Juni 2013 - Ethias

Daniel Pirotte
Directeur B.O.A.R. Collectiviteiten en Ondernemingen
Voorwoord
Nummer
24
Juni 2013
Beste verzekerde,
Vooraleer velen onder ons met vakantie vertrekken,
wil de preventiedienst van Ethias haar aangeslotenen
nog op een nieuwe editie van onze digtale nieuwsbrief
“InfoRisk” trakteren.
In de aankomende vakantieperiode komen weer veel
jobstudenten in het arbeidscircuit terecht. Dat zijn
jonge, onervaren werkkrachten. Ze brengen extra risico’s
met zich mee. In deze “InfoRisk” wijzen we u op
enkele aandachtspunten en reiken we wat tips aan
zodat zij en u de zomer veilig doorkomen.
Tevens is dit de tijd van kermissen en andere eenmalige
activiteiten zoals jaarmarkten, buurtfeesten, enz.
Natuurlijk moeten ook deze steeds weerkerende werven
van korte duur voorzien worden van elektriciteit. Hiervoor
worden er door diverse instanties werf- en foorkasten
voorzien. Wat is nu hieromtrent belangrijk? En
waarop moet men letten? U leest het allemaal in deze
editie.
De Infofiche is volledig gewijd aan het Koninklijk Besluit
van 10 oktober 2012 omtrent de basiseisen waaraan
arbeidsplaatsen moeten voldoen. Door dit KB zijn
er meerdere artikels uit het ARAB geschrapt. Onze
Dienst Preventie heeft de wijzigingen duidelijk in kaart
gebracht.
U ziet het, beste lezer, wij reiken u andermaal een hoop
belangwekkende weetjes aan. En er is meer! Ethias zal
later dit jaar de preventie-inspanningen van de collectiviteiten
die bij haar verzekerd zijn extra onder de
aandacht brengen. Dit is misschien iets voor u. Hou
daarom vanaf eind juni zeker de website van Ethias in
het oog.
De directie van Ethias en al haar medewerkers, waaronder
natuurlijk haar preventiedienst, wensen u een fantastische
vakantie toe.
Veel leesplezier!
Periodieke informatie
van de preventiedienst
Juni 2013 InfoRisk
Infofiche:
Het nieuwe
KB arbeidsplaatsen in
een handig overzicht
InfoRisk
ARBEIDSVRAAGSTUK
Veiligheid van
jobstudenten
De zomervakantie is de periode bij uitstek voor studenten
om wat geld bij te verdienen. Misschien komen ze ook bij u
aankloppen om seizoenspieken of de afwezigheid van het
vaste personeel op te vangen, of om een aantal klussen te
doen die in de andere periodes van het jaar blijven liggen.
Bent u hier klaar voor?
Jobstudenten zijn voor het bedrijf een welkome versterking.
Maar wel een die bijzondere aandacht vraagt. Jongeren
hebben vaak een beperkt risicobewustzijn en zijn overmoedig.
Ze hebben gebrek aan ervaring en zijn niet vertrouwd
met de gebruiken en procedures in de onderneming.
Het KB van 3 mei 1999 betreffende de bescherming van de
jongeren op het werk (B.S., 3 juni 1999) is van toepassing
op jobstudenten. De regels betreffende de jongerentewerkstelling
zijn dus integraal van toepassing op de jobstudent,
ook wanneer die meerderjarig is (Codex Welzijn op het
Werk, Titel VIII, Hoofdstuk 2).
Enkele wettelijke regels
De werkgever moet, in samenwerking met de preventieadviseur,
een risicoanalyse uitvoeren die rekening houdt met
de tewerkstelling van jongeren. Deze risicoanalyse moet
jaarlijks worden herzien. De werkgever moet de daaruit
voortvloeiende passende beschermingsmaatregelen nemen.
Deze worden opgenomen in het globaal preventieplan.
Het is voor jongeren, dus ook voor jobstudenten, verboden
om gevaarlijk werk te doen. In de bijlage bij het KB is daarvan
een niet-limitatieve lijst opgenomen. Enkele voorbeelden
daaruit:
• jongeren mogen in hun werk niet blootgesteld worden
aan de geklasseerde gevaarlijke substanties: kankerverwekkende
stoffen, toxische stoffen (T), zeer toxische
stoffen (Tx), bijtende (C), ontplofbare, schadelijke (Xn) of
irriterende stoffen (Xi);
• ze mogen geen grond- of stutwerken doen die instortingen
kunnen veroorzaken;
1
Voorwoord
1-2
Veiligheid van
jobstudenten
3-4
Veilig omgaan
met werf- en
foorkasten
5
Update
wetgeving
Copyright ©2013, Ethias. Alle rechten voorbehouden. – Deze nieuwsbrief is beschikbaar in 2 talen en werd conform de wet op het privéleven verstuurd. Indien u deze nieuwsbrief
niet meer wenst te ontvangen, uw gegevens wenst aan te passen, de nieuwsbrief in een andere taal wenst te ontvangen of contact met ons wilt opnemen, klik dan hier.
1

Fotolia, ©Michael Jung
• ze mogen niet ingezet worden voor het opbouwen of
afbreken van stellingen;
• ze mogen geen hoogstammige bomen snoeien of vellen.
Voor de meerderjarige jobstudent die een studierichting
volgt die overeenstemt met zo’n verboden activiteit, kan
een uitzondering worden gemaakt. De werkgever moet dan
wel het voorafgaand advies van het CPBW hebben.
Jobstudenten mogen geen gemotoriseerd transportwerktuig
besturen. Ze kunnen dus geen werk met een vorkheftruck
doen, zelfs niet als dit deel van hun studie zou uitmaken.
Praktische aandachtspunten
Vooraleer u jobstudenten in uw onderneming toelaat, moet
u bij enkele belangrijke vragen stilstaan:
• Is vooraf gekend wie de leiding en het toezicht over de
student zal hebben tijdens de volledige duur van diens
tewerkstelling? De gebruikelijke chef neemt misschien
ook vakantie in deze periode.
• Is er een begeleider aangeduid die de jobstudent van
nabij zal bijstaan?
• Zijn de betrokkenen zich voldoende bewust van hun
verantwoordelijkheid in het doen naleven van de
veiligheidsvoorschriften?
