Brinkhoven Hanzeheerd De Bongerd - Hanzeheerd, gastvrije zorg ...

Hanzemare | september 2012
Kijk op de natuur
Vreemde vruchten
Rood met witte stippen: zo hoort de ware
paddenstoel eruit te zien. De vliegenzwam
dus. Die van kabouter Spillebeen. Maar de
sprookjes zijn onze nuchtere wereld zo langzamerhand
wel uit. Paddenstoelen zijn allang
niet meer de tovergroeisels waar padden en
kabouters op zitten. Maar wat zijn ze dan
wel? Planten? En wat doen die stippen er
eigenlijk op?
Een paddenstoel is een zwam, een schimmel,
en behoort dus tot het plantenrijk. Daar kunnen
we kort over zijn. Maar hij is daar een niet
minder vreemde snuiter om. Zwammen leiden
een ondergronds bestaan in de vorm van
14
een wirwar van kleurloze draden waarmee
ze voedsel halen uit afgestorven planten en
dieren. Bijzonder nuttig werk, omdat het een
belangrijke bijdrage levert aan de afbraak van
dood materiaal en zo een onmisbare schakel
vormt in het recyclingsproces van de natuur.
Maar elke zwam moet ook aan zichzelf denken.
Hij heeft tenslotte niet het eeuwige leven
en zal dus moeten zorgen voor nageslacht.
Hij doet dat, net zoals alle andere planten,
met vruchten waarin zaden zitten. Die vruchten
zijn onze welbekende paddenstoelen. We
zien als het ware de appels, terwijl de appelboom
onder de grond zit. Wanneer het zacht
en vochtig weer is, vooral in de herfst, verschijnen
aan de schimmeldraden kleine bolletjes
die uitgroeien en het daglicht opzoeken.
Als ze hun kopje boven de grond uitsteken
zit het paddenstoeltje-in-de-dop nog in een
beschermende verpakking. Ze worden met
de helm geboren. Maar dit taaie witte vlies
scheurt open wanneer de paddenstoel het
op een groeien zet. Stukjes en brokjes van
dat vlies blijven dan vastplakken op de zich
ontvouwende hoed. Dat zijn de witte stippen.
De regen spoelt ze er bij veel paddenstoelen
alweer vlug af, maar bij de vliegenzwam
blijven ze er grotendeels op zitten. En dat
ziet er fraai uit, die decoratie van wit op dat
prachtige rood. Een rood waarmee de vliegenzwam
niet de mooie jongen wil uithangen,
maar dat duidelijk maakt dat hij oneetbaar is.
Tamelijk giftig zelfs. In melk of suikerwater
gedrenkt werd hij vroeger gebruikt om vliegen
te bestrijden, waaraan hij zijn naam te danken
heeft. De meeste dieren laten het dus wel
uit hun hoofd om er de tanden in te zetten.
Alleen op naaktslakken heeft het zenuwgif
geen uitwerking. Maar die richten zo weinig
schade aan dat de vliegenzwam ongestoord
kan rijpen om zijn zaden uit te strooien. Dat
zijn er miljarden en ze zijn zo klein dat ze met
het minste zuchtje wind worden meegevoerd.
Ze komen uit de honderden vliesdunne lamellen
aan de onderkant van de hoed en worden
sporen genoemd.