Agribusiness in Nigeria: 'Dit land is een extreem ... - momentum media

TEKST EN FOTOGRAFIE NILS ELZENGA
De Nederlandse ondernemer Peter Bolt dur wat weinig
anderen durven: een miljoenenbusiness opzeen in Nigeria.
Zijn Dutch Agricultural Development Company levert
cassavezetmeel aan multinationals en helpt duizenden
boeren uit de armoede.
36
036-040_SPR0111_NIGERIA 36 28-01-2011 13:16:13

eportage
Ondernemer Peter Bolt bouwde drie fabrieken in Nigeria, die elk dagelijks 170 ton cassave kunnen verwerken
Agribusiness in Nigeria
‘Dit land is een extreem geval’
Het is een van de grootste
paradoxen van Afrika:
landen die belangrijke
voedselexporteurs zouden
kunnen zijn, importeren
in werkelijkheid
bijna al hun voedingsproducten.
Nigeria is een uitgelezen voorbeeld. “Steden
zijn er de laatste jaren geëxplodeerd”,
verklaart Peter Bolt (61), een van de weinige
buitenlanders die investeert in de Nigeriaanse
landbouw. “Tegelijkertijd negeert
de regering het plaeland. Twee kilometer
buiten de hoofdstad Abuja, waar ik nu ruim
een jaar woon, begint het Stenen Tijdperk.
Alles ontbreekt: ziekenhuizen, scholen,
stromend water en elektriciteit. Er is geen
infrastructuur, waardoor stedelijke afzetmarkten
voor boeren onbereikbaar zijn.”
Het verwaarlozen van de landbouw in Nigeria
hee alles te maken met de olie waarin
de regionale grootmacht zwemt. Dron-
ken van de petrodollars verwaarloosde
de overheid tientallen jaren de rest van
de economie. Het aandeel in het BBP
van de ‘non-olie-economie’ daalde sinds
1970 van 94 naar 52 procent. Landbouw
kwijnde nog harder weg, van 41 naar 17
procent. Zodoende is Nigeria jaarlijks
miljoenen tonnen voedsel gaan importeren.
“Op dit probleem loopt heel Afrika
mank,” zegt Bolt, “maar Nigeria is een
extreem geval met zijn bevolking van
150 miljoen mensen.”
Visie
Peter Bolt is al zijn hele carrière bezig
met agricultuur in Afrika. Aanvankelijk
als ontwikkelingswerker. “Maar in de
ontwikkelingssamenwerking werd politiek
bedrijven langzaamaan belangrijker
dan mensen helpen. Daarvan werd
ik zo misselijk dat ik ontslag nam.” Ook
in het bedrijfsleven - Bolt leverde onder
CV Peter Bolt
1969-1972
studie Tropische Landbouw in
Deventer
1972-1984
werkzaam voor het ministerie
van Ontwikkelingssamenwerking
in Kameroen,
Sierra Leone en Mali
1984-1985:
werkzaam voor het ministerie
van Ontwikkelingssamenwerking
in Den Haag
1985-2002:
directeur van verschillende
bedrijven in de agribusiness
2002-heden:
directeur van Dadtco
036-040_SPR0111_NIGERIA 37 28-01-2011 13:16:17
37