Zorg alleszins voor een goed onthaal. Geef daarbij voldoende
toelichting omtrent de veiligheidsinstructies. Wijs
op de risico’s eigen aan de taken of afdeling waar de jobstudent
aan de slag gaat. Benadruk het correcte gebruik
Juni 2013 InfoRisk
Infofiche:
Het nieuwe
KB arbeidsplaatsen in
een handig overzicht
van de collectieve en individuele beschermingsmiddelen.
Het KB Onthaal van 25 april 2007 is van toepassing op
de jobstudent en legt de voorgaande principes op aan de
hiërarchische lijn (zie KB Beleid van 27 maart 1998, art. 13,
2 e lid, 8°).
Zorg ervoor dat de jobstudenten van bij het onthaal over
dezelfde persoonlijke beschermingsmiddelen beschikken
als de andere werknemers.
Het is aan de begeleider en de hiërarchische lijn om erop
toe te zien dat de jobstudent de instructies en procedures
respecteert en de beschermingsmiddelen correct gebruikt
tijdens de uitvoering van zijn werk en gedurende de hele
tewerkstellingsperiode. Toezicht, ogenblikkelijke feedback
en debriefing na afloop dragen ertoe bij dat iedereen die
inspanning volhoudt.
Overmoed, gepaard aan vermoeidheid, is een belangrijke
oorzakelijke factor in tal van ongevallen. Geef daarom bijzondere
aandacht aan het respecteren van werk- en rusttijden.
Jongeren onder 18 jaar mogen nooit werken na 23 uur.
Hun rusttijd tussen 2 werkdagen moet minstens 12 opeenvolgende
uren bedragen. Vanaf 18 jaar is dat 11 uren.
Safety first moet de bekommernis zijn van werkgevers, leidinggevenden,
preventiediensten, collega’s en studenten
samen. Wij wensen u alvast een ongevalvrije zomer toe.
1
Voorwoord
Wilt u meer lezen?
De FOD WASO heeft alle weetjes omtrent studentenarbeid
gebundeld in een uitgebreide brochure “Wegwijs
in de studentenarbeid”
www.werk.belgie.be/publicationDefault.aspx?id=3628
1-2
Veiligheid van
jobstudenten
3-4
Veilig omgaan
met werf- en
foorkasten
5
Update
wetgeving
2

ARBEIDSMIDDELEN
Veilig omgaan met werf- en foorkasten
Op plaatsen waar voor een beperkte tijd aansluiting op het
elektriciteitsnet nodig is, kan een werf- of foorkast in de
stroom voorzien. Wat komt hier nu allemaal bij kijken?
Een werfkast wordt geplaatst op een tijdelijke werkplaats
die normaal niet toegankelijk is voor het publiek.
Een foorkast daarentegen bevindt zich vaak in de openbare
ruimte waar het publiek vrijelijk kan bewegen.
In de handel zijn werfkasten vrij te koop en te huur. Uw
afdelingen maken er wellicht al eens gebruik van bij het
opzetten van een tijdelijke werkplaats. Of misschien stelt
u er zelf ter beschikking ter gelegenheid van markten, kermissen
of evenementen allerhande. Dan zijn er enkele veiligheidselementen
in acht te nemen.
Deze materie is gereglementeerd door het AREI (art. 95,
258 en 270) en het Technisch Reglement Distributie
Elektriciteit.
De opbouw van een werfkast
Een werfkast bestaat uit twee delen.
1) Het eerste deel, de aansluitingskast, is verzegeld.
Hierin bevindt zich de aansluitmodule en de meetmodule.
De distributienetbeheerder staat in voor de aansluiting
op het elektriciteitsnet.
2) Het tweede gedeelte, de verdeelkast, bevat de
beschermingsinrichtingen tegen overstroom en
onrechtstreekse aanrakingen, en de contactdozen.
De twee compartimenten kunnen in afzonderlijke kasten
huizen of ondergebracht zijn in een enkele, gecombineerde
kast.
Aandachtspunten
Gebruik enkel een kast waarvoor een gelijkvormigheidsattest
(NBN EN 60439-4) is afgeleverd. Zo’n kast
is opgebouwd uit onbrandbaar materiaal en is spatwaterdicht
(beschermingsgraad IP44). Geen enkel metalen
deel van binnen de kast komt naar buiten of omgekeerd.
De contactdozen hebben een vaste kleurcode
(blauw 32A en rood 63A).
De kast moet geaard zijn. De aarding is aan te brengen
door de gebruiker. De netwerkbeheerder doet dit niet
zelf. De meetklem van de aardinrichting bevindt zich
binnen in de werfkast.
Juni 2013 InfoRisk
Infofiche:
Het nieuwe
KB arbeidsplaatsen in
een handig overzicht
Alle stroombanen worden beveiligd door smeltveiligheden
of automaten, afgestemd op de toegelaten stroom
in de leidingen of stopcontacten.
De meterindex en het aanduidingsplaatje van de nominale
netspanning zijn van buiten de kast afleesbaar.
De kast moet voldoende stabiliteit hebben om de risico’s
van omvallen te vermijden. Plaats ze ofwel tegen
een verticale steun zoals een wand of een paal, of op
een stevig voetstuk.
De voeding moet automatisch afsluiten bij onrechtstreekse
aanraking vanaf ten hoogste 25 volt
wisselspanning.
De kast is afgesloten en niet zonder gereedschap te
openen.
De kast moest voorzien zijn van het driehoekige gele
waarschuwingsbord met bliksemteken.
De installatie moet gekeurd worden door een erkend
controleorganisme alvorens de distributienetbeheerder
de aansluiting zal uitvoeren. De controle zal zich toespitsen
op de zichtbare conformiteit en op de aarding.
Er is geen elektrisch dossier nodig.
Kasten die niet of niet meer voldoen aan deze vereisten of
die beschadigd zijn, mogen niet in gebruik gehouden worden.
Het elektriciteitsrisico is te groot.
Het gebruik van werf- en foorkasten
Het AREI bevat in artikel 47 een bevoegdheidsniveau voor
iedereen die in contact komt met de elektrische installatie.
Het louter gebruik van de gesloten kast beperkt zich tot
het koppelen of ontkoppelen van de stekker. Daarvoor is
geen specifieke kwalificatie nodig.
Werkzaamheden in de open kast mogen enkel door
gewaarschuwde of vakbekwame personen uitgevoerd worden.
