Bijlage 8: Overzicht van archeologisch waardevolle gebieden ...

ivierprocessen met het omliggende dekzandlandschap, vooral op plaatsen waar de Dommel door een
dekzandrug is gebroken en het huidige rivierdal daardoor smal is (bijvoorbeeld bij Son en Breugel), of
waar de huidige Dommel door zijdelingse verplaatsing actief het dekzandlandschap, duincomplexen of
bolle akkers aansnijdt met dikwijls hoge en steile stootoevers tot gevolg. Vooral op die plaatsen zijn
ook nog actieve sedimentatieprocessen in de actieve rivierbedding waar te nemen, zoals
sedimentverplaatsing in ribbelstructuren en de uitbouw van de oever door kronkelwaardafzettingen. Bij
regelmatig terugkerende hoge waterstanden overstroomt de rivier zijn dalbodem en worden er vooral
in de buitenbochten kleine zandige oeverwallen achtergelaten. Verlanding en (hernieuwde)
veenvorming vindt plaats in afgesneden (fossiele) delen van meanders.
Afbeelding: Vrij meanderende Dommel met goed ontwikkelde oeverwallen links en rechts tegen de
steilrand afgezet materiaal na een recente hoge waterstand van de Dommel.
In het Vresselsche Bosch liggen een aantal zuidwest-noordoost georiënteerde vennen met daarmee
geassocieerde lage duincomplexen. Op zeer beperkte schaal zijn hier nog actieve verstuivingen te
zien. Stuifzandwallen markeren de plaats waar de mens vanaf de 18de eeuw het stuivende zand heeft
vastgelegd door beplantingen van eikenhakhout en later naaldhout. Het Breugels Broek en het
Nuenens Broek zijn vlakke, laaggelegen komvormige gebieden waar de slecht doorlatende Brabantse
Leem dichtbij de oppervlakte voorkomt. Dit bemoeilijkt de waterhuishouding en maakt deze gebieden
erg vochtig.
Cultuurhistorie
Tot de meest opvallende cultuurhistorisch belangrijke reliëfvormen langs het Dommeldal horen de
bolle akkers (esdekken). Zeer typische voorbeelden liggen bij Liempde, ten noorden en zuiden van
Breugel (Vresselsche Akkers en Hooidonksche Akkers), ten zuiden van Nederwetten, en op wat
kleinere schaal tussen Nuenen en Eindhoven. Op de dalbodem komt plaatselijk nog de kleinschalige
beemden-percelering voor (bv. op de westoever van de Dommel tussen Eindhoven en Son).
Vanwege hun functie sterk aan het Dommeldal gerelateerde elementen zijn de Opwettense en de
Collse watermolen en de daarbij horende waterbouwkundige werken (molenvijver, stuw). In het
Vresselsche Bosch zijn de lage stuifzandwallen met eikenhakhoutbeplanting cultuurhistorisch
interessante lijnelementen.
Grondgebruik en ecologie
In het Dommeldal overweegt agrarisch gebruik. Op enkele plaatsen komen vochtig schraalland en
bloemrijk grasland voor. Akkerland is vooral te vinden op de hoge en relatief droge voedselrijke
bodems van de bolle akkers. Belangrijke aaneengesloten voorkomens van natte vegetaties typisch
voor beek- of rivierdalbodems (broekbos, rietmoeras) zijn beperkt tot de Moerkuilen en het Dommeldal
ten oosten en zuidoosten van Eindhoven (vb. de Zeggen). Ook in het beekdal tussen Sint-Oedenrode
en Eindhoven komen kleine verspreide broekbosjes voor.
Het Vresselsche Bosch bestaat uit naaldbos en enkele vennen met daaromheen heide. In de
vochtige gebieden van de Breugelse Beemden en het Nuenens Broek overheerst weiland.
Opvallende landschapselementen in het Nuenens Broek en de Breugelse Beemden zijn de
populierenaanplanten, al dan niet met natuurlijke ondergroei van elzen.
Kwetsbaarheid en aantastingen
Het bodemarchief in het Dommeldal wordt aangetast door werkzaamheden ten behoeve van
kanalisering, rechttrekken van de rivierbedding, of herstel ervan in een meanderende toestand (tenzij
zeer nauwkeurig het historische meanderende tracé hergebruikt wordt). Ook de aardkundige en
24