee. Elke keer komen er zaken aan bod als:
• Hoe doe je de dingen in het dagelijkse leven? Ben je er helemaal bij
met je gedachten, of werk je op de ‘automatische piloot’?
• Hoe voelt je lichaam als je bezig bent met je werk, of als je op de bank
zit te lezen, of als je in de auto zit?
• Ben je je dan bewust van je lichaam of til je jezelf er boven uit?
• Wat gebeurt er in je lichaam als je een moeilijk gesprek hebt?
• Wat wil jij?
• Kun je af en toe de rust en de stilte opzoeken? En wat gebeurt er dan
met je?
• Kun je jezelf toestaan alleen maar te genieten van het moment, zonder
vooruit te denken of te plannen?
• Kun je het Kind in jezelf meer ruimte geven?
Zo onderzoeken we samen wat voor haar belangrijk is en ook hoe ze haar
lichaam kan gebruiken als graadmeter voor haar welbevinden. In de
oefeningen ontdekt ze steeds weer waar de spanning zit en hoe ze die los
kan laten. Ik doe met haar vooral veel fysieke oefeningen, omdat ze juist
gespannen wordt als we te veel ‘naar binnen’ gaan. Ook de innerlijke
krachtoefeningen (o.a. Shaolin oefening) doen het bij haar goed en geven
haar meer zelfvertrouwen. Ze oefent thuis regelmatig en ze gebruikt de
oefeningen ook als hulpmiddel om bij moeilijke situaties (bijvoorbeeld lastige
gesprekken op school) beter in d’r lichaam te blijven. Ze merkt dat ze op die
manier beter in staat is om duidelijk te maken wat voor haar belangrijk is en
53

wat zij wil. In de cranio-behandelingen werk ik veel met diep spierwerk en de
‘grepen’ in schouder- en hoofdgebied en komt er elke keer veel spanning en
vermoeidheid uit. Gaandeweg krijgt ze echter meer energie en vermindert
ook haar migraine. Haar nek- en schouderklachten (waar ze zich eerst niet
van bewust was, maar die er wel degelijk waren) worden ook duidelijk
minder. Zo krijgt ze langzaam maar zeker meer grip op haar eigen situatie,
zowel op school als in haar privéleven. De schoolleiding begrijpt inmiddels dat
Irene meer gebaat is bij een veilige situatie waarin ze weer zelfvertrouwen
kan opbouwen en ze wordt op een andere school geplaatst. Dit blijkt
inderdaad beter te werken en uiteindelijk gaat ze weer met plezier naar haar
werk.
Hieronder de evaluatie aan de school:
Eindevaluatie Irene
4 november 2010
Irene heeft van december 2009 t/m oktober 2010 cranio sacraaltherapie bij
mij gehad. Het was heel duidelijk dat haar perfectionistische aard en
behoefte aan controle, gecombineerd met weinig ‘lichaamsbewustzijn’,
ervoor hebben gezorgd dat ze zo ver over haar eigen grenzen is gegaan dat
ze in een burn-out terecht kwam. Toen Irene voor het eerst bij mij kwam, was
ze zich nauwelijks bewust van de spanningen in haar lichaam, terwijl die wel
behoorlijk hevig waren. Pas tijdens de behandelingen en vooral ook door de
oefeningen, ging ze hier steeds meer contact mee maken, hetgeen in eerste
instantie wel confronterend was. In de sessies hebben we niet alleen aan
ontspanning en bewustwording van haar lichaam gewerkt, maar ook aan de
manier waarop ze in het leven staat. Door ontspanningsoefeningen en kleine
opdrachten voor thuis (bijvoorbeeld aandacht voor de ademhaling bij
ontspanning en bij stress-situaties, meer aandacht voor je lichaam bij moeilijke
gesprekken, meer voor jezelf opkomen) en uiteraard de craniosacraalbehandeling
zelf, is Irene zich gaandeweg meer bewust geworden
van de signalen van haar lichaam en kan zij haar lichaam nu ook gebruiken,
juist om beter bij zichzelf te blijven en ‘steviger’ te gaan staan in het dagelijkse
leven (ook in moeilijke situaties). De (korte) coachingsgesprekken voor en na
de behandelingen en uiteraard ook de begeleiding vanuit de psycholoog en
de school, gaven haar stof tot nadenken over zichzelf, hoe ze met de dingen
omgaat en wat belangrijk voor haar is. Ook hier is een bewustwordingsproces
op gang gebracht, waar zij uiteraard nog steeds aandacht aan moet blijven
besteden. Zoals ze zelf al aangeeft, ze zal altijd wel een neiging houden tot
perfectionisme en controle, maar ze kan hier nu wel veel beter mee omgaan
en ze herkent de signalen eerder.
De oefeningen die ik haar tijdens de sessies heb aangereikt heeft ze een tijd
lang structureel ingepast in haar dagelijkse patroon, waardoor ze
opgebouwde spanning makkelijker kon loslaten. Op dit moment heeft ze het
54

