Passendale: kaasdorp - De Oude Kaasmakerij

Passendale: kaasdorp
1. Inleiding
De naam Passendale is op een dramatische manier verbonden met het oorlogsverleden van de
streek. Op gastronomisch vlak roept hij echter onmiddellijk de associatie op met kaas. Passendale
kaas is een begrip geworden, en dat is te danken aan de jarenlange inspanningen van de
Kaasmakerij van Passendale.
2. Ontstaan
De liefde voor streek en streekproducten manifesteert zich in de jaren '80 ook in de heruitgave van
folkloristische manifestaties. De directie van de Kaasmakerij speelt daar handig op in. Ze lanceert in
1981, niet in het minst ter viering van het 50-jarig jubileum van de kaasmakerij, de eerste kaasstoet.
Meteen wordt een tweejaarlijkse traditie in het leven geroepen die de voorlaatste zondag van
augustus kleurt en veel kijklustigen en (toenmalige) BV's aantrekt. De stoet komt uitgebreid in de pers
en op televisie. Hiermee slaat de Kaasmakerij twee vliegen in één klap: gratis promotie op televisie en
een versterkt imago van streekgebonden traditie.
Het groots opgezet spektakel, met de stoet als hoogtepunt, zorgt al vanaf de eerste editie voor een
grote toevloed. De koppen in de kranten liegen er dan ook niet om:
“Passendale gaat uit zijn (kaas)bol”, “Passendale zong lof van de kaas”, “Tienduizenden
overrompelden het kaasdorp Passendale”, “Ook van feesten heeft passendale kaas gegeten”,
“Kaasdorp op stelten”!
1

3. Succes
Doorheen de jaren groeit de kaasstoet uit tot een klassieker onder de Belgische Folklore
evenementen. De organisatie blijft in handen van VZW Kaas in Passendale.
Ontwerpers
Tal van bekende ontwerpers tekenen voor dat succes. De succesvolle kunstenaar Arno Brys zorgt
voor de artistieke uitwerking van het fameuze kaasdorp. Hij ontwerpt reuzen, kleren en een groot
aantal karren.
Frans Vromman, de bekende stoetenbouwer, smeedt de verschillende groepen tot een coherent en
logisch geheel. Hij wordt in 1996 opgevolgd door Etienne Mommerency. Een leuke anekdote hierbij is
dat het bekende logo van de kaasstoet niet ontworpen is door Frans Vromman of Arno Brys zelf, maar
het resultaat vormt van een prijskamp onder de studenten van Frans Vromman, die in die tijd les geeft
aan Sint-Lukas in Brussel.
Concept
De festiviteiten worden telkens geopend met een herdenking van de Grote Oorlog: een bloemenhulde
op het oorlogskerkhof Tyne Cot met burgerlijke en militaire prominenten. Door de kinderen van
Passendale wordt een bloem gelegd op elk graf.
De nationale pers ontdekt zowaar een typerend kenmerk voor de West-Vlaming: “Na de stoet wordt te
Passendale op zijn Westvlaams, d.w.z. duchtig, gefuifd. In een reuzetent zorgt een daverend orkest
ervoor dat de eerste uitgave van de Passendale Kaasfeesten nog lang in het geheugen zal blijven.”
2

