Conflict Open Monumentendag - Gemeente Bonheiden

Open
Monumentendag
Thema:
Conflict
Conflic
Putte
Bonheiden Duffel
Zondag 11 september 2011
Sint-
Katelijne-
Waver

Inhoud
3 Voorwoord
Bonheiden
4 ’t Brughuizeke
6 Heemkring ’t Kaaskot
Duffel
8 Op oorlogspad
9 Kasteel Gevers/Museum het Gasthuis
10 Een gekruide tentoonstelling
11 In beslag genomen: het kloosterdomein
12 Gemeentehuis
Putte
14 Heemmuseum Het Molenijzer
15 De Boerenkathedraal
16 Ter Speelbergen
18 Vriendenkring WOII verzamelaars
18 Muziekhappening
19 Menclub ’t Gareel
19 Centraal infopunt
Sint-Katelijne-Waver
20 Bunker L15
22 Wintertuin en Congozaal van het Instituut van de Ursulinen
24 Groentemuseum ’t GROM
25 Roosendael
27 Fototentoonstelling Lentekriebels

Open Monumentendag
op 11 september in het
teken van “conflict”
Op zondag 11 september vieren we de
23ste editie van Open Monumentendag
met als jaarthema “Conflict’. In 199 steden
en gemeenten over heel Vlaanderen kunnen
erfgoedliefhebbers een kijkje nemen
in bekend en minder bekend ‘Conflict’patrimonium
of deelnemen aan een van
de honderden activiteiten.
Aangezien de Zuidelijke Nederlanden
als ‘slagveld van Europa’ beschouwd
worden, zijn hier nog talloze sporen
terug te vinden. Ook in de regio van onze
Bodukap-gemeenten is er nogal wat
strijdgewoel geweest, niet alleen tijdens
de wereldoorlogen, maar zeker ook in de
16de eeuw.
Vanaf de negentiende eeuw maakten
fortengordels rond steden en fenomenen
als antitankgrachten en bunkerlinies hun
opwachting. Maar ook gebouwen met
een initieel ander bestemming hebben
tijdens oorlogen dikwijls dienst gedaan:
molens en kerken als uitkijktoren, hotels
en huizen als verblijfplaats voor de
soldaten…
Conflicten laten ook sporen na in de
herinnering. Herdenken doe je in het
groot en in het klein, sober of pompeus,
ongezien of opzichtig, individueel of
collectief, met namen of anoniem… Niet
alleen militaire maar ook maatschappelijke
twisten komen aan bod in het
programma. Om het samenleven van
mensen in goede banen te leiden, de
toepassing van de geldende regels te
waarborgen en conflicten te vermijden
of op een geweldloze manier te regelen,
beschikken we over een ‘derde macht’. Na
het ancien régime ontstonden bijhorende
monumenten zoals rechtbanken,
politiekantoren, rijkswachtkazernes en
gevangenissen.
Erfgoed kan tot slot ook het onderwerp
zijn van een conflict. Denk maar aan de
strijd om het behoud en beheer van
waardevol patrimonium en de conflicten
die daarmee gepaard gaan. Het thema
‘Conflict’ belicht de (historische) strijd die
voor bepaalde monumenten, sites en
landschappen werd en wordt gevoerd.
Kortom, stof genoeg voor een rijke
editie 2011. Dit bewijzen we hierna in
overvloed, sla er het programma in deze
brochure maar even op na en vooral,
vereer de opengestelde monumenten en
de talrijke activiteiten met uw bezoek !
Eric Duchesne Guido De Vos
Burgemeester Bonheiden Burgemeester Duffel
Peter Gysbrechts Eddy Vercammen
Burgemeester Putte Burgemeester Sint-Katelijne-Waver
Voorwoord 3

4 Bonheiden
’t Brughuizeke
Dijk 10 (Rijmenam) | 10 – 18 uur
Op 1 augustus 1578 werd ‘De Slag van
Rijmenam’ geleverd. Deze veldslag kadert in
de godsdienstoorlogen, in de geschiedenis
beter gekend als de Tachtigjarige Oorlog
(1568 – 1648). Vóór de beroerten van de
tweede helft van de 16e eeuw waren de
Nederlanden één van de meest bloeiende
staten van Europa. Toen keizer Karel V in
1555 de regering der Nederlanden aan zijn
zoon Filips II van Spanje overdroeg, zette hij
een kostelijke parel aan de Spaanse kroon.
Koophandel en nijverheid hadden hier de
schatten uit alle werelddelen verzameld. Antwerpen
wedijverde met Genua en Venetië in
Italië. Vrijheid van godsdienst bestond niet,
maar bestond ook nergens. Alle Nederlanders
behoorden tot het Rooms geloof.
Intussen had de calvinistische hervorming
reeds veel volgelingen gevonden in onze
gewesten. Enkele leden van de hoge adel
en een groot deel van de lage adel kozen de
zijde van de opstandelingen tegen koning
Filips II van Spanje en plaatsten zich aan het
hoofd ervan.
In het kader van het thema ‘conflict’ kan je
met Open Monumentendag op zondag
11 september van 10 tot 18 u. ‘De Slag van

Rijmenam’ in ’t Brughuizeke herbeleven.
In het door de Heemkring ’t Hoefyser gerestaureerde
‘Brughuizeke’ kan je een tentoonstelling
bekijken over ‘De Slag van Rijmenam’
gesitueerd in zijn natuurlijke omgeving.
Ten tijde van ‘De Slag van Rijmenam’ hielden
de opkomende Calvinisten zogenaamde
‘hagepreken’. Om hun geloof te verspreiden,
zongen predikers psalmen en lazen voor
uit de bijbel. Jaak Van Assche, acteur én
Rijmenamnaar, zal deze hagepreken met
Open Monumentendag aan ’t Brughuizeke
terug tot leven roepen. Je kan zijn hagepreek
bijwonen om 14, 15 en 16 uur.
Naast de tentoonstelling en de hagepreek
van Jaak Van Assche, is er in ’t Brughuizeke
ook tijd en plaats voor een babbel, een hapje
én een verfrissing.
Met Open Monumentendag kan je in ’t
Brughuizeke ook de winnende foto’s van de
‘Lentekriebels-fotowedstrijd’ bekijken.
De tentoonstelling in ’t Brughuizeke is ook
nog toegankelijk op zondag 18 en 25 september
van 13 tot 18 uur.
5

6
Heemkring ’t KaasKOt
Kerkplein 1 | 10 – 18 uur
De benaming ‘Heemkring ’t Kaaskot’ verwijst
naar de op de noord/oostgevel van de
Kleine Krankhoeve geplaatste ‘droogkooi’
voor kazen. In de volksmond wordt deze
droogkooi een ‘kaaskot’ genoemd.
Sedert het begin van de jaren ’70 van
de vorige eeuw betrekt de Heemkring ’t
Kaaskot in Bonheiden-centrum, op het
dorpsplein, één van de laatst overgebleven
oorspronkelijke dorpswoningen. De woning
wordt gebruikt voor het geven van diverse
cursussen van oude kunstambachten én de
opslag van oude gebruiksvoorwerpen.
De betrokken woning dateert waarschijnlijk
uit het begin van de jaren 1800. Het huis is
momenteel in het bezit van de gemeente
Bonheiden maar was tot 1923 eigendom
van Juffrouw Joanna Paulina Puttemans.