Voor werknemers is dan een bevoegdheidsattest BA4/
BA5 noodzakelijk.
De verplichting om hierop toe te zien en het toekennen van
de bevoegdheidsattesten is een verantwoordelijkheid van
de werkgever.
1
Voorwoord
1-2
Veiligheid van
jobstudenten
3-4
Veilig omgaan
met werf- en
foorkasten
5
Update
wetgeving
3

Een foorkast die enkel nog “dicht” blijft dankzij
kleefband is onveilig. Ze moet vervangen worden.
In de open lucht moeten de gebruikte snoeren een verhoogde
mechanische weerstand hebben en beveiligd zijn
tegen elektrische schokken (zoals toestellen van klasse II).
Deze hebben een dubbele of versterkte isolatie en er is
geen aarding. De nodige voorzieningen moeten genomen
worden om beschadiging te voorkomen.
Indien de kast bestemd is voor gebruik in publiek toegankelijke
ruimten, dan moet deze afgesloten zijn met een veiligheidssleutel.
Alle stopcontacten moeten spanningsloos
zijn als ze onbewaakt zijn: ofwel zijn het stopcontacten met
een hulpcontact, ofwel worden de niet-gebruikte stopcontacten
uitgeschakeld door een bevoegd persoon.
Juni 2013 InfoRisk
Infofiche:
Het nieuwe
KB arbeidsplaatsen in
een handig overzicht
Waarop letten bij gebruik door derden?
Vraag een duidelijke beschrijving van het gewenste
gebruik om overbelasting te voorkomen. Verbied bijkomende
belasting.
Lever enkel afgesloten kasten en verbied het openmaken
door niet-bevoegd personeel.
Laat enkel toe snoeren te gebruiken die een vergrote
mechanische weerstand hebben.
Peil naar de kennis die de gebruiker ter zake heeft.
Geef hem of haar dan voldoende nuttige informatie en
instructies mee.
Maak een gebruikersovereenkomst op.
Foorinstallaties
De aansluiting van foorinstallaties in laagspanning op het
distributienet is aanvullend gereglementeerd.
De kabeldiameter en stekker zijn afgestemd op het
gebruikte stopcontact in de foorkast: blauwe “normale”
stekker en koperen kabel van 2 × 6 mm² + 1 × 6 mm²
te verbinden op het blauwe stopcontact van de kast
enerzijds, of rode TA-stekker en koperen kabel van
4 × 16 mm² + 1 × 16 mm² te verbinden op het rode
stopcontact anderzijds.
Foorinstallaties met stroomsterkte hoger dan 63A worden
door een bijzondere overeenkomst met de distributienetbeheerder
geregeld.
De foorinstallatie moet geaard zijn. Alle stroombanen
moeten beschermd zijn door een automatische differentieelschakelaar
van maximaal 100mA. De installatie moet
om de 13 maanden gekeurd worden door een erkend
controleorganisme.
1
Voorwoord
1-2
Veiligheid van
jobstudenten
3-4
Veilig omgaan
met werf- en
foorkasten
5
Update
wetgeving
4

Update wetgeving
In deze rubriek krijgt u een overzicht van de belangrijkste
nieuwe en veranderde wetgeving over welzijn op het werk
zoals die verscheen in het Belgisch Staatsblad. In deze
editie komt de periode tussen midden december 2012 en
midden april 2013 aan bod.
1) Koninklijk besluit van 7 september 2012 tot vaststelling
van de taal op het etiket en op het veiligheidsinformatieblad
van stoffen en mengsels, en tot aanwijzing
van het Nationaal Centrum ter voorkoming en
behandeling van intoxicaties als orgaan bedoeld in
artikel 45 van Verordening (EG) nr. 1272/2008, B.S.,
14 december 2012, .
2) Wet van 27 december 2012 tot invoering van de elektronische
registratie van aanwezigheden op tijdelijke of
mobiele bouwplaatsen, B.S., 31 december 2012, .
3) Koninklijk besluit van 10 december 2012 tot wijziging
van het koninklijk besluit van 9 maart 2003 betreffende
de beveiliging van liften, B.S., 19 december
2012, .
4) Koninklijk besluit van 4 december 2012 betreffende de
minimale voorschriften inzake veiligheid van elektrische
installaties op arbeidsplaatsen, B.S., 21 december
2012, .
5) Koninklijk besluit van 21 december 2012 tot wijziging
van het koninklijk besluit van 28 maart 1969 houdende
vaststelling van de lijst van beroepsziekten die aanleiding
geven tot schadeloosstelling en tot vaststelling
van de criteria waaraan de blootstelling aan het
beroepsrisico voor sommige van deze ziekten moet
voldoen, B.S., 18 januari 2013, .
Juni 2013 InfoRisk
Infofiche:
Het nieuwe
KB arbeidsplaatsen in
een handig overzicht
6) Besluit van de Vlaamse Regering van 14 december
2012 betreffende het vervoer van gevaarlijke goederen
over de binnenwateren, B.S., 30 januari 2013, .
7) Koninklijk besluit van 22 januari 2013 tot wijziging van
het koninklijk besluit van 28 maart 1969 houdende
vaststelling van de lijst van beroepsziekten die aanleiding
geven tot schadeloosstelling en tot vaststelling
van de criteria waaraan de blootstelling aan het
beroepsrisico voor sommige van deze ziekten moet
voldoen, B.S., 11 februari 2012, .
8) Koninklijk besluit van 29 januari 2013 tot wijziging van
diverse bepalingen betreffende de vorming en bijscholing
van preventieadviseurs van interne en externe
diensten voor preventie en bescherming op het werk,
B.S., 12 februari 2013, .
9) Wet van 21 december 2012 houdende instemming met
het Samenwerkingsakkoord van 17 oktober 2011 tussen
de Federale Staat, het Vlaamse Gewest, het Waalse
Gewest en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest betreffende
de registratie en beoordeling van en de autorisatie
en beperkingen ten aanzien van chemische stoffen
(REACH), B.S., 19 februari 2013, .
10) Koninklijk besluit van 29 januari 2013 tot vaststelling
van de voorwaarden onder dewelke het Beheerscomité
van het Fonds voor de beroepsziekten kan beslissen
om een pilootproject op te zetten inzake preventie,
teneinde de verergering van een ziekte te voorkomen,
B.S., 27 februari 2013, .
