een fenotypische, endofenotypische en genetische verkenning
een fenotypische, endofenotypische en genetische verkenning
een fenotypische, endofenotypische en genetische verkenning
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Volwass<strong>en</strong><strong>en</strong> met ASS presteerd<strong>en</strong> vergelijkbaar met volwass<strong>en</strong><strong>en</strong> met<br />
ADHD, indi<strong>en</strong> er g<strong>e<strong>en</strong></strong> sprake was van <strong>e<strong>en</strong></strong> actuele of voormalige SUD,<br />
op de meeste aandacht <strong>en</strong> EF tak<strong>en</strong>, maar hadd<strong>en</strong> <strong>e<strong>en</strong></strong> lagere verwer-<br />
kingssnelheid. Volwass<strong>en</strong><strong>en</strong> met ASS die wel <strong>e<strong>en</strong></strong> SUD geschied<strong>en</strong>is<br />
hadd<strong>en</strong> war<strong>en</strong> significant langzamer in de keuzereactietijd <strong>en</strong> andere<br />
verwerkingssnelheid tak<strong>en</strong>, hadd<strong>en</strong> <strong>e<strong>en</strong></strong> hogere variabiliteit in reactie<br />
tijd, liet<strong>en</strong> meer moeite zi<strong>en</strong> met respons inhibitie <strong>en</strong> hadd<strong>en</strong> lagere<br />
scores in werkgeheug<strong>en</strong> tak<strong>en</strong>, dan volwass<strong>en</strong><strong>en</strong> met ASS zonder huidi-<br />
ge of voormalige SUD. Bij de volwass<strong>en</strong><strong>en</strong> met ADHD was <strong>e<strong>en</strong></strong> geschie-<br />
d<strong>en</strong>is van SUD niet geassocieerd met <strong>e<strong>en</strong></strong> to<strong>en</strong>ame in problem<strong>en</strong> op het<br />
gebied van aandacht, EF of intellig<strong>en</strong>tie. We concludeerd<strong>en</strong> dat volwas-<br />
s<strong>en</strong><strong>en</strong> met ASS <strong>e<strong>en</strong></strong> lagere verwerkingssnelheid hebb<strong>en</strong> dan volwas-<br />
s<strong>en</strong><strong>en</strong> met ADHD, ongeacht de SUD status. Daarnaast blek<strong>en</strong> volwas-<br />
s<strong>en</strong><strong>en</strong> met ASS meer beperking<strong>en</strong> te hebb<strong>en</strong> in het neuropsychologisch<br />
functioner<strong>en</strong> dan volwass<strong>en</strong><strong>en</strong> met ADHD in de aanwezigheid van <strong>e<strong>en</strong></strong><br />
geschied<strong>en</strong>is van SUD. Het is daarom belangrijk om de SUD status te<br />
onderzoek<strong>en</strong> in volwass<strong>en</strong><strong>en</strong> met ontwikkelingsstoorniss<strong>en</strong>.<br />
In hoofdstuk 6 exploreerd<strong>en</strong> we g<strong>en</strong>otyp<strong>en</strong> die geassocieerd zijn<br />
met ASS <strong>en</strong> ADHD, met <strong>en</strong> zonder SUD. We wet<strong>en</strong> dat ASS <strong>en</strong> ADHD<br />
ontwikkelingsstoorniss<strong>en</strong> zijn die <strong>e<strong>en</strong></strong> overlap verton<strong>en</strong> in <strong>e<strong>en</strong></strong> aantal<br />
domein<strong>en</strong>, wat soms het onderscheid tuss<strong>en</strong> beide stoorniss<strong>en</strong> bemoei-<br />
lijkt. Hoewel er g<strong>en</strong>oeg bewijs is voor <strong>e<strong>en</strong></strong> g<strong>en</strong>eti-<br />
sche over- lap, is het niet bek<strong>en</strong>d of g<strong>en</strong><strong>en</strong><br />
ook kun- n<strong>en</strong> differ<strong>en</strong>tiër<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> ASS<br />
<strong>en</strong> ADHD. Daarbij is onbek<strong>en</strong>d<br />