Zij was in Bonheiden gekend als bereidster
van nogal wat geneeskrachtige en helende
zalfjes en siropen. Die werden afgeleverd
in een halve mosselschelp. Zij stond
tevens in voor het onderhoud van de
Onze-Lieve-Vrouwekerk en haalde tijdens
de misvieringen bij de aanwezigen het
stoelgeld op (ze werd in de volksmond op
eerder onbeleefde wijze ‘het stoeltjeswijfke’
genoemd). In de woning waar nu de
Heemkring ’t Kaaskot is gevestigd, zou ooit
de eerste openbare telefoon van Bonheiden
hebben gestaan.
De Heemkring ’t Kaaskot brengt naar
aanleiding van Open Monumentendag
in de voorste ruimten van het huis een
tentoonstelling rond ‘de ambachtsman
in het dorp’. Deze tentoonstelling belicht
hoe het werk van de lokale ambachtsman
(houtbewerker, smid e.d.) verdween
als gevolg van de industriële revolutie.
Bovendien ontstond door de evolutie van
‘ambachtelijk werk’ naar producten die het
resultaat waren van ‘massaproductie’ ook een
opmerkelijk kwaliteitsverschil in producten.
Een dubbele conflictsituatie dus!
… En te bedenken dat in deze moderne
tijd ‘ambachtelijk (hand)werk’ terug meer
en meer aan belang wint en ambachtelijk
gemaakte producten een hogere
meerwaarde hebben dan ‘industrieel’
geproduceerde producten… een soort van
nieuwe evolutie, nieuw ‘conflict’ dus, ‘back to
basics’.
Je kan bij de Heemkring ’t Kaaskot nog
authentieke, kwaliteitsvolle ‘producten
& gebruiksvoorwerpen’ van de lokale
ambachtsman ontdekken. Eén van de
meest opmerkelijke voorwerpen is een stuk
van de originele deur van de Onze-Lieve-
Vrouwekerk van Bonheiden. Een knap staaltje
vakmanschap! Wie graag wil weten wat er zo
opmerkelijk is aan deze op het eerste zicht
‘gewone’ deur, moet zeker eens langskomen!
Het ambachtelijk werk van de smid
komt uiteraard ook aan bod met Open
Monumentendag. Wie geen vrees heeft om
in een donkere ruimte binnen te treden,
kan een kijkje nemen in de smidse en de
ambachtelijke werktuigen van de smid
bewonderen.
Foto’s Bonheiden:
Provinciebestuur Antwerpen – Coördinatiecentrum
Open Monumentendag
Heemkring ’t Kaaskot
Gemeente Bonheiden
Info:
GC ’t Blikveld – Dienst Cultuur & Toerisme
Waversesteenweg 11 – 2820 Bonheiden
T 015 50 28 70 – toerisme@bonheiden.be
www.bonheiden.be
7

8 Duffel
Foto: Gemeentearchief Duffel
Op OOrlOgspad
Vertrek : Kasteel Gevers, Rooienberg 21b | 10.30 – 18 uur
Binnen het thema ‘conflict’ is het onmogelijk
om aan het Duffelse oorlogsverleden voorbij
te gaan. De Eerste Wereldoorlog trok een
spoor van vernieling door het Netedorp. Heel
wat gebouwen, infrastructuur en nijverheden
werden zwaar beschadigd. Sommige
werden zelfs voorgoed van de kaart geveegd
(molens, serrebedrijf Sels,…). Na de oorlog
stond het dorp voor een immense uitdaging:
de wederopbouw.
De Tweede Wereldoorlog was op materieel
gebied minder verwoestend dan ‘14-‘18,
maar ook deze wereldbrand liet Duffel niet
ongemoeid. Er was de Duitse doortocht in
mei ’40, de aanhouding van verzetslieden,
het neerhalen van geallieerde vliegtuigen, de
inslag van V-bommen, …
Zondag 11 september kan je driemaal met
gids Dirk Van Engeland op stap door het
Duffelse oorlogsverleden. Het ‘oorlogspad’
belicht in het bijzonder acht Duffelse plaatsen
die door één van beide wereldoorlogen getekend
werden. Tijdens de wandeltocht krijg je
er zowel het feitenrelaas als het verhaal van
een oorlogsgetuige.
Het traject beloopt zo’n 3,5 kilometer en
duurt ca. 2 uur. Startpunt is Kasteel Gevers.
De eerste wandeling vertrekt om 10.30 uur, de
tweede om 13.30 uur en de laatste om 16 uur.