1
Voorwoord
1-2
Veiligheid van
jobstudenten
3-4
Veilig omgaan
met werf- en
foorkasten
5
Update
wetgeving
VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Daniel Pirotte, Prins-Bisschopssingel 73, 3500 Hasselt E-mAIL inforisk@ethias.be
REDACTIE Dienst Preventie Ethias GRAFISCH CONCEPT Perplex, Aalst REALISATIE EN PRODUCTIE Kluwer, Mechelen
5

InfoRisk
Juni 2013 Periodieke informatie
van de preventiedienst
NIEUWE WETGEVING KORT EN KRACHTIG
Het nieuwe KB arbeidsplaatsen in een handig overzicht
Op 10 oktober 2012 verscheen er
een nieuw Koninklijk Besluit (B.S.,
5 november 2012) waarin de algemene
basiseisen waaraan arbeidsplaatsen
moeten voldoen worden omschreven.
De FOD WASO heeft in dit nieuwe KB een groot aantal
oude ARAB-artikels omtrent de arbeidsplaatsen samengevoegd.
Door de samenvoeging en restyling van de artikels
van het ARAB betreffende minimumvoorschriften inzake
veiligheid en gezondheid voor arbeidsplaatsen wil de wetgever
een duidelijker beeld schetsen over hoe een arbeidsplaats
moet worden ingericht.
Dit KB handelt voornamelijk over zes aspecten van de
arbeidsplaatsen, namelijk:
• uitrusting;
• verlichting;
• verluchting;
• temperatuur;
• sociale voorzieningen;
• werkzitplaatsen en rustzitplaatsen.
Er worden algemene doelstellingen bepaald die de werkgever
moet bereiken. Hoe hij/zij deze zal bereiken, wordt niet
bepaald en kan dus vrij gekozen worden.
Onze Dienst Preventie wil u hieronder dan ook op weg helpen
door de belangrijkste elementen aan te kaarten.
Algemeen
Toe te passen op:
• elke plaats bestemd als locatie voor werkplekken in de
gebouwen van de onderneming of inrichting;
• elke andere plaats op het terrein van de onderneming of
inrichting.
Niet van toepassing op:
• buiten de onderneming of inrichting gebruikte
transportmiddelen;
• arbeidsplaatsen binnen transportmiddelen;
• tijdelijke of mobiele bouwplaatsen;
• winningsindustrieën;
• vissersvaartuigen;
• velden, bossen en andere terreinen van een landbouw- of
bosbouwbedrijf die buiten het bebouwde gebied van het
bedrijf vallen.
Andere voorwaarden:
• de werkgever zal een risicoanalyse opmaken en de
nodige maatregelen treffen;
• de werkgever vraagt voorafgaande advies aan het CPBW
over de treffen maatregelen die voortvloeien uit de
gemaakte risicoanalyse;
• de werkgever houdt rekening met de gehandicapte werknemers
(deuren, verbindingswegen, trappen, sociale
voorzieningen en de werkposten die gebruikt worden
door gehandicapte werknemers).
Infofiche | Juni 2013 | InfoRisk
01
Infofiche

Uitrusting van de arbeidsplaatsen
Artikels in KB
arbeidsplaatsen van
10/10/2012 Omschrijving
02 InfoRisk | Juni 2013 | Infofiche
Ingetrokken artikels
uit het ARAB
Art. 6 Structuren, stabiliteit en stevigheid van de gebouwen aanpassen Art. 51 ter5
Art. 7 Elektrische installaties ontworpen en uitgevoerd tegen brand- en
ontploffingsrisico’s
Elektrische installaties ontworpen en uitgevoerd zodat de werknemers
beschermd zijn tegen directe of indirecte aanraking
Art. 8 Oppervlakte, hoogte en luchtvolume van de werklokalen Art. 56
Art. 9 Afmetingen van het vrije, ongemeubileerde oppervlak van de werkpost Art. 56
Art. 10 Vloeren van lokalen en plaatsen in de open lucht (vrij van hobbels, …) Art. 41 quater
Art. 11 Zindelijkheid van gebouwen, voertuigen, … Art. 69
Bedekking (gemakkelijk onderhoud, …) Art. 70
Lokalen met risico van morsen van vloeibare stoffen: waterdichte vloeren en
muren
Art. 71
Niet-vervuild water voor het onderhoud van lokalen Art. 72
Ontsmetten van lompen en oude linnen Art. 72 bis
Art. 12 Transparante of lichtdoorlatende wanden Art. 40 bis
Art. 13 Risico op vallen te voorkomen, zijnde trappen, gaanderijen en platformen Art. 43
Art. 14 Toegang tot daken met onvoldoende weerstand
Art. 15 Openen, sluiten, … van ramen, bovenverlichtingsvoorzieningen en
ventilatievoorzieningen
Art. 40 bis
Schoonmaken van ramen, bovenverlichtingsvoorzieningen en
ventilatievoorzieningen
Art. 41 quinquies
Art. 16 Plaats, aantal, afmetingen en fabricatiematerialen van deuren en poorten
Art. 17 Transparante of lichtdoorlatende oppervlakken niet vervaardigd van
veiligheidsmateriaal
Klapdeuren of -poorten moeten transparant zijn of voorzien van transparante
panelen
Transparante deuren voorzien van een markering op ooghoogte
Art. 40 bis
Art. 18 Veiligheidssystemen te voorzien op schuifdeuren Art. 40 bis
Deuren en poorten die verticaal bewegen te voorzien van veiligheidssystemen Art. 40 bis
Art. 19 Deuren op traject van vluchtwegen markeren
Deuren op traject van vluchtwegen draaien in de richting van de vluchtweg
Deuren op traject van vluchtwegen kunnen steeds worden geopend
Art. 20 Deuren voor voetgangers te voorzien in de nabijheid van poorten
Deuren voor voetgangers te markeren
Art. 44 septies
Veiligheid van wegen – passende maatregelen (arbeidsplaatsen in gebruik
genomen voor 1 januari 1993)
Art. 44 octies
Art. 21 Veilig functioneren van automatische deuren en poorten
Automatische deuren en poorten voorzien van noodstopvoorziening
Automatische deuren en poorten met de hand te openen bij een energiestoring
Art. 22 Voorschriften art. 44 quater-octies: ook van toepassing in open lucht
(rolpaden, laadkaaien en -platforms, wegen voor voetgangers, maatregelen