gevoel dat ze haar leven weer aardig op de rit heeft en incidenteel, bij stresssituaties,
werkt ze nog met deze oefeningen.
De therapie heeft een zeer positief effect gehad op haar klachtenpatroon.
Het gaat ook veel beter met haar onzekerheid en faalangst, ze is duidelijk
krachtiger geworden. Irene is er dan ook aan toe om zich weer voor 100% op
haar werk te richten. Voor zowel Irene als voor haar werkgever, de school, is
het wel belangrijk om alert te blijven op signalen die duiden op overbelasting.
Haar verhoogde lichamelijk- en geestelijk bewustzijn is pure winst en zal zeker
bijdragen aan het voorkomen van een nieuwe burn-out, maar aandacht
voor ontspanning blijft in haar geval heel belangrijk.
Irene:
Ik merk dat ik mezelf mede door deze therapie bewuster ben geworden van
mijn eigen lichaam. Ik kan stress signalen zoals nekklachten, rugklachten en
hoofdpijn herkennen en deze verminderen door middel van de oefeningen
die ik heb geleerd. Het perfectionistische in mijn persoonlijkheid zal ik
waarschijnlijk wel nooit kwijtraken maar ik heb wel geleerd om opener te zijn
in mijn gevoel en eerder aan te voelen en ook aan te geven als iets niet
gaat.
Ik ga nu een cursus mindfullness volgen op aanraden van mijn psycholoog,
deze cursus is ook gericht op het meer in je basis komen en bewuster leven. Ik
ga hiermee dus eigenlijk verder werken aan wat ik tijdens de gesprekken bij
de cranio ook heb besproken.
Ik merk dat ik steeds beter in mijn vel zit en dat manifesteert zich ook in mijn
werk. Ik heb veel gehad aan deze therapie, maar ik wil de tijd graag gaan
besteden aan het voor de klas staan en daarvoor wil ik de therapie
afronden.’
Bovenstaande is uiteraard met Irene besproken en zij heeft haar toestemming
gegeven om dit verslag aan mevr. P., procesbegeleider ziekteverzuim,
preventie en reïntegratie en de heer G., bedrijfsarts te sturen.
Ingrid van Breemen
Innerlijke glimlach
Centrum voor Cranio-sacraaltherapie en Qi Gong
www.innerlijkeglimlach.nl
06 – 44 804 102
Case 3
Voorbeeld van een Ser-sessie
Anja komt al enig tijd bij mij en heeft door een incident met een vriend erg
veel last van stress. De verbale agressie van die vriend raakte een oude angst
in haar aan, de angst voor haar vader als hij dronken was.
55

We werken die sessie met ‘talking to the alarmclock’. Ik leg Anja vooraf iets uit
over de werking van ons allereerste alarmsysteem, het RAS (Reticular Alarm
System). ‘Het RAS ontwikkelt zich direct na de conceptie en beschermt ons
als we nog heel klein zijn. Het RAS moet aan staan, op een laag niveau zodat
het in actie kan komen als dat nodig is. Op een schaal van 1 tot 10, is 1
normaal, rustig en 10 de alarmfase. Maar vaak staat het RAS te hoog
afgesteld, bijvoorbeeld omdat hij vroeger vaak in actie moest komen. Terwijl
dat nu niet meer nodig is.’
Ik begin de behandeling bij de voeten en maak via haar voeten contact met
haar hele lichaam. Bij de heupen zit het erg vast, dus ga ik verder met
heiligbeen en bekkenrelease. Vervolgens ga ik naar haar schouders, het ritme
wordt steeds dieper en trager en dan reinig ik de grensstrengen, aan
weerszijden van de wervelkolom, met helder licht. Dan maak ik contact met
het hoofd, met de pons en ontstaat de volgende dialoog:
Ik: Anja, kun je mijn handen voelen?
A: Ja
Ik: Kun je daar, waar mijn vingers zijn, met je aandacht naar binnen gaan?
Hoe ziet het er daar uit?
A: Het is een grijze, witte ruimte.
Ik: Hoe is dat daar voor jou?
A: Weet niet, neutraal………………. Het lukt niet, ik kan er niet bij blijven.
Ik: Zullen we samen ernaar kijken. Is het voor jou goed als ik er ook bij ben?
A: Ja, dat is prettig.
Ik: Oké, ik ben bij je………………… Kijk eens op je gemak rond, misschien zie je
ergens een knop of een hendel?
A: Ja, ik zie een knop, een rode knop.
Ik: Anja, op die schaal van 1 tot 10, waarbij 1 rustig is, ontspannen en 10 de
alarmfase. Waar staat die knop bij jou op?
A: ……………………Hij staat op 8 en hij wil naar 0!! O, en er is nog een knop,
een grote, uitstekende knop. Hij is ook rood. Hij steekt heel ver uit naar voren.
Daardoor kan die makkelijk ingedrukt worden.
Ik: Wat gebeurt er als die knop ingedrukt wordt?
A: Dan raak ik in paniek.
Ik: Wat wil je doen met die knop. Wat heb je nodig?
A: …………………….Ik wil er een kastje omheen bouwen.
Ik: Oké, doe dat maar.
A: Het is een soort lantaarn, van glas. En het is open aan de voorkant. Het
voelt goed, beschermend. Zo kan niemand die knop zomaar indrukken. En nu
gaat die andere knop langzaam omlaag. Hij staat nu op 4.
Ik: Hoe voelt dat?
A: Dat is goed.
Ik: Wil je die knop nog lager zetten?
A: …………………………….Nee, dit is goed, dit is genoeg.
56

