Tijdschrift Gezondheid en Politiek jaargang 1991 nr 4

Er moet meer overgelaten worden aan de
markt. Zeker. De overheid moet het idee losla-
ten dat ze alles kan plannen, kan regelen, kan
besturen. Natuurlijk. Wie durft zulke' moderne
waarheden tegenwoordig nog tegen te spreken?
Nee, alles moet anders, vrijer, minder regels.
Zeker. Natuurlijk.
Dit luidruchtig bejubelde 'gelijk van rechts' is
een aanstekelijk verschijnsel. Het is een poli-
tiek virus dat steeds meer mensen aan het be-
smetten is. Het fascinerende is echter dat het
nergens op slaat. Want wie enig historisch be-
nul heeft kan weinig anders dan zijn schouders
ophalen bij deze vreugdedansen om het vuur
van de moderne geschiedenis.
Neem nou de staat. Is daar nog over te spreken
in termen van minder? Is dat iets dat kan wij-
ken voor de markt? Absoluut niet. Je kan meer
of minder geld aan iets uitgeven, maar met de
moderne staat als zodanig heeft dat niets van
doen. Het wezenskenmerk van de westerse samenlevingen
is namelijk dat het vrijwel totaal
verstatelijkte samenlevingen zijn. Niets is in
een beschaafde samenleving meer mogelijk
zonder infrastructuren, reinigingsdiensten,
stoplichten, telefoonverbindingen, kortom
zonder algemene en collectieve verzorgingsar-
rangementen.
De staat, in onze contreien heel terecht betiteld
als de verzorgingsstaat, is dus niet zoiets als
een lamme tak van de samenleving, maar een
conditio sine qua non. De staat in het westerse
verzorgingskapitalisme valt zo ongeveer sa-
men met de samenleving. Wie dus pleit voor
minder staat pleit feitelijk voor minder samen-
leving en misschien is dat ook wel waar het in
het gelijk van rechts om draait.
Dat alles neemt niet weg dat er wel degelijk
regels zijn die niet deugen, departementen die
te veel uitgeven, ambtenaren die niets doen,
burgers die de kluit belazeren, maar al die te-
kortkomingen (waar dus wat aan gedaan moet
worden) doen aan het wezenskenmerk van de
totale verstatelijking van de modem-westerse
samenleving niets af. En dat is precies de re-
den waarom de juichkreten van de post-mo-
derne liberalen eigenlijk alleen maar vergelijk-
baar zijn met het olé-gebral dat schaatssuppor-
c I
DE ELF VAN NEFARMA
ters in het Heerenveense Thialff-stadion aanheffen
als een Nederlander wereldkampioen
wordt. Bij een volgend kampioenschap heeft
dat gejuich absoluut geen waarde meer. En zo
blijft ook de maatschappelijke werkelijkheid
onbewogen onder het gelijk van rechts. Het is
slechts incidentele folklore in de geschiedenis.
Wie dat niet gelooft had er goed aan gedaan
om op 5 juni een bezoekje te brengen aan de
Haagse rechtbank. Daar dienden die dag maar
liefst elf kort gedingen die de Nefarma, de
overkoepelende organisatie van geneesmiddelenfabrikanten,
tegen de Staat der Nederlanden
had aangespannen.
Dit elftal kort gedingen vormde het slotoffensief
van de farmaceutische industrie tegen de
jarenlange pogingen van de overheid om de
kosten van geneesmiddelen in de gezond-
heidszorg te beteugelen. Die kosten swingen
jaar in jaar uit de pan uit en sinds mensenheugenis
dringt de overheid in goed overleg met
de geneesmiddelenfabrikanten erop aan om tot
afspraken te komen. Zonder enig succes. De
kosten van het medicijngebruik bleven jaarlijks
met gemiddeld bijna tien procent stijgen
en de farmaceutische industrie ontweek stelselmatig
elke concrete afspraak die haar handelen
aan banden zou leggen.
Dus besloot staatssecretaris Simons zelf een
systeem te ontwikkelen: het zogeheten Geneesmiddelen
Vergoedings Systeem. Dat systeem
is een voorzichtige poging om de stijging
van de kosten jaarlijks te beperken tot
'slechts' vier procent. Daartoe zijn alle medicijnen
met eenzelfde werking in clusters ingedeeld.
Het ziekenfonds vergoedt volgens de
plannen van Simons alleen het goedkoopste
medicijn uit het cluster. Wil de patiënt een
duurder geneesmiddel dan moet hij of zij de
extra kosten zelf betalen.
Het streven van Simons is voor iedereen met
enig gevoel voor collectieve belangen en met
kennis van de werking van medicijnen zeer
prijzenswaardig. De afgelopen kwart eeuw
hebben de geneesmiddelenfabrikanten in feite
de verzekeringskas geplunderd en dus de pre-
miebetaler op kosten gejaagd door steeds maar
nieuwe geneesmiddelen aan het arsenaal toe te
voegen, die wel duurder waren maar niet een
significant andere werking hadden dan andere
geneesmiddelen. De geneesmiddelenindustrie
ontwikkelde zich op kosten van de burgers tot
een weelderig uitgeruste supermarkt waar je
tien verschillende soorten yoghurt, muesli, en
andere voedingsmiddelen kan krijgen. Natuur-
lijk zit er verschil tussen al die soorten, maar
echt wezenlijk is het niet. Mag je dan ver-
wachten dat alle onderdelen uit dit super-
marktpakket van de geneesmiddelenindustrie
ook vergoed worden?
Simons beantwoordde deze vraag met een bescheiden:
nou nee. Dat was natuurlijk tegen het
zere been van de farmaceutische industrie die
hun jaarlijkse winsten en hun mogelijkheden
om de markt met steeds nieuwe profijtelijke
medicijnen te overstelpen enigszins zagen be-
perkt. Vandaar dus maar liefst elf kort gedingen
om Simons te dwarsbomen en te zorgen dat zijn
wettelijke voornemens uitgesteld werden.
Zonodig nog beschamender is dat de geneesmiddelenfabrikanten
nu ze met een nieuw ver-
goedingssysteem geconfronteerd worden plots
bereid zijn om zelf orde op zaken te stellen.
Vlak voor bijltjesdag erkennen ze plotsklaps
ruiterlijk dat er paal en perk gesteld moet worden
aan de al te opdringerige promotiemethoden
van de meeste fabrikanten. Daarin wordt
artsen bijvoorbeeld gevraagd, tegen riante be-
taling uiteraard, om mee te werken aan onderzoek
naar een bepaald medicijn. Het onder-
zoek is daarbij in veel gevallen een smoes,
want het enige doel van deze methode is om
de omzet van een bepaald geneesmiddel te bevorderen.
Vlak voor de dreigende invoeringsdatum
van Simons' vergoedingssysteem (l ju-
li) toont de Nefarma zich ineens bereid om via
een codecommissie dergelijk pseudo-onderzoek
aan banden te leggen. Ach, hoe doorzichtig
allemaal.
Nee, het weinige publiek dat de tribune van de
rechtszaal op 5 juni in Den Haag bevolkte had
niet bepaald het idee dat de rol van de staat
uitgespeeld was. Integendeel zelfs. Er is in de
moderne geschiedenis nog erg veel staatsarbeid
te verrichten.
Jos van der Lans
TGP JULI 1991 17