voor arbeidsplaatsen in gebruik genomen voor 1 januari 1993)
Art. 51 ter2
Art. 23 Veilig gebruik van wegen, trappen, vaste ladders, laadkaaien en
laadplatformen
Art. 44 quater
Veilig verkeer van voetgangers en voertuigen op de werkposten, wegen en
andere locaties of installaties in open lucht
Art. 51 ter1
Art. 24 Afmetingen van wegen Art. 44 quater
Veilige afstand van voetpaden tot wegen Art. 44 quater
Art. 25 Veilige afstand van wegen tot deuren, poorten, doorgangen voor voetgangers,
gangen en trappen
Art. 44 quater
Art. 26 Afbakening van het tracé van de wegen Art. 44 quater
Art. 27 Veiligheid van wegen – passende maatregelen (arbeidsplaatsen in gebruik
genomen voor 1 januari 1993)
Art. 44 octies
Art. 28 Veilige roltrappen en -paden Art. 44 quinquies
Art. 29 Afmetingen van laadkaaien en laadplatformen
Laadkaaien en laadplatformen hebben minsten één uitgang
Laadkaaien en laadplatformen zijn voorzien van een veiligheid tegen vallen en
klemmen
Art. 44 sexies
Art. 30 Beschermen van putten, gaten in de vloer, … al dan niet in de open lucht Art. 42

Artikels in KB
arbeidsplaatsen van
Ingetrokken artikels
10/10/2012 Omschrijving
uit het ARAB
Art. 31 Stabiele opslag van goederen, materialen, … al dan niet tijdens
werkzaamheden
Art. 50
Art. 32
Werkzones afschermen tegen val- en glijgevaar, klemmen en vallende
voorwerpen
Niet noodzakelijk aanwezige medewerkers mijden
Passende maatregelen treffen tegen werknemers aanwezig in risicovolle
werkzones
Risicovolle werkzones duidelijk zichtbaar markeren
Art. 41 ter
Vervoerswegen (vermijden van ongevallen, breedte, versperringen, …) Art. 45
Voertuigen in goede staat Art. 46
Voertuigen zonder remmen, onbeweeglijk maken van voertuigen tijdens het
laden en lossen, …
Art. 47
Preventiemaatregelen voor treinen, … Art. 48
Geen personen vervoeren met voertuigen Art. 49
Verlichting Art. 51 ter3
Bescherming tegen vallende voorwerpen, weersomstandigheden, lawaai,
vallen, verlaten van de werkpost in geval van gevaar
Art. 51 ter4
Verlichting van de arbeidsplaatsen
Artikels in KB
arbeidsplaatsen van
10/10/2012 Omschrijving
Bron: PreventFocus, januari 2013
Ingetrokken artikels
uit het ARAB
Art. 33 Voldoende daglicht of adequate kunstverlichting op de arbeidsplaats Art. 59
Algemene verlichtingsinstallatie (kunstmatige verlichting + plaatselijke
verlichting)
Voldoende kunstmatige verlichting om ongevallen te voorkomen
Art. 60
Art. 34 Voldoende sterke noodverlichting Art. 63 bis
Art. 35 Voorwaarden van verlichting via risicoanalyse op te stellen
Normvereisten bij het bepalen van de voorwaarden van verlichting
Arbeidsplaatsen in open lucht: kunstverlichting bij het invallen van de
duisternis
Art. 61
Tabel minimale verlichtingssterkte Art. 62
Ontwerp (geen verblindende lichteffecten, …) Art. 63
Luchtverversing van de arbeidsplaatsen
Artikels in KB
arbeidsplaatsen van
10/10/2012 Omschrijving
Bron: PreventFocus, januari 2013
Ingetrokken artikels
uit het ARAB
Algemene bepalingen (geen invloed van schadelijke factoren, …) Art. 55
Art. 36 Besloten werkruimten zijn voorzien van voldoende zuivere lucht Art. 56
Toevoer verse lucht en afvoer vuile lucht à rato van 30 m³ lucht /uur per
aanwezige werknemer
Art. 57
Art. 37 Luchtverversing op natuurlijke wijze of via een luchtverversingsinstallatie te
voorzien
Art. 38 Voorwaarden van luchtverversingsinstallatie: gelijkmatige verplaatsing
van zuivere lucht, geen blootstelling aan temperatuurschommelingen –
tocht – lawaai of trillingen, normen van luchtvochtigheid, voorwaarden van
onderhoud, controlesysteem in verband met storingen, periodieke controle
door een bevoegd persoon
Art. 58
Art. 39 Bepalingen van art. 36 tot 38 doen geen afbreuk waneer men door de
risicoanalyse moet voorzien in specifieke ventilatie- of afzuigingsystemen
Bron: PreventFocus, januari 2013
Infofiche | Juni 2013 | InfoRisk
03
Infofiche

Temperatuur van de arbeidsplaatsen
Artikels in KB
arbeidsplaatsen van
10/10/2012 Omschrijving
Art. 40 Arbeidsplaatsen zijn thermisch voldoende geïsoleerd
Overmatige inval van zonnestraling door ramen, bovenlichtvoorzieningen en
glazen
Temperatuur afgestemd op het menselijk organisme (KB 4 juli 2012 – art. 3 §1
– Thermische omgevingsfactoren)
Zie KB 4 juli 2012
– Thermische
omgevingsfactoren
Sociale voorzieningen van de arbeidsplaatsen
Algemene bepalingen
04 InfoRisk | Juni 2013 | Infofiche
Ingetrokken artikels
uit het ARAB
Temperaturen in de lokalen afgestemd op de bestemming van de lokalen Art. 76 & art. 84
Gesloten werklokalen Art. 64
Open werklokalen of werkplaatsen in open lucht Art. 65
Winkelbanken in open lucht Art. 66
Gebruik van verwarmingstoestellen Art. 67
Zonnestraling Art. 68
Artikels in KB
arbeidsplaatsen van
Ingetrokken artikels
10/10/2012 Omschrijving
uit het ARAB
Art. 41 Diverse sociale voorzieningen ter beschikking stellen van de werknemer, zoals:
sanitaire installaties (kleedkamers, wastafels, douches en toiletten), refter,
rustlokaal, lokaal voor zwangere werknemers en zij die borstvoeding geven
Bepaling van de ligging, de inrichting en de uitrusting na advies van de
preventieadviseur-arbeidsgeneesheer en het CPBW
Art. 73
Art. 42 Minimumvoorschriften waaraan de sociale voorzieningen moeten voldoen en
hun uitzonderingen
Art. 43 Bemating van de sociale voorzieningen