Ik: Anja, er zit nu een beschermend kastje om die grote, uitstekende knop,
dus die kan nu niet meer zo makkelijk ingedrukt worden. En daardoor kan die
andere knop ook langzaam naar beneden gaan. Het heeft alleen nog wat
meer tijd en aandacht nodig, dus kijk voor jezelf, elke avond voor je gaat
slapen, even naar dat beschermende kastje of dat er nog is en naar die
knop. Kijk hoe hoog die staat en hoe dat komt. En kijk of je hem wat lager
kunt zetten.
Ik heb de sessie afgerond met ‘schouders’ en ‘voeten’.
Anja geeft in de nabespreking aan dat ze het in eerste instantie heel moeilijk
vond om contact te maken met die beelden, maar dat vooral mijn
opmerking om er samen naar te kijken, haar heel erg heeft geholpen. Ze
voelt zich heel rustig en ontspannen. De angst en paniek zijn helemaal
weggeëbd. In de daaropvolgende sessies blijkt dat ze goed kan werken met
dit beeld en dat ze in die tussenliggende weken geen last meer heeft gehad
van haar angsten.
57

Hoofdstuk 8
Qi gong voor de therapeut
Als therapeut kom je uiteraard voortdurend in contact met de energievelden
van je cliënten. Het is belangrijk dat je hier niet ‘op leeg loopt’. Iedere
therapeut kent wel het fenomeen dat ze na de ene cliënt helemaal doodop
is, terwijl ze na een andere cliënt juist veel energie krijgt. Er vindt altijd een
energetische uitwisseling plaats in het contact met mensen, soms bewust,
heel vaak onbewust. We hebben hier, helaas, niet altijd grip op. Het is dus
zaak, zeker als therapeut, om hier zorgvuldig mee om te gaan. Zowel met de
‘uitstraling’ van je eigen energieveld en wat dat mogelijk met je cliënt kan
doen, als met de energetische invloed van je cliënt op jou. In hoofdstuk 4 heb
ik aangegeven hoe belangrijk de overtuigingen van de arts of therapeut
kunnen zijn en hier ben ik me dan ook goed van bewust in mijn eigen praktijk.
Voor iedere behandeling stem ik af op mezelf, mijn eigen ademende
midden, het universum en haar helende krachten. Met mijn intenties probeer
ik een positief veld te creëren, waarin de cliënt ontvankelijk wordt voor die
helende energie en ik zie mezelf daarin als ‘kanaal’ voor die energie. Verder
richt ik me in de behandeling altijd op de heelheid van de cliënt, in plaats
van op de klachten, zodat die heelheid tot leven gewekt kan worden.
Zoals al eerder gezegd, voor mij is qi gong een manier van leven geworden
en het is dan ook volledig verweven met zowel mijn persoonlijke als mijn
zakelijke leven. De qi gong oefeningen zorgen ervoor dat ik in balans blijf, dat
ik de energie van de ander, de cliënt, los kan laten en dat ik in contact kom
en blijf met mijn eigen centrum, mijn eigen kern. In de praktijk betekent dit dat
ik dagelijks en zelfs meerdere keren per dag oefeningen doe. Dat hoeft zeker
niet altijd lang te duren, soms is een oefening van een paar minuten al
voldoende. Het gaat juist om de integratie van de principes van qi gong in
het dagelijkse leven. Het gaat om een innerlijke houding, dat houd ik ook mijn
cliënten en cursisten voor.
Hieronder een praktijkvoorbeeld (zie hoofdstuk 6 voor uitleg over de
oefeningen):
• ’s ochtends; 10 minuten schudden, dan een zitmeditatie, waarin ik
vooral afstem op mijn ‘ademende midden’ en de ‘glimlachenergie’
• voorafgaand aan iedere behandeling:
meditatie: verbinding met mezelf en het universum – beeld van de
cliënt op laten komen en wat zij nodig heeft – ‘gouden ei’ als
bescherming
• na iedere behandeling;
kort schudden, schouders ‘losademen’, focus op verbinding (met mijn
kern en het universum)
58

