Zeven verdedigingen en de doolhof van dwalingen der medici
Zeven verdedigingen en de doolhof van dwalingen der medici Zeven verdedigingen en de doolhof van dwalingen der medici
verstout hebben, is verkeerd, en bedrog. Aan de heidenen is de geneeskunde gegeven; dat zijn de oudste artsen. Dat heeft tot gevolg gehad, dat de Grieken in de geneeskunde geweldig terug begonnen te vallen, en dat door tal van oorzaken. Daarbij hadden leugens zo de overhand, dat de Arabieren zich verstout hebben daarin net zo te handelen, en alle andere naties evenzo. Het is echter gegaan zoals het met alle dingen gaat: hoe meer scherpzinnigheid 156 , des te meer dwalingen. Want de mensen hebben geen inzicht 157 . Dat is alleen te vinden bij degene in wiens hand het is. Daarom zijn de laatsten als de laatsten gekomen, en dezen hebben zich met de dwaling beziggehouden, om die te verpletteren. De laatsten worden de besten. De eersten hebben weinig gekund en tot weinig gediend. Het komt dus op de laatsten aan, want anders is alles verspild. Om te ontdekken waar de dwaling zijn oorsprong vindt, ben ik vastbesloten om de juiste boeken aan te duiden waarin men de dwaalwegen kan onderkennen. En als men die heeft beoordeeld, gaat men op weg. Niet naar de eenogige Minotaurus, maar naar degene met drie ogen, besloten in één godheid 158 , zodat men op die weg handelt en wandelt. En wie aldus wandelt, is zalig. Wie zalig is, is zonder dwaling, zonder bedrog, en heeft geen bedrog in zijn hart. 156 “Witz”. Vertaling onzeker. Dit woord heeft talloze, zeer uiteenlopende betekenissen. 157 “Verstand”. 158 Met wie Jupiter bedoeld kan zijn, maar ook de Drie-eenheid van de christelijke Kerk. 82
Theophrastus - De Lezer Heil 159 Ondertussen, lezer, roept men over mij, dat ik degene ben die in de geneeskunde binnenvalt, zonder - zoals het hoort - door de juiste deur naar binnen te gaan. Welnu, lezer, tegenover u wil ik mij verantwoorden, en wel aldus. Zegt gij mij, hoe men in de geneeskunde door de juiste deur naar binnen gaat? Is dat door Avicenna, Galenus, Mesue, Rasim 160 , et cetera, of door het licht der natuur? Want er zijn twee ingangen. De ene ingang is via de genoemde boeken. De andere ingang is in de natuur. Is het nu niet redelijk, lezer, dat inzichtelijk wordt gemaakt welke deur de ingang vormt, en welke niet? De deur die het licht der natuur is, is namelijk de juiste. De andere is boven bij de schedel 161 naar binnen gekomen, want ze horen niet bij elkaar. Aan de ene kant zijn er de geschreven boeken 162 , aan de andere kant is er het licht der natuur. Aan de ene kant is er het Lumen Apothecariorum 163 , aan de andere kant het licht der natuur. Nu ze niet dezelfde weg bewandelen, en de juiste weg toch in een ervan moet liggen, acht ik dát boek het juiste, wat God zelf heeft gegeven, geschreven, gedicteerd en gezet. De andere boeken mogen qua hun bedenkingen, overwegingen en meningen zoveel geven als ze willen, maar dat doet aan de natuur niets af. Dit, lezer, moet gij goed weten, dat slechts van één de kunst der geneeskunde uitgaat, namelijk van God. Van deze moet de 159 “Theophrastus Lectori S”. 160 Abu Bekr Muhammed Ben Zakeriyā er-Rāsī, 865-925. Arabisch arts, chemicus en alchemist. 161 “zum Dach”. 162 “die Codices Scribentium”. 163 “Licht der Apotheker”. Sudhoff verwijst in een voetnoot naar dit werk als naar het farmaceutisch handboek van Quiricus de Augustis, Tortona, eind 15e eeuw. Ik merk op, dat het uit 1492 stamt. De volledige titel is: Lumen Apothecariorum cū nonnullis expositionibus nouiter impressum (Licht der Apotheker, met verscheidene uiteenzettingen in recente druk). Het verscheen ook in Turijn in 1492; vervolgens onder andere in Cremona in 1494, en in Venetië. 83
