SAINT-SIMON MEMOIRES

liep alleen langs haar om naar het `appartement' te gaan. Monseigneur en Monsieur
zaten weer aan hun lanskenet. De een leek mij in zijn gewone doen, maar beschaamder
gezicht dan dat van Monsieur en bedremmelder houding heb ik nooit gezien; beschaamd
bleef hij langer dan een maand. Zijn zoon leek vertwijfeld, diens aanstaande ten diepste
geschokt en geslagen. Hoe jong ook, hoe schitterend ook dit huwelijk, zij doorzag en
doorvoelde het hele toneel, en was beangst voor de gevolgen. De ontsteltenis leek
algemeen, behalve bij heel enkelen. De Lorraines triomfeerden. Sodomie en dubbel
overspel hadden zij met vrucht gediend en plukten daar de vruchten van. 3 Zij zwolgen in
hun succes en konden, alle schaamte voorbij als ze waren, met recht een hoge borst
opzetten. Door de in het spel zijnde belangen was dit `appartement', ogenschijnlijk saai
en mat, in werkelijkheid heftig en spannend. Het vloog om, al duurde het even lang als
anders; daarna begon het souper des Konings, waar ik niets van wilde missen. De
Koning leek doodgemoedereerd. M. de Chartres zat naast Madame, die noch hem noch
Monsieur een blik verwaardigde. Haar ogen stonden vol tranen, af en toe stroomden ze
over en wiste zij ze af, in het rond kijkend als om te observeren wat voor gezicht men
trok. Ook de ogen van haar zoon waren roodbehuild, beiden aten vrijwel niets. Ik zag
dat de Koning bijna alle schalen die voor hem stonden aan Madame offreerde, en dat zij
ze alle met stuurs vertoon afwees, zonder dat, de maaltijd lang, de Koning zijn vertoon
van attente hoofsheid liet varen. Ook viel het op dat de Koning, na het verlaten van de
tafel, tot besluit van de staande kring in zijn kamer 4 een zeer opvallende en diepe
revérence voor Madame maakte, die zij beantwoordde met een zo uitgekiende pirouette
dat de Koning toen hij overeind kwam alleen nog haar rug zag, die al een stap naar de
deur deed.
De volgende dag maakte het hele hof zijn opwachting bij Monsieur, bij Madame
en bij M. le duc de Chartres, maar zonder een woord; men beperkte zich tot een
revérence, in doodse stilte. Vervolgens wachtte men als gewoonlijk in de spiegelzaal op
het uitgaan van de Raad, en op de mis. Madame arriveerde. Haar zoon kwam zoals hij
elke dag deed op haar toe om haar de hand te kussen; Madame diende hem subiet een
klinkende oorvijg toe die meters in het rond te horen was, de arme prins in het bijzijn
van het hele hof het schaamrood naar de kaken joeg en de talloze toeschouwers, onder
wie ik, met opperste verbijstering sloeg. Die dag werd de enorme bruidsschat
bekendgemaakt, de dag daarop bracht de Koning Monsieur en Madame een bezoek dat
vreugdeloos verliep; en sindsdien stond ieders hoofd alleen nog naar de voorbereidselen
van het huwelijk.
[1. In de tekst van Saint-Simon worden met `de Koning' alleen Louis XIV en XV
aangeduid, met `de koning' elke andere vorst. Monsieur, de broer van Louis XIV `wiens
lust niet naar vrouwen uitging en die daar geen geheim van maakte', weduwnaar van
Henriëtte van Engeland, was hertrouwd met de stoere Duitse prinses Elisabeth Charlotte
van Beieren (1652-1722), Madame ofwel `La Palatine', wier brieven nog altijd
lezenswaard zijn. Hun zoon, de duc de Chartres, de latere duc d'Orléans, die na de dood
van Louis XIV regent werd (1715-1723), was van jongs af bevriend met Saint-Simon.
Monseigneur was de benaming van de Grand Dauphin, Louis XIV's wettige zoon. 2.
Marie Anne ofwel Mlle de Blois (1666-1739), dochter van Louis XIV's eerste officiële
(hij bezat talloze vrouwen) maîtresse Louise de La Vallière, was in 1680 uitgehuwd aan
de prince de Conti, en werd in 1685 weduwe (Mme la princesse de Conti); Louise
Françoise (1673-1743), dochter van Mme de Montespan, de tweede officiële maîtresse
van de koning, was uitgehuwd aan Louis III de Condé ofwel Monsieur le Duc, en droeg
6