Zeven verdedigingen en de doolhof van dwalingen der medici

Paracelsus staat bekend om zijn vele neologismen, waaronder
deze twee werken gelukkig niet gebukt gaan. Zolang ze een
Latijnse basis hebben, valt er wel iets mee te doen, maar dan
kan de betekenis evengoed onduidelijk zijn. Werkelijke
neologismen zouden echt een struikelblok hebben gevormd. Het
is niet voor niets, dat er diverse pogingen zijn gedaan om zijn
vocabulaire nader te duiden. Zo heeft Karl-Heinz Weimann
(1922-2006) uitkomst gebracht met zijn Die deutsche medizinische
Fachsprache des Paracelsus, Berlijn, 1951. Daarbij volgde
hij een mooie en reeds zeer vroege traditie, van onder andere
het Dictionarium Theophrasti Paracelsi van Gerard Dorn,
1584. Aangezien dat werk in het Latijn gesteld is, zal het in de
praktijk wel niet meer breed hanteerbaar zijn.
Grammaticaal is het werk van Paracelsus zeer onvolkomen,
hetgeen bij het vertalen voor de nodige hoofdbrekens zorgt.
Vele zinnen lopen hortend en stotend, waarbij de gezegden niet
goed ontwikkeld zijn, en dubbele ontkenningen worden
gebruikt die toch enkelvoudig bedoeld zijn. Vragende zinnen
zijn ingekort tot zelfstandige naamwoorden met een vraagteken
erachter. Maar dat alles is een verschijnsel dat ik al in vele oude
werken heb aangetroffen. Paracelsus schakelt regelmatig tussen
diverse persoonsvormen. Dan heeft hij het bijvoorbeeld in een
zin over „wij‟, en direct daarna over „zij‟, terwijl dan niet
duidelijk is op wie het terugslaat. Of met „zij‟ wordt in de ene
zin een andere groep bedoeld dan met „zij‟ in de zin daarna.
Redactionele nazorg, zoals wij die tegenwoordig heel gewoon
vinden, ontbrak kennelijk vaak.
Paracelsus heeft enkele opmerkingen over de Joden gemaakt
die wij thans als uiterst onwelkom moeten betitelen. Ze zitten
nu eenmaal in de tekst, en ik verwacht dat men ze ziet in de
context van het denken van het tijdsgewricht waarvan hij een
exponent was. Uiteraard neem ik er zelf volledig afstand van.
Bovendien geeft Paracelsus tal van andere schrijvers op
16