Waarborgen inzake veiligheid en hygiëne van de sociale voorzieningen
Verluchting, verlichting en verwarming van de sociale voorzieningen
Toegankelijkheid van de sociale voorzieningen
Meubilering van de sociale voorzieningen
Art. 76
Art. 44 Minimum éénmaal per dag schoonmaken van de sociale voorzieningen
Bij ploegenarbeid worden de sociale voorzieningen per ploegwissel
schoongemaakt
Art. 76
Art. 45 Vaststellen van alle toegangsmodaliteiten en toegangsuren tot de sociale
voorzieningen
Art. 73
Art. 46 Kleedkamers, wastafels en douches in één of verschillende lokalen en
gescheiden van de arbeidsplaatsen
Ze mogen in één lokaal worden ingericht of in aanpalende lokalen en zullen
steeds op slot kunnen worden gedaan
Art. 74
Bijlage I, 1,1 Fabricatie van de sociale voorzieningen in duurzame materialen (verplaatsbare
constructies zijn toegestaan op werven)
Art. 75
Art. 47 Aparte kleedkamers, douches en toiletten voor mannen en vrouwen
Indien geen douches vereist zijn, zullen er tevens aparte wastafels voor
mannen vrouwen voorzien worden
Art. 77
Art. 48 Sociale voorzieningen die deel uitmaken van de woning van de werkgever:
– nooit meer dan vijf werknemers mogen hiervan gebruik maken
– geen specifiek risico op bevuiling, intoxicatie of besmetting vastgesteld
– de woning omvat de arbeidsplaats of ligt er onmiddellijk naast
– deze voorzieningen worden daadwerkelijk ter beschikking gesteld van de
werknemers
– preventieadviseur heeft een gunstig advies verleend omtrent het gebruik
ervan
– werkgever geeft de preventieadviseur toestemming om tijdens de werkuren
toegang te hebben
– werkgever geeft de met het toezicht belaste ambtenaar toestemming om
tijdens de werkuren toegang te hebben
– werkgever zorgt voor het onderhoud en de schoonmaak ervan
Art. 100

Kleedkamers
Artikels in KB
arbeidsplaatsen van
10/10/2012 Omschrijving
Art. 49 Kleedkamers ter beschikking te stellen van werknemers indien deze kledij
dienen te wisselen
Indien geen kleedkamers vereist zijn, moet elke werknemer beschikken over
een plaats om zijn kledij op te hangen
Art. 50 Kleedkamers uit te rusten met kleerkasten die gesloten kunnen worden
Elke werknemer beschikt over een individuele kleerkast
Gewone kapstok met kleerhaak of kleerhanger en individueel vak mogelijk
indien geen specifiek risico gemeld bij opmaak van een risicoanalyse
Bij blootstelling van de werknemers aan vocht, vuil, risico op intoxicatie of
besmetting zal deze over twee individuele kleerkasten moeten beschikken. Eén
voor de eigen kledij, de andere voor de werkkledij
Kledij en toiletartikelen moeten kunnen bewaard worden op specifiek daarvoor
bestemde plaatsen
Art. 79
Bijlage I, 1,2 Uitrusting van de kleedkamers (kasten, kleerhaken, …) Art. 78
Wastafels en douches
Ingetrokken artikels
uit het ARAB
Art. 73
Artikels in KB
arbeidsplaatsen van
Ingetrokken artikels
10/10/2012 Omschrijving
uit het ARAB
Art. 51 Wastafels en douches in specifiek hiertoe bestemde lokalen
Wastafels mogen ingericht worden in de toiletten indien de risicoanalyse dit
bepaalt en na goedkeuring van het CPBW
Art. 52
Er wordt één wastafel met één kraan voorzien per drie werknemers
Er mag één wastafel met één kraan voorzien worden per vijf werknemers
indien de risicoanalyse dit bepaalt en na goedkeuring van het CPBW
Art. 80
Bijlage I, 2,2
Wastafels zijn voorzien van stromend water, dat beantwoordt aan alle
hygiënische eisen
Elke gebruiker beschikt over 65 cm vrije ruimte
Boven de wastafels is er een blad aangebracht waarop de werknemers hun
persoonlijke toiletbenodigdheden kunnen neerleggen
Art. 80
Niet-drinkbaar water moet worden gesignaleerd
De risicoanalyse bepaalt of er al dan niet koud en/of warm water aan de
wastafels voorzien wordt
Art. 86
Art. 53 Indien werknemers tijdens hun werk hun handen moeten wassen worden er
wastafels in de nabijheid van hun werkpost voorzien
Art. 80
Art. 54 Wastafels nabij de werkpost indien de werknemers hun handen moeten
wassen tijdens het werk
Art. 55 De werkgever stelt een douche met warm en koud water ter beschikking
indien:
– de werknemers zijn blootgesteld aan overmatige warmte
– de werknemers sterk vervuilend werk verrichten
– de werknemers worden blootgesteld aan gevaarlijke chemische of
biologische agentia
Er wordt één douche per zes werknemers die gelijktijdig de arbeidstijd
beëindigen voorzien
Doucheruimten zijn voldoende ruim bemeten om zich ongehinderd te kunnen
wassen
Douches zijn voorzien van stromend water, dat beantwoordt aan alle
hygiënische eisen
Art. 82
Bijlage I, 2,3 Niet-drinkbaar water moet worden gesignaleerd
De inrichting bestaat uit afzonderlijke cabines, voorzien van voorzieningen die
toelaten de persoonlijke bezittingen droog op te bergen (kapstok, kleerhaak,
legplank, …) en van één enkel stortbad
Art. 86
De ruimte is zodanig dat men zich volledig kan afzonderen. Ondoorzichtige
wanden van minimum 1,90 m hoog zorgen voor een degelijke scheiding
De ondoorzichtige wanden en deuren kunnen onderaan een vrije ruimte van
15 cm hebben om het schoonmaken te vergemakkelijken
Art. 84
Infofiche | Juni 2013 | InfoRisk
05
Infofiche

Artikels in KB
arbeidsplaatsen van
10/10/2012 Omschrijving
Uitglijgevaar en valgevaar moet voorkomen worden
De vloeren moeten zeer gemakkelijk kunnen schoongemaakt worden