- Page 31 and 32: menige bijdrage. Ze laten ons in zi
- Page 33 and 34: leerstelling presenteert die accept
- Page 35 and 36: DE EERSTE VERDEDIGING - AANGAANDE D
- Page 37 and 38: geven en uitvoeren. 43 Dus hoewel v
- Page 39 and 40: tevens kunnen zeggen: “Onderzoek
- Page 41 and 42: DE TWEEDE VERDEDIGING - AANGAANDE D
- Page 43 and 44: enamingen gewijzigd zijn. Hoewel so
- Page 45 and 46: Mij is ook tegengeworpen, dat ik de
- Page 47 and 48: DE DERDE VERDEDIGING - AANGAANDE HE
- Page 49 and 50: Er is niets wat geen gif bevat. Sle
- Page 51 and 52: ook mogelijk om uit het kwade het g
- Page 53 and 54: DE VIERDE VERDEDIGING - AANGAANDE M
- Page 55 and 56: alleen de weifelaars 95 , die zonde
- Page 57 and 58: Als hij die wil zijn, moet hij de m
- Page 59 and 60: DE VIJFDE VERDEDIGING - AANGAANDE H
- Page 61 and 62: worden. Het behoort niemand te bevr
- Page 63 and 64: daarentegen allen gelijk acht, zoda
- Page 65 and 66: DE ZESDE VERDEDIGING - TER VERONTSC
- Page 67 and 68: verdedigd met deze analyse. Weliswa
- Page 69 and 70: veertig of zestig regels 125 , wein
- Page 71 and 72: te komen. Want met de verborgen zie
- Page 73 and 74: schied? 137 En als de schade in de
- Page 75 and 76: SLOTREDE Wanneer gij, lezer, mij al
- Page 77 and 78: HET TWEEDE BOEK, LABYRINTHUS MEDICO
- Page 79 and 80: loffelijke heren in de gemeente van
- Page 81: ven. Zoals de meester is, is ook de
- Page 85 and 86: HET EERSTE HOOFDSTUK - OVER HET EER
- Page 87 and 88: eweegreden is als volgt. Wie kent h
- Page 89 and 90: HET TWEEDE HOOFDSTUK - OVER HET TWE
- Page 91 and 92: Want de arts wordt gedwongen - zoal
- Page 93 and 94: Christus spreekt: waar het lichaam
- Page 95 and 96: herkent als een boek waarin de filo
- Page 97 and 98: tegen de aard van de moeder kunnen
- Page 99 and 100: voortgang immers niets van en weet
- Page 101 and 102: HET VIERDE HOOFDSTUK - OVER HET LIC
- Page 103 and 104: dat er de aderen van de cypres zijn
- Page 105 and 106: en gij moet u niet door de substant
- Page 107 and 108: hand zijn, maar niet alsof ze in on
- Page 109 and 110: werkt de natuur met ons samen in de
- Page 111 and 112: de bakker, die maken brood. Zo moet
- Page 113 and 114: ment. Hoewel dit experimenten zijn,
- Page 115 and 116: Waar die niet is, is er slechts het
- Page 117 and 118: vitriool 247 als wetenschap heeft g
- Page 119 and 120: onzichtbaar; ook haar arts. Daaruit
- Page 121 and 122: ftisis 257 , ethica, et cetera, gen
- Page 123 and 124: HET ACHTSTE HOOFDSTUK - OVER HET BO
- Page 125 and 126: Daarmee moet men ook begrijpen wat
- Page 127 and 128: zodat daaruit in een uur tijds een
- Page 129 and 130: HET NEGENDE HOOFDSTUK - OVER HET BO
- Page 131 and 132: ook in andere. Daarom moet gij ters
verstout hebb<strong>en</strong>, is verkeerd, <strong>en</strong> bedrog. Aan <strong>de</strong> heid<strong>en</strong><strong>en</strong> is <strong>de</strong><br />