Kasteel gevers/Museum het gasthuis
Rooienberg 21b, Duffel | 10 – 18 uur
Om zijn kroostrijke gezin te verzekeren van
zomers in de gezonde buitenlucht, kocht
de Antwerpse industrieel Eugène Gevers
in 1865 dit Duffelse buitenverblijf aan. Het
domein bleef 60 jaar lang in handen van de
familie. Het kasteel werd ca. 1850 gebouwd.
Architect was J.P. Cluysenaar.
De vernietigende Eerste Wereldoorlog
spaarde ook het kasteel van Gevers niet. Het
beschadigde gebouw kreeg een grondige
restauratiebeurt en werd nadien enkele jaren
verhuurd. In 1924 werd het hele domein
verkocht aan het Duffelse klooster. Het kasteelgebouw
werd heringericht als ziekenverblijf
voor psychiatrische patiënten en in 1932
uitgebreid met een zijvleugel.
Kort voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog
eisten verschillende legereenheden het kasteelcomplex
op. In 1939 richtte het Belgische
leger er een krijgshospitaal in en in februari
1944 legden de Duitsers er de hand op. Na
de Duitse aftocht in september 1944 deed
het ruim een half jaar dienst als verblijfplaats
voor de Britse verpleegsters.
Na WOII werd het kasteel heringericht als
onderwijsinstelling. Van 1946 tot 1999 was
hier het Sint-Norbertusinstituut voor Verpleegkunde
ondergebracht. De school huisvestte
zowel interne als externe studenten
verpleegkunde. Het grootste gedeelte van
het gebouw is nu museumruimte. Museum
Het Gasthuis huisvest een themamuseum
rond verpleegkunde en een heemkundig
museum.
Kasteel Gevers is tijdens de Open Monumentendag
open van 10 tot 18 uur. Je kan er
doorlopend het museum bezoeken, waar je
ook beelden en getuigenissen vindt over het
oorlogsverleden van het kasteelgebouw.
Op de eerste verdieping stellen de drie Duffelse
kunstkringen ‘de Pelicaen’, Hondiuskring
en Kruidentuin ‘t Zijp kunstwerken rond
nationale, internationale en lokale conflicten
tentoon. Op de tweede verdieping wordt het
conflictgehalte getemperd door een kruidige
toets, waarover je verder meer leest.
Vanuit het kasteelgebouw vertrekken
ook twee wandelroutes : ‘Op oorlogspad’
(zie pagina 8) en ‘In beslag genomen,
het kloosterdomein’ (zie pagina 11).
9

10
EEn gEKruidE
tEntOOnstElling
Enige tijd geleden verwierf gemeentelijk
museum Het Gasthuis een originele eerste
druk van het beroemde Kruidenboek van
RembertDodoens. Verschenen in 1554,
werd het al snel hét standaardwerk op het
gebied van kruiden. Dodoens was de eerste
die met een botanische indeling begon.
Voordien waren de kruidboeken alfabetisch
gerangschikt, maar Dodoens probeerde de
planten in verschillende klassen in te delen.
Hij plaatste de gelijkgebouwde planten bij
elkaar en waar dit niet toereikend was, schiep
hij andere categorieën. Voor zijn tijd was
deze indeling revolutionair en geniaal.
Dit is echter niet de enige ‘kruidige’ aanwinst.
De heemkring kocht een bijzonder handschrift
uit de 16de eeuw aan, met daarin
recepten van allerhande middeltjes tegen
de meest uiteenlopende ziekten, handschrift
dat permanent zal worden tentoongesteld in
het museum. Hierin kan je kennismaken met
een uitgebreid scala aan kruiden, drankjes
en zalven, die telkens weer op een andere
manier gemengd werden om toch maar het
beoogde effect te bereiken: de zieke genezen.
Of dat altijd lukte is natuurlijk de vraag.
Nieuwsgierig om te weten wat je moet gebruiken
tegen slapeloosheid? Of wat te doen
bij buikkrampen? Ook een levenselixir komt
Foto: Frank Maes
er in voor - toegegeven: de ingrediënten zijn
soms geheimzinnig, soms echt excentriek. Er
wordt zelfs een manier beschreven om mollen
te vangen … .
Om deze twee nieuwe boeken in de kijker
te plaatsen, start op Open Monumentendag
een tentoonstelling rond kruiden. Je komt er
meer te weten over RembertDodoens, over
verschillende recepten tegen allerhande
ziekten, en hoe men hier vroeger over dacht.
Maar we kijken ook even naar het heden:
welke kruiden worden nu nog gekweekt,
waar kunnen ze voor dienen, … . In samenwerking
met Kruidentuin ’t Zijp krijgt de
bezoeker een beeld van de rijke wereld van
kruid (en onkruid). Ook de kruidengeneeskunde
komt aan bod. Het belooft alleszins
een ‘gekruide tentoonstelling’ te worden.
Op Open Monumentendag wordt deze
expo geopend, en is dan toegankelijk van
10 tot 18 uur. Nadien kan je een bezoek
brengen tijdens de gewone openingsuren
van het museum, en dit tot en met december.

in beslag genomen:
HEt KlOOstErdOMEin
vertrek : Kasteel Gevers, Rooienberg 21b | 11 –18 uur
De ligging van het Duffelse ‘gesticht’ voor
geestesgestoorde vrouwen was naar 19deeeuwse
normen volkomen fout. De beheerders
ervan, de zusters van het Convent van
Betlehem, moesten de nodige volharding
en creativiteit aan de dag leggen om er een
erkende instelling van te maken.
Ook na de Eerste Wereldoorlog lag het voortbestaan
van het psychiatrisch ziekenhuis in
Duffel onder vuur. De ondernemende zusters
konden de instelling toch verderzetten
dankzij, onder meer, de aankoop van het vier
hectare grote kasteeldomein van de familie
Gevers.Het kasteel werd door de kloostergemeenschap
ingericht als ziekenverblijf. De
omvangrijke tuin werd door de zusters benut
voor de verdere uitbouw van hun verzorgings-
en onderwijsinstellingen.
In 1926 verrezen er de eerste paviljoenen van
het nog steeds actieve en gerenommeerde
Psychiatrisch Centrum Sint-Norbertushuis.
Vanaf 1938 bouwden de zusters er ook
schoolgebouwen voor het middelbaar
onderwijs.
In februari 1944 werden zowel het klooster
van het Convent als de aanpalende ziekenpaviljoenen
en klaslokalen door de Duitsers
ingepalmd. 450 zusters en 1100 patiënten
moesten noodgedwongen een ander
onderkomen zoeken. In september nam het
Britse leger een groot deel van het complex
in. Pas vanaf mei ‘45 konden zusters en zieken
terugkeren naar hun Duffelse stek.
Op 11 september kan je samen met gidsen
Karina Hartemberg, Ingrid Moerman en Ria
Moens het domein verkennen en mee ontdekken
hoe het in de loop van de vorige eeuw
is getransformeerd en recent is gemoderniseerd.
De rondleidingen gebeuren in samenwerking
met het Psychiatrisch Centrum
Sint-Norbertushuis. De eerste wandeling
vertrekt om 11 uur. In de namiddag wordt elk
uur een wandeling ingelegd : om 13 uur, 14
uur, 15 uur, 16 uur en 17 uur.
11