Telkens zijn er vier thema’s die aan de basis liggen van de kaasstoet.
Deel 1. “Het goede land van Passendale”
Dit gedeelte is bedoeld als een inleiding tot de kaasstoet en wil door enkele groepen vooral de mooie
streek van het goede land van Passendale bezingen.
Deel 2. “Van Paterskaas tot Hoevekaas”
Hoe en waar in vroegere tijden kaas wordt gemaakt, of een boeiend en kleurrijk verhaal van abdijen,
hoeven en kaasmakerijen.
Deel 3. “Leve de Kaas”, later vervangen door “Kaas zonder grenzen”
In dit gedeelte wordt in feite de kaas bezongen en gehuldigd.
Deel 4. “Het Feest van de Kaas”
Dit gedeelte wil door kleurrijke, bonte groepen het kaasfeest van Passendale-Kaasdorp uitbeelden.
Figuranten en praalwagens
Telkens figureren om en bij de 1500 enthousiaste vrijwilligers verspreid over 50 groepen, telkens
gekostumeerd van kop tot teen: een huzarenwerkje! Het aantal deelnemende groepen stijgt tijdens de
laatste edities tot meer dan 60. Een hoogtepunt vormen telkens de grote, rijkversierde praalwagens,
die een ode brengen aan de plaatselijke folklore en bij uitbreiding aan onze Belgische Kazen.
Kaasgraaf- en gravin
Voor de hoogdag wordt traditioneel een verkiezing georganiseerd voor de Kaasgraaf en -gravin. Niet
alleen zijn ze gedurende een week de ereburgers van het kaascentrum Passendale, bovendien is er
een grote reis gekoppeld aan hun verkiezing. Ook zwaaien ze de scepter in de Kaasstoet, gezeten op
een speciaal voor hen ontworpen praalwagen. De Kaasgraaf en gravin zullen tot en met 1994 deel
uitmaken van onze kaasfeesten. Nadien wordt het logistiek en financieel niet meer haalbaar om deze
verkiezing nog te organiseren.
“Dansende paterkes”
Een terugkerend succesnummer zijn ongetwijfeld de ‘dansende paterkes’, die de gelukte kaas
uitbundig vierden. De paterkens getuigen bovendien van veel zin voor moderniteit, als ze vanaf de
jaren negentig opeens de lambada gaan dansen.
De Passendaalse Kaasdragers en de Kaasbollenfanfare zorgen dan weer voor een herkenbare lokale
toets.
Mario
Voor de kaasfeesten van 1982 wordt overigens ook een speciaal singletje ‘Passendale Kaasfeesten’
uitgebracht. Dit lied groeit uit tot de klassieker van de Passendaalse kaasfeesten. De tekst in
streektaal is van Willy Lustenhouwer. Paul Broeck zorgt voor de muzikale bewerking. Het lied dat een
3

ode is aan de kaasfeesten, wordt gezongen door de Roeselaarse zanger Mario, begeleid door het
Koor van Passendale.
Van “Stoet” naar “Feesten”
In 2004, na een sabbatjaar door de tijdsopslorpende opening van een nieuw kaasmuseum, schoeit
men de kaasfeesten volledig op een andere leest: Een groots animatiespektakel vervangt de
traditionele stoet. Het nieuw jasje zorgt zodoende voor een moderne kijk op de kaasfeesten. Drie
edities lang kan men proeven van een gevarieerd aanbod waarbij een bezoek aan de twee
kaasmakerijen (Passendale en Belgomilk te Moorslede), randanimatie, een heuse kaasmarkt vaak
letterlijk het mooie weer maken.
4. Kaaspromotie
Binnen het monopolistisch medialandschap begin jaren ’80 is reclame op de televisie en radio niet
mogelijk. Deze beperking wordt alleszins door de kaasmakerij van Passendale zeer handig omzeild:
via de kaasstoet kan men rekenen op ruime media-aandacht. De toenmalige BRT zendt de kaasstoet
live en integraal uit en daardoor groeit deze zelfs in het buitenland uit tot een toeristisch item!
De stoet is een grote promotiestunt voor onze Belgische Kazen en voor kaas tout court. Door de stoet
raakt de naam Passendale ook onlosmakelijk verbonden met kaas.
Voor aanvang van de eerste editie in 1981 schrijft een vooraanstaande krant het volgende: “Een
kleurrijke kaasstoet zal een brok levende geschiedenis van de kaas brengen: van de verschillende
kaassoorten uit verscheidene landen, van Paterskaas tot hoevekaas”. Na de stoet drukt diezelfde
krant zijn waardering uit voor de ingenieuze promotiestunt: “Het bleek een originele promotie voor
kaas te zijn.”
De NDALTP en later de Vlam zijn zich haast onmiddellijk bewust van de meerwaarde en de geboden
promotiemogelijkheden voor de Belgische Kaas en steunen het gebeuren optimaal. Al zien we dat hun
bijdrage vooral de laatste edities serieus afneemt, ook al blijven de feesten een aantrekkelijk en
succesvol evenement. Maar dat heeft naar alle waarschijnlijkheid meer te maken met een
herpositionering van promotiebudgetten en andere prioriteiten binnen het gemoderniseerde
medialandschap.
4