g<strong>en</strong>eeskun<strong>de</strong> gegev<strong>en</strong>; dat zijn <strong>de</strong> oudste arts<strong>en</strong>.<br />
Dat heeft tot gevolg gehad, dat <strong>de</strong> Griek<strong>en</strong> in <strong>de</strong> g<strong>en</strong>eeskun<strong>de</strong><br />
geweldig terug begonn<strong>en</strong> te vall<strong>en</strong>, <strong>en</strong> dat door tal <strong>van</strong><br />
oorzak<strong>en</strong>. Daarbij hadd<strong>en</strong> leug<strong>en</strong>s zo <strong>de</strong> overhand, dat <strong>de</strong><br />
Arabier<strong>en</strong> zich verstout hebb<strong>en</strong> daarin net zo te han<strong>de</strong>l<strong>en</strong>, <strong>en</strong><br />
alle an<strong>de</strong>re naties ev<strong>en</strong>zo. Het is echter gegaan zoals het met<br />
alle ding<strong>en</strong> gaat: hoe meer scherpzinnigheid 156 , <strong>de</strong>s te meer<br />
dwaling<strong>en</strong>. Want <strong>de</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> inzicht 157 . Dat is<br />
alle<strong>en</strong> te vind<strong>en</strong> bij <strong>de</strong>g<strong>en</strong>e in wi<strong>en</strong>s hand het is. Daarom zijn <strong>de</strong><br />
laatst<strong>en</strong> als <strong>de</strong> laatst<strong>en</strong> gekom<strong>en</strong>, <strong>en</strong> <strong>de</strong>z<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> zich met <strong>de</strong><br />
dwaling beziggehoud<strong>en</strong>, om die te verpletter<strong>en</strong>. De laatst<strong>en</strong><br />
word<strong>en</strong> <strong>de</strong> best<strong>en</strong>. De eerst<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> weinig gekund <strong>en</strong> tot<br />
weinig gedi<strong>en</strong>d. Het komt dus op <strong>de</strong> laatst<strong>en</strong> aan, want an<strong>de</strong>rs is<br />
alles verspild. Om te ont<strong>de</strong>kk<strong>en</strong> waar <strong>de</strong> dwaling zijn oorsprong<br />
vindt, b<strong>en</strong> ik vastbeslot<strong>en</strong> om <strong>de</strong> juiste boek<strong>en</strong> aan te duid<strong>en</strong><br />
waarin m<strong>en</strong> <strong>de</strong> dwaalweg<strong>en</strong> kan on<strong>de</strong>rk<strong>en</strong>n<strong>en</strong>. En als m<strong>en</strong> die<br />
heeft beoor<strong>de</strong>eld, gaat m<strong>en</strong> op weg. Niet naar <strong>de</strong> e<strong>en</strong>ogige<br />
Minotaurus, maar naar <strong>de</strong>g<strong>en</strong>e met drie og<strong>en</strong>, beslot<strong>en</strong> in één<br />
godheid 158 , zodat m<strong>en</strong> op die weg han<strong>de</strong>lt <strong>en</strong> wan<strong>de</strong>lt. En wie<br />
aldus wan<strong>de</strong>lt, is zalig. Wie zalig is, is zon<strong>de</strong>r dwaling, zon<strong>de</strong>r<br />
bedrog, <strong>en</strong> heeft ge<strong>en</strong> bedrog in zijn hart.<br />
156<br />
“Witz”. Vertaling onzeker. Dit woord heeft talloze, zeer uite<strong>en</strong>lop<strong>en</strong><strong>de</strong><br />
betek<strong>en</strong>iss<strong>en</strong>.<br />
157<br />
“Verstand”.<br />
158<br />
Met wie Jupiter bedoeld kan zijn, maar ook <strong>de</strong> Drie-e<strong>en</strong>heid <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
christelijke Kerk.<br />
82