12
Foto: Wim Dockx
gEMEEntEHuis
Gemeentestraat 21 | 10 – 18 uur
Het eerste gemeentehuis van Duffel kwam
zo gehavend uit de Eerste Wereldoorlog,
dat het gemeentebestuur in de jaren 1920
besloot een nieuw complex op te trekken.
In tussentijd werden de diensten eerst
ondergebracht in een huis in de Kiliaanstraat
en enige tijd later in een noodbarak die
bovenop het beschadigde raadhuis was
opgetrokken.
Het nieuwe gemeentehuis werd voltooid
in 1928. Architect was G. Careels. Naast de
gemeente- en politiediensten nam ook het
vredegerecht er, tot 1971, zijn intrek.
Omdat het aantal personeelsleden gestadig
toenam, werd het gebouw stilaan te klein. In
1993-‘96 werd het neorenaissancegebouw
dan ook vergroot en gemoderniseerd. Er
werd niet geraakt aan de oorspronkelijke stijl.
Ook het statige karakter van het gemeentehuis
bleef volledig behouden. De typerende
torens blijven immers nog steeds het uitzicht
van het gebouw bepalen.

Het interieur onderging wel grondige wijzigingen.
Binnenin het gemeentehuis werd
de vroegere ingesloten grote hal opengewerkt
tot een hoge centrale koepelruimte,
met galerie en uitzicht op de meestertoren.
Sommige karakteristieke ruimtes werden
wel gemoderniseerd, maar minder drastisch
aangepast. Dit was o.m. het geval voor
de raadzaal, die in 1950 was afgewerkt in
neorenaissancestijl. Het fraaie houtwerk,
het meubilair en de bijzondere kunstwerken
van deze ruimte werden behouden. Sedert
februari 2000 worden de wanden bekleed
met 17de-eeuws goudleer.
Op zondag 11 september is het gemeentehuis
open van 10 tot 18 uur.
In de schepenzaal kan je doorlopend de expo
’ Oorlog en vrede : het gemeentehuis in een
historisch perspectief’ bezoeken. Je ziet er
foto’s van het tijdens WOI zwaar beschadigde
gemeentehuis annex vredegerecht. Ook de
gehavende omgeving wordt in beeld gebracht.
Uiteraard komen ook de naoorlogse
opbouw en de verdere geschiedenis van het
huidige complex ruim aan bod.
Je kan er ook genieten van ‘Conflict en
verzoening in beweging’, gebracht door het
balletgezelschap pArtair. De hele dag zijn er
videobeelden, maar de dansers treden ook
vijf keer live op in de immense hal (11, 13,
14, 15 en 16 uur).
Niet te missen is ook het torenbezoek.
Voor de gelegenheid wordt één
hoektoren van het gemeentehuis
opengesteld. Je kan die op geregelde
tijdstippen met gids Wout Geerings
bezoeken : om 11.30, 12.30, 13.30,
14.30, 15.30, 16.30 en 17.30 uur.
Vergeet ook niet een kijkje te nemen
in de prachtige raadzaal.
13
Foto: Gerd Emmen

14 Putte
Heemmuseum Het Molenijzer
Heuvel 41 b | 10 – 20 uur
“Het Molenijzer” is een knus en gemoedelijk
museum, gelegen op de Ixenheuvel in Putte.
Eens door de deur komt men in een sfeer
waar groen, rust en nostalgie de boventoon
voeren. U maakt er kennis met het dagelijkse
leven van het nabije en verre verleden.
Binnen de muren van het museum vindt de
bezoeker een schat aan informatie over het
nabije en verre verleden. Kenmerkend voor
het museum is de in alle opzichten breed
samengestelde collectie. Hierin staat het
dagelijkse leven in de Kempen in al zijn facetten
centraal.
In het kader van het OMD project plaatst
de heemkring dit jaar het verhaal van de
afbraak van twee grotere Putse kapellen, met
name De Bremkapel uit 1686 en de Sint-
Niklaaskapel uit 1668 centraal. Deze afbraak
leidde in de jaren zestig van de vorige eeuw
tot heel wat discussies. Zowel pro als contra
standpunten komen aan bod in een expo.
Als tweede thema tentoonstelling toont de
Putse Anti-Roddelactie haar werking aan het
publiek.
Foto: provinciebestuur Antwerpen, SYB’L S. Pictures
In de cafetaria is een ruime keuze aan streekbieren
en –specialiteiten. Het museum is
toegankelijk voor rolstoelgebruikers en ook
voor kinderen zeker een aanrader. De deuren
staan open van 10 tot 20 uur.
Tijdens OMD junior kunnen klasgroepen
terecht voor een geleid bezoek en voor het
beoefenen van de diverse volksspelen, dit
wel na reservatie 015 76 78 88.
Foto: cultuurdienst gemeente Putte

de Boerenkathedraal
Schrieksesteenweg 64, Grasheide | 10 – 18 uur
Foto: provinciebestuur Antwerpen, SYB’L S. Pictures
De Boerenkathedraal is een 17de eeuwse
graanschuur uit de Noorderkempen geïntegreerd
in een heemerf. Heel de site bestaat
uit overgeplaatste gebouwen uit de streek
(Antwerpse Kempen en Brabant).
Het erf is gelegen langs een oude Kempense
veedrijfweg in de nabijheid van de laatste
geklasseerde afspanning “Het Hoefijzer”. Deze
weg wordt op oude kaarten aangeduid als
“oude Kempense veeweg van Mechelen naar
het verre Holland”.
Tijdens de open monumenten dag vinden er
tal van demonstraties plaats. Naast de klassieke
ambachten, die moeten optornen tegen
de moderne technieken, staan nu vooral
de thema gebonden ambachten in de kijker.
Het stropersverleden is hiervan één van de
toppers. Een verzamelaar van stropersmateriaal
toont zijn collectie.
Voor de hongerige bezoekers hangt het
varken al aan het spit en de bakker bakt zijn
brood in de oude bakoven uit de 18de eeuw.
M.a.w. voor een natje en een droogje wordt
in deze historische omgeving zeker gezorgd.
Bovendien krijgen de leden van het Davidsfonds
die dag in primeur het nieuwe aanbod
aan boeken te zien. Kom eens langs tussen
10 en 18u, het is zeker de moeite waard.
15
Foto: cultuurdienst gemeente Putte