De temperatuur van het water bedraagt 36 °C tot 38 °C en de werknemers
worden niet blootgesteld aan tocht
Art. 56 De werkgever stelt kosteloos voldoende toiletartikelen en, in voorkomend
geval, speciale reinigingsmiddelen, evenals elke andere bijkomende uitrusting,
ter beschikking van de werknemers
De werkgever stelt voldoende handdoeken ter beschikking. Hij zorgt tevens
voor de tijdige vervanging. Om handen te drogen mag hij andere middelen ter
beschikking stellen (handdroger, …)
Art. 57 De werknemers zijn verplicht na de arbeidstijd en vooraleer de maaltijd te
gebruiken deze voorzieningen te gebruiken
Toiletten
06 InfoRisk | Juni 2013 | Infofiche
Ingetrokken artikels
uit het ARAB
Art. 85
Art. 87
Het is verboden de sanitaire installaties te beschadigen, … Art. 103
Artikels in KB
arbeidsplaatsen van
Ingetrokken artikels
10/10/2012 Omschrijving
uit het ARAB
Art. 58 Toiletten bestaan uit één of meerdere wc’s en desgevallend urinoirs, samen
met één of meerdere wastafels
Art. 73
Toiletten zijn volledig gescheiden voor mannen en vrouwen, bevinden zich
dicht bij hun werkpost, de rustlokalen, kleedkamers en douches
De werknemers moeten zich vrij naar de toiletten kunnen bewegen
Art. 93
Art. 59 Per 15 mannelijke werknemers die gelijktijdig zijn tewerkgesteld wordt één wc
voorzien
Per 15 vrouwelijke werknemers die gelijktijdig zijn tewerkgesteld wordt één wc
voorzien
De individuele wc’s voor de mannelijke werknemers kunnen vervangen
worden door urinoirs, op voorwaarde dat men toch steeds nog één wc per 25
mannelijke werknemers die gelijktijdig tewerkgesteld zijn voorziet
Per vier wc’s of urinoirs is er één wastafel verplicht
Art. 93 & art. 96
Bijlage I, 3 Toiletten bestaan uit één of meerdere wc-hokjes en desgevallende urinoirs die
worden geplaatst samen met één of meerdere wastafels
Art. 93
Individuele wc-hokjes te verluchten, hetzij naar buiten of via luchtopeningen
onder de deur (max. 10 cm) of boven de deur (boven 1,90 m)
Urinoirs te plaatsen in afzonderlijke, voorbehouden lokalen met dezelfde
waarborgen als de wc-hokjes. Er mogen geen urinoirs in de wc-hokjes
geplaatst worden
Art. 92
Per vier wc’s of urinoirs is één wastafel verplicht Art. 93
Toiletpapier wordt ter beschikking gesteld en afvalbakjes in elke wc-hokje
geplaatst
Elk wc-hokje is voorzien van een kleerhaak
Toiletten mogen niet rechtstreeks in verbinding staan met de arbeidsplaatsen,
refters of kleedkamers. Ze mogen enkel uitkomen op gangen, voor- of
trapportalen
Art. 94
Wc-hokjes volledig van elkaar te scheiden door volle tussenschotten tot op de
grond. Er mag vanaf de grond een vrije ruimte gelaten worden van 15 cm om
het schoonmaken te vergemakkelijken
Wc-hokjes zijn voorzien van een volle deur. Eventueel voorzien van een
luchtopening
Indien de wc-hokjes rechtstreeks op een gang, voor- of trapportalen uitkomen,
zal deze voorzien moeten worden van een deur die de volledige ruimte opvult
Elk wc-hokje kan van binnenuit gesloten worden
Wc-hokjes zijn voorzien van: toiletpot met beweegbare bril waarbij het toilet
reikt tot op 40 à 50 cm van de grond en voorzien is van een waterspoeling.
Indien niet mogelijk mag men chemische wc’s, hetzij wc’s met opvangzakjes
voor eenmalig gebruik voorzien
Urinoirs zijn voorzien van: vakken met individuele plaatsruimten, afgescheiden
door zijschotten. Urinoirs zijn van harde, waterdichte, gladde materialen
Art. 94

Artikels in KB
arbeidsplaatsen van
10/10/2012 Omschrijving
Alle wanden zoals de scheidingswanden en muren alsook de vloeren zijn
gemaakt van duurzame en waterdichte materialen (tegels, vloeren, …) tot op
een hoogte van minimaal 2 meter. De deuren zijn eveneens vervaardigd uit
afwasbaar materiaal
Refters
Artikels in KB
arbeidsplaatsen van
10/10/2012 Omschrijving
Art. 60 Refters in te richten in één of meerdere lokalen, gescheiden van de
arbeidsplaatsen
De werkgever is niet verplicht een refter in te richten indien er een akkoord is
met het CPBW
Indien de preventieadviseur en het CPBW een voorafgaand akkoord hebben
gegeven, mag de werkgever toelaten dat de werknemers die in eenzelfde
kantoorruimte tewerkgesteld zijn hun maaltijden daar gebruiken, voor zover de
hygiëne dit toelaat
Art. 61 Indien werknemers in aanraking komen met vuil of er risico bestaat op
intoxicatie of besmetting, moeten deze – vooraleer de refter te betreden – de
handen wassen, en hetzij zich omkleden, hetzij overkleding aantrekken
Bijlage I, 4 Lokalen waarin de refters zijn ondergebracht zijn gebouwd in duurzame
materialen en kunnen gemakkelijk onderhouden worden
De minimumoppervlakte van een refter wordt berekend op het aantal
werknemers die deze gelijktijdig gebruiken
De refters zijn voorzien van:
– voldoende aantal tafels en zitgelegenheden met rugleuning
– een drinkwaterbedeling
– geschikte middelen om de vaat te wassen
– geschikte inrichtingen om de voedingswaren behoorlijk weg te bergen en op
te warmen, alsmede om water te koken
– vuilnisbakken met deksel om gescheiden afval in te werpen
Rustlokalen
Artikels in KB
arbeidsplaatsen van
10/10/2012 Omschrijving
Art. 62 Indien de risicoanalyse bepaalt dat de werknemers rustpauzes moeten inlassen
tijdens hun werkzaamheden, dan is de werkgever verplicht een rustlokaal te