• ’s avonds:
chi zelfmassage om vastzittende energie los te laten, een aantal ‘yangoefeningen’,
zoals bijvoorbeeld de Shaolin oefening en ‘baby’tje’
(liggend op de grond met armen en benen omhoog een beetje
losschudden) om het lymfestelsel te activeren.
Maar eigenlijk het belangrijkste: de hele dag in verbinding blijven met de
‘innerlijke glimlachenergie’ en met m’n eigen kern! En natuurlijk lukt dat niet
voor elke minuut van de dag, het zou ook niet goed zijn om daar op die
manier mee bezig te zijn, dan wordt het juist geforceerd. Dan wordt het een
nieuw ‘moeten’, namelijk ‘zacht moeten zijn’ of ‘in verbinding moeten
blijven’. Maar die zachte intentie is er wel en het is voor mij goed om me hier
regelmatig aan te helpen herinneren. Mijn ervaring is dat, wanneer je de
innerlijke glimlach en de verbinding met jezelf en het universum regelmatig
bewust oefent in een meditatie, het dan keer op keer gemakkelijker wordt
om dit ook in het dagelijkse leven te integreren. Zo is het voor mij een bewust
instrument om niet alleen onder gewone omstandigheden, maar juist ook in
tijden van nood te gebruiken. En nood kan zijn, geestelijke nood, als ik
bijvoorbeeld emotioneel geraakt word, maar ook bij fysieke problemen. Zo
had ik veel profijt van de innerlijke glimlach na een lelijke val met mijn fiets,
vanwege het gladde weer. Door meteen goed door te ademen en contact
te maken met de glimlachenergie, wist ik de ‘schade’ aan mezelf te
beperken en vond er (voor mij duidelijk) sneller herstel plaats. Zo simpel kan
het soms zijn!
Qi gong heeft mijn leven verrijkt, ik kan het iedere therapeut (en cliënt)
aanraden!
59

Nawoord
Het mag de lezer duidelijk zijn: het gaat mij om ‘verbinding en bewustzijn’. En
verbinding is voor mij persoonlijk nog wel het allerbelangrijkste – ik weet niet
hoe vaak ik dit woord heb gebruikt in mijn scriptie, maar in ieder geval vaak
genoeg om dit duidelijk te maken! Zonder verbinding, vanuit mijn hart, met
mijn cliënten en cursisten had ik deze scriptie dan ook niet kunnen schrijven.
Ik ben dankbaar voor die verbinding, en het vertrouwen dat mijn cliënten en
cursisten mij gaven en geven. En ik ben dankbaar voor de verbinding met
Vincent, mijn man, die mij niet alleen altijd steunt, maar ook steeds kritisch
heeft gelezen wat ik geschreven heb en mij met zijn commentaar en
inzichten heeft geholpen. En natuurlijk ook dank aan Etienne Peirsman en alle
andere docenten waar ik in de loop der jaren les van heb gehad. Zij hebben
mij meegevoerd naar een wereld van innerlijke rijkdom!
Ik adem in en kom tot rust
Ik adem uit en glimlach.
Thuisgekomen in het nu
Wordt dit moment een wonder.
Thich Nhat Hanh
60

Literatuurlijst
Brennan, Barbara Ann. Bronnen van licht. Altamira-Becht BV, Haarlem
Chia, Mantak. Van stress naar evenwicht. Ankh-Hermes bv, Deventer
Dale, Cyndi . Het subtiele lichaam. Altamira-Becht BV, Haarlem
Dossey, Larry. Helende woorden. Altamira-Becht BV, Haarlem
Fransen, Henk. Bondgenoot. De Zaak, Groningen
Gerber, Richard. Handboek energetische geneeskunde. Altamira-Becht BV,
Haarlem
Gray, John. Praktische levenslessen. Het spectrum, Utrecht
Khor, Gary. Tai Chi Qigong. OmegaBoek B.V., Diemen/Amsterdam
Lipton, Dr. Bruce. De biologie van de overtuiging. Ankh-Hermes bv, Deventer
Mosselman, Anneke. Traumawerk volgens Franklyn Sills. Eindwerk juni 2010
Peirsman, Etienne. Cranio sacraaltherapie voor en door iedereen. Ankh-
Hermes bv, Deventer
Peirsman, Etienne. Lesmateriaal
Theunisse, Armando en Leijten, Clemence. De kracht van burn-out. Ten Have,
Kampen
61