of <strong>e<strong>en</strong></strong> comorbide SUD van invloed<br />
is op deze g<strong>en</strong>etische patron<strong>en</strong>.<br />
Van het totaal aantal patiënt<strong>en</strong><br />
dat deelnam aan de studie,<br />
werd<strong>en</strong> 110 patiënt<strong>en</strong> met ASS (n=61) of ADHD (n=49) met of zonder<br />
geschied<strong>en</strong>is van SUD geg<strong>en</strong>otypeerd. We kek<strong>en</strong> naar de polymorfis-<br />
m<strong>en</strong> van vijf bek<strong>en</strong>de kandidaat g<strong>en</strong><strong>en</strong> voor (één van de) stoornis-<br />
s<strong>en</strong>; 5HTTLPR in SLC6A4/5-HTT, rs1800497 (TaqIA C>T) in DRD2,<br />
rs7794745 in CNTNAP2, rs1843809 in TPH2, <strong>en</strong> rs6565113 in CDH13.<br />
De g<strong>en</strong>otypering werd uitgevoerd met <strong>e<strong>en</strong></strong> Taqman-based analyse<br />
of met <strong>e<strong>en</strong></strong> simple sequ<strong>en</strong>ce l<strong>en</strong>gth analyse, afhankelijk van wat het<br />
meest geschikt was. We vond<strong>en</strong> dat ASS van ADHD onderscheid<strong>en</strong> kon<br />
word<strong>en</strong> met <strong>e<strong>en</strong></strong> nominale significantie door de 5HTTLPR <strong>en</strong> de TPH2 <strong>en</strong><br />
CNTNAP2 polymorfism<strong>en</strong>. De resultat<strong>en</strong> war<strong>en</strong> onafhankelijk voor de<br />
SUD status. We concludeerd<strong>en</strong> dat serotonerge g<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>e<strong>en</strong></strong> belangrijke<br />
rol zoud<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> spel<strong>en</strong> in de differ<strong>en</strong>tiatie tuss<strong>en</strong> ASS <strong>en</strong> ADHD,<br />
maar de resultat<strong>en</strong> van deze exploratieve studie behoev<strong>en</strong> replicatie.<br />
Sterkt<strong>en</strong> <strong>en</strong> beperking<strong>en</strong><br />
E<strong>en</strong> van de sterke kant<strong>en</strong> van deze studie is dat het onderzoek gericht<br />
is op volwass<strong>en</strong><strong>en</strong>, wat betrekkelijk nieuw is voor ADHD <strong>en</strong> zeer nieuw<br />
voor ASS. Er is <strong>e<strong>en</strong></strong> relatief groot aantal patiënt<strong>en</strong> met ADHD <strong>en</strong> ASS<br />
geïncludeerd in vergelijking met andere studies. De studieopzet was<br />
breed, van gedragsmatige f<strong>en</strong>otyp<strong>en</strong> via <strong>en</strong>do<strong>f<strong>en</strong>otypische</strong> parameters<br />
naar g<strong>en</strong>otyp<strong>en</strong>. Daarbij is dit de eerste methodologische studie waarin<br />
de comorbiditeit van ASS met SUD is geëxploreerd.<br />
De studie heeft ook <strong>e<strong>en</strong></strong> aantal beperking<strong>en</strong>. Hoewel de aantall<strong>en</strong> res-<br />
pectabel war<strong>en</strong> in vergelijking met andere studies over ASS <strong>en</strong> ADHD,<br />
war<strong>en</strong> de aantall<strong>en</strong> tegelijkertijd zeer beperkt voor <strong>e<strong>en</strong></strong> degelijke g<strong>en</strong>e-<br />
tische exploratie. Omwille van de statistische power van het onderzoek,<br />
werd<strong>en</strong> ASS <strong>en</strong> ADHD niet gesubtypeerd, wat de al aanwezige hetero-<br />
g<strong>en</strong>iteit vergrootte. De aantall<strong>en</strong> war<strong>en</strong> ev<strong>en</strong>min groot g<strong>en</strong>oeg om naar<br />
de effect<strong>en</strong> van de verschill<strong>en</strong>de middel<strong>en</strong> te kijk<strong>en</strong> die<br />
3 4