voorzien. Dit is zeker in geval van:
– blootstelling aan thermische omgevingsfactoren die tot gevolg hebben
dat periodes van aanwezigheid op de werkplaats worden afgewisseld met
rusttijden
– blootstelling aan lawaai en/of trillingen
– een werkbelasting (energieverbruik) van meer dan 410 Watt
– veroorzaking van psychische belasting
– werk dat wachtdiensten inhoudt
– de arbeidstijd overdag wordt onderbroken
– dat de bevoegde preventieadviseur en/of het CPBW dit nodig achten
Art. 63 Een rustlokaal mag een bijgebouw zijn van de refter, maar ook een lokaal dat
nog een andere functie heeft
Het lokaal beschermt tegen de hinder waarvoor dit lokaal is voorzien
Het lokaal is voorzien van voldoende aantal tafels en stoelen met rugleuning,
rekening houdend met het aantal werknemers die hiervan gebruik zullen
maken
Het aantal rustzitplaatsen, aangepast aan de bestemming van het lokaal,is
gelijk aan het aantal werknemers die ervan gebruik zullen maken
Het lokaal wordt voorzien van de nodige signalisatie
Ingetrokken artikels
uit het ARAB
Ingetrokken artikels
uit het ARAB
Art. 88 & art. 101
Art. 91
Art. 89
Art. 90
Ingetrokken artikels
uit het ARAB
Infofiche | Juni 2013 | InfoRisk
07
Infofiche

Artikels in KB
arbeidsplaatsen van
10/10/2012 Omschrijving
Bijlage I, 5 Lokalen waarin de rustlokalen zijn ondergebracht, zijn gebouwd in duurzame
materialen en kunnen gemakkelijk onderhouden worden
De oppervlakte van de rustlokalen hangt af van het aantal werknemers dat er
ingevolge de wetgeving gebruik van moet maken en bedraagt ten minste:
– tot 10 werknemers: 9 m²
– per schijf van 10 werknemers meer: 2 m²
Lokaal voor zwangere werkneemsters en werkneemsters die borstvoeding geven
Artikels in KB
arbeidsplaatsen van
10/10/2012 Omschrijving
Art. 64 De werkgever stelt een onopvallend en gesloten lokaal ter beschikking voor:
– de zwangere werkneemsters, waar zij in liggende positie kunnen rusten in
aangepaste omstandigheden wat het comfort betreft
– de werkneemsters die borstvoeding geven om hen de mogelijkheid te
geven om: borstvoeding te geven (indien de aanwezigheid van het kind niet
verboden is gelet op de risico’s), melk af te kolven en deze te bewaren in
hygiënische omstandigheden
Dit lokaal is uitgerust met een voorziening om zich te wassen
Dranken
Artikels in KB
arbeidsplaatsen van
10/10/2012 Omschrijving
Art. 65 In functie van de aard van het werk en de aard van de risico’s, stelt de
werkgever drinkwater of een andere drank ter beschikking van de werknemers
Individuele drinkbekertjes, eventueel voor eenmalig gebruik, worden tevens ter
beschikking gesteld
Distributiepunten zijn gemakkelijk bereikbaar en gesignaleerd
Art. 66 In geval van intoxicatie, besmetting of zeer bevuilend werk voorziet de
werkgever, op voorstel van de preventieadviseur-arbeidsgeneesheer,
in de aanleg van drinkwaterfonteinen of waterbedelingspunten met
wegwerpbekertjes
Het is tevens verboden drinkbekertjes en dranken aan te nemen alvorens de
handen te hebben gewassen
Werkzitplaatsen en rustzitplaatsen
Artikels in KB
arbeidsplaatsen van
10/10/2012 Omschrijving
Art. 67 Het is verplicht een risicoanalyse op te maken voor alle staande activiteiten
(KB van 27 maart 1998 – art. 8 – Beleid inzake het welzijn van de werknemers
tijdens de uitvoering van hun werk)
De risicoanalyse houdt rekening met:
– aanhoudend en doorgaans staande activiteit
– duur van de activiteit
– intensiteit van blootstelling aan de statische belasting van de activiteit
Indien de risicoanalyse de risico’s erkent, zal de werkgever één rustzitplaats
voorzien per werknemer die er gelijktijdig tewerkgesteld is
Wanneer de aard van de activiteiten van de werknemer niet toelaat een
rustzitplaats te gebruiken, organiseert de werkgever de activiteiten zodoende
dat de werknemer bij tussenpozen of na bepaalde tijdruimten kan gaan zitten
De rusttijden of de zittende werktijden moeten tenminste een kwartier tijdens
de eerste helft van de arbeidsdag en tenminste een kwartier tijdens de tweede
helft van de arbeidsdag bereiken
08 InfoRisk | Juni 2013 | Infofiche
Ingetrokken artikels
uit het ARAB
Ingetrokken artikels
uit het ARAB
Ingetrokken artikels
uit het ARAB
Art. 97
Art. 98
Bron: PreventFocus, januari 2013
Ingetrokken artikels
uit het ARAB

Artikels in KB
arbeidsplaatsen van
10/10/2012 Omschrijving
Deze rusttijden of zittende werktijden moeten genomen worden ten vroegste
na anderhalf uur en ten laatste na twee en een half uur prestaties
De preventieadviseur-arbeidsgeneesheer kan naar aanleiding van een
risicoanalyse afwijken van bovenstaande afspraken
Art. 68 Voor werknemers die activiteiten uitoefenen waarvan de aard verenigbaar is
met zittend werk, stelt de werkgever een werkzitplaats ter beschikking
Art. 69 Alle werkzitplaatsen en rustzitplaatsen voldoen aan de comfort- en
gezondheidseisen:
– een risicoanalyse bepaalt de comfort- en gezondheidseisen
– rustzitplaatsen zijn gemakkelijk bereikbaar
– rustzitplaatsen kunnen onmiddellijk gebruikt worden
– rustzitplaatsen mogen geen hindernis vormen voor de doorgangen
Art. 70 De werknemers moeten ingelicht worden omtrent alle maatregelen die
genomen worden
Ingetrokken artikels
uit het ARAB
Bron: PreventFocus, januari 2013
Infofiche | Juni 2013 | InfoRisk
09
Infofiche