16
Foto: cultuurdienst gemeente Putte

ter speelbergen
Peredreef 5, Beerzel | 10 – 18 uur
Foto: provinciebestuur Antwerpen, SYB’L S. Pictures
Het landhuis Ter Speelbergen werd in 1951-
1952 opgericht door Jozef Weyns, pionier
van de heemkunde in Vlaanderen en de
eerste conservator van het domein Bokrijk.
Ter Speelbergen is ontworpen en gebouwd
in de traditie van de oude Kempense hoeve,
met hoogwaardige materialen die deels
gered werden uit eeuwenoude gebouwen,
die anders verloren zouden gaan.
Extra aandacht gaat dit jaar naar elementen
binnen het thema conflict. Zo kan de bezoeker
kennismaken met het verhaal achter de
oude schepenbank op het binnenerf en de
grenslijn tussen het Land van Mechelen en
het hertogdom Brabant die dwars door het
domein gaat.
Toneelkring Het Pikuurtje brengt de straattheaterversie
van De Loteling: het verhaal
waarbij de jonge mannen via loting werden
gekozen voor de militaire dienst. Er zijn
opvoeringen om 14, 15, 16 en 17 uur.
Natuurpunt De Putter stelt haar werking voor
op het erf van Ter Speelbergen. Zij zorgen
ook voor de innerlijke mens in hun gezellige
cafetaria.
Daarnaast bakt de huisbakker ook lekker vers
brood in de authentieke bakoven.
Brouwerij Duvel/Moortgat promoot als
hoofdsponsor van OMD hun Maredsous
bier. Alle bezoekers krijgen een gratis frisse
Maredsous aangeboden.
In de woning zelf kan men met Willy Bens
een geleid bezoek meemaken of zijn er
audiogidsen beschikbaar. In de rode hal is er
een tentoonstelling met de winnende foto’s
van de fotowedstrijd rond Lentekriebels.
Ook de resultaten van de fotocursus worden
getoond.
Bovendien kan men een geleide natuur- en
cultuurwandeling maken tussen Ter Speelbergen
en het nabijgelegen Pelgrimhof. Een
unieke gelegenheid om eens het domein
van Pelgrimhof te bezoeken. Het geleid bezoek
beperkt zich tot een wandeling op het
domein, er wordt niet naar binnen gegaan.
Gidsbeurten starten aan Ter Speelbergen om
11, 13, 14, 15 en 16 uur. Let op: Pelgrimhof
kan niet individueel bezocht worden.
17

18
Foto: cultuurdienst gemeente Putte
Vriendenkring WOii verzamelaars
Kerkplein, Putte | 10 – 18 uur
De Putse vriendenkring WOII verzamelaars
geeft in hun tentenkamp aan de voet van
het monument van de gesneuvelden een
beeld van het gebombardeerde Putte. Foto’s
Muziekhappening
GC Klein Boom | Mechelbaan 604
Net zoals vorig jaar vindt ook nu de Putse
muziekhappening een week na de OMD
plaats. Op zondag 18 september is het de
beurt aan alle Putse fanfares om het beste
van zichzelf te laten horen. Dit jaar is de
organisatie in handen van de K.F. Sint-Remigius
Beerzel. In het GC Klein Boom treden
de diverse fanfares op. De start van het
en voorwerpen laten zien hoe het dorp werd
getroffen tijdens de wereldoorlogen.
Bovendien is er uitgestippelde wandeling
doorheen het centrum van Putte. Aan woningen
hangen fotoreplica’s van vlak na de
bombardementen met telkens een woordje
uitleg. Op die manier krijgen de wandelaars
een beeld van het verwoeste Putte.
De vriendenkring zorgt eveneens voor een
veldcafetaria waar iedereen terecht kan voor
een drankje.
evenement is om 14 uur met de organisator.
Daarna komen achtereenvolgens K.F. Trouw
in Deugd, K.F. Deugd Verheft Grasheide, K.F.
De Gouden Lier, K.F. Sint-Niklaas en K.F. Sint-
Jozef Peulis.
Alle muziekliefhebbers worden hierbij
uitgenodigd om te komen genieten van dit
concert.
TIP
Wie met Open monumentendag graag met De Lijn de verschillende monumenten wil
bezoeken kan een gratis dagkaart bekomen. Deze is vooraf te verkrijgen aan het onthaal
van het gemeentehuis in Putte. Met OMD zelf kan men deze dagkaarten verkrijgen bij
Heemkring Het Molenijzer.
Kaarten zijn te verkrijgen zolang de voorraad strekt.

Menclub ’t gareel
13 – 17 uur
Reeds meerdere jaren zorgen de koetsiers
van de menclub ’t Gareel voor een verbinding
tussen de diverse locaties in Putte. Met
een vijftal koetsen kunnen de bezoekers op
een aangename manier zich verplaatsen in
de omgeving van de deelnemende monumenten.
Dit jaar hebben de koetsiers gekozen voor
het traject tussen de Boerenkathedraal en
Centraal infopunt
Foto: cultuurdienst gemeente Putte
Heemkring Het Molenijzer. Ook rond de omgeving
van Ter Speelbergen zijn er rondritten.
Onderweg krijgen de bezoekers telkens
enkele conflict elementen te zien.
Op regelmatige tijdstippen vertrekken de
koetsen naar hun bestemming en kan men
gratis mee rijden en dit tussen 13 en 17 uur.
Voor alle informatie i.v.m. de Open monumentendag in Putte kan u terecht bij de
gemeentelijke cultuurdienst, Gemeenteplein 1, 015 76 78 88 of cultuurdienst@putte.be
19

20 Sint-Katelijne-Waver
BunKEr l15
Erfstraat | 10 – 18 uur
Op enkele tientallen meter van het klooster
van de Ursulinen ligt bunker L15 van de
historische hoofdweerstandstelling (de KW-
Linie).
Na de Eerste Wereldoorlog groeide vanaf
1933 opnieuw het gevaar van een Duitse
aanval. Frankrijk en Groot-Brittannië beloofden
in dit geval ter hulp te snellen, maar
het Belgisch leger moest de eerste schok
alleen kunnen opvangen aan de grens en
het Albertkanaal. Samen met de geallieerden
zouden ze daarna de verdediging voeren
aan de hoofdweerstandstelling. Dit is de
KW-stelling (van Koningshooikt tot Waver in
Wallonië) die in het noorden aansloot op het
bruggenhoofd Antwerpen en in het zuiden
op de versterkte stelling Namen.
Vanaf 1935 werden de forten en schansen
van onze streek beter aangepast.
In 1939 startte op de hoofdweerstandstelling
de bouw van bunkers-gevechtsposten en
de aanleg van een ondergronds telefoonnet
met bijhorende bunkers-centrales. De
werken duurden tot het uitbreken van de
Tweede Wereldoorlog op 10 mei 1940.
Opnieuw lagen beide Wavers op de belangrijkste
verdedigingsstelling. Ze bestond uit
verschillende delen. In de regio van Sint-
Katelijne-Waver kwam eerst een antitankstelling,
gevormd door een aaneengesloten rij
Cointet-elementen. Dat zijn de verankerde
metalen hekkens waaraan de ijzeren muur
zijn naam te danken heeft. Achter die elementen
stonden twee evenwijdige bunker-
Foto: Eddy Van Leuven

