De methode-De Craene. Twintig jaar verbroedering in ... - Kerknet

De methode-De Craene. Twintig jaar verbroedering in Merendree
Op 2 augustus 1937 werd voor de eerste keer een Vlaamse Poëziedag georganiseerd. De grote
bezieler was de 57-jarige Basiel de Craene, pastoor te Bachte-Maria-Leerne. Het archief van De
Craene kwam tussen 1957 en 1991 in onderdelen in het Letterenhuis terecht. Het beslaat ongeveer
acht strekkende meter en geeft een mooi beeld van zowel zijn eigen geschiedenis als die van de
befaamde Poëziedagen.
De deelnemers aan de eerste Poëziedag werden door De Craene persoonlijk opgewacht aan het
Gentse Sint-Pietersstation. Per boot ging het daarna over de Leie naar Bachte voor een letterkundige
zitting met een voordracht van André Demedts in het park van Ooidonk. Het middagmaal werd
geserveerd in De Craenes pastorie. Op het programma stonden verder een bezoek aan een
tentoonstelling van schilders uit de Leiestreek, een optreden van de Nederlandse humorist – tevens
‘kunstzanger’ – Willy Vervoort en een tweede letterkundige zitting, met als spreker de (protestantse)
Nederlandse toneelschrijver Jan Fabricius. Ten slotte voer men met de boot weer terug naar Gent.
Onder de deelnemers waren bekende dichters en letterkundigen als Pieter Geert Buckinx, René
Verbeeck, Blanka Gyselen, Albe, Albert Westerlinck en Jan Vercammen. Ook de pers was ruim
vertegenwoordigd, met journalisten van De Standaard, Hooger Leven, Het Volk, de Landwacht, Gazet
van Antwerpen, De Gentenaar en Ons Land.
Uit De Craenes openingstoespraak voor de Poëziedag 1938 en uit zijn correspondentie blijkt dat hij
dichters van alle gezindten en generaties bij elkaar wilde brengen om elkaars poëzie ‘in te voelen’, te
bespreken en voor te dragen. Zo schreef hij aan de katholieke dichter Albe, die kritiek had geuit op de
aanwezigheid van ‘andersdenkenden’:
Vlaanderen is in volle ontwikkelings-periode. Ik wilde iets doen voor de poëzie, één der
cultuurfactoren. Ik meen dat poëzie evenals de wetenschap en de kunst een luister bijzet aan
de Kerk. Mij heeft het nooit gehinderd dat de Mgr. Ladeuze rector van Leuven, in
wetenschappelijke congressen, zit naast de rector van Brussel […]. Mijn vriend Albe, zal het
later een schande zijn dat een oude pastoor voor de poëzie in Vlaanderen een hoogdag heeft
willen inrichten? En zal het geen breedheid van gedachte verraden dat hij die hoogdag niet
heeft willen beperken tot zijn geloofs-vrienden alleen? Ik vraag het u Albe, met de hand op het
hart? Ik heb in elk geval de overtuiging dat ik in dit geval niet petieterig mocht doen.
Basiel de Craene was duidelijk geen petieterig man. Mensen van uiteenlopende strekkingen
samenbrengen lag hem net als schrijven zeer nauw aan het hart. Geboren in Waarschoot in 1880,
begon hij als scholier op het college van Eeklo met het schrijven van poëzie. Hij behaalde de eerste
prijs in een intercollegiale wedstrijd voor Vlaamse Verskunst, met als juryleden bekende mannen als
Lodewijk Dosfel, Jules Persyn en Raymond Speleers. Ook publiceerde hij teksten en gedichten in
studententijdschriften. In het Seminarie van Sint-Niklaas en later het Groot-Seminarie in Gent bleef hij
schrijven. Hij studeerde Kerkelijk Recht in Leuven en werd in 1905 priester gewijd. Hij bleef schrijven,
eerst stukjes in dag- en weekbladen onder het pseudoniem Renovato, later poëzie, religieus
geïnspireerde werken en toneelstukken, die hij opvoerde met een door hem opgericht
jeugdgezelschap.
Als onderpastoor werkte hij vervolgens jarenlang in verschillende parochies. In 1931 werd hij tot
pastoor benoemd in Bachte-Maria-Leerne. Zijn pastorie grensde aan het park van Ooidonk, dat vaak
bezocht werd door Latemse en Deurlese schilders. De Craenes zin voor schoonheid en esthetiek,
zowel in de natuur als de letterkunde, werd verder gevoed door zijn observatie van de kunstenaars die
hij er ontmoette. Hij ontving veel bezoekers in zijn pastorie en kreeg steeds meer contact met dichters.
Het idee groeide om literaire bijeenkomsten op een georganiseerde manier aan te pakken.
Eerst probeerde hij zijn collega’s priester-dichters warm te maken voor zijn plannen, maar kreeg
weinig respons. Hij besloot vervolgens in zee te gaan met ‘leken-dichters’ en nodigde er een groot
aantal uit, waaronder André Demedts, René Verbeeck, Jan Fabricius, Gaston Martens en Paul Hardy.
In 1935 werden er ook ‘jongeren’ geïnviteerd: Juliaan Haest, Gaston de Mey, Herwig Hensen, Maurits
en Leo Peeters en anderen. Men droeg verzen voor, die vervolgens werden ‘getoetst aan die van
gevormde dichters’.