Een grote uitdaging was om de sappelende keuterboeren in de gebieden rondom de fabrieken om te toveren tot commerciële agrariërs die voldoende
cassave konden leveren. ‘We leren ze en agrarische kennis en zakelijke vaardigheden, zoals samenwerken, logistiek en omgaan met krediet.’
‘Er liggen plannen voor 10 landen’
meer kunstmest aan Afrikaanse landen -
aardde hij uiteindelijk slecht. “Kortetermijndenken,
gericht op snelle winst, bleek
vaak overheersend.”
Toen hij in 2002 door malaise bij zijn bedrijf
gedwongen werd te vertrekken, besloot
Bolt zijn eigen weg te gaan. De ondernemer-in-spe
nodigde thuis een groep vermogende
vrienden uit en ontvouwde hen zijn
visie.
Met een aanpak die commercie en hulp
verenigt wilde Bolt twee dromen realiseren:
zoveel mogelijk Afrikaanse boeren bevrijden
uit de marge en voedselimport in
Afrika vervangen door eigen productie.
Bolt: “Mijn vrienden hebben 6,5 miljoen
euro opgehoest. Daarmee hebben we de
Dutch Agricultural Development Company
opgericht, kortweg Dadtco. Ik ben directeur,
zij zijn de aandeelhouders.”
De juridische rechten op die aandelen berusten
bij een speciaal opgerichte stichting.
“Zie het als een buffer tussen aandeelhouders
en bedrijf. Paranoïde? Heb jij weleens
gezien wat geld met mensen doet?”
Cassave
Lang voor Dadtco’s lancering was Bolt er
al van overtuigd geraakt dat cassave hét
38
gewas zou zijn voor zijn gedroomde project.
“Mensen eten hier van oudsher geen granen,
maar knollengewassen als cassave en
yam. Alleen kan niemand die producten leveren.”
Cassave hee nog een belangrijk voordeel.
Bolt: “Er zit zetmeel in dat gebruikt wordt
in meer dan tweeduizend producten. Papier,
medicijnen, frisdrank, kleding, biobrandstof,
kroepoek; noem maar op.”
Vraag bleef: waar in Afrika te beginnen?
Een toevalligheid wees de weg. “In 2003
kreeg een goede Nigeriaanse relatie een
toppositie binnen de regering. Dankzij hem
wilde zijn deelstaat, Benue State, onze eerste
fabriek voorfinancieren. We zijn gelijk
begonnen met bouwen.”
Acht jaar later staan er in Nigeria drie fabrieken,
die elk dagelijks 170 ton cassave
kunnen verwerken. Twee daarvan draaien,
één ligt door politieke tegenwerking stil.
Voor een vierde fabriek - een samenwerkingsproject
in Nigeria’s beruchte oliedelta
met onder meer Shell - is de financiering
bijna rond.
In de jaren voordat de eerste zakken cassavebloem
daadwerkelijk de fabriek verlieten,
moesten er forse drempels worden genomen.
“De eerste jaren ben ik voornamelijk
bezig geweest met kinderziektes”, zegt Bolt.
“Wel tien keer ben ik naar mijn aandeelhouders
teruggegaan voor meer geld.” Elke
keer kreeg Bolt dat geld.
Trainen
De eerste grote uitdaging was de sappelende
keuterboeren in de gebieden rondom de
fabrieken omtoveren tot commerciële agrariërs
die voldoende cassave konden leveren.
Hier speelde het Nederlandse ministerie
van Buitenlandse Zaken een door-
slaggevende rol. Het ministerie doneerde
zes miljoen euro aan IFDC, een Amerikaanse
ngo die wereldwijd boeren helpt hun
productiviteit te verbeteren. “We trainen
boeren op verschillende manieren”, zegt
Sco Wallace, die vanuit IFDC leiding gee
aan CASSAVA+, het boerentrainingsprogramma
in Nigeria. “We leren ze zakelijke
vaardigheden, zoals samenwerken, logistiek
en omgaan met krediet. Daarnaast
brengen we ze agrarische kennis bij. Selectie
van goede landbouwgrond of omgaan
met machinerie. En basale dingen als planten,
wieden en oogsten.”
Het trainen gebeurt op speciale demonstratieboerderijen.
Eén daarvan ligt op drie
uur rijden van de Dadtco-fabriek in Osun
036-040_SPR0111_NIGERIA 38 28-01-2011 13:16:33

State, nabij de metropool Ibadan. De rit erheen
verloopt op zijn Nigeriaans. Fluitend
scheurt de chauffeur over landwegen die
van gaten aan elkaar hangen. Dorpen onderweg
schieten in een waas voorbij. Hotsend
en botsend door het tropische landschap
vertelt IFDC-medewerker Samuel
Olorunfemi Baiyeri ondertussen over het
CASSAVA+-programma. “Boeren hadden
alle interesse verloren in cassave, omdat ze
meermaals zijn belazerd door de overheid.
Die stimuleerde hen tot produceren, maar
nam vervolgens niets af. Toen wij kwamen,
‘ De fabriek
komt naar
de boer toe
in plaats van
andersom’
aarzelden velen over deelname aan ons
programma. Nu ze zien dat wij wél afnemen,
doen steeds meer boeren mee.”
Eén van die boeren is John Etsuyankpa
(44). Met wat collega’s staat hij het bezoek
op te wachten in een demonstratieveld vol
kniehoge, gifgroene cassaveplanten. “Ik wil
alleen nog maar cassave verbouwen. IFDC
leert ons hoe het moet. Dadtco gee ons
vervolgens contracten die afname garanderen
van al onze cassave. Tegen goede
prijzen bovendien. Boeren uit de omgeving
nemen meer en meer land in gebruik.”
reportage
Cassave moet binnen 48 uur na oogsten worden verwerkt,
anders gaat het rotten
Innovatief
Het volgende probleem was hoe de cassave
snel genoeg van boer naar fabriek te
krijgen. Cassave moet binnen achtenveertig
uur na oogsten worden verwerkt, anders
gaat het roen. “De boeren zover krijgen
dat ze zelf snel genoeg konden leveren
was geen optie. Dan waren we vijig jaar
verder geweest”, zegt Bolt. Dus bedacht de
ondernemer iets unieks: de Mobile Autonomous
Processing Unit (AMPU). Deze fabriekjes
- ter grooe van een container -
zijn achterop een vrachtwagen te
vervoeren. Ze kunnen cassave wassen,
schillen, snijden en pleen tot een dikke
pasta die tot negen maanden goed blij.
“Zo komt de fabriek naar de boer toe in
plaats van andersom”, zegt Bolt tevreden.
Momenteel rijden er tien AMPU’s rond.
“Dadtco hee wereldwijd patent op de uitvinding.
We zijn de enigen die weten hoe je
die dingen maakt.”
Niet alle cassave hoe gelukkig bij de boer
thuis te worden verwerkt. Op het terrein
van de Dadtco-fabriek in Osun State dumpen
twee medewerkers kraen vol net afgeleverde
cassavewortels op een lopende
band, die verdwijnen in een trillende en
zoemende AMPU. De pasta die uit de
036-040_SPR0111_NIGERIA 39 28-01-2011 13:16:39
39