linies op maximum vijfhonderd meter van
elkaar. Daarachter lagen dan twee evenwijdige
ondergrondse telefoonlijnen met hun
bunkers. Rond belangrijke verkeersknooppunten
werden antitankcentra met meerdere
bunkers gebouwd.
In de diepte kreeg de zone extra bescherming
door het bruggenhoofd Mechelen, een
bunkerlinie tussen de Nete bij Walem en de
Dijle bij Muizen.
Op het grondgebied van de huidige fusiegemeente
Sint-Katelijne-Waver werden in totaal
43 bunkers gebouwd.
Tijdens de mobilisatie werden in de forten
en schansen een aantal lokalen gasdicht
gemaakt en barakken gebouwd voor de
legering van de soldaten. Op 14 mei 1940
bezetten de terugtrekkende Belgische troepen
van de zesde en elfde infanteriedivisie
de KW-stelling in de regio. Reeds op 16 mei
gaf de Franse generaal Billotte, algemeen
geallieerd bevelhebber, aan koning Leopold
III het bevel de KW-stelling te verlaten en de
Belgische troepen terug te trekken op een
verdedigingslijn gevormd door de Schelde
en het bruggenhoofd Gent. Dit wegens de
doorbraak van de Franse verdediging tussen
Dinant en Sedan. In de nacht van 16 op 17
mei werd de KW-stelling verlaten zonder
verdere gevechten. Op 17 mei trokken de
eerste Duitse troepen Mechelen binnen.
Ditmaal ontsnapten beide Waverdorpen aan
erge verwoestingen.
In 1947 schrapte de Belgische overheid het
fort en de schansen als vestingwerk en in
1952 werd ook het grootste deel van de
KW-stelling gedeclasseerd. Een jaar later
kreeg het Beheer der Domeinen het geheel
in handen en regelde de verkoop ervan.
De bunkers kwamen, op negen stuks na, in
privé-bezit.
Bunker L15 werd in 2007 door de gemeente
aangekocht om deze met origineel materiaal
open te stellen voor het publiek als getuige
van dit militaire stuk geschiedenis.
De bunker is gebouwd voor de opstelling
van twee mitrailleurs, elk in een afzonderlijke
schietkamer van ongeveer vier m². Hij werd
opgericht in gewapend beton met een dikte
van 1,3 meter langs de kant van de vijand,
iets meer dan één meter voor het dak en één
meter voor de andere zijden. Het plafond
bestaat uit een “schok- en schrikplaat” uit
gegalvaniseerde golfplaat waarop het beton
gegoten werd.
De Waverse bunker wordt door de Simon
Stevinstichting, een vereniging die zich
bezig houdt met de studie van militaire
architectuur, “verdedigingsklaar” uitgerust,
op dezelfde manier als tijdens de Tweede
Wereldoorlog.
Bunkerpad
In samenwerking met de Simon Stevinstichting
en het Jozef van Rompay-Davidsfonds-
Genootschap wordt speciaal voor Open
Monumentendag een bunkerpad (wandeling)
uitgestippeld langs de vele bunkers die
nog zijn overgebleven in onze streek. Ter
plaatse krijg je tekst en uitleg.
21

22
Wintertuin en Congozaal
van het instituut van de ursulinen
Bosstraat 9 | 10 – 18 uur
Wintertuin
Foto: Eddy Van Leuven
Opgericht in 1841 stond het Instituut der
Religieuzen Ursulinen in Onze-Lieve-Vrouw-
Waver al gauw tot ver buiten de grenzen
hoog aangeschreven bij de gefortuneerde
en kosmopolitisch georiënteerde burgerij.
Met de vele pedagogische vernieuwingen,
geïnspireerd door een gematigd christelijk
feminisme, droeg de instelling sterk bij tot
een in de christelijke wereld geïntegreerde
moderniteit. De landelijke ligging met
gezonde plattelandslucht, ver van de steden
met hun groeiende industrie, was een echte
aantrekkingspool.
Rond de eeuwwisseling kwam bijna een
kwart van de leerlingen uit het buitenland.
De zusters rekruteerden niet alleen in de
buurlanden, maar ook in Rusland, Oostenrijk-Hongarije,
Italië, Spanje en zelfs in de
Verenigde Staten, Latijns-Amerika en Afrika.
De meisjes kwamen terecht in een omgeving
die naadloos aansloot bij hun sociale klasse.
Het gebouwencomplex vormt in zijn geheel,
zoals in 1987 en 1994 vastgelegd in de
Vlaamse beschermingsbesluiten, een belangrijk
architectonisch en cultuurhistorisch
erfgoed.
De opvallende wintertuin in art nouveau
uit 1900 is een unieke artistieke realisatie
met grote uitstraling. Het is een vrij vroege,
grootschalige realisatie van buitenstedelijke
art nouveau en dit binnen een katholieke
context. Het was een waardige ontvangstruimte
voor de bezoekers van honderden
inwonende meisjes. Ook nu nog wordt de
bezoeker verrast door het verfijnde spel van
licht en kleur die hem terug flitst naar een
lang vervlogen wereld waarin elegantie en
esthetiek domineerden.
De decoratieve onderdelen van het tongewelf
in glas-in-lood worden omlijst door een
boord van bloemen- en plantenslingers, met
Oost-Indische kers als motief, die langs de
dragende hoofdspanijzers omhoog klimmen.
In de bredere middenpanelen zie je telkens
twee zwaluwen, voorboden van de lente en
het mooie weer.
Ook in de halfroosvensters vind je een mooie
symboliek. Het raam aan de straatkant met
de voorstelling van de opkomende zon