De Craene had de smaak te pakken en belegde achtereenvolgens een ‘Kunstvergadering’ in Hoboken
in februari 1936 en een ‘Literair Kransje’ in Gent in december van dat jaar. Er kwamen veel positieve
reacties en het kransje groeide uit tot de eerste Vlaamse Poëziedag.
Het tweede jaar was het deelnemersveld nog diverser, met dichters als Fernand Toussaint van
Boelaere, Raymond Herreman, Karel Jonckheere, Marnix van Gavere, Johan Daisne, A.G.

Christiaens, Marcel Coole, Bert Peleman, Richard Minne, Frans Buyle, A.K. Rottiers, Piet Schepens,
Andries Poppe, Jozef Simons, Staf Weyts en Maurice Roelants. De reacties waren enthousiast, ook in
de Franstalige en de Nederlandse pers. Albert Westerlinck schreef op 7 augustus 1938 aan De
Craene:
Het heeft mij zeer aangenaam getroffen door het bericht der kranten te vernemen dat het U
gelukt is mensen van alle wijsgeerige richting samen te brengen. Het is een verblijdend teken
omdat het getuigt dat wij op de schoonmenselijke bazis der vrijheid en der verdraagzaamheid
elkaar nog kunnen begrijpen en eventueel helpen.
In 1939 werd De Craene tot pastoor benoemd in Merendree. Hij nam zijn ‘poëziefestival’ mee, dat
vanaf dat jaar plaatsvond in het park van zijn pastorie. Op 6 en 7 augustus meldde zich een groot
aantal bekende deelnemers en werden ook nieuwe bezoekers verwelkomd, onder wie Bert Decorte,
Maurits de Doncker, Albert de Longie, Jan D’Haese, Frans Roggen en enkele Nederlanders.
Johan Daisne hield een lezing over de Russische poëzie ‘tot en met de hedendaagse Sovjetdichters’
en Leo Simoens eentje over Duitse poëzie. ’s Avonds was er een zang- en dansfeest met onder meer
een getoonzet gedicht van Marcel Coole. Ook na de voorstelling werd er nog enthousiast en feestelijk
verbroederd. De ‘methode-De Craene’, het nuttige paren aan het aangename, over de gezindten
heen, miste zijn effect niet.
De Tweede Wereldoorlog gooide ook in Merendree roet in het eten. De Poëziedagen werden
uitgesteld vanwege de bezetting en de censuur op alle openbare culturele en literaire activiteiten. In
1944 achtte de pastoor de tijd rijp voor een revival en deed een oproep in verschillende dagbladen:
Kunstenaars, Denkers, Dichters, de tijd is rijp om contactname te zoeken. De gelederen
moeten herschouwd. Wij kunnen, gedurende jaren, vaderlandsch kultuurwerk presteeren
boven alle partij-bekommernissen uit. De Duitschkiljons stichtten een Oost-Vlaamsche Kamer.
Wij moeten er een andere stichten. Ik kan U melden dat ik zinnens ben, volgend jaar de
Vlaamsche Poezie-dagen herinterichten. Welkom allen.
Pastoor de Craene, Merendree, die 4 jaar heeft gezwegen.
In 1945 werden de Poëziedagen hervat, met op het programma onder meer een eerbetoon aan
Kamiel Top en Kamiel van Baelen die omkwamen in Duitse concentratiekampen. De Craene was zich
bewust van de spanningen die de bezetting en de culturele collaboratie met zich mee hadden
gebracht, maar was een voorstander van vergiffenis en rehabilitatie. Aan de moeder van de dichteres
Blanka Gyselen, die na de oorlog in moeilijkheden kwam vanwege haar in 1942 gepubliceerde bundel
Vlaams-nationalistische strijdgedichten Zangen voor mijn land, en die vanuit de gevangenis had
verzocht te mogen deelnemen aan de poëziewedstrijd, schreef De Craene in mei 1947: ‘Ik zal het
gedicht en de wens van Blanka aan het Comité voorleggen. Zeg aan Blanka dat ik voor haar veel zal
bidden. Waar er berouw is is altijd een opstanding mogelijk.’
De Poëziedagen beleefden vervolgens een bloeiperiode. De interesse was zo groot dat het voor De
Craene moeilijk werd om alles alleen te blijven regelen, van het logies tot de wedstrijden, al had hij
hulp van zijn medewerkster en secretaresse Maria Bonquet. Er werd een comité opgericht met Remi
van de Moortel, Julia Tulkens, Maurits van Herreweghe, Marcel Coole, P.G. Buckinx, Paul de Ryck en
Adolf Herckenrath.
In de loop der jaren zouden veel dichters hun debuut maken met hun inzending voor de jaarlijkse prijs
Basiel de Craene, een (overigens nog steeds bestaande) wedstrijd voor beginnende dichters. De
Poëziedagen vonden tot aan De Craenes overlijden in 1956 plaats op dezelfde plek. Daarna
verhuisden ze achtereenvolgens naar Wemmel, Meise en Deurle, om in 1991 terug te keren naar
Merendree.
Lies Wilmots
Uit Zuurvrij. Berichten uit het Letterenhuis, nummer 17 (www.letterenhuis.be).