Mobile Autonomous Processing Units (AMPU’s) - mobiele fabriekjes ter grootte van een container - wassen, schillen, snijden en pletten cassave
tot een dikke pasta die tot negen maanden goed blijft
AMPU komt wordt meteen daarna in de fabriek
verwerkt tot eindproduct bloem. “De
fabriek produceert nog niet op maximale
capaciteit,” vertelt fabrieksmanager Abel
Abimbola, “omdat we niet genoeg voorraad
hebben. Maar dat is een kwestie van tijd.”
Niet ver van de AMPU zit een groep kleurrijk
geklede vrouwen naast een grote berg
cassave. Met machees hakken ze de wortels
geroutineerd in stukken. “We hebben
twintig mensen in vaste dienst”, zegt Abimbola
terwijl hij onder een ingewikkeld buizenstelsel
doorloopt dat een oorverdovend
lawaai maakt. “In dit gebied is bijna geen
werk, dus mensen werken graag voor ons.
Elke dag staan er mensen voor de deur.”
Importmaa
Dadtco levert zijn cassavezetmeel inmiddels
aan verschillende multinationals. De
eerste daarvan was Unilever, maar die binnenhalen
was bepaald geen makkie. Bolt:
“Het Nigeriaanse personeel gedraagt zich
als een importmaffia. Ze verdienen geld
aan het importeren van zetmeel, dat ze vervolgens
duur verkopen aan hun eigen
werkgever.” De Europese country director
bleek niet van zins daaraan een einde te
maken. “Hij zei tegen mij: ‘Als ik overstap
op jouw product, gooi ik mijn bedrijfsstructuur
overhoop. Nu kunnen mijn mensen
een beetje jaen en blijven ze tevreden.’”
Unilevers hoofdkantoor greep in. “De be-
40
‘ In dit gebied
is bijna geen
werk, dus elke
dag staan er
mensen voor
de deur’
drijfstop wil Nigeriaanse boeren steunen
en daarom switchen naar lokaal zetmeel,
om te beginnen voor hun bouillonblokjes.
We hebben net de eerste dertig ton geleverd.
Om je trouwens een idee te geven van
de mogelijkheden: alleen al de binnenlandse
markt voor bouillonblokjes verbruikt
jaarlijks twintigduizend ton zetmeel. Wij
kunnen momenteel per fabriek maximaal
twaalfduizend ton produceren.”
Winst maken
Nieemin onderhandelt Bolt al met Unilever
over het leveren van zetmeel voor tandpasta’s.
“Het zal voorlopig een gevecht blijven
met de importmaffia, maar we gaan het
uiteindelijk wel winnen van die boees.”
Een potentieel nog veel grotere klant is SAB
Millar, een van ‘s werelds grootste brouwe-
rijen. “Proeven met ons zetmeel zijn de
brouwerij geweldig bevallen. De directie
hee net een fabriek van ons bezocht. Ze
willen dat we, behalve in Nigeria, op korte
termijn cassavezetmeel voor ze gaan produceren
in Mozambique en Soedan. Dat
zetmeel willen ze gebruiken voor een goedkoop
bier met als doelgroep de grote massa
Afrikanen. Ze verwachten er hun omzet
in Afrika mee te kunnen verviervoudigen,
dus er liggen al plannen voor uitbreiding
van de samenwerking met ons naar tien
Afrikaanse landen. Als dat doorgaat praten
we over tientallen fabrieken en honderden
AMPU’s. Het gaat duizelingwekkend
snel allemaal.”
Misschien zelfs wel iets té snel. Bolt: “Cargill,
de grootste landbouwmultinational ter
wereld, schijnt precies te volgen wat ik allemaal
uitspook. Net als verschillende zetmeelproducenten
en vermogende Nigerianen.
Ik hou al die interesse nog even af.”
Aan de huidige ontwikkelingen hee Bolt
zijn handen immers overvol. “Tot op heden
heb ik elke met Dadtco verdiende cent teruggestopt
in het project. Maar als het zo
doorgaat gaan we binnenkort winst maken.
Sterker nog, we staan aan het begin
van een revolutie. Let op mijn woorden.”
Meer informatie:
www.dadtco-cassava.com, www.ifdc.org
036-040_SPR0111_NIGERIA 40 28-01-2011 13:16:53