oven een bergmeer, een vissende blauwe
reiger en bloeiende irissen op de voorgrond
stelt de morgen voor. In het tegenoverliggende
en veel donkerder raam wordt de
avond gesuggereerd. De maan reflecteert
haar licht in het kabbelende water van het
bergmeer. Een uil vliegt over het landschap,
gesierd door een partij waterlelies en irissen
met gesloten bloemknoppen. Zo vormt de
koepel in zijn geheel een drieluik: Morgen,
Dag en Avond.
De onbekend gebleven ontwerper van de
wintertuin koos hiermee voor een populair
thema uit de Belgische art nouveau, die sterk
beïnvloed werd vanuit de Japanse kunst.
de Congozaal en authentieke klaslokalen
De school (SUI) stelt de Congozaal en enkele
originele klaslokalen met authentieke borden
open. De unieke Congozaal is één van de
vroegere recreatiezalen, ingericht in de jaren
1920. Ze werd na beschadigingen aan het
begin van de Tweede Wereldoorlog zorgvuldig
hersteld en na diverse functiewisselingen
(sportzaal, lerarenkamers,..) en verbouwingen
met opdeling, recent opnieuw zo veel
mogelijk in zijn oorspronkelijke staat hersteld.
De zes grote wandtaferelen op doek,
vervaardigd door het atelier van Jan Baptist
Walgrave uit Duffel tonen onder meer Matadi
en twee voormalige missieposten van de Waverse
Zusters ursulinen - Titule en Angodia.
Er is verder aandacht voor de belangrijkste
stromen en producten uit onze voormalige
kolonie.
SUI zal in enkele presentaties ook aandacht
hebben voor de problematiek van het
respectvol omgaan met waardevol erfgoed
in de context van moderne onderwijsnoden.
Voortbouwend op een rijke traditie van
kwaliteitsvol onderwijs, kiest de school (met
Ook de meubels, vloeren, wanden en zijgalerijen
dragen bij tot de schitterende harmonie
van de wintertuin.
Tentoonstelling
Een tentoonstelling in de Empiregang
zal naast een overzicht van
de evolutie van het instituut vooral
focussen op de gebeurtenissen en
vernielingen tijdens beide wereldoorlogen.
Heel wat foto’s en documenten
getuigen over deze woelige
tijden.
vandaag 1670 leerlingen) voor permanente
vernieuwing. Tijdens Open Monumentendag
kan je de sfeer van weleer opsnuiven, gecombineerd
met de moderne vooruitgang.
Tegelijk zorgt de school voor een drankje
en een hapje. Brouwerij/Moortgat heeft als
hoofdsponsor van Open Monumentendag
hier een stand waar de bezoekers een gratis
frisse Maredsous wordt aangeboden.
Kijk zeker eens op http://www.sui.be bij de
rubriek Historiek.
Foto: Eddy Van Leuven
23

24
groentemuseum ’t grOM
Midzelen 25 A | 10 – 18 uur
Groentemuseum ’t Grom is sinds 2006 het
eerste doe-museum rond groenten en
tuinbouw in Vlaanderen. Het is gelegen op
de site van de Midzeelhoeven, voormalige
pachthoeven van de abdij van Roosendael.
Je ontdekt er op interactieve wijze het waardevolle
tuinbouwerfgoed en leert bij over de
grond, het zaad en de groei, de geschiedenis
van eetcultuur en gezonde voeding. Naast
een rondleiding in het museum is er ook in
de tuinen en op de ganse site bijzonder veel
op te steken en te beleven.
Aan de oude schuren werd in de jaren voor
de opening van het museum een modern
gedeelte aangebouwd. Het ontwerp van
architect Serneels wekte heel wat discussies
los. De keuze om een “blikken doos” aan het
oude deel toe te voegen werd zeer bewust
gemaakt om het onderscheid tussen verleden
en heden aan te geven en een brug te
slaan naar de toekomst. Dit sluit ook perfect
aan bij de hedendaagse visie op het res-
taureren van historische architectuur: in de
plaats van een nieuwbouw na te bootsen in
oude stijl, kiest men liever voor een duidelijk
onderscheid. Bovendien legt de moderne
nieuwbouw de link naar de hedendaagse
tuinbouw en de moderne tuinbouwbedrijven.
tentoonstelling “Blik”
Bezoek ook de tijdelijke tentoonstelling
´BLIK´ in de tentoonstellingsruimte. Ook daar
wordt je geconfronteerd met diverse vormen
van “conflict”: in de geschiedenis van lokale
conservenfabrieken zoals Marie Thumas
zie je hoe traditie en vooruitgang elkaar
op verrassende wijze ontmoeten en soms
ook botsen, hoe onze perceptie omtrent
groenten en voeding in blik tegenstrijdig is
en zelfs hoe in de toekomst blik misschien
terug aan belang zal winnen in het licht van
de bevolkingsgroei en daaruit voortvoeiende
voedselconflicten...
Foto: Eddy Van Leuven

OOsEndaEl
Rozendaal (zijstraat Lange Zandstraat) | 10 – 18 uur
Even na 1220 werd de abdij Roosendael gesticht.
De zusters volgden de strenge kloosterregel
van de Cisterciënsers van Cîteaux in
Frankrijk. Na een eerste bloeiperiode werd de
abdij in de woelige 16de eeuw meermaals
gebrandschat en geplunderd door beeldenstormers,
Spanjaarden èn geuzen... In
de 17de en 18de eeuw werd de abdij terug
opgebouwd en kende ze opnieuw een grote
bloei. Tot in 1797 de kloosterlingen door
Franse troepen werden uitgedreven... De
abdij werd opgeheven, het domein verbeurd
verklaard en verkocht. De koper, Pieter De
Meulenaer, liet het grootste deel van het
abdijcomplex slopen om het bouwmateriaal
te verkopen…
Van het oude klooster blijven de monumentale
poort, de stallingen, een ijskelder en het
pesthuis, een deel van de ommuring (ook
stukken uit de 13de eeuw) en een aantal
archeologische vondsten over.
Tussen 1872 en 1881 bouwde baron van Reynegom
de Buzet “Chateau de Roosendael” op
de grondvesten van het oude abdissenkwartier.
Tijdens de aanvang van de Eerste Wereldoorlog
werd het gebouw totaal verwoest
25

26
door … de Belgische artillerie. Dit gebeurde
op 3 oktober 1914, toen Duitse troepen het
nabije fort van Walem en ook Roosendael al
hadden veroverd.
In 1919-1920 bouwde de familie Pirard,
ditmaal op fundamenten van het oude gastenkwartier
van de abdij, een fraai landhuis
in cottage-stijl. In 1959 liet Marguerite Pirard
Roosendael bij testament aan het Groot
Seminarie van Mechelen over. Roosendael
kreeg een bestemming als jeugdverblijfcentrum
waar vooral scholen en jeugdverenigingen
terechtkunnen voor bosklassen, bezinningsdagen,
vakantie- of weekendkampen.
Door de vzw Roosendael, die sinds 1981
het domein beheert, werden verscheidene
restauraties uitgevoerd, zoals deze van het
pesthuis en van de imposante toegangspoort
uit 1777.
Sinds 2004 is het domein eigendom van
de vzw Kempens Landschap, die samen
met de vzw Roosendael het domein met
respect voor de harmonie tussen cultuur en
natuur beheert. Tussen 2004 en 2006 werd
het koetshuis gerestaureerd en met veertig
bijkomende bedden meer optimaal door het
jeugdverblijfcentrum gebruikt.
In 2009 werd de kasteelruïne (de kelders
van het voormalig abdissenkwartier, later
‘Château de Roosendael’) op een unieke
manier geconserveerd. Deze kreeg een
nieuwe bestemming als tentoonstellings- en
vergaderruimte. In 2011 werd de restauratie
van het landhuis voltooid.
Verpozen kan aan herberg-terras ‘De Schuur’
met beperkt snackaanbod.
Auto’s parkeren op de speciale parking aan
de Lange Zandstraat (zie bordjes).
Openbaar vervoer : het treinstation Sint-
Katelijne-Waver ligt op 30 minuten stappen
en via de Lijn (bus 50 halte Walem-Kerk) op
10 minuten stappen.
Er is een fietsenparking binnen de muur van
het domein.
Op de Open Monumentendag 2011 belicht
Roosendael drie aspecten van het thema
‘conflict’. Tijdens de abdijperiode waren er tal
van grote en kleine conflicten: intern waren
er nogal wat strubbelingen rond benoemingen
van de abdissen, of rond de watermolen
binnen de site die teveel lawaai en drukte
meebracht. Maar veel dramatischer waren de
“grote” conflicten, in het bijzonder de godsdienstoorlogen
die zelfs tot de vernieling van
de eerste abdij hebben geleid.
Tijdens de kasteelperiode, na de Franse Revolutie,
staat de afbraak van de abdij centraal,
en later de vernielingen bij het begin van de
Eerste Wereldoorlog.
Een derde, totaal ander conflict, is tot op vandaag
de spanning tussen cultuur en natuur:
de historische gebouwen en hun actueel
gebruik, dat soms ervaren wordt als een
bedreiging voor de waardevolle natuurelementen
van het Engels landschapspark.
OMd-junior
Op maandag en dinsdag is het de beurt aan
de scholen. Zij krijgen gratis het spelprogramma
‘De Kleine Vrede’ aangeboden,
een zoektocht door het domein waarmee
kinderen leren hoe kleine en grote conflicten
ontstaan...of kunnen vermeden worden.
Reserveren voor basisscholen via
het secretariaat van Roosendael:
015 29 41 30.

Fototentoonstelling
lEntEKriEBEls
Lentekriebels is de naam van de nieuwe
campagne van de vier samenwerkende
gemeenten Bonheiden, Duffel, Sint-Katelijne-Waver
en Putte om de Week van de
Amateurkunsten, de Erfgoeddag (1 mei) en
andere culturele en toeristische activiteiten
van eind april en de maand mei in de kijker
te zetten.
Tot 15 juni liep er een fotowedstrijd met als
thema “Lentekriebels” of meer bepaald “lente
in de Bodukapgemeenten” in de brede zin
van het woord. De foto’s van de inzenders
vind je op de website http://www.flickr.com/
photos/lentekriebels2011.
Per gemeente worden twee winnaars
aangeduid, één in de categorie tot en met
14 jaar en één in de categorie vanaf 15 jaar.
De winnaars worden bekend gemaakt op
de openingsavond van de Open Monumentendag
(vrijdag 9 september in het Instituut
van de Ursulinen, Bosstraat, Onze-Lieve-
Vrouw-Waver). De winnaars krijgen een
geschenkenpakket. De foto’s worden in elke
deelnemende gemeente tijdens de Open
Monumentendag op 11 september in een
uitgeprinte en vergrote versie tentoongesteld.
locaties tentoonstelling winnaars fotowedstrijd:
Bonheiden
Tijdens Open Monumentendag : ’t Brughuizeke, Dijk 10, Rijmenam
Van 12 september tot en met 14 oktober :
Openbare Bibliotheek Bonheiden, Waversesteenweg 13
duffel
Kasteel Gevers/Museum het Gasthuis, Rooienberg 21 b
putte
Tijdens Open Monumentendag : Ter Speelbergen, Peredreef 5, Beerzel
12 september tot en met 14 oktober : gemeentehuis – Gemeenteplein 1
sint-Katelijne-Waver
Tijdens Open Monumentendag : Instituut van de Ursulinen – Bosstraat
12 september tot en met 14 oktober : gemeentehuis, Lemanstraat 63
27

Dienst archief en museum
Gemeentestraat 21 – 2570 Duffel
T 015 30 72 10 – archiefdienst@duffel.be of
museum@duffel.be – www.duffel.be
Dienst Cultuur & Toerisme
Gemeenteplein 1 – 2580 Putte – T 015 76 78 88
cultuurdienst@putte.be – www.putte.be
Toerisme Sint-Katelijne-Waver
Midzelen 25A – 2860 Sint-Katelijne-Waver
T 015 32 11 14
info@toerisme.skw.be – www.toerismeskw.be
Dienst Cultuur
Lemanstraat 63 – 2860 Sint-Katelijne-Waver
T 015 30 50 00 – cultuur@skw.be – www.skw.be
GC ’t Blikveld - Dienst Cultuur & Toerisme
Waversesteenweg 11 - 2820 Bonheiden
T 015 50 28 70
toerisme@bonheiden.be – www.bonheiden.be
Verantwoordelijke uitgevers:
Gemeente Duffel, burgemeester G. De Vos
Gemeente Sint-Katelijne-Waver, burgemeester E. Vercammen
Gemeente Putte, burgemeester P. Gysbrechts
Gemeente Bonheiden, burgemeester E. Duchesne
Redactieadres:
Lemanstraat 63 – 2860 Sint-Katelijne-Waver
Druk & vormgeving:
Grafische Groep Tuerlinckx - www.tuerlinckx.be